RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij De Sleutel Plaats : Rotterdam BRIN-nummer : 16YB Onderzoeksnummer : 124595 Datum schoolbezoek : 13 december 2011 Rapport vastgesteld te Zoetermeer op: 13 maart 2012
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 13 december 2011 een onderzoek uitgevoerd op basisschool De Sleutel naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. De inspectie heeft voor basisschool De Sleutel een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten mogelijk onvoldoende zijn en dat er risico's zijn in de kwaliteit van het onderwijsleerproces. Tevens zijn mogelijke tekortkomingen op het gebied van de naleving van wet- en regelgeving gecontroleerd. Op 13 oktober 2011 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bestuur besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd, te weten: Rapportage kwaliteitsonderzoek basisschool De Sleutel (oktober 2011: Visitatiecommissie); Ter plekke is ingezien: Plan van aanpak voor de periode van mei 2011 tot en met juni 2012. Ook aanvullende vragenlijsten zijn bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen: 2, 3, 4a, 5b, 7, 8a en de schakelklas 1a. Gesprekken met de directie en de intern begeleiders over de kwaliteit van de indicatoren en een gesprek met leraren vond plaats. Een eindgesprek is gevoerd met de directie en een vertegenwoordiging van het bestuur na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, onderwijstijd, aanbod, pedagogisch- en didactisch handelen, afstemming, zorg en begeleiding en (voorwaarden) kwaliteitszorg. pagina 5 van 13
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2011. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.7 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Kwaliteitsaspect 10 Voorwaarden voor kwaliteitszorg 10.1 De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan. 10.2 De schoolontwikkeling is verbonden met de visie op onderwijs, zoals geformuleerd in het schoolplan. 10.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 10.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn bestuur, directie, team en andere belanghebbenden betrokken. pagina 8 van 13
Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4b Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Basisschool De Sleutel behaalt in het schooljaar 2008-2009 voldoende opbrengsten. De inspectie stelt dit vast naar aanleiding van een herberekening over dat jaar waardoor de Cito-eindscore nipt op de ondergrensgrens ligt van scholen met een vergelijkbare populatie. Hiermee komt de school voor de achterliggende periode van 2009-2011 op voldoende opbrengsten uit. Om deze reden en omdat de school niet meer dan drie normindicatoren onvoldoende heeft, stelt de inspectie voor de school een basisarrangement vast. Er is recent een visitatieonderzoek op de school uitgevoerd waarbij het onderwijsleerproces en de aansturing van de school diepgaand zijn doorgelicht. Het rapport van de commissie is in oktober 2011 vastgesteld. De directie heeft naar aanleiding van het onderzoek al in mei 2011 een plan van aanpak opgesteld voor de periode tot en met juni 2012. Gelet op deze ontwikkelingen, laat dit inspectieonderzoek het beeld zien van een school die goed van start is gegaan met de vernieuwingen aan te brengen in de kwaliteit van het onderwijs. Maar door de fase waarin dit proces verkeerd, zijn er op verschillende aspecten nog geen eindproducten te zien. Niet alle beleidsafspraken zijn vastgesteld. De afstemmingen in de praktijk moeten soms nog gerealiseerd worden. Daarom kan er nu nog geen stabiel beeld van de onderwijskwaliteit gegeven worden. De (huidige) directie stelt wel dat het schoolteam de schouders eronder zet, positief is ingesteld en hoge verwachtingen heeft van de toekomst. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten Door een herberekening komt de school voor de achterliggende periode 2009-2011 op voldoende opbrengsten uit (1.1). De score van de entreetoets in 2011 ligt nog onder de vastgestelde ondergrens. Hiermee geeft de directie aan dat zij nog niet verwacht dat de ingezette verbeteringen de opbrengsten van 2012 al zodanig zullen beïnvloeden dat de ondergrens al bereikt wordt. Op de tussentijdse toetsen laat de school een positief beeld zien (1.2). Het technisch lezen in de groepen 3 en 4 is van voldoende niveau, evenals rekenen-wiskunde in groep 6. Rekenen-wiskunde in groep 4 en begrijpend lezen in groep 6 zijn nog onvoldoende. In het plan van aanpak wordt gericht aandacht besteed aan de verbetering van de aanpak van begrijpend lezen en het woordenschatonderwijs. pagina 9 van 13
De interne begeleiding heeft een goede start gemaakt met de opzet van ontwikkelingsperspectieven (OPP's) en mogelijke uitstroomniveaus van leerlingen die in groep 8 een eigen leerlijn volgen. Het opgestelde (OPP) document met verzamelde gegevens van de leerlingen geeft een goed beeld van de aanpak bij dit proces. Dit document is recent opgesteld en is in uitvoering. Het betekent dat er nog geen evaluatie of mogelijke bijstelling is geweest. De inspectie heeft daarom dit onderdeel nog niet kunnen beoordelen (1.4). Er is voldoende aandacht voor de sociale competenties van leerlingen en deze worden gevolgd met een genormeerd instrument. De resultaten van 2011 in groep 8 zijn van voldoende niveau, waardoor de inspectie indicator 1.5 met een voldoende heeft beoordeeld. Wel is het nodig dat alle leraren naar aanleiding van de uitslagen voor de zorgleerlingen acties ondernemen. Onderwijsleerproces Het onderwijsleerproces laat in de fase waarin de school nu verkeerd, een duaal beeld zien. Er zijn verbeteringen opgepakt die al deels zichtbaar zijn in de praktijk en er zijn onderdelen van verbeteraspecten die nog net gestart zijn of nog van de grond moeten komen. Het schoolteam laat al vorderingen zien op het gebied van het onderwijsaanbod en het pedagogisch- en didactisch handelen. Het aanbod is vernieuwd op het gebied van begrijpend lezen. De aanpak van het technisch lezen vanaf groep 4 kan nog vernieuwd worden, vanwege een verouderde aanpak. Leraren zijn getraind in het hanteren van het directe instructiemodel. De aanpak hiervan is bij de meesten ook in voldoende mate zichtbaar. De opbouw van de lessen en de overdracht van de leerstof laten een duidelijke uitleg zien. Leerlingen worden met voldoende respect benaderd en leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. Het aspect aanbod (2) en de indicatoren 4.7, 5.1 en 5.2 zijn als voldoende beoordeeld. Daarentegen stelt de inspectie ook vast dat er bij de volgende onderdelen van het onderwijsleerproces nog een weg te gaan is voor De Sleutel: Het efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd is nog niet op orde. leraren stellen recent hun eigen roosters en onderwijstijden op. Hiervoor zijn algemene richtlijnen aangegeven door de directie. De vastgesteld tijden en roosters zijn echter nog niet gecontroleerd en op elkaar afgestemd. Hierdoor kan de directie niet waarborgen dat er een efficiënte naleving is van de geplande onderwijstijd. Er zijn dan ook verschillen geconstateerd tussen de roosters. Indicator 3.1 is als onvoldoende beoordeeld. Leraren geven tevens aan dat er door de geplande activiteiten voor de verlengde dagarrangementen (VDA) nog veel effectieve onderwijstijd (in de ochtend) verloren gaat, waarbij kinderen met andere leraren, andere regels of een andere aanpak te maken krijgen en het extra tijd kost om ervoor te zorgen dat de eigen groep weer taakgericht en betrokken is bij de lessen. Ook dit probleem draagt bij aan het oordeel op indicator 3.1. In aansluiting op het vorig punt stelt de inspectie vast dat er verschillen zijn vastgesteld in de mate waarin leerlingen betrokkenheid laten zien tijdens de lessen. Indicator 5.3 is als onvoldoende beoordeeld. Afstemming Onderdelen van het aspect afstemming zijn nog van onvoldoende kwaliteit omdat meerdere indicatoren hiervan nog onvoldoende niveau laten zien. Het schoolteam is vanaf maart 2011 gestart om groepsdifferentiatieplannen in te zetten om extra aandacht te besteden aan leerlingen die dit nodig hebben. Deze plannen zijn voor rekenen-wiskunde opgesteld en zien er op papier ook hetzelfde en eenduidig uit. pagina 10 van 13
Er is een driedeling van leerlingen in elke klas gemaakt en de aan te bieden leerstof en streefdoelen staan genoteerd. Nochtans heeft de inspectie overwegend klassikale lessen gezien. Er wordt nog niet in de instructiefase gedifferentieerd en er zijn nog te weinig leraren die aandacht hebben voor de verlengde instructie tijdens de verwerkingsfase van de stof. Het betekent dat de afstemming op de verschillen tussen leerlingen nog niet van de grond is gekomen. De indicatoren 6.2 en 6.3 zijn als onvoldoende beoordeeld. Daarnaast plaatst de inspectie kanttekeningen bij het feit dat er naast de aanpak met groepsplannen in de eigen klas ook groepsoverstijgend leerlingen worden uitgewisseld om mee te doen met het rekenen-wiskunde en technisch lezen in een hogere of een lagere klas. Dit kan mede de oorzaak zijn dat leraren klassikaal blijven werken omdat leerlingen in hun groep die extra- of andere aandacht nodig hebben eruit worden gehaald. De inspectie heeft de directie gevraagd om de werkwijze te evalueren om hier meer inzicht over te verkrijgen. Het oordeel over de indicatoren 6.2 en 6.3 staat ook hiermee in verband. Zorg en begeleiding Het schoolteam neemt inmiddels alle toetsen van het leerlingvolgsysteem af. Ook in de onderbouw is de afname van toetsen voor geletterdheid, gecijferdheid en taalvaardigheid meer in lijn gebracht met de verwachtingen van groep 3. Hiermee signaleert de school ook vroegtijdig welke leerlingen extra zorg nodig hebben (7.1 en 8.1). Maar als het gaat om de systematische analyse van de toetsresultaten en deze vertalen naar de voortgang in de ontwikkeling van leerlingen die uitvallen op de toetsen heeft De Sleutel nog een weg te gaan. Indicator 7.2 is als onvoldoende beoordeeld omdat er nog geen nadere analyses en conclusies op groepsniveau worden gemaakt uit de toetsresultaten. Vervolgens moet nog de vaardigheid bij leraren ontwikkeld worden om naar aanleiding van de vastgestelde uitval ook de oorzaken hiervan af te leiden en de diagnoses vast te stellen om opnieuw te kunnen bepalen welke leerwinst bij leerlingen bereikt kan worden. Indicator 8.2 is nog een aandachtspunt. Het betekent dat het opbrengstgericht en sturen op hoge opbrengsten nog van de grond moet komen. Tenslotte heeft de inspectie een aantal individuele hulpplannen op papier gezien, die voldoende van niveau zijn en opgesteld zijn door de interne begeleiding. De uitvoering hiervan tijdens de lessen is echter niet aantoonbaar gemaakt. De inspectie stelt vast dat de planmatige aanpak van de zorg en begeleiding en de evaluatie hiervan nog verbetering behoeft. Indicator 8.3 en 8.4 zijn als onvoldoende beoordeeld. Kwaliteitszorg Het kwaliteitsbeleid laat onderdelen zien die het verbeterproces al goed ondersteunen en er zijn onderdelen die nog in ontwikkeling zijn en nog onvoldoende niveau laten zien. Het rapport van de visitatiecommissie heeft een diepgaande sterkte-zwakte van de onderwijskwaliteit opgeleverd. Hierdoor kent de school haar populatie en de problemen waarmee ze te maken heeft goed (9.1). Dit heeft ook geleid tot grondige analyse en evaluatie van het onderwijsleerproces (9.3). De directie heeft met de opzet van een plan van aanpak voor twee jaar een cyclisch proces in gang gezet om jaarlijks de verbeteringen te actualiseren en te evalueren (9.4). De verantwoording naar ouders over de verbeteringen is op orde (9.6) pagina 11 van 13
Maar het nog te vroeg om voor de analyse van de jaarlijkse opbrengsten met de gegevens van een trendanalyse op schoolniveau keuzes te kunnen maken en beleid hierop af te kunnen stemmen. Bovendien is het schoolteam nog bezig op leerling- en op groepsniveau de analyse van resultaten onder de knie te krijgen. Indicator 9.2 is als onvoldoende beoordeeld. Daarnaast is er in deze fase van de ontwikkelingen nog geen sprake van borging. Indicator 9.5 is als onvoldoende beoordeeld. Voorwaarden voor kwaliteitszorg De school heeft drie locaties, waarvan één locatie op een afstand van 8 minuten reizen van de twee overige locaties ligt. Hierdoor kost het extra tijd en moeite om als team met elkaar te kunnen communiceren. De adjunct-directeur leidt op dit moment de school omdat de directeur al enkele weken ziek is. Volgens de adjunct-directeur is er een positieve ondersteuning van een managementteam waarin de twee interne begeleiders en drie bouw- coördinatoren deel hebben. Bij de opzet en aansturing van het plan van aanpak zijn alle geledingen betrokken. De inspectie stelt vast dat de aansturing en een professionele schoolcultuur nagestreefd worden door het huidig management. Indicator 10.1, 10.3 en 10.4 zijn als voldoende beoordeeld. Tevens geeft het bestuur aan om tijdig maatregelen te zullen nemen als de situatie te lang voortduurt. De voorwaarde die nog niet is vervuld levert een onvoldoende op bij de indicator 10.2. Het schoolteam heeft nog niet nagedacht over de visie op het onderwijs dat zij heeft en de wijze waarop zij die in de komende periode wil realiseren. Het schoolplan voor de komende vier jaar is nog niet opgesteld. pagina 12 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan De Sleutel het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. De school krijgt echter een waarschuwing over de opbrengsten 2010 en 2011. Indien de opbrengsten van 2012 onder de ondergrens liggen is er nader overleg met het bestuur over een onderzoek. Naleving Het geldende schoolplan is niet door het bestuur naar de inspectie gestuurd. De inspectie heeft de tekortkoming met het bestuur besproken en het bestuur is het eens met de vastgestelde tekortkoming. De inspectie heeft het bestuur opdracht gegeven om binnen 1 maand na vaststelling van het rapport, de wet alsnog na te leven. Afgesproken is dat het bestuur een schriftelijke reactie stuurt. Het bestuur heeft inmiddels per brief op 22 december de reactie gestuurd en een plan van aanpak van de verbeteringen van de voorliggende periode om aan te geven dat het vorige schoolplan hiermee wordt aangevuld. Hiermee voldoet het bestuur aan de naleving van de wet. pagina 13 van 13