TRAINING interactievaardigheden BSO Vierde bijeenkomst: Gebruik van de ruimte Leerdoelen van de vierde bijeenkomst: Duur van de bijeenkomst: De pedagogisch medewerkers weten wat voor materiaal ze tot hun beschikking hebben Pedagogische medewerkers weten hoe ze materiaal in kunnen zetten. Pedagogisch medewerkers kunnen omgaan met de (wettelijke) veiligheidseisen. Pedagogisch medewerkers kennen de motorische en creatieve ontwikkeling. Deze bijeenkomst duurt 3 uur. De pedagogisch medewerkers lezen vooraf: Stukje uit de handleiding over Inrichting en gebruik van de ruimte Stukje uit de handleiding over Adequaat spel- en ontwikkelingsmateriaal Stukje uit de handleiding over structureren en grenzen stellen Stukje uit de handleiding over motorische ontwikkeling en creatieve ontwikkeling Benodigdheden: Presentatie bijeenkomst 4 Laptop, beamer en scherm Hand-outs voor alle deelnemers Flapover en stiften Schrijfpapier voor alle deelnemers Pennen Ontwikkelingsschema Stellingen Vellen papier A3 en A4. Potloden, kleurpotloden, gekleurd papier, scharen, plakband, gummen, liniaal. Voorbereiding: Lees de theorie van deze bijeenkomst uit de handleiding door en check of je deze begrijpt. Indien nodig kan aanvullende informatie
opgezocht worden. Bereid het afsluitende gesprek voor. Bereid de plattegrond van opdracht 7 voor.
1: Opening en programma Doelen: De deelnemers kennen programma van de dag Duur: 5 minuten Nodig: De agenda (dia1) De trainer vertelt werkwijze De trainer heet iedereen kort welkom. De trainer checkt of iedereen de teksten uit de handleiding voor vandaag gelezen heeft. De trainer vertelt kort wat de onderwerpen voor vandaag zijn (dia 1).
2: Huiswerkopdracht bespreken Doelen: De deelnemers krijgen feedback op hun opdracht Duur: 15 minuten Nodig: De bespreekpunten huiswerkopdracht in (dia 2) Huiswerkopdracht van vorige bijeenkomst Bespreken en elkaar feedback geven. Bespreking Herhaal heel kort de stof van vorige week en bespreek de huiswerkopdrachten. Hierbij gaat het om van elkaar te leren. Zorg daarom voor een open sfeer, het is nooit erg om fouten te maken, daar kun je van leren. Mogelijke bespreekpunten Mogelijke bespreekpunten: De trainer vraagt of iedereen de huiswerkopdracht gemaakt heeft. Hoe vond je de opdracht? Hoe ging het observeren? Wat heb je gezien? Hoe ging de meespeel-opdracht? Wat ging er goed? Wat vond je moeilijk? Waar liepen je tegen aan, en wat viel op? (De deelnemers kunnen de gemaakte verslagen gebruiken als geheugensteun). Waar moet je een volgende keer op letten?
3. Motorische ontwikkeling Doelen: De deelnemers Worden zich bewust van de kenmerken van motorische ontwikkeling Duur: 5 minuten inleiding 10 minuten in tweetallen 10 minuten plenair Nodig: schrijfpapier pennen flap-over schema In tweetallen opschrijven van ontwikkelingen op motorisch gebied Verzinnen van passende activiteiten, waar moeten deze aan voldoen? Inleiding Check of de deelnemers de tekst uit de handleiding hebben gelezen en begrepen. Ga kort in op dingen die ze niet hebben begrepen. Werkwijze Laat de groep in tweetallen ontwikkelingen en mijlpalen opschrijven voor de verschillende leeftijdsgroepen op de motorische ontwikkeling en geschikte activiteiten voor de verschillende leeftijdsgroepen. Maak hierbij eventueel gebruik van de handleiding. Maak een flap-over voor de motorische ontwikkeling. Bespreek de ontwikkelingen daarna met de hele groep en schrijf de ontwikkelingen op de flap-over. Een voorbeeld van de mijlpalen is in het 'schema ontwikkelingsgebieden' opgenomen. Bespreek vervolgens onderstaande bespreekvragen. Tip: Gevolgen voor materiaal en ruimtegebruik kun je op een flap-over opschrijven. Deze kun je voor de tekenopdracht later gebruiken. Bespreking Bespreekvragen: Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de begeleiding van de verschillende leeftijdsgroepen? Wat betekent dit voor onze groep? Wat voor soort activiteiten stimuleert de motorische ontwikkeling? Welke activiteiten passen binnen onze BSO (denk ook aan de uitgangspunten die de vorige keer besproken zijn). Wat voor materialen kunnen goed gebruikt worden voor de stimulering van de motorische ontwikkeling? Wat betekent dit voor de ruimte?
Wat doen we nu al met motorische ontwikkeling? Welke genoemde activiteiten vind je lastig uit te voeren? Welke (soort) activiteiten of welke ontwikkeling kunnen meer verdiept worden? Hoe doe je dit?
4. Veiligheid Doelen: De deelnemers Worden zich bewust van de gevaren en komen samen met voor hen acceptabele risico s Duur: 20 minuten Nodig: Stellingen (dia 3 t/m 7) Discussie aan de hand van stellingen Werkwijze Bespreek aan de hand van onderstaande stellingen samen de mogelijke gevaren op een bso. Wat kan wel en wat kan niet. Inleiding Check of de deelnemers de tekst uit de handleiding hebben gelezen en begrepen. Ga in op dingen die ze niet hebben begrepen. Bespreking Stellingen (dia 3 t/m 7): In bomen klimmen mag niet. o o o o o Waar let je op bij het klimmen? Stel je algemene regels voor het klimmen of pas je ze aan op de doelgroep/ het kind? Wat zijn de voorwaarden dat er wel geklommen mag worden? Wat kun je doen om een kind zo min mogelijk te remmen en het toch veilig te houden? Wat vraagt dat van de pedagogisch medewerker? Timmeren met echte hamers en spijkers moet kunnen. o Waarom kan het wel of niet? o Hoe kan je wel timmeren? Welke randvoorwaarden heb je daarbij nodig? o Wat voor gereedschappen kun je hier nog meer bij gebruiken? Een hele open ruimte is prettig, dan kan ik iedereen goed in de gaten houden. o In een ruimte moet je je ook veilig en geborgen voelen. Een snoezelhoek bijvoorbeeld is niet voor niets een beetje afgesloten. o Verborgen hoekjes maken dat kinderen iets te ontdekken hebben. Een ruimte moet veilig zijn, maar kinderen ook zo min mogelijk belemmeren en juist stimuleren in hun ontwikkeling.
Kinderen moeten zelf pannenkoeken kunnen bakken. o Wat kunnen kinderen in de verschillende leeftijdsgroepen al zelf? o Met welke gevaren krijg je te maken bij koken? o Hoe kun je deze ondervangen zonder de kinderen te belemmeren? Kinderen mogen niet alleen naar buiten o Waarom mag het niet? o Hoe kan je regelen dat het wel kan? Hoe spelen de interactievaardigheden zoals we deze in de training hebben gezien een rol? o Leg duidelijk uit wat wel en niet mag (praten en uitleggen en structureren en grenzen stellen) o Kunnen ze samenspelen? (begeleiden interacties van kinderen) o Respect voor autonomie: geef kinderen de ruimte om zelfstandig een ruimte te verkennen en onder minder toezicht ook goed te functioneren. Tip: Vul deze stellingen aan met eigen stellingen met voor jullie belangrijke onderwerpen. Zorg daarbij voor prikkelende stellingen. Als iedereen het er mee eens is krijg je geen discussie. Tip Een goed boek om eens door te nemen op dit gebied is In Wat mag? Wat kan? Dilemma s bij het spelen van Marianne Valck (Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam 2010) worden diverse grenzen van wat wel of niet kan nader bekeken. Waarom kan het niet en hoe kan het wel?
5. Pauze Pauze 15 minuten
6: Creatieve ontwikkeling Doelen Deelnemers leren De creatieve ontwikkeling kennen Duur 10 minuten Nodig Flap-over ontwikkelingsmijlpalen creatieve ontwikkeling (dia 8 t/m 10) Bespreken Werkwijze Check of ze de theorie uit de handleiding hebben gelezen en of hier nog vragen over zijn. Laat de ontwikkelingsmijlpalen van de creatieve ontwikkeling zien (dia 8 t/m 10) en loop ze samen even door. Vraag dan of er nog aanvullingen zijn. Welke eisen stelt de creatieve ontwikkeling aan de ruimte? Wat voor soort materialen heb je daarvoor nodig? Tip: Gebruik ook hierbij eventueel een flap-over om de belangrijkste punten op te schrijven, deze kunnen voor de tekenopdracht gebruikt worden.
7: Ruimtegebruik Doelen De ruimte kunnen aanpassen aan het thema Weten wat ze met materiaal kunnen doen Duur 55 minuten Nodig Plattegrond zie voorbereiding Vellen papier A3 en A4. Potloden, kleurpotloden, gekleurd papier, scharen, plakband, gummen, liniaal. Groot ontwerp van de eigen bso maken Voorbereiding Neem een groot vel (A0 of een rol behangpapier waarbij je 2 of 3 stroken naast elkaar plakt, afhankelijk van de grootte van de BSO) of een groot stuk karton. Maak hierop de plattegrond van de BSO. Neem als maatgeving: 1 meter in werkelijkheid is 10 cm op de plattegrond. Geef hierop alle vaste elementen van de ruimte aan (de zaken die echt niet verplaatst kunnen worden, hierbij uitgaande dat kasten verschoven kunnen worden). Tip: Indien de groep bestaat uit pedagogisch medewerkers van meerdere bso locaties kun je verschillende keuzes maken: Kies één bestaande locatie. Laat de deelnemers een eigen ontwerp maken van de eigen ruimte. Zorg dan dat het wel kleinschalig blijft of geef een specifieke opdracht mee, zodat het binnen de tijd te doen is. Indien per locatie meerdere deelnemers zijn kun je de groep per locatie verdelen. Zorg ook hierbij weer dat de opdracht te doen is door de opdracht wat kleiner en/of minder bewerkelijk te maken. Inleiding Bespreek kort waar een ruimte aan moet voldoen. Welke activiteiten moeten er in gedaan kunnen worden? Schrijf deze op een flap-over. Denk hierbij aan gezamenlijk eten/drinken, rusthoekjes, huiswerk, actief spel, veiligheidseisen, zijn er nog eisen vanuit de GGD? Neem hierbij ook de ideeën mee van de voorgaande opdrachten uit deze bijeenkomst over creatieve en motorische ontwikkeling. Werkwijze Laat de pedagogisch medewerkers samen de ruimte indelen naar hun idee. Ze kunnen een hoek op een apart vel papier uitwerken en deze op de plattegrond leggen. Zo kun je eventueel ook verschillende ideeën uitwerken. Help ze bij de maatgeving van 1 meter = 10 centimeter. Alle papieren bij elkaar vullen de gehele ruimte. Ga hierbij verder dan Dit is de knutselhoek. Geef ook aan hoe je die knutselhoek wil inrichten, met welke materialen, om hem zo optimaal mogelijk te kunnen gebruiken. Dit kun je eventueel ook apart opschrijven.
De pedagogisch medewerkers kunnen in tweetallen werken, maar ook ieder een eigen hoek voor hun rekening nemen. Overleg eerst welke hoek waar komt en hoe groot iedere hoek ongeveer moet worden, de hoeken moeten op elkaar kunnen aansluiten. De opdracht kan op twee manieren worden ingestoken: Een ideale ruimte creëren waarbij ze geen rekening hoeven te houden met de bestaande materialen. Een meer reële ruimte creëren, waarbij ze rekening moeten houden met de bestaande materialen (denk aan tafels en stoelen die er momenteel al zijn). Deze tweede oplossing geeft voor de korte termijn de meeste handvatten ter verbetering van de ruime. Schrijf daarbij wel de knelpunten op. Misschien dat er toch een andere oplossing gekozen kan worden met slechts enkele nieuwe materialen. Afsluiting Denk bij de uitvoering aan de tijd. Geef bijvoorbeeld 10 en 5 minuten van tevoren aan hoeveel tijd ze nog hebben en laat ze bedenken wat ze nog willen doen in die tijd.
8: Structureren en grenzen stellen Doelen Deelnemers weten: hoe ze grenzen moeten stellen en vasthouden. Duur 5 minuten inleiding 10 minuten zelf een casus verzinnen 10 minuten plenair Nodig Schrijfmateriaal Dia Structureren en grenzen stellen (dia 8) Casusbespreking van eigen casus Inleiding Om de veiligheid te garanderen is de interactievaardigheid structureren en grenzen stellen een belangrijke vaardigheid. Check of iedereen het stukje uit de handleiding heeft gelezen en of er nog vragen zijn. Werkwijze Het lastige van structureren en grenzen stellen is: Hoe zorg je dat de kinderen daadwerkelijk doen wat je zegt? Ga in tweetallen uit elkaar. Verzin samen een casus van een kind dat niet doet wat je zegt. Denk bijvoorbeeld aan een kind of een situatie uit je eigen groep. Bedenk ook samen een aanpak die zou kunnen werken. Bespreek de casussen vervolgens plenair. Laat het eerste tweetal een casus voorlezen. Laat de anderen dan een aanpak verzinnen en bespreek vervolgens de aanpak van het tweetal. Ga daarna door naar het volgende tweetal. Indien de groep groter is dan 6 personen maak dan twee groepen waarin het plenair besproken wordt, zodat per groep maximaal 3 casussen besproken worden. Ook kun je 3 casussen uit kiezen die plenair besproken worden, mede afhankelijk van de tijd die je hebt.
9: Afsluiting Doelen Afsluiting van de training Duur 10 minuten Nodig Opzet hoe nu verder (zie onder kopje voorbereiding). Afsluiting (dia 9) Vertellen en nabespreken Voorbereiding Bereid zelf voor hoe deze training vervolgd gaat worden. Vragen daarbij kunnen zijn: Welke onderwerpen wil je in de teambesprekingen terug laten komen en hoe vaak? Hoe wil je de individuele pedagogisch medewerkers verder coachen? Wat verwacht je van je team? Welke vragen wil je met je team bespreken? Welke (concrete) afspraken wil je met je team maken? Werkwijze In de afsluiting sluit je de training af. Daarin bespreek je de punten die je voorbereid hebt. Onderwerpen om daarin te bespreken: Vragenrondje: wat vond je van de training op deze wijze in het eigen team? Hoe nu verder. Dit verschilt per groep, gebruik hier je voorbereiding. Vragen die aan de orde kunnen komen zijn: Welke onderdelen laat je in volgende team overleggen terug komen. Hoe vaak komen die terug? Worden er nog individuele trajecten ingezet? Is het een idee om maatjes samen te stellen? Zijn er vanuit de groep nog ideeën om hier mee verder te gaan? Wat zien zij graag terug komen? Hebben zij behoefte om onderwerpen verder uit te diepen? Afsluiting, vat hierin kort de gemaakte afspraken samen en sluit positief af.
Alternatieve opdracht: Programma-ideeën Doelen De deelnemers maken kennis met het brainstormmodel 'Spinnenweb' Duur 15 minuten Nodig Flap-over Samen brainstormen met het spinnenwebmodel Achtergrondinformatie Met deze opdracht leren de deelnemers hoe ze programma-ideeën op kunnen doen, maar ook wat er allemaal bij een programma komt kijken en waar je rekening mee moet houden. Inleiding Om over een themaweek, een programma-invulling of ander onderwerp te brainstormen, zijn verschillende brainstorm methoden te gebruiken. Een voorbeeld daarvan is de spinnenwebmethode. Deze methode kun je gebruiken om individueel te brainstormen, maar voor de leukste resultaten moet deze methode in een groep(je) gebruikt worden. Werkwijze Schrijf het woord 'programma' op een flap. Zet daarom heen woorden die bij de deelnemers opkomen rond dat thema en zet daartussen lijntjes. Roept dat nieuwe woord ook weer nieuwe ideeën op, dan schijf je die rondom dat woord. Schrijf alles op, ook al lijkt het in eerste instantie niet nuttig, want van het één komt het ander. Doe dit ongeveer 5 tot 10 minuten. Kijk daarna of je er samen een lijn in kunt ontdekken. Omcirkel de voor jullie belangrijke elementen voor een programma en/ of groepeer ze naar onderwerp, bijvoorbeeld een opsomming van belangrijke kenmerken van een programma en een opsomming van mogelijke thema s (met eventueel alvast wat ideeën daarbij). Alternatief Indien er binnenkort een themaweek aan komt kan ook dit thema als uitgangspunt genomen worden om daaromheen als oefening het spinnenwebmodel maken.
Voorbeeld spinnenwebmodel: Actief Piraten kerst Rustig Activiteit Programma Thema Lente Tijdsduur programma Knutselen Creatief Schilderen Welke leeftijd? Hoeveel kinderen?