Wijkscan Enschede Zuid-West November 2013
Gezond ouder worden in Enschede Zuid-West Wijkscan Enschede Zuid-West Van het gebied Enschede Zuid-West is een wijkscan gemaakt. In deze brochure vindt u de opvallendste ontwikkelingen van de doelgroep ouderen. U treft informatie over de bevolkingssamenstelling, gezondheid, leefstijl, zorgaanbod en welzijnsvoorzieningen. De geschatte uitkomsten van Enschede Zuid-West die gepresenteerd worden bij gezondheid en leefstijl zijn gebaseerd op de bevolkingssamenstelling van het gebied. Deze kunnen afwijken van de werkelijke cijfers als er specifi eke risicofactoren gelden in het gebied. De informatie is afkomstig uit verschillende databronnen, welke beschikbaar zijn binnen de ROS-wijkscan van ROSET en de Twentse GezondheidsVerkenning van de GGD Twente. Kenmerken Enschede Zuid-West 15.839 inwoners 8 buurten Koekoeksbeekhoek Procentuele verdeling inwoners naar buurt: 30% Stevenfenne 17,5% Elferink - Heuwkamp 14% t Zwering 13% Pathmos 11,5% Stadsveld-Noord - Bruggert 11,5% Stadsveld-Zuid 1,5% Industrie- en havengebied <0,5% Koekoeksbeekhoek Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens, 2012 Industrie- en havengebied Stadsveld-Noord - Bruggert Elferink - Heuwkamp Pathmos t Zwering Stevenfenne Stadsveld-Zuid 2 Wijkscan Enschede Zuid-West - Gemeente Enschede, GGD Twente, Huisartsenkring Twente en ROSET
Bevolking Enschede Zuid-West Percentage inwoners per leeftijdsgroep In Enschede Zuid-West: Veel 25-44 jarigen. Relatief weinig ouderen (65+). 17 16 31 25 8 5 Zuid-West 16 16 28 25 9 7 Gemeente Enschede 17 12 26 28 9 7 Nederland 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 % 0-14 jaar 15-24 jaar 25-44 jaar 45-64 jaar 65-74 jaar 75+ jaar Figuur 1: Percentage inwoners per leeftijdsgroep (CBS bevolkingsstatistiek, 2012). Toekomstverwachting inwoners Geen toename verwacht van het totaal aantal inwoners voor de komende 20 jaar. Van 2012 tot 2016 stijgt het percentage 65 jaar en ouder van 12% naar 15% (ABF research Primos prognoses 2012). 3
Invloedrijke kenmerken inwoners op de gezondheid 56,3 50 40 40,9 44 37 48,6 49,2 50 Opvallend: Hoog percentage lage inkomens in Enschede Zuid-West. Enschede Zuid-West heeft t.o.v. Nederland een hoger percentage niet-westerse allochtonen en eenpersoonshuishoudens. 14,8 15 12 % lage inkomens % niet westerse % eenpersoons % vrouwen allochtonen huishoudens Enschede Zuid-West Gemeente Enschede Nederland Figuur 2: Enkele invloedrijke kenmerken van inwoners op de gezondheid (CBS Statline, 2012). Belevingswereld inwoners In vergelijking met andere gebieden in Enschede, wonen er in Enschede Zuid-West veel mensen die groepsgericht zijn. Bovendien spelen harmonie in het gezin en de buurt een belangrijke rol (Smart Agent, 2012). Leefbaarheid Enschede Zuid-West De ervaren leefbaarheid in Enschede Zuid-West varieert van zeer positief ( t Zwering) tot matig positief (Pathmos en Stadsveld-Zuid) (BZK/WWI Leefbaarometer, 2012). 4 Wijkscan Enschede Zuid-West - Gemeente Enschede, GGD Twente, Huisartsenkring Twente en ROSET
Gezondheid Enschede Zuid-West Gezondheidservaring van ouderen 37% van de ouderen (65 jaar en ouder) in Enschede Zuid-West ervaart hun gezondheid als matig tot slecht. In Enschede is dit 35% en voor Twente is dit 29%. Laagopgeleiden en vrouwen ervaren hun gezondheid vaker als matig tot slecht. Zorgvraag in de huisartsenpraktijk Contacttijd en zorgvraag Enschede Zuid-West In Enschede Zuid-West is de contacttijd met de huisartsenpraktijk gemiddeld 35 minuten per inwoner per jaar (Enschede en Nederland 36 minuten). Tot 2016 wordt verwacht dat de contacttijd met circa 1% toeneemt (Enschede circa 3%, Nederland 4%). Het totaal geschatte aantal (deel)contacten in Enschede Zuid-West met de huisartsenpraktijk is per 1.000 inwoners per jaar 4.920. Dat wil zeggen gemiddeld circa 5 (deel)contacten per inwoner per jaar. De contacten per ziektecluster zijn vergelijkbaar met Enschede en Nederland (LINH 2008/CBS 2011/ABF Research bevolkingsprognose Primos 2010). Top 5 aandoeningen In de huisartsenpraktijk (totale bevolking, Enschede Zuid-West): Verhoogde bloeddruk circa 1.412 inwoners Suikerziekte (diabetes) circa 582 inwoners Depressie circa 316 inwoners copd circa 230 inwoners Artrose circa 202 inwoners Het ouderenonderzoek van de GGD Twente laat zien dat bij ouderen in Enschede naast de aandoeningen verhoogde bloeddruk, suikerziekte en artrose ook de aandoeningen aan de rug en osteoporose veel voorkomen. 5
Chronische aandoeningen totale bevolking Huisartsenpraktijk De (deel)contacten in de huisartsenpraktijk voor chronische aandoeningen worden geschat op 30%. Naar schatting zijn dit 23.679 contacten met de huisartsenpraktijk per jaar voor Enschede Zuid-West. In Enschede Zuid-West verwacht men van 2011 tot 2016 een toename van 5% van het aantal (deel)contacten voor chronische aandoeningen, dit is vergelijkbaar met Enschede 5,5% (LINH 2008/CBS 2011/ABF Research bevolkingsprognose Primos 2010). In de huisartsenpraktijk wordt veel tijd besteed aan patiënten met chronische aandoeningen. Dit is ook de verwachting voor de toekomst. cardio risico management 128 8 Nederland copd 19 1 suikerziekte 50 0 Gemeente Enschede cardio risico management copd suikerziekte 18 1 46 121 3 6 cardio risico management 112 9 Zuid-West copd 17 2 suikerziekte (deel)contacten per 1.000 inwoners, 2011 (deel)contacten per 1.000 inwoners, toename tot 2016 Figuur 3: (deel)contacten van belangrijke chronische aandoeningen, huidige en toename tot 2016 (VAAM; LINH 2008/CBS2011/ABF bevolkingsprognose primos 2010). 43 4 Het contact dat inwoners met de huisarts hebben voor hun chronische aandoeningen, zoals diabetes, copd, cardiovasculaire aandoeningen is in Enschede Zuid-West lager dan in Enschede. De toename tot 2016 is vergelijkbaar voor Enschede Zuid-West, Enschede en Nederland. 6 Wijkscan Enschede Zuid-West - Gemeente Enschede, GGD Twente, Huisartsenkring Twente en ROSET
Chronische aandoeningen volwassenen en ouderen 80 79 53 28,5 49,5 23,5 Zuid-West 20-64 jr NL 20-64 jr Zuid-West 65+ Enschede 65+ 58 % met 1 chronische aandoening % met minimaal 2 chronische aandoeningen 55 Chronische aandoeningen nemen toe met de leeftijd. Het percentage ligt bij ouderen een stuk hoger dan bij volwassenen. Het percentage chronische aandoeningen onder ouderen in Enschede Zuid-West is vergelijkbaar met Enschede. Figuur 4: percentage chronische aandoeningen bij volwassenen en ouderen (Ouderen en volwassenonderzoek GGD Twente, 2010 en 2012). 60% van de ouderen in Enschede geeft aan belemmerd te zijn door zijn of haar chronische aandoening. Psychische gezondheid Totale bevolking Het geschatte aantal huisarts (deel)contacten voor psychische en sociale problemen is 480 per 1.000 inwoners voor Enschede Zuid-West. Deze schatting is vergelijkbaar met Enschede en Nedertland (LINH 2008/ CBS 2011). Dit is circa 10% van alle (deel)contacten in de huisartsenpraktijk. Ouderen 1 op de 5 ouderen in Enschede heeft een probleem dat hem/haar dag en nacht bezig houdt. Belangrijkste problemen die worden genoemd zijn: zorg om (klein)kinderen, lichamelijke gezondheid en zorg om partner. Vrouwen hebben hier vaker last van dan mannen. 5% van de ouderen in Enschede Zuid-West heeft een hoog risico op een angst- en depressie-stoornis. Dit is vergelijkbaar met Enschede en Twente. Ongeveer 1 op de 8 ouderen in Enschede Zuid-West is (zeer) ernstig eenzaam. Dit is vergelijkbaar met Enschede en Twente. 7
Ouderen die geen regie hebben over eigen leven 14 17 % Gemeente Enschede % Zuid-West 75 + -ers, laagopgeleiden en vrouwen hebben vaker het gevoel geen regie te hebben over het eigen leven. Figuur 5: Percentage ouderen die geen regie meer hebben over eigen leven (ouderenonderzoek GGD Twente, 2010). Beperkingen De helft van de 75 + -ers in Enschede geeft aan huishoudelijke activiteiten niet geheel zelfstandig uit te kunnen voeren. Zwaar huishoudelijk werk is de meest genoemde activiteit. Onder laagopgeleiden komt dit vaker voor dan onder hoogopgeleiden. 31% van de ouderen in Enschede Zuid- West heeft last van mobiliteitsbeperkingen (Enschede 30% en Twente 26%). Mobiliteitsbeperkingen komen vaker voor onder 75 + -ers, vrouwen en laagopgeleiden. 1 op de 5 ouderen in Enschede geeft aan in de afgelopen 3 maanden te zijn gevallen. Waarvan bijna de helft hierbij lichamelijk letsel heeft opgelopen. Vrouwen vallen vaker dan mannen. 8 Wijkscan Enschede Zuid-West - Gemeente Enschede, GGD Twente, Huisartsenkring Twente en ROSET
Leefstijl ouderen Enschede Zuid-West Overgewicht Overgewicht ouderen Enschede Zuid-West (BMI > 25) 66%. Ernstig overgewicht ouderen Enschede Zuid-West (BMI > 30) 16%. Het percentage overgewicht in Enschede Zuid-West is vergelijkbaar met Enschede en Twente. 14 16 23 14 6 27 39 19-34 jaar 35-49 jaar 50-64 jaar 65-74 jaar 75+ 44 % matig overgewicht % ernstig overgewicht Figuur 6: percentage overgewicht bij volwassenen en ouderen (Ouderenen volwassenonderzoek GGD Twente, 2010 en 2012). 43 37 Het percentage overgewicht stijgt met de leeftijd tot 75 jaar. In de groep van 75 jaar en ouder komt minder overgewicht voor in vergelijking met de groep van 65-74 jaar. 9
Beweegnorm Overmatig alcoholgebruik 54% van de ouderen voldoet aan de beweegnorm in Enschede Zuid-West. Percentage ouderen dat voldoet aan de beweegnorm is vergelijkbaar met Enschede en Twente. Overmatig alcohol gebruik bij ouderen in Zuid-West is 7%. Percentage overmatig alcoholgebruik in het gebied Zuid-West is vergelijkbaar met Enschede en Twente. Percentage ouderen dat overmatig alcohol gebruikt, is vergelijkbaar met volwassenen. Binnen de groep ouderen daalt het overmatig alcoholgebruik met de leeftijd. Ouderen- en volwassenenonderzoek GGD Twente, 2010 Belangrijkste reden voor ouderen in Enschede om niet te bewegen is het hebben van een lichamelijke beperking. Roken 13% van de ouderen rookt in Enschede Zuid-West. In Enschede rookt 16% van de ouderen. Percentage rokers daalt met de leeftijd. 10 Wijkscan Enschede Zuid-West - Gemeente Enschede, GGD Twente, Huisartsenkring Twente en ROSET
Samenvattend In Enschede Zuid-West woont circa 10% van de bewoners van Enschede. Op dit moment zijn er veel 25-44 jarigen en relatief weinig ouderen (12%). De komende jaren is er geen groei qua inwoners, de groep ouderen wordt echter wel groter. Het gebied kenmerkt zich door meer lage inkomens. Daarnaast zijn er veel niet-westerse allochtonen en veel eenpersoonshuishoudens. Tot slot varieert de ervaren leefbaarheid in het gebied sterk per buurt. Opvallende uitkomsten ten aanzien van ouderen: Veel ouderen hebben één of meerdere chronische aandoening(en). Hoog percentage ouderen ervaart belemmering door een chronische aandoening. Veel mobiliteitsbeperkingen onder ouderen (31%) Ouderen hebben een verhoogd risico op vallen. Overgewicht komt veel voor en neemt toe met de leeftijd. Veel ouderen ervaren eigen gezondheid als matig tot slecht. 1 op de 5 ouderen in Enschede heeft een probleem dat hem/haar dag en nacht bezig houdt. Toekomstige zorgvraag De prognose voor de toekomstige zorgvraag is onder andere voorspeld op basis van leeftijd en inkomen. In Enschede Zuid-West zijn er echter meer opvallende kenmerken die een invloed hebben op de toekomstige zorgvraag. Daarom is de verwachting dat de zorgvraag sterker zal toenemen dan gepresenteerd in deze brochure. Wijkaanpak voor ouderen Een geïntegreerde aanpak voor ouderen, die gebaseerd is op de problemen gesignaleerd in deze wijkscan, heeft naar verwachting een positief effect op de ervaren gezondheid en een langere zelfredzaamheid in de eigen woning. De doelgroep laagopgeleide vrouwen verdient hierbij extra aandacht. Voorzieningen en zorgaanbod voor ouderen Zorgaanbod en voorzieningen in de wijk Huisartsen inclusief praktijkondersteuners Tandarts Apotheek Logopedie Fysiotherapie Oefentherapie Ergotherapie Diëtiek Podotherapie Psychologie Geestelijke gezondheidszorg Algemeen maatschappelijk werk Thuiszorgorganisaties Woonzorgcentrum Welzijnsvoorzieningen in de wijk Huiskamers van de buurt Activiteiten in de wijk Wijkcentrum Voorzieningen op stedelijk niveau MEETwente Zorgloket Enschede en Wmo voorzieningen (Allochtone) ouderen adviseurs Aanbod vrijwilligersdiensten en praktische hulp Mantelzorgondersteuning en informele zorg Aanbod activiteiten ontmoeten, bewegen en sport 11
Colofon Dit is een uitgave van de gemeente Enschede, GGD Twente, Huisartsenkring Twente en ROSET. Datum november 2013 Ontwerp en realisatie Digidee, Enschede Druk Grafimedia Combinatie Enschede Contactpersonen GGD Twente, Cristel Boom c.boom@ggdtwente.nl ROSET, Yvette Bulthuis, info@roset-twente.nl Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. Tekst mag alleen met toestemming worden overgenomen.