Ontwikkeling werkgelegenheid en werkloosheid in Overijssel

PROVIMCiALE STATEN VAN OVERSJ1SEL o D nt, 0 5 OKI 2007 a,d. Routing Biji.: Ontwikkeling arbeidsmarkt Overijssel per 1 September Bijlage: arbeidsmarkt prognoses Overijssel (sept 2007) Dagtekening 12.09.2007 Pagina 1/4 Ontwikkeling werkgelegenheid en werkloosheid in Overijssel Werkgelegenheid in heel Overijssel gestegen De werkgelegenheid in heel Overijssel is in de periode 1 april 2005-1 april 2006 met 1,3% gestegen. Tabel 1 geeft de procentuele verandering per jaar weer voor Nederland, Overijssel en de individuele Overijsselse gemeenten. In dezelfde periode is de landelijke werkgelegenheid gestegen met %. Binnen de gebieden in Overijssel zijn er verschillen. Het COROP-gebied Noord-Overijssei, met Zwolle als motor, is koploper met een stijging van %, Twente volgt met 1,1% en Zuidwest-Overijssel met Deventer als grote gemeente, is met % groei de hekkensluiter. Van de sectoren zijn de zakelijke dienstverlening met 4,4% en financiele dienstverlening met % de grootste groeiers. Ook de bouwnijverheid kent met 4,2% een hoge groei. Na een lange tijd van teruggang is dit opmerkelijk te noemen. Ook de sectoren reparatie van consumentenartikelen en handel (+%) en gezondheid- en welzijnszorg (+2,2%) geven een positief beeld. Er zijn drie sectoren die een daling van de werkgelegenheid laten zien. Dat zijn: de agrarische sector (- 0,1 %), de Industrie (-2,1 %) en het onderwijs (- ). De prognoses voor de werkgelegenheid laten voor Overijssel een gunstiger beeld zien dan voor Nederland. Ontwikkeling werkloosheid Tabel 2 geeft een beeld van de ontwikkeling van de werkloosheid in jaren. In 2006 was de werkloosheid in Overijssel met een jaargemiddelde van 8,9% iets hoger dan het landelijk gemiddelde van 8,3%. De meeste recente kwartaalcijfers van 2007 (zie tabel 3) laten echter een algehele daling van de werkloosheid zien. Echter, het verschil met het landelijke beeld blijft gehandhaafd. Op 1 juli 2007 was de werkloosheid in Overijssel 6,9%, waar het landelijke gemiddelde 6.6% bedroeg. Binnen de COROP zijn de verschillen wat groter. Twente kent de hoogste werkloosheid, momenteel 8,1%. Noord-Zuidwest- Overijssel liggen met respectievelijk % en 5,9% onder het landelijk gemiddelde. Volgens de provmcie verijssel

prognoses zal de werkloosheid nog verder dalen. Bovendien lijkt het verschil tussen Nederland en Overijssel kleiner te worden. Tabel 1 Werkgelegenheid (vraag naar arbeid), stand van zaken per 1 September 2007 Ontwikkeling arbeidsplaatsen uitgedrukt in jaarlijkse procentuele verandering over de periode 2002-2006. Geprognosticeerde ontwikkeling over de periode 2007-2011. [Bron: APO] realisatie prognose -> 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Nederland - 1,4 1,1 0,9 Overijssel O f 8-1,1 0,0 1,3 1,8 1,7 1,4 1,4 1,3 Noord-Overijssel Twente 2,1 0,5 1,5-1,1 1,1 1,1 2,4 2,2 2,0 1,8 1,5 1,4 1,1 1,1 Zuidwest-Overijssel 2,2-1,8 1,3 1,3 Zwolle 1,7 2,9 2,5 2,2 2,1 2,0 Kampen 2,4-2,7 2,1 Raalte 3,4-1,4 2,5 Dalfsen 2,2-1,8 Zwartewaterland Staphorst Hardenberg 3,2 2,7 1,4 1,8-2,4 - -4,2 1,8 3,1 - - Ommen 1,5-7,5 6,4 0,1 Steenwijkerland 2,0 2,2 Enschede 2,3-2,0-2,0 1,4 0,9 0,9 Haaksbergen -1,4-1,1-3,5 0,3 Hengelo -1,8 - - 1,3 1,1 0,9 0,9 Hof van Twente 0,5 0,3-2,0 0,9 Borne -4,2 0,1 - - Almelo 1,1-2,2 1,1 0,6 Twenterand -2,0-0,6 1,4 Wierden 0,9-2,7 Tubbergen - - 1,3 Hellendoorn 0,1-1,7 Rijssen-Holten 0,5 0,5 Oldenzaal 4,5 1,4 4,1 Dinkelland 1,7-0,9 2,8 Losser 2,0 1,3-11,7 - Deventer -3,9-1,5 1,4 1,7 1,5 1,1 1,1 0,9 Olst-Wijhe 1,7-9,2 0,3 0,6 provincie verijssel

Tabel 2 Werkloosheid (discrepantie), stand van zaken per 1 September 2007. Ontwikkeling werkloosheid, uitgedrukt in het aandeel van de beroepsbevolking. Werkloosheidspercentages over de periode 2002-2006. Prognoses voor de periode 2007-2011 Nederland Overijssel <- realisatie 2003 2004 2005 2006 Jaargemiddelde 8,2 9,4 9,3 8,3 9,3 9,8 8,9 prognose -> 2007 2008 2009 2010 2011 6,9 6,2 5,9 5,7 5,5 7,3 6,5 6,2 5,9 5,7 Noord-Overijssel Twente Zuidwest-Overijssel 6,5 8,7 7,5 8,0 10,3 8,5 8,2 10,9 9,0 7,2 10,1 7,8 5,5 4,9 4,5 4,3 8,5 7,7 7,3 7,0 6,8 6,2 5,5 5,0 4,8 Zwolle 9,6 10,1 8,7 5,9 5,6 5,3 Kampen 6,9 7,8 6,9 Raalte Dalfsen Zwartewaterland 4,4 4,2 4,8 4,1 3,8 4,2 Staphorst 3,4 3,8 3,1 Hardenberg 7,0 8,9 9,1 8,1 Ommen 5,9 6,4 5,7 Steenwijkerland Enschede 7,6 11,5 9,5 14,2 9,5 16,4 8,7 15,9 13,4 1 11,3 1 10,3 Haaksbergen Hengelo 4,8 1 6,1 12,6 6,8 12,4 10,9 9,5 8,6 8,2 7,7 Hof van Twente 5,6 6,7 6,1 Borne 5,5 6,3 5,9 Almelo 13,2 15,3 15,0 14,1 12,5 11,3 1 10,5 1 Twenterand 8,9 1 10,0 8,4 Wierden 5,5 5,8 Tubbergen 4,4 4,5 4,1 Hellendoorn 5,9 6,0 5,3 Rijssen-Holten 5,8 5,5 Oldenzaal 8,6 8,8 7,4 Dinkelland 3,4 3,7 3,7 Losser 7,3 8,0 8,5 7,8 Deventer 9,2 1 1 9,6 7,7 6,8 6,4 6,1 5,8 Olst-Wijhe 4,2 5,7 provmae verijssel

Tabel 3 Werkloosheid (discrepantie). Stand van zaken per 1 September 2007 Ontwikkeling werkloosheid, uitgedrukt in het aandeel van de beroepsbevolking. Werkloosheidspercentages over de eerste drie kwartalen van 2007. Prognoses voor vierde kwartaal 2007 en eerste twee kwartalen van 2008. <- realisatie prognose -> 2007 2008 jan april juli okt jan april Nederland 7,3 7,1 6,5 6,4 Overijssel 7,8 7,6 6,9 6,9 6,8 6,7 Noord-Overijssel 6,1 5,8 5,0 Twente 9,0 9,0 8,1 8,2 8,0 Zuidwest-Overijssel 6,4 5,9 6,0 5,8 5,7 Zwolle 7,1 6,8 6,3 6,3 6,1 6,0 Kampen 5,6 Raalte Dalfsen 2,8 2,7 2,3 Zwartewaterland 3,2 2,8 2,5 Staphorst 2,5 2,5 2,2 Hardenberg 7,4 6,7 5,7 Ommen 4,8 4,3 Steenwijkerland 7,7 Enschede 14,0 14,1 12,8 12,8 12,5 12,2 Haaksbergen 5,8 5,5 Hengelo (0.) 9,8 9,9 9,1 9,2 9,0 8,8 Hof van Twente Borne Almelo 13,2 13,2 12,1 12,2 12,0 11,8 Twenterand 7,4 6,8 6,0 Wierden 4,4 4,3 Tubbergen 3,8 3,4 Hellendoorn 4,8 4,1 Rijssen-Holten 4,0 4,2 3,8 Oldenzaal 6,1 6,3 5,6 Dinkelland 2,9 2,8 2,4 Losser 7,0 5,6 Deventer 8,0 7,3 7,4 7,2 7,1 Olst-Wijhe 4,5 4,0 provincie verijssel

Door de gunstige economische situatie in Nederland en Overijssel op dit moment draaien de Industrie, bouw en dienstverlening op voile toeren. Een gunstige ontwikkeling voor de werkloosheid, want deze is al enige tijd dalende. Nu ligt er echter een nieuw risico op de loer; een tekort aan arbeidskrachten. Bepaalde sectoren en beroepsgroepen hebben nu al moeite goede werknemers aan te trekken. Een trend die de komende jaren zal doorzetten. In deze nieuwsbrief geven we inzicht in de sectoren en beroepen die hier met name mee te maken hebben; het betreft vooral de technische en verzorgende beroepen. Ook wordt voor de provincie Overijssel een indeling per regio gemaakt f waaruit blijkt dot de arbeidsmarktkrapte het grootst is in de CWI-gebieden Steenwijk, Hardenberg en Hellendoorn. Onderwijs kan binnen de beleidsvorming een vitale rol spelen om de krapte het hoofd te bieden. Voor de technische studies wordt al jaren door de overheid campagne gevoerd; wellicht is dit nu ook nodig voor de verzorgende studies, op alle opleidingsniveaus. Geactualiseerd Nieuwe bron werkgelegenheidscijfers De werkgelegenheidsprognose is aangepast. Hiervoor is gebruik gemaakt van een nieuwe informatiebron: de in juni 2007 verschenen CWI prognose 2007-2012. Daarnaast is de prognose bijgesteld om consistentie tussen de CWI en GGW-gebieden en tussen de SBl- en GEPsectoren te kunnen waarborgen. De belangrijkste verandering in de prognose is een iets gematigdere werkgelegenheidsontwikkeling in de periode 2008-2011. Discrepanties Op basis van de nieuwe gegevens voor het aantai openstaande vacatures en nietwerkende werkzoekenden en de CWI-prognose is de werkloosheidsprognose aangepast en iets naar boven bijgesteld. Dit houdt in dat in de nieuwe prognose de werkloosheid iets minder snel zal dalen dan in de oude prognose werd verwacht. Aanbod Aan de hand van de nieuwe CWI-prognose is ook de beroepsdeelnameprognose aangepast. Dit heeft ertoe geleid dat vooral de beroepsdeelname van jongeren licht naar boven toe is bijgesteld. De jongeren zullen naar verwachting in een periode van recessie langer doorstuderen en in een periode van hoogconjunctuur sneller op de arbeidsmarkt komen. Gezien de huidige economische situatie in Nederland, wordt verwacht dat meer jongeren eerder op zoek gaan naar een baan. APO-website De kaarten en figuren die op de APO-website te vinden zijn, zijn geactualiseerd. Ook zijn er enkele aanpassingen in het kaartbeeld van de regiokaarten gemaakt. Indicatie van krapte Krapte op de arbeidsmarkt Zoals in onderstaande figuur te zien is, zal de beperkte groei van de beroepsbevolking ook de komende jaren nog doorzetten. Dit betekent dat werkgevers in toenemende mate problemen zullen ondervinden bij het aantrekken van geschikt personeel. Daarnaast versterkt de huidige periode van hoogconjunctuur de krapte op de arbeidsmarkt. De beroepsbevolking neemt minder snel toe en het aantai arbeidsplaatsen stijgt, waardoor de NWW-werkloosheid verder daalt. Na 2011 zal deze hoogconjunctuur naar verwachting afnemen. Of dit een matigend effect op de arbeidsmarktkrapte zal hebben, blijft de vraag. Figuur 1 De (verwachte) ontwikkeling van de werkgelegenheid, beroepsbevolking en het werkloosheidspercentage in Nederland & Overijssel ABerBev & Werkgelegenheid Nederland 12% -1% -2% -1% -2% BSB Verandering beroepsbevolking (per jaar %) i i Verandering aantai arbeidsplaatsen (per jaar %) Bron: CBS, CWI, LISA, EtiL NWWwerklozen als % van beroepsbev Provfncie Overijssel 12% teslisslngen jf""*» MM "1 t,ri L

Arbeidsmarkt Prognoses Overijssel - Nieuwsbrief September 2007 Hoewel de werkloosheid de komende jaren verwacht wordt verder af te nemen wordt deze daling geleidelijk minder sterk. Het werkloosheidspercentage zal in de komende jaren een bepaaild frictieniveau bereiken en zich rond deze grens stabiliseren. Wanneer we de ontwikkeling van de beroepsbevolking in Overijssel vergelijken met die van Nederland, neemt deze in Overijssel in 2008-2010 met gemiddeld % meer toe dan het gemiddelde van Nederland. In 2011 is dit verschil naar verwachting echter nog maar 0,1% ten opzichte van het Nederlandse gemiddelde. Wat betreft de prognose van de beroepsbevolkingsgroei tot 2011 zit RPA Stedendriehoek het meest boven het Nederlandse gemiddelde, gevolgd door RPA Ussel-Vecht. RPA Twente loopt nagenoeg gelijk met het Nederlandse gemiddelde. Figuur 2 (Verwachte) ontwikkeling van de werkgelegenheid, beroepsbevolking en het werkloosheidspercentage in de drie RPA-gebieden in Overijssel ABerBev & Werkgelegenheid RPA gebied Ussel-Vecht Verandering beroepsbevolking (per jaar %) Verandering aantai arbeidsplaatsen (per jaar %} NWW w erkiozen als % van beroepsbev RPA gebied Twente 0% 12% 10% Het aantai arbeidsplaatsen groeit in Overijssel sneller dan gemiddeld in Nederland. In 2006 groeide het aantai arbeidsplaatsen in alle drie de RPA-gebieden sneller dan het gemiddelde in Nederland. Voor 2007-2011 wordt verwacht dat Ussel-Vecht ongeveer % en Stedendriehoek % sneller dan het Nederlandse gemiddelde zullen blijven stijgen. Twente zal in deze periode ongeveer gelijklopen met het gemiddelde van Nederland. Naar verwachting zal Overijssel ook de komende jaren een iets hogere NWW werkloosheid hebben dan het Nederlandse gemiddelde. Het verschil tussen het Nederlandse en Overijsselse gemiddelde zal echter geleidelijk afnemen. Zowel de afgelopen als komende jaren zitten RPA Stedendriehoek en RPA Ussel-Vecht onder het Nederlandse gemiddelde en RPA Twente er iets boven. Arbeidsmarktdynamiek naar sector Om te zien in welke sectoren met name dynamiek verwacht wordt, is de vacaturegraad een goed hulpmiddel. Deze wordt gedefinieerd als het aantai openstaande vacatures die bij het CWI geregistreerd staan, per 1.000 werkenden in een bedrijfssector, beroepsgroep of opleidingstype. In figuur 3 is te zien dat de vacaturegraad voor de commerciele dienstensector het hoogst is. Dat wil zeggen; in Nederland zijn er in deze* sector op elke 1.000 banen elf vacatures. In Overijssel is dit aantai iets lager; bijna tien vacatures per 1.000 banen. Binnen de commerciele sector is zowel in Nederland als in Overijssel de grootste dynamiek. In Nederland komt de agrarische sector op de tweede plaats wat betreft vacaturegraad met 6,2%o. In Overijssel is de vacaturegraad voor deze sector slechts 2,1%o. In Overijssel komt nijverheid op de tweede plaats met een vacaturegraad van 5,7% 0. Deze sector kent in Nederland een vacaturegraad van 4,2%o. Figuur 3 Vacaturegraad per sector voor Nederland (NL) en de provincie Overijssel (0V), juli 2007 RPA gebied Stedendriehoek 12% Bron: CBS, CWi, BIRO, PWE Geldertand, DWE Drenthe, Etit. 0% OV Agrarische sector m NL Agrarische sector OV Nqverheid a NL Nijverheid a OV Commerciite diensten a NL Commerciele diensten a OV Nflet-commercigie diensten a NL Niet-commerciete diensten Bron: CBS, CWI, LISA, BIRO, Etil. basis voor besllsssng«i E.til

Arbeidsmarkt Prognoses Overijssel - Nieuwsbrief September 2007 Tot slot heeft de niet-commerciele dienstensector in Overijssel een vacaturegraad van 3,4%o ten opzichte van gemiddeld 4,5%o in Nederland. Arbeidsmarktkrapte naar regio Om de arbeidsmarktkrapte inzichtelijk te maken is het zinnig naar de verhouding tussen de openstaande vacatures en het aantai werkzoekenden te kijken. Dit kan met verschillende krapte-indicatoren. De krapteindicator die in APO gebruikt wordt, is de volgende: Krapte indicator Definitie: het aantai bij het CWI geregistreerde. openstaande vacatures gedeeld door het aantai niet-werkende werkzoekenden die korter dan een jaar zijn ingeschreven bij het CWI. De benadering van kortdurige NWW is genomen ter vervanging van de Fase 1 (direct inzetbare) niet-werkenden werklozen (NWW). Hiervan zijn geen CWI-data meer beschikbaar. Een beperking van de gebruikte krapte-indicator is dat deze geen rekening houdt met schoolverlaters en eventuele andere nieuwe groepen op de arbeidsmarkt. Daarnaast omvatten de openstaande vacatures bij het CWI niet de gehele markt. Werkzoekenden kiaeitbijvoorbeeld ook een eigen bedrijf startenl In relatieve zin geeft deze indicator echter een goede eerste indruk van de arbeidsmarktdynamiek. Het aantai openstaande vacatures is toegenomen en bedroeg voor Nederland in juli 2007 61.116 ten opzichte van 56.970 in juli 2006. Dit betekent een stijging van ruim 7%. In Overijssel zijn momenteel 3.175 openstaande vacatures, hetgeen een stijging van bijna 10% ten opzichte van juli 2006 is. Het aantai openstaande vacatures stijgt sterk en het aantai kortdurige werklozen loopt terug. Deze twee ontwikkelingen samen veroorzaken de stijging van de krapte-indicator. In de praktijk betekent deze trend dat werkgevers moeilijker (geschikt) personeel kunnen vinden. Om te zien waar deze problematiek in de hoogste mate aanwezig is, geeft figuur 5 een uitsplitsing naar regio's weer. Wanneer we kijken naar de regionale verschillen zfen we dat in juli 2007 vooral de CWI-werkgebieden Hellendoorn en Steenwijk een hoge krapteindicator hadden; respectievelijk 9 en 0,33. Ffguur 5 Krapte-indicator per CWI-werkgebied in het APOgebied (juli 2007) Figuur 4 laat zien hoe de krapte indicator zich het afgelopen jaar heeft ontwikkeld. Voor zowel Nederland als Overijssel is de krapte op de arbeidsmarkt toegenomen. Figuur 4 Ontwikkeling krapte-indicator voor de provincie Overijssel en Nederland (2006-2007) 0,30 5 0 0,15 0,10 0,05 0,00 Bron: CWI, Etil. jul-06 m Overijssel I Nederland Recente historische data van 2005 ontbreken, vandaar dat in figuur 4 een vergelijking tussen juli 2006 en juli 2007 wordt gemaakt. In juli 2007 bedroeg het totale aantai NWW-werklozen in Nederland 499.619, ten opzichte van 613.223 in juli 2006. Dit is een afname van bijna 19%, zowel in Nederland als in Overijssel. Bron: CBS, Etil. Ook CWI-werkgebied Hardenberg zat met een krapte-indicator van 5 precies op het gemiddelde van Nederland, terwijl de provincie Overijssel daar met 0 juist onder bleef. De verklaring van dit lagere percentage ligt in het feit dat Overijssel de afgelopen drie jaar een hoger werkloosheidspercentage had dan het Nederlandse gemiddelde. Dit maakt de kans dat er onder hen gerekruteerd kan worden groter, waardoor het langer duurt voor er krapte op de arbeidsmarkt ontstaat in Overijssel en/of deze krapte minder groot is dan het gemiddelde in Nederland. Zoals gezegd, het aantai openstaande vacatures bij het CWI omvat niet de hele markt; ook kunnen kortdurige werklozen bijvoorbeeld besluiten als zelfstandige aan het werk te gaan. basis vnor besusslngen

Arbeidsmarkt Prognoses Overijssef - Nieuwsbrief September 2007 In dat geval verandert het aantai openstaande vacatures niet maar neemt het aantai kortdurige werklozen wel af. Deze groep is echter relatief beperkt. Ook heeft het CWI geen 100% marktaandeel, wat inhoudt dat er ook buiten het CWI openstaande vacatures zijn. Arbeidsmarktkrapte naar beroepsgroep Hoewel de arbeidsmarktkrapte over de breedte dus toeneemt, zijn er verschillen in krapte waar te nemen tussen de verschillende sectoren, beroepsgroepen en opleidingsniveaus. Juist deze informatie is interessant voor opleiders, bemiddelaars en beleidsmakers, omdat met het bevorderen van de juiste opleidingen op het juiste opleidingsniveau de krapte enigszins teruggedrongen kan worden voor sommige beroepsgroepen. Ook kan er op deze manier een deel van de huidige werklozen door middel van cursussen en opleidingen worden omgeschoold zodat zij weer aan het werk kunnen. Deze uitsplitsing naar beroepen ontbreekt in APO. Etil heeft voor deze gelegenheid extra informatie van het CWI gebruikt. In de top 10 (tabel 1) van beroepen met de hoogste krapte-indicator valt te zien dat de krapte in Overijssel vooral in dfjtechnische en verzorgende/medische beroepep optre^ilt. Wat betreft opleidingsniveaus ondei cheidt let CWI vijf verschillende opleidingsniveaus: 4lementair, lager, middelbaar, hoger en wetenschappelijk onderwijs. De meeste krapte treedt op bij de middelbare en hogere beroepen. De die bij de middelbare technische beroepen wordt genoemd, houdt in dat er per kortdurige werkloze baan beschikbaar is. Hoe hoger de waarde, hoe meer keus voor de werkzoekenden, maar anderzijds hoe minder keus voor de werkgevers. De top 10 voor Nederland ziet er iets anders uit dan die van Overijssel. Met een krapteindicator van 8 staan de middelbare juridische, bestuurlijke en beveiligingsberoepen boven aan de lijst. Naast de technische beroepen is er in Nederland een groter tekort aan (lagere) sportleraren en (lagere) beveiligers. Ook de krapte-indicatoren van de lagere- en middelbare transportberoepen zijn voor Nederland substantieel hoger dan die voor Overijssel. Ook in Nederland ontstaat er krapte in de verzorgende beroepen; qua krapteindicatie ongeveer gelijk aan de provincie Overijssel. Tabel1 Top 10 beroepsgroepen naar opleidingsniveaus met hoogste krapte-indicator voor de provincie Overijssel (juli 2007) Beroepsgroep naar opleidlngsnlveau Krapte indicator 1 middelbare technische beroepen 0 2 lagere technische beroepen 7 3 middelbare juridische, bestuurlijke, beveifigingsberoepen 0,34 4 hogere technische beroepen 0,34 5 middelbare agrarische beroepen 0,31 6 middelbare verzorgende beroepen 4 7 hogere (para)medische beroepen 4 8 lagere verzorgende beroepen 3 9 middelbare administrate, commerciele beroepen ed 3 10 lagere transportberoepen 0.23 Bron: CWI, Etil. Conclusie Het aantai openstaande vacatures stijgt in Nederland en Overijssel en het aantai NWWwerklozen daalt. Dit komt voornamelijk door de huidige hoogconjunctuur in Nederland, welke naar verwachting de komende tijd zal aanhouden. Voor Overijssel zijn gelijke trends waarneembaar. Een versterkende factor voor beide trends is dat de beroepsbevolking minder toeneemt, onder andere als gevolg van de vergrijzing. Om aan de toenemende vraag naar arbeidskrachten te voldoen, is het essentieel het beleid optimaal af te stemmen op de verwachte vraag. Zo moeten de arbeidsreserves die nu niet of in mindere mate benut worden, optimaal worden ingezet, zoals een RWIaanbeveling in de Arbeidsmarkt Analyse 2007 luidt. Hoe duidelijker het beeld is welke beroepsgroepen en sectoren het hardst werknemers nodig hebben, des te effectiever kan worden getracht werkloosheid nog verder terug te dringen en de krapte op de arbeidsmarkt het hoofd te bieden. Ook inzicht in de behoeften per regio kan beleidsmakers helpen in het maken van beslissingen ten aanzien van investeringen en stimulerend beleid. Vooral de technische en verzorgende beroepen blijken in Overijssel de komende jaren meer personeel nodig te hebben. Voor de technische studies wordt al jaren vanuit de overheid campagne gevoerd; wellicht is dit nu ook nodig voor de verzorgende studies, op alle opleidingsniveaus. Colofon Deze nieuwsbrief is opgesteld door Etil in opdracht van de Provincie Overijssel in het kader van het project Arbeidsmarkt Prognoses Overijssel (APO). De volgende nieuwsbrief verschijnt in december 2007. Projectteam Etil: Marteen Cremers, Jeroen Meuwissen, Sandra van de Ven, Wim Derks