Gelderse Bestuursscan Gemeente Winterswijk
Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Bijlage: Zelfanalyse 10 1
Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2
Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3
Winterswijk is een gemeente in het meest oostelijke deel van de provincie Gelderland. De gemeente telde op 1 mei 2014 28.932 inwoners en heeft een oppervlakte van 138,81 km² (waarvan 0,66 km² water). De gemeente heeft een groot aantal buitengebieden en kent diverse buurtschappen. Winterswijk grenst aan de Gelderse gemeenten Oost Gelre en Aalten. Aan de oostzijde grenst de gemeente aan Duitsland. Bevolking: De bevolkingsomvang is in de periode 2001 2014 toegenomen met 1%. Over de periode 2008-2014 is er sprake van een afname van 1%. De groene druk - de verhouding tussen het aantal 0- tot 19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen - bedraagt in de gemeente Winterswijk 40,2%. De grijze druk - de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65 jaar - is met 36,2% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente hoger dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. In de gemeente wonen relatief meer allochtonen (14,2%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (13,4%) maar minder dan het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 50,2% van de inwoners is vrouw. Werkgelegenheid: De omvang van de beroepsbevolking is in totaal 12.900. Momenteel zijn er 13.516 banen. Er zijn daarmee 691 banen per 1.000 inwoners, tegenover 611 in gemeenten met vergelijkbare omvang en 693 gemiddeld voor de provincie Gelderland. Sinds 2001 is het aantal banen met 2% afgenomen. In vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Winterswijk iets meer vestigingen van bedrijven: 117 vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners tegenover 116 in de referentiegroep. Sinds 2001 is het aantal vestigingen toegenomen met 26%, naar een totaal van 2.237. Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Winterswijk 12.376. 73,1% van de woningvoorraad maakt onderdeel uit van de koopsector. Dit aandeel is groter dan de gemeenten uit dezelfde grootteklasse. 20,7% van de woningen in de gemeente bevindt zich in de sociale huursector en 6,2% in de particuliere huursector. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente toegenomen met 983 (+9%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met 193.000, lager dan het gemiddelde in Gelderland ( 237.000, ) en gemeenten van vergelijkbare omvang ( 239.000, ). De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Winterswijk bedraagt de FMI: 50,6. Daarmee is de gemeente iets meer een werk- dan woongemeente. Inkomen: Het gemiddeld besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (inclusief studenten) in de gemeente bedraagt 32.000, en is lager dan het gemiddeld besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang ( 35.700, ). Dit ligt ook onder het provinciaal gemiddelde van 34.500, in Gelderland. Er vallen in totaal 2.920 personen terug op een uitkering, relatief gaat het om 161 op de 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het aandeel personen dat gebruikmaakt van een uitkering is in Winterswijk groter dan in de groep gemeenten van vergelijkbare omvang. Gemeenteraad (totaal 21 zetels) Winterswijks Belang 6 zetels CDA 4 zetels VVD 4 zetels PvdA 3 zetels SP 3 zetels D66 1 zetel College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester Thijs van Beem (PvdA) Wethouder Rik Gommers (Winterswijks Belang) Wethouder Wim Aalderink (Winterswijk Belang) Wethouder Ilse Saris (CDA) Wethouder Gert-Jan te Gronde (VVD) Gemeentesecretaris Hans Scheinck Organisatiemodel De organisatie is ingedeeld in teams. Aan het hoofd van de organisatie staat de directeur/secretaris. Onder zijn eindverantwoordelijkheid fungeert een aantal managers die elk meerdere teams leiden. De directeur en de managers vormen tezamen het managementteam. De directiestaf bestaat uit de concerncontroller en de bestuursadviseur. Er zijn 5 clusters gevormd: 1. Interne dienstverlening (interne klantgerichtheid) 2. Externe dienstverlening (externe klantgerichtheid) 3. Beleid (visie, integraal beleid) 4. Uitvoering (resultaatgerichtheid, slagvaardigheid) 5. Planning en Organisatie (visie, integrale informatievoorziening, resultaatgerichtheid) Bestuurlijke stabiliteit: Na de verkiezingen van maart 2014 is er een coalitie Winterswijks Belang, CDA en VVD gevormd. De coalitiepartijen hebben samen een meerderheid van 14 van de 21 zetels en werken op basis van het coalitieakkoord Samen verder!. Vergeleken met de vorige bestuursperiode (2010-2014) is de samenstelling van de coalitie ongewijzigd. De huidige burgemeester is in 2005 benoemd. Organisatie op orde: In de bestuursperiode 2014-2018 komt het accent te liggen op het sociaal domein en op de economie van Winterswijk. Het college van B&W is uitgebreid met 0,6 fte en ook de ambtelijke organisatie zal op de genoemde thema's worden versterkt. De clusters worden aangestuurd door vijf managers. Elk van de managers is primair verantwoordelijk voor een cluster. Elke manager neemt ook een team uit een ander cluster voor zijn rekening. Dit om integraliteit te bevorderen en eilandencultuur tegen te gaan, maar ook om een evenredige span of control te bewerkstelligen. De gemeentelijke organisatie werkt vraag- en resultaatgericht en is gericht op denken in kansen en mogelijkheden. De bezuinigingsopdracht bedraagt in totaal 2.090.000, voor de periode 2010-2015. De uitvoering van dit besluit krijgt in 2014 en 2015 verder zijn beslag. Op dit moment loopt de bezuinigingsopdracht volgens planning. In totaal moet nog 409.000, bezuinigd worden (stand september 2014). Naar verwachting is de bezuiniging eind 2016/begin 2017 gerealiseerd. Het aantal fte loopt van 147 in 2013 naar 136 in 2018.
Financiële positie: Winterswijk staat onder repressief toezicht van de provincie Gelderland. De meerjarenbegroting is sluitend volgens de cijfers van de gemeente. Na beoordeling door de provincie Gelderland resulteert dit eveneens in positieve uitkomsten voor zowel de begroting 2015 als de meerjarenramingen. De gemeente heeft de omvang van risico s bepaald aan de hand van vergelijking met soortgelijke gemeenten ( 2,5 mln). Daarnaast is voor grondexploitatie d.m.v. de Monte Carlo-methodiek een risico berekend van 2,5 mln. In totaal wordt het benodigde weerstandsvermogen berekend op 5 mln. Het beschikbare weerstandvermogen bedraagt 45 mln. De ratio bedraagt daarmee 9 en is goed te noemen. Samenwerking: Er is een voortdurende oriëntatie op kansen en mogelijkheden tot verdergaande samenwerking op (deel)gebieden, met andere gemeenten en/of andere partijen. Nieuwe samenwerkingsafspraken zijn resultaatgericht en met aantoonbare meerwaarde. Winterswijk blijft bestuurlijk zelfstandig. Naast reeds bestaande intergemeentelijke samenwerkingsverbanden wordt de samenwerking met Doetinchem verder verkend en er vindt bestuurlijke besluitvorming plaats over een go/no-go. De concrete verkenning van Doetinchem en Winterswijk om vergaand samen te werken in de bedrijfsvoering is door bureau Berenschot uitgevoerd. Daar kwam een positief beeld uit. Het advies was om als volgende stap een plan van aanpak op te stellen. De colleges hebben bepaald om eerst nog een ICT-impactanalyse te laten uitvoeren. Belangrijke uitgangspunten qua intergemeentelijke samenwerking zijn: 1. Samenwerken met andere gemeenten als dat (vooraf aantoonbaar) voordelen geeft. 2. Nieuwe samenwerkingsafspraken in de regio zijn resultaatgericht en met aantoonbare meerwaarde. 3. Geen nieuwe gemeenschappelijke regelingen zonder duidelijke meerwaarde. Winterswijk werkt samen in de Achterhoek met de andere Achterhoekse gemeenten via het uitvoeringsprogramma Achterhoek2020, het publiek-private samenwerkingsverband dat zich bezighoudt met samenwerking op het gebied van wonen, werken en bereikbaarheid op basis van de (demografische) uitdagingen waar de regio voor staat. Strategie en Leiderschap: De visie van Winterswijk is een professionele, financieel gezonde, betrouwbare en ambitieuze gemeente die meedenkt, transparant werkt en samen met partners haar doel bereikt. Als gemeentelijke organisatie spelen wij flexibel en adequaat in op veranderingen en staan wij middenin de samenleving. Wij werken vraag- en resultaatgericht en zijn gericht op samenwerking. De organisatie is veranderingsbereid en flexibel, de medewerkers kijken vooruit en zijn open en transparant. De organisatie heeft een bijpassende cultuur, hetgeen zich onder meer uit in het geven van feedback en het houden van evaluaties. Er is een optimale match tussen kennis, kunde en interesse van de medewerker enerzijds en de functie met bijbehorende taken en verantwoordelijkheden anderzijds. Hierdoor wordt een zo goed mogelijke prestatie geleverd met aandacht voor duurzame inzetbaarheid en resultaatgerichtheid. Medewerkers zijn trots op en betrokken bij de organisatie, zijn tevreden en worden gefaciliteerd in het goed kunnen uitvoeren van hun werk. De organisatie kent een laag ziekteverzuim (beneden het landelijk gemiddelde voor gemeenten van vergelijkbare omvang). Lean werken is standaard binnen ieder team. De organisatie is samenwerkingsgericht, zowel naar externe partijen als intern dat wil zeggen richting collega s en andere afdelingen. Het nagestreefde dienstverleningsniveau en de beschikbare capaciteit aan personeel zijn in evenwicht. Interactie met de samenleving: Als gemeente betrekt Winterswijk inwoners en bedrijven zo veel mogelijk bij plannen en besluitvorming. Dat doen ze op verschillende manieren. Winterswijk organiseert met enige regelmaat inspraak- en informatiebijeenkomsten over projecten waar de gemeente mee bezig is. Ook werkt Winterswijk met charrettes (interactieve werkbijeenkomsten). Resultaten die het college in de periode 2014-2018 tenminste willen bereiken, zijn: 1. Een verdere toename in de tevredenheid van de inwoners van Winterswijk over het functioneren van het lokale bestuur en de lokale democratie. 2. Een duidelijke toename in zowel de objectieve veiligheid (= feitelijk) als subjectieve veiligheid (= beleving). In de Toekomstvisie staat dat Winterswijk een vitale samenleving is waar betrokken burgers, bedrijven en instellingen samen met de gemeente voortdurend werken aan een optimale leefbaarheid en goed bereikbare voorzieningen. Dit tweesporenbeleid van inzet op vitaliteit en bereikbare voorzieningen is het beste antwoord op de demografische en economische ontwikkelingen waar ook Winterswijk mee te maken heeft en nog krijgt. Van Winterswijk zijn geen recente gegevens beschikbaar over de dienstverlening of vanuit burgerpeilingen. Bezuinigingen: De meerjarenbegroting is t/m 2017 sluitend. Dat komt mede door miljoenenbezuinigingen van de afgelopen jaren om zowel incidentele als structurele tekorten te dekken. Voor de komende jaren is de begroting dus sluitend, concreet (met tussen haakjes de raming van de provincie): 2015 een plus van 32.000, (+ 440.000, ), 2016 een plus van 27.000, (+ 129.000, ), 2017 een plus van 48.000, (+ 20.000, ) en 2018 209.000, (- 284.000, ). De nettoschuld per inwoner bedraagt 3.245, (Bron: VNG Schuldenmonitor 2012). Krimp: De gemeente heeft te maken met een negatief migratiesaldo. De gemeente heeft daarnaast ook te maken met een natuurlijke bevolkingsafname. Richting 2040 zal het inwonersaantal dalen (tussen 0%-5%; prognose Planbureau voor de Leefomgeving). Er zijn regionale afspraken gemaakt om minder woningen te bouwen. Grondproblematiek: De gemeente Winterswijk heeft haar grondbeleid niet vastgelegd in een door de raad vastgestelde beleidsnota. Twee keer per jaar wordt in de begroting en de jaarrekening de actuele situatie geschetst. Op basis daarvan worden voorstellen gedaan en wordt de koers op het gebied van het grondbeleid waar nodig bijgesteld. Per locatie wordt beoordeeld of een actief of faciliterend grondbeleid wordt gevoerd. Winterswijk heeft een beperkt aantal projecten in exploitatie met een totale boekwaarde van 8 mln. Daarnaast faciliteert de gemeente een aantal particuliere projecten. De risico s voor de grondexploitatie zijn systematisch berekend op 2,5 mln. Deze zijn afgedekt binnen het totale weerstandsvermogen. De gemeente brengt de risico s jaarlijks in beeld bij het Meerjarig Perspectief Grondexploitatie (MPG). De voorraad bedrijventerrein is hoger dan de behoefte. Dit resulteert in een voorraadrisico. Nuancering hierbij is, dat voor complex Arrisveld wordt onderzocht of er mogelijkheden zijn voor zorggerelateerde bedrijvigheid. Hierdoor ontstaat een ander soort bedrijfsterrein.
Samenwerking 4 O s: Winterswijk neemt deel aan het Platform Onderwijs en Arbeidsmarkt Achterhoek waarin ondernemers, onderwijsinstellingen en gemeenten werken aan versterking van de arbeidsmarkt. M.b.t. de leefbaarheid in de kernen wordt samengewerkt met inwoners, verenigingen, woningcorporaties, onderwijs-, zorg en welzijnsinstellingen en werkgevers via de Achterhoek 2020-agenda. Daarnaast werkt Winterswijk samen met ondernemers in Stichting Winterswijk Marketing en Ondernemersvereniging Winterswijk. Winterswijk scoorde in MKB-monitor een 11 e plek op de ranglijst van 56 Gelderse gemeenten en ontving recent de prijs voor beste warenmarkt. Er is tevens een Wmo-raad die de gemeente gevraag en ongevraagd van advies voorziet op het brede terrein van welzijn. In september 2009 zijn zeven Achterhoekse gemeenten samen met de provincie en de woningcorporaties gestart met een traject om te komen tot een regionale woonvisie/woningbouwverdeling. Er zijn 17 scholen voor basisonderwijs en 3 scholen voor voortgezet onderwijs. Decentralisaties sociaal domein: De Winterswijkse stuurgroep 3D heeft de opdracht gegeven om de minimaal benodigde informatievoorziening te realiseren om per 1 januari 2015 de werkprocessen onder verantwoordelijkheid van de gemeente uit te (laten) voeren. In de Regio Achterhoek is samengewerkt op basis van het plan D ran in de Transities. De Post is de toegang voor Winterswijkse burgers als het gaat over vragen op het gebied van het welzijn, zorg, opgroeien en opvoeden (Sociale Teams, Ondersteuningsteams en Toeleidingsteams). Jeugdzorg: Er is een akkoord bereikt met Bureau Jeugdzorg in Gelderland over de functies die het bureau in 2015 gaat uitvoeren. Ook zijn er afspraken gemaakt over het budget en is er in regioverband een gezamenlijke inkoopstrategie overeengekomen. In Gelderland is er voor gekozen de Advies en Meldpunten Huiselijk geweld en Kindermishandeling (AMHK) te organiseren op het niveau van de Veiligheidsregio s. De doorontwikkelde transitie en transformatie van de jeugdzorg naar de gemeenten. De afstemming met het (passend) onderwijs vindt ook zoveel mogelijk lokaal plaats. AWBZ/Wmo: Lokaal is het Beleidsplan Wmo 2015 vastgesteld. Voor 2015 is vastgelegd dat het huidige beleid wordt voorgezet. Winterswijk stelt voor om voor 2016 en verder van Hulp bij Huishouden een Algemene Voorziening te maken. In uitzonderingsgevallen is ondersteuning van de gemeente mogelijk. Tegemoetkomingen voor chronisch zieken en gehandicapten komen te vervallen. De gemeente krijgt de middelen om deze groep te compenseren voor de extra kosten die zij vanwege hun beperking maken. Winterswijk voegt deze middelen toe aan de Bijzondere Bijstand voor individuele tegemoetkomingen en voor de verruiming van de collectieve aanvullende ziektekostenverzekering, zodat meer vergoedingen mogelijk zijn voor chronisch zieken en gehandicapten. Participatiewet: De deelnemende gemeenten gaan alle werkgeverscontacten coördineren vanuit het Loopbaanplein Oost Achterhoek. Inwoners die een beroep doen op werk- en inkomensondersteuning kunnen terecht bij het Loopbaanplein Oost Achterhoek. Het beleid wordt uitgevoerd door de SDOA (Sociale Dienst Oost Achterhoek). Warme overdracht vindt plaats aan De Post voor mensen die behoefte hebben aan ondersteuning die buiten het taakveld van SDOA valt. Passend onderwijs: De samenwerkingsverbanden primair en voortgezet onderwijs dienen met de gemeenten Op Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO) te voeren. Onderwerp van gesprek is o.a. de aansluiting met de jeugdzorg (zo ook leerplicht/verzuimprotocol, onderwijshuisvesting, leerlingenvervoer). Samenwerking vindt plaats via SWV Oost Achterhoek. Operationele samenwerking: De SDOA zorgt voor uitvoering van wet- en regelgeving op het gebied van sociale zekerheid voor de gemeenten Berkelland, Oost Gelre en Winterswijk. Hameland is het regionale SW-bedrijf en voert voor de gemeenten Winterswijk, Aalten, Oost Gelre, Berkelland en Haaksbergen de Wet sociale werkvoorziening uit. Via de Omgevingsdienst Achterhoek (ODA) vindt uitvoering van milieu vergunningverlening en handhaving en de specialismen uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht plaats. De acht gemeenten uit de Regio Achterhoek en de gemeenten Zutphen en Lochem werken in de ODA samen. Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende samenwerkingen: - Regio Achterhoek (GR) - Agem (Coöperatie op het gebied van energie en duurzaamheid) - Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG; GR) - GGD Noord- en Oost-Gelderland (GR) - Omgevingsdienst Achterhoek (ODA; GR) - Sociale Dienst Oost-Achterhoek (GR) - Hameland (Sociale werkvoorziening; GR) - Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers
Kansen- en ontwikkelanalyse Op dinsdag 20 januari 2015 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van B&W en een afvaardiging van de gemeenteraad. Wij danken deze vertegenwoordigers van de gemeente Winterswijk voor de openhartigheid waarmee zij ons deelgenoot hebben gemaakt van de uitdagingen waar de gemeente voor staat en de oplossingen die hiervoor worden gevonden. Wij stellen daarbij vast dat we een ambitieus en plezierig managementteam hebben aangetroffen, een college dat met een duidelijke visie over de gezamenlijke agenda sprak en een gemeenteraad die zelfbewust van gedachten wisselt over de toekomstige opgaven van de gemeente. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen of moeten worden. Kansen Organisatie Gemeente Winterswijk is een geliefde organisatie om te werken. Er is veel aandacht voor opleiding en coaching wat het mogelijk maakt dat mensen doorgroeien binnen de eigen organisatie of een sprong naar een grotere gemeente kunnen maken. De belangstelling van mensen van buiten bij openstaande vacatures is groot. De organisatie is plat wat betekent dat de medewerkers een grote eigen verantwoordelijkheid hebben. Het ziekteverzuim is laag; 3 à 4% inclusief langdurig ziekten. Bestuur en samenleving Winterswijk heeft een royaal voorzieningenapparaat wat tevens een functie voor de regio heeft. Zwembad, scholen, ziekenhuis en schouwburg zijn hiervan voorbeelden. Er is een winkelapparaat voor circa 80.000 mensen; er is veel klandizie vanuit Duitsland. De gemeente heeft de afgelopen 10 jaar fors geïnvesteerd in (het niveau van) de voorzieningen. Winterswijk is een plezierige gemeente om te wonen, vanwege de groene woonomgeving en het hoge voorzieningenniveau. College en raad vormen hechte teams die ook onderling elkaar goed scherp houden en versterken. De gemeenteraad is betrokken op inhoud. De adviescommissie vond het opvallend en prijzenswaardig dat er een grote openheid naar elkaar toe was en men ook gevoelig was voor andere argumenten. Gemeente Winterswijk heeft een aantrekkelijk toeristisch klimaat. Er zijn campings van hele hoge kwaliteit, een deel van de overige verblijfsrecreatie is verbeterd. Het MKB wordt met name getypeerd met de woorden: ambacht en vakmanschap. Er is uiteraard veel meer dan dat. Winterswijk is betrokken bij het project Groeien aan de Grens, dat probeert de belemmeringen die door de nationale begrenzing van het land te beslechten. Het gaat vooral om de arbeidsmarkt/-mobiliteit. 7
Decentralisaties Gemeente Winterswijk heeft de decentralisatie zorgvuldig voorbereid met andere gemeenten. De sociale werkvoorziening is met Oost-Gelre en Aalten voorbereid. De overige sociale opgaven met de acht Achterhoekse gemeenten. De gemeente heeft vroegtijdig de keuze gemaakt voor één loket voor wonen, werken en zorg. Dat bleek achteraf een goede keuze die de implementatie nu verlichtte. ICT op dit vlak blijft net als bij andere gemeenten een zorg. De gemeente beschikt over een reserve van circa 3 mln. voor tekorten. Er is ambtelijk, door college en raad hard gewerkt aan de implementatie. De raad voelt zich zo goed als mogelijk is betrokken. De raad heeft kaders aangegeven bij de start en heeft het gevoel vat te hebben op de gang van zaken. Gelijktijdig zegt de raad ook wel moeite te hebben met de controlerende taak. Intergemeentelijke samenwerking en bestuurlijke ontwikkeling De ambtelijke samenwerking tussen de Achterhoekse gemeenten is goed. Men weet elkaar te vinden op vele dossiers en doet, wanneer er een probleem ontstaat, een beroep op de capaciteit van andere gemeenten. Als het aan de ambtenaren van de gemeente Winterswijk ligt, had er een fusie tussen verschillende ambtelijke apparaten plaatsgevonden. Winterswijk is in de samenwerking in Oost-Achterhoek in de ogen van de andere gemeenten misschien de grote speler. Winterswijk hecht er waarde aan op voet van gelijkwaardigheid samen te werken. De laatste 5 jaar wordt ook op bedrijfsvoering meer samenwerking gezocht in Oost Achterhoek. De bestuurlijke samenwerking verloopt soms stroever. Het geven en nemen is niet gangbaar in de Achterhoek. Ontwikkelpunten Bestuur en organisatie De gemeente Winterswijk is kwetsbaar op de 3 K s. Op dit moment is er geen duidelijke lijn voor het oplossen van capaciteitsproblemen. Per situatie wordt nu naar een passende oplossing gezocht. Het kan lonen om hierover met één of enkele gemeenten afspraken te maken. De raad zoekt naar een invulling van de controlerende rol. Debat hierover is gewenst. Toerisme en MKB zijn de economische pijlers van de gemeente Winterswijk. Hoewel het primaat voor een verdere ontwikkeling hiervan bij private partijen ligt, kan de gemeente meer visie op haar faciliterende en verbindende rol vormen. Binnen regio s maakt juist de samenwerking tussen de 3 O s (overheid, ondernemers en onderwijs) een regio krachtig. In regio Achterhoek kan dit nog groeien. Het onderwijs heeft hier een mindere betekenis dan in regio s met hboen wo-opleidingen, desalniettemin is onderwijs van belang in relatie tot werkgelegenheid en participatie. Financieel heeft de gemeente de zaken op orde. Wel zullen de schulden in verband met de investeringen in maatschappelijke voorzieningen discipline vergen. Vinger aan de pols blijft geboden. De adviescommissie heeft overigens ervaren dat dit besef er is bij MT, college en raad. 8
Intergemeentelijke samenwerking Geven en nemen ontbreken nog te zeer op regionale schaal. Winterswijk ziet het belang van de regionale samenwerking, maar de bestuurlijke verhoudingen op regioschaal moeten verbeteren om de Strategische Visie 2020 ook daadwerkelijk te kunnen realiseren. De spiegel voorhoudend bij de gemeente, ontstond het beeld van veel papier en weinig daadkracht binnen de regio. Er klonk een duidelijke wens om dit te veranderen. Winterswijk is uiteindelijk een van de acht, maar ergens moet een betere samenwerking starten. Door het synchroniseren van de besluitvorming en de bestuurlijke agenda s tussen de gemeenten binnen de regio Achterhoek zijn gemeenteraden/politieke partijen in staat om gezamenlijke voorbereiding te treffen op dossiers. Deze wens komt voort uit de constatering van de raad dat ze weinig zicht en invloed hebben op de voor hen relevante WGR-regelingen. Dit zou in meerdere opzichten verrijkend zijn (tijd, kennis, meningsvorming, debat, vertrouwen, samenwerking). Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Namens deze, Charlotte Nauta 9
Bijlage: Zelfanalyse 10
Vragenlijst Sterk Bestuur in Gelderland Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Dit in het kader van het project Sterk Bestuur in Gelderland. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit: deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten. De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 11
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Antwoord Helemaal mee eens Niet eens en niet oneens Helemaal mee eens Mee oneens Mee oneens 1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? 1. innovatiegerichtheid 2. samenwerkingsbereidheid 1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? 1. ICT 2. regionale oriëntatie 1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke klimaat van uw gemeente het best? Gericht op de burger Goede onderlinge verhoudingen Toekomstgericht 12
2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Antwoord Mee eens Mee eens Mee eens Mee eens Mee eens 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiele) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Antwoord Helemaal mee oneens 13
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau 3.1. Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste strategische samenwerkingspartners? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Doetinchem Bronckhorst Berkelland 3.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. Antwoord 3.3 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Neutraal. 3.4 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Berkelland Bronckhorst Doetinchem Montferland Oost Gelre Oude IJsselstreek In de toekomst verwacht de gemeente Winterswijk niet meer samen te werken met Oost Gelre. 3.5 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. 14
3.6 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Goed. 3.7 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Aalten Berkelland Bronckhorst Oude IJsselstreek Doetinchem 3.8 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. 3.9 Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Goed. 15
4. Bijdrage aan samenwerken De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: - Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. - Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. - Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. - Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 4.1 Strategische opgaven in de regio 16
4.2 Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio 17
4.3 Bedrijfsvoering en Dienstverlening 18
Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). 19
5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg Antwoord Niet eens en niet oneens 5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz, Jeugzorg en Participatiewet voor? Awbz Jeugdzorg Participatiewet Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Montferland Oost Gelre Oude IJsselstreek Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Montferland Oost Gelre Oude IJsselstreek Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Montferland Oost Gelre Oude IJsselstreek 20
21
Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland