Valpreventie in de huisartsenpraktijk Dr Elie Balligand 27/05/2016
Agenda Introductie Valproblematiek Enkele cijfers Getuigenis Valpreventie in de (huisartsen)praktijk Medicatie Casuïstiek 2 27/05/2016
Introductie Elie Balligand 1983 2012 Huisarts groepspraktijk (Beringen) 3 27/05/2016
Introductie Masterproef Bereidheid tot valpreventie bij 55 plussers Professor dr Koen Milisen KU Leuven Voorzitter EVV 4 27/05/2016
Enkele cijfers Thuiswondende 65-plussers: 28-35% valt minstens 1x/jaar Bij 75-plussers meer dan 40%! In RVT s: 50-70% valt minstens 1x per jaar Milisen, et al., 2004; Fleming, Matthews, Brayne, & CC75C, 2008; WIV, 2013; NSW Health, 2010; Milat, Watson, Monger, Barr, Giffin, & Reid, 2011; Collerton, et al., 2012) 5 27/05/2016
Enkele cijfers 40-60% valincidenten heeft letsel tot gevolg 10-15% ernstige letsels (breuken, hoofdtrauma,...) 1-2% heeft heupfractuur 5% heeft hoofdtrauma 6 Financieel: 10.000-15.000 euro meerkost in jaar volgend op fractuur! Morbiditeit/mortaliteit: 20% immobiel, 25-33% sterft binnen het jaar Psychosociale gevolgen: Valangst minder bewegen stijgen valrisico + meer sociale isolatie Milisen, et al., 2004; Fleming, Matthews, Brayne, & CC75C, 2008; WIV, 2013; NSW Health, 2010; Milat, Watson, Monger, Barr, Giffin, & Reid, 2011; Collerton, et al., 2012 27/05/2016
Getuigenis 7 27/05/2016
Getuigenis - Vallen hoort niet zomaar bij het ouder worden - Effect Tai Chi / kracht- en evenwichtoefeningen - Bewustwording valproblematiek zonder angstig te zijn 8 27/05/2016
BELANGRIJK!!! Focus op behoud zelfstandigheid en zelfredzaamheid = POSITIEVE BOODSCHAP 9 27/05/2016
MULTIFACTORIËLE en MULTIDISCIPLINAIRE preventie 10 afname in aantal valincidenten met 24% (RaR 0.76, 95% BI 0.67 tot 0.86; 19 trials;9503 deelnemers) (Gillespie et al, 2012) Op VOORWAARDE dat: goede therapietrouw patiënt voldoende opvolging door gezondheidswerker goede communicatie/samenwerking tussen gezondheid- & welzijnswerkers 27/05/2016
Valpreventie in de (huisartsen)praktijk 1. Netwerk in kaart brengen voor verwijzingen en samenwerking 2. Identificeren van de hoog risicopatiënten 3. Multifactoriële evaluatie 4. Multifactoriële interventie + follow-up 11 27/05/2016
1. Netwerk Regio Kine: bekend met consultatief kinesitherapeutisch onderzoek (CKO), valpreventie en F-pathologie Ergo: check mutualiteiten in jullie regio Aanspreken thuisverpleegkundigen O.a. zorgwinkels, orthopeed (verkrijgen rollator, wandelstok, ) Specialistische diensten ziekenhuizen (valklinieken?, dagkliniek geriatrie? Wat wordt concreet aangeboden?) 12 27/05/2016
2. Identificeren verhoogd valrisico Verhoogd valrisico bij: 1. aanbieden bij huisarts na acuut valincident 2. twee of meer valincidenten laatste 12 maanden 3. loop- en/of evenwichtsproblemen (klinisch oordeel, eventueel Timed up and go test) Zo geen verhoogd valrisico algemene gezondheidspromotie met focus op valpreventie (folders, ) 13 27/05/2016
Timed Up and Go test Timed up and Go 14 27/05/2016
3.Multifactoriële evaluatie Begint met valanamnese! 15 27/05/2016
b) Multifactoriële evaluatie Valrisicofactoren valangst evenwicht, spierkracht, mobiliteit medicatie omgeving en gedrag VAL risico orthostatische hypotensie voeten en schoeisel zicht
Multifactoriële evaluatie a) Mobiliteit/spierkracht/evenwicht b) Medicatie c) Orthostatische hypotensie d) Visus e) Voeten en schoeisel f) Omgeving en gedrag g) Valangst 17 27/05/2016
Multifactoriële evaluatie Bijkomend nazicht zo argumenten voor bijkomende risicofactoren (acuut/chronisch) vb. cardio (sick sinus,..) neuro (CVA, parkinsonisme) ortho (gonartrose, spinaal kanaal stenose) infectie (UWI, ) 18 27/05/2016
b) Multifactoriële evaluatie Risicofactor Evenwicht, spierkracht, mobiliteit Suggesties evaluatievragen Voor verder onderzoek, verwijs naar kinesitherapeut Medicatie Vraag naar alle voorgeschreven en vrij verkrijgbare medicatie die pt inneemt Ga na of pt risicovolle geneesmiddelen inneemt Controleer het medicatieschema Vraag hoe de pt zijn medicatie inneemt Vraag verpleegkundige inadequate therapietrouw te diagnosticeren en signaleren Orthostatische hypotensie Heeft u last van duizeligheid/draaierigheid? Bij het rechtstaan uit bed, stoel of zetel, of bij het bukken? Binnen het uur na een maaltijd? Let op inname medicatie die OH in de hand kan werken
b) Multifactoriële evaluatie Risicofactor Suggesties evaluatievragen Visus Heeft u moeite bij het lezen, TV-kijken, autorijden? Schenkt u soms teveel koffie in een kop of schenkt u er soms naast? Heeft u moeite met het inschatten van een stoeprand, trede of trap? Draagt u (uw eigen) een bril? Wanneer bent u de laatste keer naar de oogarts geweest? Draagt u een bi- of multifocale bril? Oftalmologische diagnoses in het verleden? Behandelvoorstel opgevolgd? Voetproblemen, risicohoudend schoeisel Heeft u klachten t.h.v. uw voeten? Loopt u wel eens op blote voeten of op uw kousen? Draagt pt aangepast schoeisel?
Orthostatisme Anamnese Heeft u last van duizeligheid/draaierigheid? Bij het rechtstaan uit bed, stoel of zetel, of bij het bukken? Binnen het uur na een maaltijd? Klinisch onderzoek: BD liggend/staand ( 0 en 3 min) OH BD daling van >=20mmHg systolisch >=10mmHg diastolisch zo stijging HF >=30/min of HF >= 120/min tachycardiesyndroom 21 27/05/2016
Visus Heeft u moeite bij het lezen, TV-kijken, autorijden? Schenkt u soms teveel koffie in een kop of schenkt u er soms naast? Heeft u moeite met het inschatten van een stoeprand, trede of trap? Eventueel zelf E-lineaire test, anders nazicht Ophtalmo 22 27/05/2016
Medicatie Ouderen gevoeliger nevenwerkingen farmacokinetiek (gedaalde nierfunctie, gedaalde absorptie, gedaald metabolisme, distributie vet/vetvrij) farmacodynamiek (grotere gevoeligheid bij de eindorganen) therapie(on)trouw (met gevaar van over- of onderdosering) Ouderen lijden vaak aan multimorbiditeit en polyfarmacie en beide zijn onafhankelijke risicofactoren voor vallen 23 27/05/2016
Medicatie 4 of meer geneesmiddelen = verhoogd valrisico Risicomedicatie: oa de psychofarmaca DUS: Check indicatie van elk medicijn (cf START-STOPP criteria), Check voor dubbelgebruik, check cascadefenomeen Check of risicomedicatie kan afgebouwd worden 24 27/05/2016
Medicatie 4 of meer geneesmiddelen = verhoogd valrisico Risicomedicatie: oa de psychofarmaca ANDERE? DUS: Check indicatie van elk medicijn (cf START-STOPP criteria), Check voor dubbelgebruik, check cascadefenomeen Check of risicomedicatie kan afgebouwd worden 25 27/05/2016
STOPP START criteria Farmaka.be: EB ondersteuning ikv polyfarmacie Ervaringen? Deelnemers Come-on studie? 26 27/05/2016
Medicatie Getuigenis afbouw slaapmedicatie 27 27/05/2016
Medicatie Afbouw slaapmedicatie: ervaringen delen Met welk product? Op welke manier? Hoe snel/traag? Magistraal? 28 27/05/2016
Multifactoriële interventie = Afhankelijk van valanamnese en de weerhouden risicofactoren Cfr richtlijn EVV op www.valpreventie.be MULTIDISCIPLINAIR + voorzien FU: 1,3,6 maand? NB: denk ook aan fractuurpreventie Ca, Vit D en osteoporose R/ 30 27/05/2016
Fractuur preventie Bij wie? Bij alle 65 j met verhoogd valrisico Hoe? Naast valpreventie! Leefstijladvies in kader van fractuurpreventie Gezonde evenwichtige voeding met voldoende zuivelproducten Bewegen met voldoende gewichtsdragende activiteiten Regelmatig buitenkomen ( veilige zonexpositie ) Niet roken Alcoholgebruik beperken Calcium en vitamine D supplementen 31 27/05/2016
b) Fractuur
Casuistiek Casus 1: dame 64j: komt met dochter, 2 maal gevallen laatste 6 maand 33 27/05/2016
Casuistiek Casus 1: dame 64j: komt met dochter, 2 maal gevallen laatste 6 maand - geen BWZ verlies, geen prodromen - telkens overdag op straat, benen willen niet mee - builen en blutsen MVG: -zwaar VKO met kapotte rechter enkel jaren 80 (gebruikt wandelstok) -hypertensie Medicatie: Nobiretic 34 27/05/2016
Multifactoriele evalutatie: Timed up and Go: 9sec, maar duidelijk verkorte steunfase rechts Visus OK Geen orthostatisme Medicatie: Nobiretic D/ Orthopedisch probleem: artrose enkel na ongeval 30j geleden Interventie: R/ Consult ortho en kine: orthopedische schoen, kine voor mobilisatie enkel sindsdien niet meer gevallen, geen wandelstok meer nodig 35 27/05/2016
Welk aspect mankeert? Haalbaar in huisartsen praktijk? 36 27/05/2016
Casuistiek Casus 2: dame 84j, thuis verschillende keren gevallen, begint bang te worden, is al heel voorzichtig 37 27/05/2016
Casus 2: dame 84j, thuis verschillende keren gevallen, begint bang te worden, is al heel voorzichtig -steeds struikelval, enkel overdag -bij verplaatsingen in huis (zonder rollator of stok) -snijwonden en kneuzingen, geen breuken 38 27/05/2016
MVG: hypertensie, DM type 2, TKP links, carotisendartrectomie, osteoporose Medicatie: Glucophage 500 2dd Furosemide 40mg (3x per week) Captopril 100 1dd Lormetazepam 1mg 1dd Totalip 20 mg 1dd Paracetamol 500 3dd CaCO3 1g 1dd, D- cure 25000 2x per maand Prolia sc 2x per jaar Asaflow 80 mg 1dd 39 27/05/2016
Multifactoriële evaluatie: - Timed up and Go: 22s met stok - Zicht E-lineaire test 3/10 - Woont in huis met dochter, weinig plaats voor verplaatsingen met hulpmiddel - Steeds meer bang om te vallen, durft oa. niet meer naar brievenbus - Polyfarmacie 40 27/05/2016
Interventie: -Kracht en evenwichtsoefeningen bij kine F-patho -Ergotherapeutisch advies: PAS geinstalleerd, tapijten verwijderd/kasten verschoven, beugel in badkamer -Momenteel afwachtend ikv (slaap)medicatie -Cataract ingreep reeds gepland NB: aanpassing meubilair in huis dochter niet mogelijk, stap te ver. FU is gepland 41 27/05/2016
Dank voor jullie aandacht! 42 27/05/2016
Dank voor jullie aandacht! 43 27/05/2016
Vragen / opmerkingen? 44 27/05/2016