JAARBERICHT 2012
Inhoud Voorwoord 4 Samen werken aan samenwerking 6 Continuïteit en kwaliteit 9 Deskundigheidsbevordering 11 Zorgthema s 13 Organisatie ZorgImpuls 15 Vooruitblik 17 Werkgebied 18 3
Wereldwijd wordt een goed functionerende eerste lijn als oplossing beschouwd om de toenemende druk op de gezondheidszorg het hoofd te bieden. Zo ook in Nederland. Ons land kan zich gelukkig prijzen met een sterke eerste lijn. Dat biedt een stevig fundament om de toenemende druk op deze deelsector in de toekomst aan te kunnen. Intussen zit de eerste lijn bepaald niet stil. De krachten van verschillende spelers worden gebundeld om bijvoorbeeld meer wijkgericht te werken, meer aandacht te besteden aan preventie en verplaatsing (substitutie) van zorg en om vaker verbindingen vanuit zorg te leggen met wonen, welzijn en sport. De rollen, taken en verantwoordelijkheden van de verschillende spelers veranderen. Het kabinet heeft gekozen voor decentralisatie van taken naar gemeenten, onder meer op het terrein van jeugdzorg, werk en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Nieuwe overeenkomsten en convenanten zijn gesloten, waaronder het akkoord tussen het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) met de Landelijke Huisartsenvereniging (LHV) en het minimacontract door de gemeente Rotterdam met VGZ. ontwikkelingen die in 2012 in de eerste lijn in het werkgebied hebben plaatsgehad. We realiseren ons dat hiermee veel mooie (deel)resultaten onderbelicht blijven, maar het voert te ver om compleet te zijn. Terugkijkend op 2012 en met een positief financieel resultaat, kunnen we concluderen dat de beschikbare ROS-middelen op goede wijze zijn aangewend om (door)ontwikkelingen en verbeteringen in de geïntegreerde eerste lijn te helpen realiseren. Daartoe hebben wij op prettige wijze met veel verschillende individuen en partijen samengewerkt. Wij willen iedereen die heeft bijgedragen aan de versterking van geïntegreerde eerstelijnszorg in onze regio hartelijk bedanken. Ook binnen ZorgImpuls hebben zich in 2012 veel veranderingen voorgedaan. Naast de totstandkoming van een nieuw meerjarenbeleidsplan, zijn onder meer een nieuwe organisatie-indeling en een Raad van Toezicht-model ingevoerd, is veel ondernomen op het gebied van productontwikkeling ten aanzien van praktijkvoering en samenwerking en is een nieuwe website gelanceerd. Voor 2013 liggen mooie en ambitieuze plannen in het verschiet om de eerstelijnszorgverleners in ons werkgebied te adviseren en begeleiden bij het professionaliseren van hun praktijken en het realiseren danwel optimaliseren van samenwerking. Wij hopen en rekenen op continuering van een constructieve samenwerking in 2013. De regionale ondersteuningsstructuur (ROS) ZorgImpuls heeft de maatschappelijke opdracht om een bijdrage te leveren aan hoogwaardige, bereikbare en doelmatige eerstelijnszorg in Rotterdam, Lansingerland, Capelle aan den IJssel, Zuidplas en sinds 2013 ook Barendrecht. Voorliggend jaarbericht bevat een selectie van de vele Femke Gronheid Directeur / bestuurder ZorgImpuls Jan Hoogendorp Voorzitter Raad van Toezicht ZorgImpuls 4 5
Samen werken aan samenwerking Om blijvend hoogwaardige en samenhangende zorg te leveren, dichtbij mensen en passend bij hun behoeften, is en blijft goede samenwerking een vereiste. ZorgImpuls adviseert en ondersteunt eerstelijnszorgverleners bij het samenwerken en ondernemen in de zorg. Wijkscans De ROS-Wijkscan maakt het mogelijk om diepgaand analyse te maken van een (deel)gemeente. De scan biedt inzicht in de demografie van een wijk, toont overzicht welke zorg aanwezig is en biedt aanknopingspunten voor een betere aansluiting op (te verwachten) zorgvraag en -aanbod. In 2012 heeft ZorgImpuls wijkscans en gebiedsanalyses gemaakt voor de gemeenten Capelle aan den IJssel, Zuidplas, Lansingerland en deelgemeente Rozenburg. Daarnaast zijn twintig analyses opgeleverd voor gezondheidscentra. Deze analyses geven op postcodeniveau inzicht in de populatie in de wijk, demografische kenmerken en ontwikkelingen van de populatie, omgevingsfactoren, verwachte zorgvraag van de populatie en zorgaanbod. In het kader van de toekomstige inrichting van woonservicezones in Rotterdam heeft ZorgImpuls een overeenkomst gesloten met Sociale Zaken en Welzijn. ZorgImpuls levert data aan waarmee de woonservicezones gebieden met een verzameling voorzieningen rond wonen, zorg en welzijn op maat ingericht kunnen worden. Substitutie Om de kwaliteit van de zorg te behouden en de zorg betaalbaar te houden, is substitutie noodzakelijk. Een verschuiving vanuit de tweede lijn naar de eerste lijn, binnen de eerste lijn en van de eerste lijn naar zelfmanagement. Om substitutie en daarmee gepaard gaande gedragsverandering te realiseren, is een regionale aanpak wenselijk. 6 In 2012 is ZorgImpuls gestart met een interviewronde langs verschillende regionale stakeholders om inzichtelijk te krijgen wat de regionale drijfveren en hindernissen zijn. De uitwerking daarvan loopt door tot 2013. Goede ideeën en initiatieven met betrekking tot substitutie van zorg, die regionaal zijn ontstaan, kunnen landelijk gedeeld worden via het landelijke kennisportaal van het ROS-netwerk: www.zorgopdejuisteplek.nl. De website is bedoeld voor iedereen die werkzaam is in de gezondheidszorg en die aan de slag wil met projecten die leiden tot substitutie van zorg. Geïntegreerde eerstelijnszorg (GEZ) Bij een GEZ-samenwerkingsverband werken verschillende disciplines uit de eerste lijn structureel samen, zowel onderling als met andere partijen, zoals ziekenhuizen, welzijns- en thuiszorgorganisaties. De prestaties die van een (pre)gez-verband worden verwacht zijn breed en talrijk. In samenwerking met een andere ROS (Raedelijn, regio Utrecht) heeft ZorgImpuls een toolkit ontwikkeld die zorgverleners helpt om zich tot een (pre)gez-verband te ontwikkelen. In 2012 zijn hiermee twee initiatieven geadviseerd en ondersteund. Tevens ondersteunt ZorgImpuls het regionale netwerk van zelfstandige GEZ-centra met kennisdeling als streven. Van vraag tot sleutel Geïntegreerde zorg is vorm te geven door middel van gezamenlijke huisvesting. Het opzetten van een gezondheidscentrum is een complex proces waarin organisatorische, juridische, financiële en bouwtechnische aspecten een rol spelen. In 2012 heeft ZorgImpuls vijftien initiatieven ondersteund en zijn er dat jaar vier geopend, te weten gezondheidscentra t Slag en Schieweg, Medisch Centrum Blakeburg en Centrum Vrouw Centraal. Netwerkvorming ZorgImpuls adviseert en ondersteunt al een aantal jaar het netwerk Samen één Feijenoord. In 2012 heeft het netwerk een boek uitgebracht Praktijkhuis Feijenoord en was het de trotse winnaar van de landelijke eerstelijns transformatieprijs van het Jan van Es Instituut. Een mooi resultaat dat niet onopgemerkt bleef en onder meer als gevolg heeft gehad dat verschillende delegaties een bezoek aan dit innovatieve samenwerkingsverband in Rotterdam hebben gebracht. 7
2012 begon niet makkelijk voor de diëtisten, omdat hun dienstenpakket grotendeels uit de basisverzekering werd geschrapt. ZorgImpuls heeft hen daarom onder meer ondersteund bij de oprichting van Rijnmondse Eerstelijns Diëtisten (RED). RED is een netwerk dat de diëtistenberoepsgroep in Rotterdam en omgeving wil versterken, kennisuitwisseling tussen de leden bevordert en een aanspreekpunt vormt voor andere disciplines. Ook de verloskundigen hebben de onderlinge samenwerking geïntensiveerd, onder meer door deel te nemen aan de oprichting van de Academische Werkplaats Zwangerschap en Geboorte, het regionaal consortium Zuidwest Nederland. Deze werkplaats heeft als doel om praktijk, beleid, onderzoek en onderwijs rondom verloskunde te verbinden en kent een aantal concrete doelstellingen. Onder meer evidence based werken, ketenzorg en preventieve zorgverlening staan centraal. Met als doel om de samenwerking tussen verloskundigen, gynaecologen en kraamverzorgenden in de regio Rijnmond te optimaliseren, is in 2012 een intentieovereenkomst voorbereid tot oprichting van een regionaal District Verloskundig Platform (DVP). Realisatie vindt in 2013 plaats. Om de nazorg in de thuissituatie van cerebrovasculair accident (CVA) - patiënten beter te organiseren is in Charlois, IJsselmonde en Feijenoord het CVA-netwerk Rotterdam Zuid opgericht. ZorgImpuls adviseert, ondersteunt en faciliteert initiatiefnemer Cor Sier (oefentherapeut) bij het opzetten van het netwerk. Huisartsenpraktijken Odekerken, Rotée en Vermeulen, fysiotherapiepraktijk De Dijken en diëtiste Verhoeven zijn tijdens multidisciplinair overleg (MDO) tot samenwerkingsafspraken gekomen rondom obesitas. Gezamenlijk is communicatiemateriaal ontwikkeld om patiënten te tonen dat zij zich sterk maken voor een gezonde leefstijlbegeleiding. 8 Continuïteit en kwaliteit De beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardige zorg is een groot streven dat een stevige organisatiekracht vereist. Het vereist inzet op de dagelijkse bedrijfsvoering, met tegelijkertijd een langetermijnfocus, en geldt voor zowel individuele zorgverleners als (boven)regionale samenwerkingsverbanden. Medicatieoverdracht Handhaving van de richtlijn overdracht van medicatiegegevens blijkt in praktijk moeilijk realiseerbaar door de vele betrokkenen met hun verschillende doelstellingen, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Met de ambitie om concreet invulling te geven aan het medicatiedossier van de eerste lijn in de regio heeft ZorgImpuls Stichting Ketenzorg Rijnmond (SKR) ondersteund bij een unieke werkbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst is een ontwikkelrichting ingezet, die in 2013 uitgewerkt wordt tot concrete (samenwerkings)afspraken. Ondersteuning huisartsen Per 2013 is de regeling voor de inzet van praktijkondersteuners geestelijke gezondheidszorg (poh-ggz) in de huisartsenpraktijk verruimd. Vermoedelijk mede daardoor bestond in 2012 veel belangstelling voor de ondersteuning van een poh-ggz. ZorgImpuls nam eind 2012 de honderdste aanvraag in behandeling. In samenwerking met NVDA, OSER, Calibris, LHV en twee ROC s organiseerde ZorgImpuls in 2012 de succesvolle bijeenkomst Doktersassistente in de hoofdrol. De doktersassistenten, ofwel de motoren van de huisartsenpraktijk werden met een gevarieerd programma bewust gemaakt van de mogelijkheden en noodzaak tot versterking van hun functie in de huisartsenpraktijk. De bijeenkomst was één van de activiteiten van de regionale projectgroep Doktersassistenten in de regio. Een projectgroep die zich bezighoudt met het versterken van de beroepsgroep en het voorkomen voor een potentieel tekort aan doktersassistenten in de eerste lijn. 9
Bereikbaarheid De maatschappij stelt niet alleen eisen aan de kwaliteit van de zorgverlening van een eerstelijnspraktijk, maar ook aan de (telefonische) bereikbaarheid ervan. In 2012 organiseerde ZorgImpuls een bijeenkomst voor huisartsen om de bereikbaarheid van hun praktijk te helpen verbeteren. In samenwerking met Zorgbelang wordt in 2013 hieraan een vervolg gegeven. Vacaturebank ZorgImpuls heeft onderzocht in welke mate een regionale vacaturebank voor de eerste lijn wenselijk is. Geconcludeerd is dat de verschillende beroepsgroepen hierin voldoende door landelijke websites voorzien worden. Zorgaanbieders kunnen blijvend gebruik maken van de website van ZorgImpuls om vacatures kenbaar te maken, maar tot de ontwikkeling van een aparte vacaturebank wordt niet overgegaan. Deskundigheidsbevordering Om de veranderingen in de zorgsector voor of op z n minst bij te blijven en om patiënten van de best mogelijke zorg te kunnen voorzien, is permanente (door)ontwikkeling een vereiste. Zomercarrousel In mei organiseerde ZorgImpuls in de Maassilo een drukbezochte Zomercarrousel voor alle betrokkenen bij eerstelijnszorgverlening in Rotterdam en omgeving met het thema de wijk = de praktijk. Een belangrijk onderdeel van de bijeenkomst bestond uit een boeiend debat onder leiding van Ella Vogelaar. Een van de conclusies luidde dat beter samenspel, meer communicatie en bereidheid van allen nodig is om in de toekomst nog meer mooie voorbeeldprojecten te kunnen oogsten. Naast uitgebreide aandacht voor kennismaken en netwerken, werd in workshops op verschillende manieren intensief samengewerkt aan de hand van wijkscans. Impuls Zorginnovatie Om innovatie in de zorg te helpen stimuleren, heeft ZorgImpuls de Impuls ZorgInnovatie in het leven geroepen. Een stimuleringsprijs voor eerstelijnszorgverleners met dát vernieuwende initiatief dat bijdraagt aan verbeterde multidisciplinaire samenwerking. Uit de verschillende inzendingen zijn drie impulsen toegekend, te weten: Carrouselspreekuur, Kindercentrum Octoplus Multimediale gezondheidstafel, Gezondheidscentrum t Slag Gezond als gezin, Diëtistenpraktijk van Heeswijk De jury heeft bij de toekenning onder meer gelet op het multidisciplinaire karakter en de overdraagbaarheid van de projecten. 10 11
Opleidingen in de regio Verschillende aanbieders in de regio Rotterdam Rijnmond organiseren jaarlijks bij- en nascholingen voor eerstelijnszorgverleners. Met de gezamenlijke website www.nascholingsoverzicht.nl hebben enkele partijen een start gemaakt om het aanbod en de data van huisartsscholingen op elkaar af te stemmen. Het streven is om dit overzicht in de toekomst uit te breiden naar andere eerstelijnsberoepsgroepen. Met onder meer de regionale LHV en KOEL B.V. verkent ZorgImpuls de mogelijkheden van intensievere samenwerking op het gebied van scholing. Symposium ouderenzorg Samen met de ROS en ELO en KOEL organiseerde ZorgImpuls een bovenregionaal symposium over ouderenzorg met als titel Zorg voor zilver, ga voor (g)oud. Voor de 120 eerstelijnszorgverleners en thuiszorgverpleegkundigen stond kennisuitwisseling en samenwerking op het gebied van ouderenzorg centraal. Divers scholingsaanbod In 2012 organiseerde ZorgImpuls verschillende trainingen en opleidingen waaronder de trainingen motiverende gesprekstechnieken, oplossingsgerichte therapie en interculturele communicatie. Zorgthema s Zorg wordt steeds vaker integraal aangeboden, vooral omtrent veel voorkomende ziektebeelden en specifieke patiëntgroepen. Om die integrale zorg te kunnen bieden, wordt niet alleen binnen de eerste lijn nauw samengewerkt, maar ook met de tweede lijn, publieke gezondheid en welzijn. Palliatieve zorg Zorgprogramma Palliatieve Zorg staat voor het verbeteren van de kwaliteit van palliatieve zorg in de eerste lijn van patiënten en hun naasten in de regio Rotterdam. Het draagt bij aan nog betere samenwerking tussen huisartsen, apothekers en thuiszorgverpleegkundigen. Het programma omvat de implementatie van evidence based instrumenten, zoals het Continuïteitshuisbezoek, het Zorgpad Stervensfase, vroegtijdige consultering van het Consultatief Palliatief Team en ingevulde landelijke eerste lijnsafspraken (LESA). Het vindt plaats in drie ketens in Rotterdam. ZorgImpuls adviseert en ondersteunt bij de implementatie ervan. In 2013 volgt de implementatie van twee nieuwe ketens. Geestelijke gezondheidszorg Ggz in de eerste lijn betekent laagdrempelige geestelijke gezondheidszorg waar huisartsen, praktijkondersteuners-ggz (poh s-ggz), maatschappelijk werkers en eerstelijnspsychologen elkaar aanvullen omtrent de behoefte van de patiënt. De inrichting van ggz verandert komende jaren drastisch. Op dit moment wordt duidelijk hoe het stelsel er uit gaat zien. De voorbereidingen op de implementatie ervan zijn in volle gang. ZorgImpuls heeft het veld uitgebreid geïnformeerd over de ontwikkelingen. Ook helpt ZorgImpuls eerstelijnspsychologen en vrij gevestigde ggz-professionals in te spelen op de veranderingen in de ggz. 12 13
Steeds meer huisartsenpraktijken maken gebruik van de inzet van een poh-ggz. Eind 2012 lag het landelijk gemiddelde van huisartspraktijken die daarvan gebruik maken boven de 43%. In Rotterdam ligt dat cijfer zelfs hoger (48%) en met de uitbreiding van mogelijkheden voor 2013 wordt verwacht dat dit cijfer verder toeneemt. Met deze ondersteuningsvorm kunnen patiënten onder meer geholpen worden bij het verhelderen van hun problemen, voorlichting en adviezen krijgen en kortdurende behandeling in de huisartsenpraktijk ontvangen. In 2012 heeft ZorgImpuls deelgenomen aan een expertmeeting van de Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ) ten behoeve van hun publicatie De bomen en het bos. Leefstijl en preventie Beweegkracht Rotterdam is een samenwerkingsverband van veel verschillende partijen dat zich inzet om mensen te stimuleren om meer te bewegen. Hiertoe is een afsprakenset ondertekend, waarin alle partijen kenbaar maken op welke manier zijn hun bijdrage aan deze doelstelling leveren. In mei 2012 vond de officiële aftrap van deze samenwerking plaats, in onder meer aanwezigheid van wethouder Florijn. Datzelfde moment werd een unieke website gelanceerd waarop beweegaanbieders hun aanbod kunnen plaatsen en waarnaar zorgverleners hun klanten kunnen verwijzen als onderdeel van hun leefstijladvies: www.beweegkrachtrotterdam.nl. Op de site zijn ook beweegmaatjes te vinden; getrainde vrijwilligers die aanbieden om een poosje samen op te trekken bij de stap naar meer bewegen. Organisatie ZorgImpuls ZorgImpuls geeft onafhankelijk advies en begeleiding aan eerstelijnszorgverleners in de regio Rotterdam bij het professionaliseren van praktijken en het realiseren en optimaliseren van samenwerking. Hierbij richten wij ons op hoogwaardige en effectieve geïntegreerde zorg. Voor nu en in de toekomst. Met deze aangescherpte missie richt ZorgImpuls zich op de toekomst. Beleidsplan Om te komen tot een meerjarenbeleidsplan dat aansluit op klantbehoeften, ontwikkelingen in de sector en dat gedragen wordt, is eind 2011 een verkenning gestart met onder meer het houden van klantgesprekken. Na uitgebreide analyse van bevindingen is besloten tot de (door)ontwikkeling van serviceconcepten op twee belangrijke deelgebieden, te weten praktijkvoering en samenwerking. In 2012 zijn alle bevindingen in een meerjarenbeleidsplan 2013-2016 gevat welke vervolgens formeel is vastgesteld. Een nieuw organogram is ingevoerd waar, naast inhoudelijke zorgthema s en de interne organisatie, ook praktijkvoering en samenwerking een centrale plek hebben gekregen. Met deze nieuwe indeling ontstaat meer focus en expertise bij de (regio)adviseurs en dus betere aansluiting op de wens van de klant. Raad van Toezicht-model Om per 2013 een nieuw besturingsmodel in te voeren, zijn voorafgaand daaraan uitgebreide overleggen gevoerd met het bestuur, de Raad van Advies en directeur. Nieuwe statuten en verschillende reglementen zijn vastgesteld. Klanttevredenheidsonderzoek Tevredenheid van de klant is een groot goed voor ZorgImpuls. Afgeronde projecten worden standaard met de klant 14 15
geëvalueerd en bevindingen worden in het teamoverleg van ZorgImpuls besproken, zodat daar in de breedte lering uit getrokken wordt. Iedere twee jaar houdt ZorgImpuls tevens een uitgebreid klanttevredenheidsonderzoek. Het laatste onderzoek heeft eind 2012 plaatsgevonden. Op basis van de resultaten worden vanaf 2013 diverse verbeteringen doorgevoerd. Communicatie In 2012 heeft ZorgImpuls stevig geïnvesteerd in verbeterde communicatie met zijn omgeving. Om ontbrekende expertise daartoe te internaliseren, is een communicatieadviseur aangesteld. Enkele behaalde resultaten zijn een nieuwe huisstijl en een geheel nieuwe website. De site biedt zorgverleners onder meer de mogelijkheid om met elkaar ideeën en vraagstukken uit te wisselen (o.a. via LinkedIn-groepen) en toont per (deel) gemeente een overzicht met welke zorgverlener waar gehuisvest is. In 2013 wordt onder meer een strategisch communicatieplan vastgesteld dat een op een aansluit op het meerjarenbeleidsplan als ook op de resultaten van het gehouden klanttevredenheidsonderzoek. Vooruitblik ZorgImpuls wil komende jaren een bijdrage blijven leveren aan de totstandkoming van een eerste lijn die zo is ingericht en toegerust dat deze voorziet in de behoefte aan zorg (preventie, cure en care) en welzijn van de bewoners in onze regio. Vanuit onze positie als onafhankelijke adviesorganisatie doen wij dat door eerstelijnszorgverleners onderling te helpen verbinden, maar tevens om vanuit de eerste lijn bruggen te helpen slaan richting gemeenten en welzijnsinstanties. 16 17
Werkgebied ZorgImpuls draagt bij aan hoogwaardige, bereikbare en doelmatige eerstelijnszorg in zijn regio. Sinds 2013 hoort ook Barendrecht bij het werkgebied. Lansingerland Zuidplas Hoogvliet en Pernis Overschie Hillegersberg- Schiebroek Noord Kralingen- Crooswijk Centrum Delfshaven Charlois Feijenoord Prins- Alexander IJsselmonde Barendrecht Capelle aan den IJssel 19 Colofon Coördinatie en redactie Femke Gronheid Charis Gietel Fotografie Guus Schoonewille Levien Willemse istockphoto.com Vormgeving Lorenc Ontwerpt 18
ZorgImpuls verbindt, verbetert en versterkt de eerste lijn ZorgImpuls 010 241 02 22 info@zorgimpuls.nl www.zorgimpuls.nl