AFSTUDEERLEIDRAAD BACHELOROPLEIDING HBO-ICT AFSTUDEERRICHTINGEN BUSINESS IT & MANAGEMENT SOFTWARE & INFORMATION ENGINEERING SYSTEM & NETWORK ENGINEERING TECHNISCHE INFORMATICA VOLTIJD / DEELTIJD / DUAAL STUDIEJAAR 2016-2017 Herziene versie Hogeschool Utrecht Faculteit Natuur en Techniek Institute for ICT Versie 13.10 / 14-12-2016 Akkoord MT ICT: 19-12-2016
INHOUDSOPGAVE Hfd blz 1. Inleiding 1 1.1 Afstudeercoördinator 1 1.2 Afstudeercommissie 1 1.3 SLB-er / Studieadviseur 1 1.4 Docentbegeleider 2 1.5 College van Toezicht 2 1.6 Bedrijfsbegeleider 2 1.7 Examencommissie 2 1.8 Afstudeeradministratie 2 1.9 Informatiesystemen 3 1.10 Afdrukken van scripties 3 2. De periodes waarin kan worden afgestudeerd 4 2.1 Afwijkende regeling voor deeltijd / duaal 4 2.2 Verlenging afstudeerperiode 4 3. Stappenplan voor het afstuderen 5 4. De afstudeeropdracht 8 4.1 Doel en inhoud 8 4.2 Context van de afstudeeropdracht 8 4.3 Onderzoek als onderdeel van het afstuderen 9 4.4 Afstudeeronderwerpen 9 4.4.1 Afstudeeronderwerpen voor de afstudeerrichting SIE 9 4.4.2 Afstudeeronderwerpen voor de afstudeerrichting SNE 10 4.4.3 Afstudeeronderwerpen voor de afstudeerrichting TI 11 4.4.4 Afstudeeronderwerpen voor de afstudeerrichting BIM 12 5. Excelleren binnen de afstudeeropdracht 14 6. De voorbereiding op het afstudeerproject 15 6.1 Plaats van uitvoering van het afstudeerproject 15 6.2 Goedkeuringsprocedure afstudeervoorstel 15 6.3 Goedkeuringsprocedure start afstuderen 16 6.4 De praktijkovereenkomst 16 6.5 Nog niet alle studiepunten gehaald aan het einde van de afstudeerperiode 16 6.6 Duo-opdrachten 17 6.7 Afstuderen bij een eigen bedrijf 17 7. Het voorstel voor een afstudeerproject en het plan van aanpak 18 7.1. Het afstudeervoorstel 18 7.2 De start van het afstudeerproject 19 7.3 Het plan van aanpak 19 7.4 Het afstudeercontract 21 8. De uitvoering en de begeleiding van het afstudeerproject 22 8.1 Het leerteam 22 8.2 Taak docentbegeleider 22 8.3 Taak bedrijfsbegeleider 23 9. De scriptie 24 9.1 Inhoud scriptie 24 9.2 Inlevering van de scriptie 25 9.3 Beoordeling van de scriptie 25 9.4 Plagiaat 25 9.4.1 Definitie plagiaat 25 9.4.2 Ephorus 26 9.4.3 Criteria & procedure 26 9.4.4 Privacy en geheimhouding 26 10. De afstudeerzitting 27 11. De beoordeling 28 12. Herkansing 30
13. Geheimhouding 31 14. Uitschrijven na het afstuderen 32 Bijlage 1: Beoordelingsformulier afstudeervoorstel 33 Bijlage 2: Kwaliteitscriteria beoordeling afstudeervoorstel 36 Bijlage 3: Beoordelingsformulier plan van aanpak 38 Bijlage 4: Kwaliteitscriteria voor het plan van aanpak 41 Bijlage 5: Formulier contract afstudeeropdracht 44 Bijlage 6: Formulier beoordeling bedrijfsbegeleider(s) 47 Bijlage 7: Proces-verbaal van de afstudeerzitting 53 Bijlage 8: Compendium kwaliteitscriteria afstuderen ICT 57 A. Kwaliteitscriteria beschrijving en verantwoording gerealiseerde aanpak 57 B. Kwaliteitscriteria uitvoering 60 C. Kwaliteitscriteria opgeleverde eindproducten 61 D. Kwaliteitscriteria presentatie en discussie 62 Bijlage 9: Kalender afstuderen studiejaar 2016 2017 63 Periode 2: augustus 2016 - januari 2017 63 Periode 3: november 2016 - april 2017 64 Periode 4: februari 2017 - juni 2017 65 Periode 5: maart 2017 - augustus 2017 67 Periode 1 (cursusjaar 2017 2018): mei 2017 - november 2017 69 Bijlage 10: Model Praktijkovereenkomst afstuderen 71
1. Inleiding Het doel van dit document is studenten voltijd, deeltijd en duaal van de bacheloropleiding HBO-ICT te informeren over de regelingen en de gang van zaken rond het afstuderen. In dit document zijn de eisen vastgelegd waaraan het afstudeervoorstel, het plan van aanpak en de scriptie moeten voldoen en worden de beoordelingscriteria beschreven die worden gehanteerd bij de beoordeling ervan. Ook wordt beschreven welke procedure studenten moeten volgen voor het verkrijgen van goedkeuring om te starten met afstuderen. Deze leidraad is van toepassing op alle afstudeeractiviteiten die starten vanaf januari 2017. In verband met de invoering van OnStage als informatiesysteem voor het afstudeerproces, zijn diverse procedures uit de vorige versie (13.00) aangepast. In het vervolg van dit hoofdstuk worden de taken beschreven van verschillende personen die zijn betrokken bij het afstuderen. Wanneer in deze leidraad student, stagiair, kandidaat, docent of een andere mannelijke vorm staat, wordt zowel de mannelijke als de vrouwelijke vorm bedoeld. 1.1 Afstudeercoördinator De afstudeercoördinator is verantwoordelijk voor de organisatie van het afstudeerproces, waaronder het geven van voorlichting aan studenten, het bepalen van de periode waarin de student mag afstuderen, het toewijzen van docentbegeleiders, het maken van roosters voor de afstudeerzittingen en het organiseren van diploma-uitreikingen. Voor alle algemene zaken betreffende het afstuderen kan een student terecht bij de afstudeercoördinator. De afstudeercoördinator ondertekent namens de HU de praktijkovereenkomst. Tot en met 28 februari 2017 Vanaf 1 maart 2017 Marten Wensink Jan Willem Pauw Daltonlaan 200, Instituutsplein ICT DL200 2 e etage Daltonlaan 200, Instituutsplein ICT DL200 2 e etage M. 06 38150434 M. 06 31781990 E-mail: marten.wensink@hu.nl E-mail: janwillem.pauw@hu.nl Vrijdags niet beschikbaar. Maandag en dinsdag niet beschikbaar. 1.2 Afstudeercommissie Iedere afstudeerrichting, of variant daarvan, heeft een eigen commissie die de afstudeervoorstellen van de studenten beoordeelt. Zodra een afstudeervoorstel, voorzien van de noodzakelijk gegevens, is ingediend via OnStage, (zie ook H1.9) wordt de afstudeercommissie van de betreffende afstudeerrichting daarvan op de hoogte gesteld en zal het voorstel worden beoordeeld. 1.3 SLB-er / Studieadviseur Sinds enkele jaren hebben studenten een persoonlijke SLB-er (studieloopbaanbegeleider) toegewezen gekregen. Studenten die eerder zijn gestart met hun opleiding hebben geen SLB-er, maar kunnen terecht bij de studieadviseur van hun opleiding [1]. De student kan voor zaken betreffende het afstuderen die specifiek zijn voor een bepaalde afstudeerrichting, contact opgenemen met zijn SLB-er of, indien die niet is toegewezen, de studieadviseur van de betreffende afstudeerrichting. De SLB-er/studieadviseur heeft als bijzondere taak het verlenen van toestemming om het afstudeertraject te starten en het verlenen van toestemming om te mogen starten met de uitvoering van de afstudeeropdracht (zie H6.2). 1 Een lijst van studieadviseurs vind je op de SharePoint-site van het afstuderen in de map Belangrijke documenten. -1-
1.4 Docentbegeleider De docentbegeleider is een door de school aangewezen docent die de student van advies voorziet tijdens het afstudeertraject. Indien een student voorkeur heeft voor de begeleiding door een bepaalde docent, dan kan hij dat, nadat hij dit met de betreffende docent heeft besproken, per e-mail doorgegeven aan de afstudeercoördinator. Gezien de beperkte capaciteit, kan helaas niet worden gegarandeerd dat de voorkeur ook wordt gehonoreerd. De docentbegeleider heeft een budget van ongeveer 20 uren om de student te begeleiden en dient de student minimaal een keer op zijn afstudeerbedrijf te bezoeken. Het advies is om dat te doen zodra het concept-plan van aanpak is geschreven. Het initiatief voor het maken van afspraken ligt bij de student. De docentbegeleider is ook degene die het plan van aanpak en daarmee de afstudeeropdracht, definitief goedkeurt. Dit doet hij door het mede-ondertekenen van het contract afstudeeropdracht. De docentbegeleider is meestal (zie H8) ook de tweede examinator tijdens de afstudeerzitting. 1.5 College van Toezicht Het College van Toezicht (CvT) is een groep van door de opleiding benoemde externe deskundigen die aanwezig zijn bij de afstudeerzittingen. De taak van het CvT is het monitoren van de kwaliteit van het beoordelingsproces en de afstudeeropdracht en het adviseren van de examinatoren m.b.t. de beoordeling. 1.6 Bedrijfsbegeleider De bedrijfsbegeleider is een werknemer die is aangewezen door het bedrijf of de instelling waar het afstudeerproject wordt uitgevoerd. De bedrijfsbegeleider is verantwoordelijk voor de inhoudelijke begeleiding tijdens het afstuderen en dient daarom voldoende inhoudelijke kennis, op minimaal HBO-niveau, te hebben om de afstudeerder te kunnen begeleiden. Indien gewenst, kan het bedrijf meerdere begeleiders aanwijzen, mits deze ook voldoende kennis op minimaal HBO-niveau hebben. De bedrijfsbegeleider is mede-ondertekenaar van het afstudeercontract. Aan het einde van het afstudeertraject wordt de bedrijfsbegeleider gevraagd om een schriftelijk beoordelingsadvies in te leveren. Hij wordt tevens uitgenodigd aanwezig te zijn bij de afstudeerzitting. 1.7 Examencommissie Deze commissie stelt voor alle afstudeerrichtingen vast of een student voldoet aan de voorwaarden voor het verkrijgen van de bachelor of niet en schrijft, indien de student is geslaagd, het diploma uit. De examencommissie is eveneens de instantie waarbij een student bezwaar kan indienen als hij het niet eens is met de gang van zaken tijdens het afstudeertraject, de afstudeerzitting of met de beoordeling die door de examinatoren is gegeven voor (een onderdeel van) de afstudeeropdracht. Verder stelt de examencommissie vast of de student, in geval van bijzondere omstandigheden, uitstel kan worden verleend voor het inleveren van de scriptie en deelname aan een afstudeerzitting. Zie voor contact de site van de examencommissie. 1.8 Afstudeeradministratie De afstudeeradministratie heeft een ondersteunende functie bij het afstuderen, waaronder: correspondentie met bedrijven en studenten; in ontvangst nemen, registratie en archivering van de afstudeercontracten, plannen van aanpak en afstudeerscripties en de verspreiding daarvan onder de examinatoren en CvT-leden; maken van een rooster voor de afstudeerzittingen en de verspreiding ervan; administratieve verwerking van de processen-verbaal van de afstudeerzittingen. Gegevens afstudeeradministratie: Praktijkbureau Institute for ICT Medewerker Praktijkbureau: Mirjam Broekema E-mail: praktijkbureau.ict@hu.nl Telefoon: 06 387 64 011 Werklocaties: Daltonlaan 200 en 500, Utrecht Werkdagen: dinsdag t/m vrijdag Afspraken: in overleg Inleveren documenten: digitale documenten via OnStage (zie H.1.9) papieren documenten via brievenbus bij printer op 2 e etage Daltonlaan 200. Zie de Afstudeersite voor meest recente gegevens voor deze medewerker. -2-
1.9 Informatiesystemen OnStage Dit is het administratiesysteem dat wordt gebruikt voor het afstuderen. Studenten maken gebruik van dit systeem voor het inleveren van alle documenten die betrekking hebben op het afstuderen. Feedback van de afstudeercommissie op afstudeervoorstellen en van de docentbegeleider op het plan van aanpak en de (concepten van) de scriptie zal ook via dit systeem worden gegeven. Ook de toewijzing van de docentbegeleiders en examinatoren verloopt via dit systeem. Het systeem is bereikbaar via onstage.hu.nl. De handleiding kan worden gevonden via AskHU. HBO Kennisbank Een systeem waarin verschillende hogescholen scripties publiceren en waar ook ICT-studenten hun scriptie kunnen plaatsen. Een scriptie wordt alleen gepubliceerd als de student daarvoor toestemming heeft gegeven en deze is beoordeeld met minimaal het cijfer 7. De afstudeerder wordt, tenzij het afstudeerbedrijf geheimhouding heeft bedongen, dringend verzocht om zijn scriptie te uploaden en toestemming te geven voor de publicatie van de scriptie, zodat toekomstige afstudeerders er hun voordeel mee kunnen doen. Voor inzage van scripties: Voor plaatsen van scripties: www.hbo-kennisbank.nl http://www.bibliotheek.hu.nl/ondersteuning/publiceren-van-scripties. Afstudeersite In deze leidraad wordt daarmee de SharePoint-site voor het afstuderen bedoeld. Op deze site staat informatie over het afstuderen. De site is bereikbaar via het menu-item Afstuderen van de portal van elk van de afstudeerrichtingen of rechtstreeks via: onderwijsteams.sharepoint.hu.nl/fnt/cluster_ict/afstuderen/default.aspx. Jaarrooster ICT: HBO-ICT - studiegids: Bereikbaar via: onderwijsteams.sharepoint.hu.nl/fnt/cluster_ict/jaarroosters Bereikbaar via: www.studiekeuze.hu.nl/los/ict/studiegidsen.aspx. Van toepassing is de studiegids 2014-2015, in het bijzonder H.2.1.3 en H.2.2. 1.10 Afdrukken van scripties Scripties kunnen, tegen betaling, worden afgedrukt bij de repro-shop bij het STIP op Bolognalaan 101 of Padualaan 101. Let er wel op dat het vlak voor de inlevertermijn druk kan zijn! -3-
2. De periodes waarin kan worden afgestudeerd Het afstudeerproject is in de regel het laatste onderdeel van het curriculum van de hoofdfase van de studie. Met het afstudeerproject (inclusief het verwerven van een afstudeeropdracht, het schrijven van een afstudeervoorstel, het schrijven van een plan van aanpak en het schrijven van een scriptie) is een studiebelasting van maximaal 840 studiebelastinguren (30 EC s) gemoeid. Deze studiepunten worden alleen toegekend als het afstudeerproject met een voldoende wordt beoordeeld. In de studiegids 2014-2015 is de plaats aangegeven van het afstudeerproject binnen het eindexamenprogramma. Per studiejaar zijn er vijf periodes waarin het afstudeerproject kan worden uitgevoerd: Periode 1: start laatste week mei 2016 afstudeerzitting in nov. 2016 Periode 2: start laatste week aug. 2016 afstudeerzitting in jan. 2017 Periode 3: start tweede week nov. 2016 afstudeerzitting in apr. 2017 Periode 4: start eerste week febr. 2017 afstudeerzitting in jun. 2017 Periode 5: start tweede week maart 2017 afstudeerzitting in aug. 2017 Periode 1 [2] : start eerste week juni 2017 afstudeerzitting in nov. 2017 De periode is gerelateerd aan de periode in het jaarrooster van het Institute for ICT waarin de afstudeerzitting is gepland. B.v. afstuderen in periode 1 (start 30 mei 2016) betekent een afstudeerzitting doen aan het eind van de periode die in het jaarrooster is aangegeven als periode 1 (d.w.z. 7 t/m 11 november 2016). 2.1 Afwijkende regeling voor deeltijd / duaal Voor een deeltijd- of duale student is het niet altijd noodzakelijk om de hierboven genoemde 840 uur ook daadwerkelijk aan het project te besteden. Immers een belangrijk deel van de kennis die nodig is om het project te realiseren, hoeft niet meer tijdens het project te worden vergaard omdat die al bij de student aanwezig is. Zou iemand van buiten de betreffende werkomgeving eenzelfde project moeten uitvoeren dan zou wellicht meer tijd nodig zijn om zich in te werken in het onderwerp. Als vuistregel kan worden gehanteerd: 2-3 werkdagen per week met een doorlooptijd van circa 5 maanden en daarnaast de nodige activiteiten voor het vervaardigen van de scriptie in privétijd. Het afstudeerproject zal in het geval van studenten deeltijd of duaal meestal worden uitgevoerd in het bedrijf of organisatie waar de student werkzaam is. Dit heeft als consequentie dat de totale doorlooptijd van het afstudeerproject veelal niet exact op 5 maanden te bepalen is. Als vuistregel kan worden gehanteerd: het project moet in een tijdsbestek van 4 tot 7 maanden worden uitgevoerd en afgerond. Een docentbegeleider wordt echter maar voor één afstudeerperiode toegewezen. De exacte termijn dient te worden vastgelegd in het plan van aanpak. 2.2 Verlenging afstudeerperiode In principe moet een afstudeeropdracht in zijn geheel worden uitgevoerd binnen een van de vijf periodes zoals die hierboven zijn genoemd. Indien een student meent, op grond van beperkende omstandigheden, aanspraak te kunnen maken op een langere tijd voor het uitvoeren van de afstudeeropdracht, dan is hiervoor toestemming nodig van de examencommissie. Het is bovendien nodig om hierover eerst overleg te plegen met de decaan. 2 Cursusjaar 2017-2018 -4-
3. Stappenplan voor het afstuderen Het afstuderen bestaat uit een groot aantal stappen dat moet worden uitgevoerd. In onderstaande tabel staat een overzicht van deze stappen en de persoon of personen die verantwoordelijk zijn voor en/of betrokken zijn bij de uitvoering ervan. Indien sprake is van het verlenen van toestemming, is de volgende stap pas van toepassing als toestemming is verleend. In enkele periodes is de volgorde van de stappen mogelijk iets anders (zie bijlage 9). Stap Stap in OnStage (voortraject) Wie Voorlichting afstuderen. [3] Toestemming vragen aan SLB-er om het afstudeertraject te mogen starten. SLB-er stuurt e-mail voor wel/niet akkoord. Afstudeeropdracht verwerven. Afstudeercoördinator Student, SLB-er Student Aanmelden in OnStage voor begeleidingsgroep voor Afstuderen Aanmelden Student Afstudeerbedrijf aanmelden in OnStage. Doorgeven afstudeerorganisatie Student Student koppelen aan afstudeercommissie. Toewijzen afstudeercommissielid Praktijkbureau Afstudeervoorstel schrijven i.s.m. met opdrachtgever / bedrijfsbegeleider. Indienen afstudeervoorstel via OnStage inclusief de e-mail met toestemming van SLB-er en evt. iteraties uitvoeren totdat het voorstel is goedgekeurd door de afstudeercommissie. Indienen SVO met studieplan bij SLB-er met verzoek om te mogen starten met de uitvoering van de afstudeeropdracht. Na verkrijgen van toestemming, inschrijven in Osiris voor cursus met cursuscode TICT-AFSTUD-16 (In afstudeerperiode 1 kan pas vanaf eind juni worden ingeschreven in Osiris). SLB-er stuurt geaccordeerd studieplan naar student. Uploaden file met e-mail met geaccordeerd studieplan naar OnStage en verificatie door het praktijkbureau. Verzamelen handtekeningen op papieren praktijkovereenkomst en inleveren scan via OnStage en papieren versie afleveren bij afstudeerbedrijf. Uploaden afstudeervoorstel voor beoordeling Uploaden studievoortgangsoverzicht (SVO) Uploaden ondertekende praktijkovereenkomst Student, opdrachtgever / bedrijfsbegeleider Student, afstudeercommissie Student SLB-er, student SLB-er Student, praktijkbureau Student, praktijkbureau Toewijzing docentbegeleider en informeren afstudeerorganiesatie. Toewijzen afstudeerbegeleider Afstudeercoördinator 3 De afstudeervoorlichting vindt twee keer per jaar plaats. De data worden via de monitoren op de afdeling bekendgemaakt. Studenten die, op het moment dat de datum van de voorlichting wordt vastgesteld, volgens Osiris 90 of meer studiepunten hebben gehaald in de bachelorfase van de opleiding, krijgen van de afstudeercoördinator een uitnodiging per e-mail. -5-
Stap Stap in OnStage (begeleidingstraject) Wie Toewijzing eerste en tweede examinator. Startbijeenkomst afstudeerleerteams. Afspraak maken met docentbegeleider. Start uitvoering afstudeeropdracht. Voorbereiden plan van aanpak. Bijeenkomst afstudeerleerteams over PvA. Indienen plan van aanpak via OnStage en evt. iteraties uitvoeren totdat het plan van aanpak is goedgekeurd door de docentbegeleider. Tekenen contract afstudeeropdracht. Indienen scan contract afstudeeropdracht via OnStage en afleveren papieren versie bij afstudeerbedrijf. Uitvoering afstudeeropdracht en minimaal twee concept-teksten voor scripties schrijven en indienen via OnStage. Feedback door docentbegeleider. Bijeenkomst afstudeerleerteams over scriptie. Indienen definitieve scriptie via OnStage en per e-mail sturen van bedrijfsbeoordeling naar examinatoren. Rooster afstudeerzittingen maken en verspreiden. Per e-mail beoordelingsadvies CvT naar examinatoren sturen. Afstudeerzitting. Uploaden beoordelingsadviezen en rapportage CvT naar OnStage. Uploaden proces-verbaal afstudeerzitting en invoeren cijfers in Osiris. Controle volledigheid dossier. Toewijzen eerste examinator Toewijzen tweede examinator Uploaden Startproduct(en) Uploaden Startproduct(en) Uploaden Tussenproduct(en) Uploaden Eindproduct(en) Aanvinken Plagiaatscan; Bij geheimhouding: aanvinken Embargo en in veld Opmerkingen de term Vertrouwelijk invoeren. Uploaden adviesbeoordeling praktijkbegeleider Uploaden adviesbeoordeling CvT-lid Uploaden evaluatieformulier CvT-lid Beoordeling assessment gezamenlijk Beoordeling Eindproduct(en) gezamenlijk (pro forma afvinken). Afstudeercoördinator Student, docenten Student Student Student, bedrijfsbegeleider, docentbegeleider Student, docenten Student, docentbegeleider Bedrijfsbegeleider, docentbegeleider, student Student, praktijkbureau controleert tijdig inleveren Student, docentbegeleider, bedrijfsbegeleider Student, docenten Student, praktijkbureau controleert tijdig inleveren en verstuurt scriptie naar CvT-lid Praktijkbureau, afstudeercoördinator CvT-lid Student, eerste en tweede examinator, lid College van Toezicht en bedrijfsbegeleider Docentbegeleider Eerste examinator Praktijkbureau -6-
Indien de student niet slaagt voor zijn afstuderen en nog een herkansing mag doen: Stap Stap in OnStage (begeleidingstraject) Wie Uitvoering afstudeeropdracht en concept-scripties schrijven en indienen via OnStage. Feedback door docentbegeleider. Indienen definitieve scriptie via OnStage en per e-mail sturen van bedrijfsbeoordeling naar examinatoren. Rooster afstudeerzittingen maken en verspreiden. Per e-mail sturen beoordelingsadvies CvT naar examinatoren. Afstudeerzitting. Uploaden beoordelingsadviezen en rapportage CvT naar OnStage. Uploaden proces-verbaal afstudeerzitting en invoeren cijfers in Osiris. Controle volledigheid dossier. Uploaden HERKANSING Eindproduct(en) Uploaden HERKANSING Eindproduct(en) Aanvinken Plagiaatscan; Bij geheimhouding: aanvinken Embargo en in veld Opmerkingen de term Vertrouwelijk invoeren. Uploaden adviesbeoordeling praktijkbegeleider Uploaden adviesbeoordeling CvT-lid Uploaden evaluatieformulier CvT-lid Beoordeling HERKANSING assessment gezamenlijk Beoordeling HERKANSING Eindproduct(en) gezamenlijk (pro forma afvinken). Student, docentbegeleider, bedrijfsbegeleider Student, praktijkbureau controleert tijdig inleveren en verstuurt scriptie naar CvT-lid Praktijkbureau, afstudeercoördinator CvT-lid Student, eerste en tweede examinator, lid College van Toezicht en bedrijfsbegeleider Docentbegeleider Eerste examinator Praktijkbureau Indien de student is geslaagd voor zijn afstudeeropdracht: Stap Stap in OnStage Wie Vastelling of afstudeerder is geslaagd voor zijn bachelor en sturen bericht naar student indien deze is geslaagd. Diploma-uitreiking (alleen in februari en september). Examencommissie Examencommissie, afstudeercoördinator, docent, student en zijn gasten Alle data betreffende de afstudeerperiodes zijn te vinden op de Afstudeersite en de belangrijkste data staan ook in het jaarrooster van het Institute for ICT (zie ook bijlage 9). -7-
4. De afstudeeropdracht In dit hoofdstuk worden doel en inhoud van de afstudeeropdracht beschreven, met in het bijzonder de rol van het onderzoek daarin en de mogelijke context. Per afstudeerrichting worden voorbeelden gegeven van mogelijke afstudeeronderwerpen met een hoofdvraag voor het bijbehorende onderzoek. Een student die wil excelleren tijdens het afstuderen dient daarvoor een aantal extra stappen uit te voeren (zie Excelleren). 4.1 Doel en inhoud Het doel van het afstuderen is dat de student aantoont dat hij de vereiste professional skills bezit om de bij zijn afstudeerprofiel behorende ICT-beroepstaken uit te voeren op HBO-niveau (zie H.2.1.3 van de studiegids 2014-2015). Daarbij hoort ook het uitvoeren van een onderzoek (zie H.2.2 van de studiegids 2014-2015 en H4.3 van deze leidraad). De afstudeeropdracht moet zodanig complex zijn, en mate van zelfstandigheid vereisen, dat professional skills op eindniveau nodig zijn het project uit te kunnen voeren. Het is echter niet mogelijk alle ICT-beroepstaken en professional skills op eindniveau te verenigen in één project. Daarom gelden de volgende minimumeisen voor een afstudeeropdracht: Beheersingsniveaus van de afstudeerrichting: minimaal twee ICT-beroepstaken op niveau 3 (in één architectuurlaag) van de HBO-ICT afstudeerrichting (zie de tabel met beheersingsniveaus in H.2.1.3 van de studiegids 2014-2015); Professional skills: Creatief probleem oplossen én Analyse en informatieverwerking én Planning & organisatie op eindniveau S (Situatiegericht) (zie H.2.1.3 van de studiegids 2014-2015). De overige professional skills minimaal op niveau P (Probleemgericht). Het afstudeeronderwerp moet liggen in het verlengde van de studie en een uitdaging zijn voor de student. Bovendien zal het onderwerp zodanig gekozen moeten worden dat de student zijn speciale expertise op een bepaald terrein naar voren kan laten komen. De afstudeeropdracht moet een aantal producten opleveren waarop de student kan worden beoordeeld. Hiertoe behoort in ieder geval de scriptie, die gezien moet worden als het document waarin het project in al zijn facetten beschreven, geanalyseerd en verantwoord wordt (zie H9). Daarnaast moet nog een tweede product, het z.g. beroepsproduct, worden opgeleverd. Dit kan zijn een adviesrapport, een geheel of gedeeltelijk gerealiseerd informatiesysteem of een infrastructuur met documentatie. Het kan bijvoorbeeld ook gaan om een technisch rapport voor een bedrijf of om een ontwerpdocument. Kortom het beroepsproduct is het belangrijkste product dat voor het bedrijf in kwestie wordt opgeleverd. Een student moet de afstudeeropdracht zelfstandig uitwerken en voltooien (zie ook Duo-opdrachten). Hij is te allen tijde zelf verantwoordelijk voor de voortgang van het afstuderen en de inhoud van de scriptie. De begeleiders (bedrijfsbegeleider en docentbegeleider) hebben alleen de taak van adviseur, dus zij zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud en kwaliteit van de scriptie en de uitvoering en de kwaliteit van het beroepsproduct. Een student moet in staat zijn met de mensen uit de omgeving waarin hij zijn project uitvoert samen te werken en effectief te communiceren. Een student dient in staat te zijn tijdens de afstudeerzitting zijn werk mondeling te presenteren en daarover een discussie te voeren met deskundigen. Voorts dient een student in staat te zijn afstand te nemen van de specifieke opdracht en in algemene zin conclusies over gelijksoortige problemen te kunnen trekken. 4.2 Context van de afstudeeropdracht Voor wat betreft de context van de afstudeeropdracht zijn in feite drie situaties denkbaar: De afstudeeropdracht is een op zichzelf staande opdracht. De afstudeeropdracht maakt deel uit van een groter geheel en is a.h.w. een deelopdracht. In dit geval is het belangrijk duidelijk onderscheid te maken tussen de totale opdracht en de afstudeeropdracht. De totale opdracht moet globaal worden beschreven om aldus de context van de afstudeeropdracht te schetsen. Het afstuderen heeft betrekking op een opdracht die al voor een deel is gerealiseerd. Hierbij is het dikwijls zo dat het nog te realiseren deel op zich niet voldoende is om op af te studeren. Maar het betrekken van het al gerealiseerde deel bij het afstuderen wil nog wel eens soulaas bieden. Het al voltooide deel moet dan worden gezien als object van studie. Dit wordt a.h.w. een bedrijfscasus die geanalyseerd moet worden en waarover uitspraken in de zin van conclusies en aanbevelingen moeten worden gedaan. Een dergelijke combinatie van een onderzoek naar een bestaand deel en een nog te realiseren deel is goed mogelijk. -8-
4.3 Onderzoek als onderdeel van het afstuderen Tijdens het afstuderen dient een deel van de tijd te worden besteed aan het uitvoeren van een onderzoek. Onder een onderzoek wordt het volgende verstaan: Onderzoek is het methodisch beantwoorden van vragen dat leidt tot relevante kennis (Andriessen, 2014 [4] ). Voor een HBO-bachelor geldt: Relevante kennis is informatie, inzicht en kennis die nieuw is voor de opdrachtgever en de student en relevant voor de specifieke afstudeeropdracht. De vragen uit het onderzoek zijn een hoofdvraag [5] met daaruit voortvloeiende deelvragen die moeten worden beantwoord om het afstudeerproject uit te voeren (in H4.4 staan voorbeelden). Het type afstudeeropdracht wordt bepaald door het soort beroepsproduct dat moet worden opgeleverd. Voor een afstudeeropdracht in het ICT-domein worden de in de volgende tabel genoemde typen onderscheiden. Het type afstudeeropdracht bepaalt in belangrijke mate de onderzoeksvragen - hoofd- en deelvragen (zie de voorbeelden in H4.4). Type afstudeeropdracht Beroepsproduct Kenmerken Onderzoeksopdracht Onderzoeksrapport met eventuele aanbevelingen. Descriptief. Antwoorden en conclusies Suggesties voor oplossingsrichtingen. Ontwerp-/adviesopdracht Ontwerpdocument of adviesrapport. De verbeelding (proof of concept) van een eindproduct. Onderbouwde en uitgewerkte oplossing Productopdracht Bruikbaar eindproduct of proof of concept. voor een probleem. Fysieke of digitale uitwerking van een ontwerp. In het afstudeervoorstel dient het type opdracht met een toelichting op het type te zijn opgenomen, alsmede de hoofdvraag. De onderzoeksvragen die kunnen worden gesteld bij een opdracht worden bepaald door de aard van de opdracht (zie de voorbeelden in de volgende paragrafen). Bij een productopdracht kunnen, afhankelijk van de opdracht, o.a. de volgende deelvragen worden gesteld: Wat zijn de functionele en niet-functionele eisen waaraan het product moet voldoen? Welke oplossingen zijn er al m.b.t. het product en is daar een geschikte oplossing bij? Welke architectuur is het meest geschikt voor het product? Welke frameworks zijn geschikt om het product te realiseren? Welke informatie moet aan de gebruiker worden getoond? Wat is de beste manier om de informatie te tonen aan de gebruiker? 4.4 Afstudeeronderwerpen Hieronder volgen per afstudeerrichting voorbeelden van afstudeeronderwerpen. Het verdient aanbeveling om ook scripties van succesvol afgeronde afstudeerprojecten in te zien. Zie hiervoor de HBO Kennisbank. 4.4.1 Afstudeeronderwerpen voor de afstudeerrichting Software & Information Engineering Software & Information Engineers bedenken, ontwerpen, ontwikkelen en testen ICT-oplossingen voor complexe bedrijfsvraagstukken. Ze ontwikkelen applicaties waarmee bedrijfsprocessen efficiënter en/of effectiever verlopen. Zij maken bij het ontwikkelen van deze ICT-oplossingen gebruik van hun creativiteit, actuele technologieën en standaardmethoden. Het onderscheid in type opdracht wordt gemaakt op basis van de focus waarop het onderzoeksdeel van de afstudeeropdracht ligt. In alle gevallen wordt een technisch beroepsproduct opgeleverd waarmee de student aantoont over de vereiste skills te beschikken. 4 Andriessen, D. (2014). Praktisch relevant én methodisch grondig? Dimensies van onderzoek in het HBO. Inaugurele rede bij aanvaarding lectoraat Methodologie van Praktijkgericht Onderzoek bij de Hogeschool Utrecht. Utrecht: Hogeschool Utrecht. 5 Ook wel centrale vraag genoemd. -9-
Voor de drie typen opdracht kan men denken aan: Het ontwikkelen van software, waarin het gehele traject van analyse, het ontwerpen, en het realiseren van applicaties wordt doorlopen. Er wordt verwacht dat het ontwerpen en bouwen een eindproduct of een proof of concept is van de analyse, die door de student zelfstandig wordt uitgevoerd, waarin mogelijkheden door de student worden onderzocht die aan een oplossing kunnen bijdragen. (productopdracht); In een technische omgeving een opdracht uitvoeren waarbij het hoofddoel niet het opleveren van software is, maar iets anders. Daarbij kan het bv. gaan om het maken van een ontwerp voor een infrastructuur of gebruikersinterface of een onderzoek dat moet leiden tot aanbevelingen betreffende (software-) technologie of ICT-ondersteuning van bedrijfsprocessen (ontwerp-/adviesopdracht); In een bedrijfskundige omgeving een opdracht uitvoeren waarbij het hoofddoel niet is het opleveren van software, maar het doen van (bedrijfskundig) onderzoek met een informaticacomponent (onderzoeksopdracht). Hieronder volgen voorbeelden van onderwerpen voor bovenstaande typen opdracht: Inrichten issue management proces (productopdracht) Binnen de afdeling systeemontwikkeling van een verzekeringsmaatschappij worden twee verschillende systemen gebruikt voor het melden van bugs en gewenste software-aanpassingen. Ontwerp een nieuw, geïntegreerd proces voor het managen van deze issues op basis van interviews met zowel de business als de developers. Onderzoek welke technische mogelijkheden het issue management systeem Jira biedt om dit proces te ondersteunen en bepaal wat de beste wijze is om dit te doen. Configureer Jira op basis van deze bevindingen en bouw een webformulier waarmee de business issues kan aanmelden in Jira. Hoofdvraag Hoe kan het issue management proces duidelijker en efficiënter ingericht worden en hoe kan Jira vervolgens geconfigureerd worden om het ontworpen proces optimaal te ondersteunen? Structureren van data van productleveranciers (ontwerp-/adviesopdracht) In deze opdracht wordt onderzocht hoe vermarktbaar een branchegerichte SaaS oplossing is waarin data van leveranciers van webwinkels wordt geregistreerd. Eerst wordt onderzocht wat de voor- en nadelen zijn van een centrale datapool-oplossing en wat de mogelijkheden zijn voor het dynamisch uitlezen van databestanden met totaal verschillende structuren door middel van één module. Vervolgens wordt bepaald wat de beste technische strategie is om deze oplossing te realiseren. Uiteindelijk wordt een proof-ofconcept gemaakt op basis van de uitkomsten van het onderzoek, in combinatie met de wensen en eisen van potentiële klanten. Hoofdvraag Hoe vermarktbaar is een branche-gerichte SaaS oplossing inclusief data van leveranciers op het gebied van webwinkels en wat is de meest efficiënte manier om dit zo'n oplossing te realiseren? Verbeteren eventafhandeling van een gameplatform (onderzoeksopdracht) Het vermoeden is dat de manier waarop events nu worden afgehandeld kan worden verbeterd, zodat de huidige en nieuwe spellen die gebaseerd zijn op het platform eenvoudiger zijn te ontwikkelen en makkelijker onderhoudbaar zijn. Hoofdvraag Hoe kan de eventafhandeling tussen de software en de hardware in een gameplatform voor een fysieke skateramp ingericht worden, zodat huidige en nieuwe spellen eenvoudig te ontwikkelen en onderhouden zijn? 4.4.2 Afstudeeronderwerpen voor de afstudeerrichting System & Network Engineering Afstudeeropdrachten voor de afstudeerrichting System & Network Engineering zijn te verdelen in een aantal hoofdgroepen: Het ontwerpen of verbeteren van een ICT-infrastructuur bestaande uit systemen en/of netwerken. Het advies wordt vaak ondersteund met een proof of concept (ontwerp-/adviesopdracht); Het realiseren of migreren van een ICT-infrastructuur bestaande uit systemen en/of netwerken (productopdracht); Ontwerp van nieuwe of optimalisatie van bestaande ICT-beheerprocessen (ontwerp-/adviesopdracht); Ontwerp en implementatie van een software omgeving op basis van een bepaalde ICT-architectuur (ontwerp-/adviesopdracht). -10-
Hieronder volgen voorbeelden van concrete onderwerpen die binnen de hoofdgroepen vallen: Server consolidatie en virtualisatie; Ontwerpen van een systeem voor monitoring van de ICT-infrastructuur; Migratie van een complex systeem, bv. migratie van Lotus Notes naar MS Exchange; Ontwerpen van processen voor incident management, problem management, change management m.b.v. ITIL; Onderzoek doen naar de beveiliging van een groot bedrijfsnetwerk en het maken van een ontwerp voor de beveiliging van het netwerk; Ontwerp en realisatie van een complexe VoIP-toepassing, rekening houdend met eisen t.a.v. prestaties, betrouwbaarheid en veiligheid. Herontwerpen van de huidige point-to-point verbindingen in een ICT-architectuur ( AS IS ) en deze verbindingen daadwerkelijk vervangen door de implementatie van bv. een enterprise service bus (ESB) als middleware oplossing ( TO BE ). Ontwerpen van een identitity managementsysteem in combinatie met single sign on; Twee voorbeelden met daarbij een hoofdvraag: Software defined networking (ontwerp-/adviesopdracht); Hoofdvraag Welke verbeteringen kunnen worden gerealiseerd in het netwerk en op welke manier kan de flexibiliteit van het netwerk worden verbeterd en de kosten voor het beheer worden verminderd door het gebruik van software defined networking bij bedrijf X? (Het gaat hier om een vraag met zowel een inhoudelijk als procesmatig karakter). Centraliseren van logging (ontwerp-/adviesopdracht); Hoofdvraag Op welke manier kunnen alle relevante logbestanden van systemen bij bedrijf Y centraal worden opgeslagen en verwerkt zodat logmanagement wordt vereenvoudigd en wordt voldaan aan de eisen van de auditors van het bedrijf? Bovenstaande afstudeeronderwerpen dienen ter illustratie. Uiteraard zijn er tal van onderwerpen die hier niet genoemd zijn. Wel is het zo dat het onderwerp in één van de hoofdgroepen moet vallen en de aard, omvang en complexiteit van de organisatie recht doet aan het HBO-niveau. 4.4.3 Afstudeeronderwerpen voor de afstudeerrichting Technische Informatica De afstudeerrichting TI bevindt zich tussen drie verwante opleidingen te weten: ict, industriële automatisering en elektrotechniek. Het zal bij de keuze van een afstudeeropdracht voorkomen dat er overlap is met de domeinen van genoemde drie opleidingen. Een student zal bij het indienen van een afstudeervoorstel met een flinke overlap met een van de genoemde domeinen ook moeten aangeven waarom de opdracht voor zijn persoonlijke ontwikkeling wenselijk is om als afstudeeropdracht te dienen. Daar komt bij dat de criteria van het HBO-niveau van de opdracht gehandhaafd moeten blijven. Mogelijke afstudeeropdrachten zijn ruwweg te verdelen in drie groepen, te weten: Het ontwikkelen van technische software, waarin het gehele traject van analyse, ontwerpen en realiseren van een technische software applicatie wordt doorlopen (productopdracht); Het in een technische omgeving maken van een ontwerp voor een infrastructuur of het doen van een onderzoek dat moet leiden tot aanbevelingen betreffende de (software-)technologie (ontwerp-/adviesopdracht); Het in een technische omgeving doen van onderzoek met een informaticacomponent (onderzoeksopdracht). De volgende onderwerpen geven een meer gedetailleerd beeld van afstudeeronderwerpen binnen technische informatica. Aangezien bij alle afstudeeropdrachten onderzoek moet worden gedaan om tot een goed resultaat te komen, zijn bij de onderwerpen ook onderzoeksvragen geformuleerd. Biometriesystemen voor toegangscontrole (onderzoeksopdracht) Onderzocht wordt hoe bestaande biometriesystemen werken en hoe de betrouwbaarheid te verbeteren is door zowel op het gebied van hardware als software aanpassingen te maken. Ook wordt onderzocht hoe een combinatie van biometriesystemen de betrouwbaarheid kan verhogen. Hoofdvraag Hoe is de betrouwbaarheid van biometriesystemen te verbeteren? -11-
Leap-motioncontroller toepassing (ontwerp-/adviesopdracht) De leap-motioncontroller is een nieuw apparaat dat onlangs op de markt gekomen is en dat hand- en vingerbewegingen kan detecteren. Er dient te worden gezocht naar de mogelijkheden die een nieuwe technologie biedt. In principe worden applicaties gebouwd op basis van deze nieuwe technologie. Ontwerp een applicatie waarmee presentaties kunnen worden gemaakt en weergegeven. Vergelijkbaar met Powerpoint of Prezi. De applicatie moet ook 3D objecten kunnen tonen. Als extra mogelijkheid dient de applicatie in plaats van met de muis, bediend te kunnen worden met handbewegingen waarbij dan gebruik gemaakt wordt van de leap-motion-controller. Hoofdvraag Hoe kan ee leap-motioncontroler worden gebruikt om nieuwe applicaties te ontwikkelen? Plaatsbepaling van een onbemande quadcopter (ontwerp-/adviesopdracht) Een onbemande quadcopter (een helicopter met vier rotors) kan binnen in een hal of gebouw geen gebruik maken van GPS om zijn positie te bepalen. Bij deze opdracht wordt gekeken of met een Kinect, gemonteerd op het toestel, een 3D model van de omgeving samengesteld kan worden waarin de quadcopter zijn positie kan bepalen. Er moet ook een proof of concept voor de gekozen oplossing gebouwd worden. Hoofdvraag Hoe kan de Kinect worden gebruikt als positiesensor? Software voor de controle van een hyperthermie-apparaat (productopdracht) Hyperthermie is een methode die in de medische wetenschap gebruikt wordt ter bestrijding van kanker. Feitelijk wordt plaatselijk de temperatuur binnen het menselijk lichaam verhoogd, waardoor kwaadaardige cellen, die minder bestand zijn tegen een hoge temperatuur, afsterven. Voor deze opdracht moet een applicatie worden gebouwd waarmee dit behandelsysteem kan worden aangestuurd. Het betreft hier dus de ontwikkeling van technische software. Hoofdvraag Hoe kan een applicatie gerealiseerd worden die het hyperthermie-apparaat kan aansturen? 4.4.4 Afstudeeronderwerpen voor de afstudeerrichting Business IT & Management De ideale afstudeeropdracht lost een bedrijfskundig probleem op door het inzetten van ICT-hulpmiddelen. Zo komen zowel de opgedane bedrijfskundige kennis, alsook de ICT-kennis, goed tot hun recht. In de praktijk variëren opdrachten echter van zeer bedrijfskundig met een vleugje ICT, tot bijna uitsluitend ICT met een vleugje bedrijfskunde. In het algemeen kan gesteld worden dat voor de afstudeerrichting BIM het accent ligt op de bedrijfsprocessen. In een goede afstudeeropdracht wordt met behulp van modellen een huidige situatie bepaald. Vervolgens worden er oplossingsalternatieven bedacht en afgewogen. Een gefundeerde keuze bepaalt welke oplossingsrichting wordt uitgewerkt tot een rapport, ICT-oplossing of product. Tenslotte wordt de oplossing voorzien van een implementatieplan om de organisatie uit te leggen wat de gevolgen zijn van de voorgestelde oplossing. Bij de opdrachten voor de afstudeerrichting Business IT & Management kan men denken aan: management informatiesystemen; analyse en herontwerp (geautomatiseerde) bedrijfsprocessen; selectie en implementatie standaard software; functioneel ontwerp software systeem; ontwerp business intelligence oplossing; inrichting beheerorganisatie; informatiemanagement; ICT-outsourcingsvraagstukken; aanbeveling voor te hanteren methoden en technieken voor software ontwerp, beheer of testen. Hieronder volgen voorbeelden uit een deel van bovenstaande categorieën: Ontwerp-/adviesopdrachten Herontwerpen van bedrijfsprocessen als gevolg van invoering van een nieuw ERP systeem; Het inrichten van functioneel beheer voor een gemeentelijke organisatie; Het inrichten van een eenduidige testprocedure voor de software ontwikkeld binnen een bank; Een aanbeveling voor een systeem en procedures t.b.v. het kennismanagement binnen een consultancy organisatie; Het ontwerpen van een business intelligence oplossing; Het ontwerpen van een model dat het management ondersteunt bij de beslissing wanneer software vervangen moet worden (economische levensduur bepalen); Het opstellen van een business case voor het ontwikkelen van software die wordt aangeboden als webservice; Het opstellen van functionele specificaties voor een voorraadbeheersysteem; Het selecteren van een CRM systeem (pakketselectie, aanbeveling en implementatieplan). -12-
Onderzoeksopdrachten Een onderzoek naar de mogelijke voordelen van het toepassen van service oriented architecture voor een organisatie (vanuit business perspectief); Een onderzoek naar de ICT support organisatie; afweging shared service center of decentraal; zelf doen of outsourcen; Een voorbeeld van een onderzoeksopdracht met hoofd- en deelvragen: Een onderzoek naar de mogelijkheden om de ICT-omgeving van bedrijf ABC te verbeteren. Hoofdvraag Welke verbeteringen kunnen met behulp van ICT in proces X worden aangebracht, teneinde de efficiency met Y en/of effectiviteit met Z te verhogen? -13-
5 Excelleren binnen de afstudeeropdracht De HU biedt de student de mogelijkheid om ook in het kader van de afstudeeropdracht te excelleren. De basis voor excellentie wordt gevormd door het Sterrensysteem. Aan de hand van het profiel van de startende excellente beroepsoefenaar zijn vijf aspecten van excelleren gedefinieerd die nader zijn geoperationaliseerd in beoordelingscriteria (zie excellentiecriteria). Deze vijf aspecten zijn: 1. Vakmanschap: interdisciplinaire basiskennis en reflectie op eigen handelen; 2. Innovatie en disseminatie: bijdrage leveren aan de professionalisering van de beroepspraktijk; 3. Internationalisering: beroep en werkzaamheden plaatsen in internationaal perspectief; 4. Gedrevenheid: gedreven om je eigen kwaliteit en die van de beroepsgroep te optimaliseren; 5. Leiderschapskwaliteiten: waaronder plannings- en samenwerkingsvaardigheden. De student kiest op welke van deze vijf aspecten (een of meer) hij een excellente prestatie wil leveren tijdens de uitvoering van het afstudeerproject en vermeldt dit bij voorkeur al in het plan van aanpak. Het is echter mogelijk om nog in een later stadium een aanvraag in te dienen om excellent te kunnen afstuderen. In beide gevallen is het van belang hierover overleg te hebben met de docentbegeleider. Voor een bijzondere prestatie krijgt de student erkenning in de vorm van een Sterverklaring. De student kan hiervoor een aanvraag doen via Excelleren op de FNT - Hoe doe ik mee? -14-
6. De voorbereiding op het afstudeerproject Het uitvoeren van een afstudeeropdracht vergt een gedegen voorbereiding. Allereerst moet toestemming worden gevraagd aan de SLB-er om het afstudeertraject te mogen starten, waarna een bedrijf of instelling kan worden gezocht waar een opdracht kan worden uitgevoerd. Vervolgens dient een afstudeervoorstel te worden geschreven dat moet worden goedgekeurd door de afstudeercommissie. Zodra het afstudeervoorstel is goedgekeurd, dient aan de SLB-er toestemming te worden gevraagd om te mogen starten met de uitvoering van de afstudeeropdracht. Zowel de toestemming om het afstudeertraject te mogen starten als de toestemming om met de uitvoering van de afstudeeropdracht te mogen beginnen is afhankelijk van het aantal studiepunten dat de student op dat moment heeft gehaald (zie H.6.2). Voor duo-opdrachten en het afstuderen in het eigen bedrijf gelden enkele bijzondere regels. 6.1 Plaats van uitvoering van het afstudeerproject Een afstudeerproject wordt in opdracht van een bedrijf of ander soort organisatie (verder ook bedrijf genoemd) uitgevoerd. De student zoekt zelf een bedrijf waar een afstudeerproject kan worden uitgevoerd en waar hij wordt begeleid door iemand met kennis op minimaal HBO-niveau. In bijzondere gevallen kan worden toegestaan dat een afstudeerproject niet in opdracht van een bedrijf wordt uitgevoerd. Wel wordt als eis gesteld dat een (externe) onafhankelijke belanghebbende/geïnteresseerde van minimaal HBO-niveau als opdrachtgever / begeleider optreedt. In de stageleidraad (zie de Stagesite) staat een aantal adviezen voor het vinden van een geschikt bedrijf. Bij de opleiding worden ook regelmatig stage- en afstudeeropdrachten aangemeld. Zie hiervoor de Stagebank. Lukt het niet om een geschikt bedrijf te vinden, neem dan contact op met de afstudeercoördinator of de contactpersoon van de afstudeercommissie van je afstudeerrichting. 6.2 Goedkeuringsprocedure start afstudeertraject en afstudeervoorstel Een student die wil gaan afstuderen, dient alleereerst toestemming te vragen aan zijn SLB-er om het afstudeertraject te mogen starten (zie ook H.3). Toestemming wordt verleend als de SLB-er van mening is dat de student voldoende studiepunten gehaald kan hebben op het moment dat daadwerkelijk wordt gestart met de uitvoering van de afstudeeropdracht. Deze toestemming wordt aan de student bevestigd per e-mail. De student kan vervolgens gaan zoeken naar een bedrijf waar een afstudeeropdracht kan worden uitgevoerd en meldt het bedrijf aan via OnStage zodra hij een bedrijf heeft gevonden. Mocht later blijken dat het afstuderen op een ander bedrijf zal plaatsvinden, dan dient de student contact op te nemen met het praktijkbureau om de eerdere aanmelding te laten verwijderen, waarna een nieuw bedrijf in OnStage kan worden aangemeld. Zodra een bedrijf is gevonden, moet goedkeuring worden verkregen voor een afstudeervoorstel (projectvoorstel voor het afstuderen). De procedure voor het verkrijgen van goedkeuring is als volgt: De student schrijft in overleg met de bedrijfsbegeleider een afstudeervoorstel dat de onderdelen bevat zoals beschreven in H7 en dient dit in via OnStage, samen met de e-mail van de SLB-er met de toestemming om het afstudeertraject te mogen starten; Als de afstudeercommissie het voorstel goed- of afkeurt, dan wordt dit vastgelegd in een Beoordelingsformulier afstudeervoorstel (zie bijlage 1) en wordt dit geüpload naar OnStage. Feedback van de afstudeercommissie wordt gegeven in een kopie van het ingediende voorstel en geüpload naar OnStage. De student krijgt hiervan in beide gevallen bericht. Indien het voorstel niet wordt goedgekeurd, maar wel perspectief biedt, krijgt de student de gelegenheid om, aan de hand van de opmerkingen van de afstudeercommissie en in overleg met de bedrijfsbegeleider, het voorstel te verbeteren. Het aangepaste voorstel dient de student opnieuw in via OnStage. Mogelijk dat een aantal iteraties nodig is voordat het voorstel voldoet aan de eisen; Als de afstudeercommissie van mening is dat het voorstel geen perspectief biedt om te worden goedgekeurd, dan dient de student een nieuwe afstudeeropdracht te zoeken, eventueel bij een ander bedrijf. -15-
6.3 Goedkeuringsprocedure start afstuderen Zodra de afstudeercommissie het voorstel heeft goedgekeurd, dient de student bij zijn SLB-er een SVO met studieplan (zie b.v. onderwijsteams.sharepoint.hu.nl/fnt/cluster_ict/slb/sitepages/introductiepagina.aspx) in voor de studiepunten die hij nog moet behalen en vraagt zijn SLB er of hij mag starten met de uitvoering van de afstudeeropdracht. Als de SLB-er toestemming geeft schrijft de student zich in Osiris in voor het afstuderen (cursuscode TICT-AFSTUD-16). De SLB-er mag toestemming verlenen om met de uitvoering van de afstudeeropdracht te starten als aan de volgende eisen is voldaan: 1. de student heeft het P-diploma behaald; 2. alle studiepunten van de hoofdfase, behalve die van het afstuderen (dus 150 ECs), zijn gehaald; 3. de student heeft zich in Osiris ingeschreven voor het afstuderen (cursuscode TICT-AFSTUD-16). Ad 2 Omdat de eis die is genoemd bij punt 2 in veel gevallen te stringent is, mag de SLB er rekening houden met een marge van 10 ECs (15 ECs voor BIM-dt [6] ). Voorwaarde is echter dat geen studiepunten ontbreken van een project of themaopdracht. Ad 3 Een student die afstudeert in periode 1, kan zich pas na eind juni inschrijven in Osiris. In dat geval mag de SLB-er ook toestemming geven als niet is voldaan aan de eis bij punt 3. Indien de student niet voldoet aan de genoemde eisen en de SLB er vaststelt dat het niet mogen starten met het uitvoeren van de afstudeeropdracht leidt tot een onvoldoende studeerbaar [7] programma voor de student, dan kan in de volgende gevallen een verzoek worden ingediend bij de examencommissie om een afwijkende regeling: als voor de student meer dan drie maanden studievertraging ontstaat, kan bij de examencommissie een gemotiveerd verzoek (met door SLB er goedgekeurd studieplan) ingediend worden om een extra kans voor een (1) ontbrekende toets waarmee het P-diploma of de laatste benodigde studiepunten voor de hoofdfase behaald kan/kunnen worden; als, in afwachting van toetsgelegenheden, er voor de student onvoldoende aanbod is van cursussen die in zijn examenprogramma passen ( onvoldoende studeerbaar programma ) kan bij de examencommissie een gemotiveerd verzoek (met door SLB er goedgekeurd studieplan) ingediend worden voor toestemming om te mogen starten met de uitvoering van de afstudeeropdracht, zonder dat aan de eisen voldaan is. De examencommissie zal bij dergelijke verzoeken individuele afwegingen maken. O.a. het belang van de student, het studieplan en borging eindniveau spelen daarbij een rol. Inwilliging van het verzoek is niet vanzelfsprekend. 6.4 De praktijkovereenkomst De Hogeschool Utrecht vereist dat, voordat de student start met de uitvoering van zijn afstudeeropdracht, een praktijkovereenkomst wordt gesloten tussen de hogeschool, het afstudeerbedrijf en de student. Deze overeenkomst legt o.a. zaken vast betreffende de rechten en plichten van de student, aansprakelijkheid, verzekeringen, auteursrechten en geheimhouding. Een model van deze praktijkovereenkomst is terug te vinden in bijiage 10. Het model kan door het afstudeerbedrijf alleen worden aangepast met betrekking tot de auteursrechten (zie bijlage 10). De praktijkovereenkomst wordt namens de Hogeschool Utrecht ondertekend door de afstudeercoördinator. Een scan van een door alle partijen ondertekende praktijkovereenkomst dient door de student te worden geüpload naar OnStage zodra van de SLB-er toestemming is gekregen om te starten met het afstuderen. De papieren versie wordt door de student afgeleverd bij het bedrijf. 6.5 Nog niet alle studiepunten gehaald aan het einde van de afstudeerperiode Indien de student bij aanvang van de afstudeerperiode nog studiepunten van andere cursussen miste, omdat bijvoorbeeld nog een practicum moet worden afgerond of een tentamen gedaan, dan moeten alle nog openstaande studiepunten uiterlijk de laatste zittingsdag van het afstuderen (zie bijlage 9) in Osiris zijn geadministreerd om nog dezelfde periode het diploma uitgereikt te kunnen krijgen. 6 I.v.m. de afwijkende opzet van het curriculum, geldt voor studenten van de afstudeerrichting BIM-deeltijd dat, naast de studiepunten voor het afstuderen, 15 studiepunten mogen worden gemist om te kunnen starten met afstuderen, d.w.z. de student moet minimaal 135 studiepunten hebben behaald. 7 Een studeerbaar programma is een programma dat geen onnodige studievertraging oplevert (onderpresteren) en te doen is (niet te zwaar, de student kan redelijkerwijs tot voldoende resultaten te komen). -16-