Gebiedsgerichte analyse Gereden snelheden Knelpunten voor verkeersveiligheid in beeld met ViaStat Speed Profiles
BEGRIPPENLIJST Algemeen ViaStat Verkeerskundig internetplatform met gerichte modules voor bereikbaarheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid om wegbeheerders, beleidsmakers en politie te ondersteunen bij het dagelijkse werk. Speed Profiles Module binnen ViaStat met informatie over de werkelijk gereden snelheden van het gemotoriseerd verkeer, gebaseerd op anonieme GPS-metingen van TomTom navigatiesystemen (gedurende de afgelopen 2 jaar). Filterinstellingen Gemaakte keuzes voor tijdsperiode, weekdagen en/of functionele wegklassen bij het samenstellen van het voorliggende analyserapport binnen ViaStat. Gebiedsgerichte analyse Voorliggende analyserapport met daarin opgenomen de snelheidsgerelateerde overzichten van het onderzoeksgebied en de (eventuele) referentiegebieden. Route-analyse Een (op dit analyserapport) aansluitende functionaliteit binnen ViaStat om voor zelf gekozen routes een snelheidsgerelateerd detailrapport samen te stellen. Snelheidsprofiel Het snelheidsverloop over de dag, beschikbaar binnen de database Speed Profiles, waaruit een gedetailleerd beeld van de gereden snelheden per wegvak, per rijrichting, per dag van de week én per tijdsblok van 5 minuten volgt. Vrijesnelheid De gemiddeld gereden snelheid in de nachtelijke uren [tussen 21u en 04u], geldend als de hoogst gereden snelheid op de dag. Verkeersveiligheid Limietoverschrijding Gemiddeld gereden snelheid (over een tijdsblok van 5 minuten) die boven de ingestelde snelheidslimiet ligt. Tijdsduur limietoverschrijding Totale tijdsduur dat de gemiddeld gereden snelheid in een tijdsperiode boven de ingestelde snelheidslimiet ligt. Overschrijdingszwaarte De procentuele overschrijding van de snelheidslimiet door de gemiddeld gereden snelheid in een tijdsperiode, daarmee iets zeggend over de ernst en de duur van de limietoverschrijding. Bereikbaarheid Vertraging Gemiddeld gereden snelheid (over een tijdsblok van 5 minuten) die ten minste 20% onder de vrijesnelheid ligt. Tijdsduur vertraging Totale tijdsduur dat de gemiddeld gereden snelheid in een tijdsperiode ten minste 20% onder de vrijesnelheid ligt. Vertragingszwaarte De procentuele afwijking van de gemiddeld gereden snelheid in een tijdsperiode ten opzichte van de vrijesnelheid, daarmee iets zeggend over de ernst en de duur van de vertraging. Deze rapportage is een product van ViaStat, ontwikkeld door VIA op basis van de databestanden van TomTom.
INHOUDSOPGAVE Keuze onderzoeksgebied Gemeente: Slochteren Keuze referentiegebied geen referentiegebied Keuze tijdsperiode van 0:00 uur tot 24:00 uur Keuze weekdagen & functionele wegklasse Weekdagen: Zondag, Maandag, Dinsdag, Woensdag, Donderdag, Vrijdag, Zaterdag Introductie 2 Achtergrond Speed Profiles 3 Wat geeft een Speed Profile weer?... 3 Wat is het voordeel van Speed Profiles?... 3 Algemeen snelheidsbeeld 4 Aanwezigheid snelheidslimieten... 5 Functionele wegklasse op kaart... 6 Verdeling weglengte & Gemiddeld gereden snelheid... 7 Weekgemiddelde snelheid verdeeld over het wegennet... 8 Aanwezigheid Speed Profiles op het wegennet... 9 Dekking Speed Profiles op kaart... 10 Verkeersveiligheid 11 Limietoverschrijding door vrijesnelheid... 12 Limietoverschrijding door vrijesnelheid op het wegennet... 13 Tijdsduur limietoverschrijding... 14 Tijdsduur limietoverschrijding op het wegennet... 15 Tijdsduur limietoverschrijding op kaart... 16 Overschrijdingszwaarte op wegennet... 17 Overschrijdingszwaarte op kaart... 18 Overschrijdingszwaarte en de aanwezigheid van slachtofferongevallen... 19 Conclusie 20 1
INTRODUCTIE Het voorliggende analyserapport geeft u voor de geselecteerde tijdsperiode een overzichtelijk beeld van de gereden snelheden in het onderzoeksgebied, ook in relatie tot (eventuele) referentiegebieden. De gepresenteerde snelheidsinformatie is gebaseerd op de snelhedendatabase Speed Profiles van navigatiefabrikant TomTom. Dit rapport helpt u om knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid en bereikbaarheid in kaart te brengen, aan de hand van de werkelijk gereden snelheden. Deze snelheidsgerelateerde knelpunten kunt u aan de hand van dit analyserapport selecteren én prioriteren. Binnen dit gebiedsgerichte analyserapport zijn de gereden snelheden hiervoor via de onderstaande stappen uiteengerafeld: 1. Algemeen snelheidsbeeld Indeling van de wegen in het onderzoeksgebied, ook in vergelijking tot de indeling van de wegen in het (eventuele) referentiegebied, aan de hand van: - 2. Verkeersveiligheid Het rapportonderdeel Bereikbaarheid is alleen beschikbaar wanneer dit onderdeel vormt van uw abonnement. ingestelde snelheidslimieten; aanwezige functionele wegklassen; weekgemiddelde gereden snelheden; beschikbaarheid van detail-snelheidsinformatie. Beoordeling van de wegen in het onderzoeksgebied op de snelheidsgerelateerde verkeersveiligheid, ook in vergelijking tot de indeling van de wegen in het (eventuele) referentiegebied, aan de hand van: - 3. Bereikbaarheid de de de de de ernst van de limietoverschrijding door de vrijesnelheid; de tijdsduur van de limietoverschrijding; de combinatie van ernst & tijdsduur van de limietoverschrijding. Beoordeling van de wegen in het onderzoeksgebied op de snelheidsgerelateerde doorstroming, ook in vergelijking tot de indeling van de wegen in het (eventuele) referentiegebied, aan de hand van: - de ernst van de vertraging ten opzichte van de vrijesnelheid; de tijdsduur van de vertraging; de combinatie van ernst & tijdsduur van de vertraging. U kunt aan de hand van dit analyserapport knelpuntlocaties voor snelheid identificeren. Deze knelpuntlocaties kunt u verder uitdiepen met de route-analyse, die ook beschikbaar is binnen ViaStat, zodat de locatiespecifieke problematiek nog beter in kaart wordt gebracht. Dit helpt u in de zoektocht naar én bij de keuze voor maatregelen om de gesignaleerde snelheidsproblematiek (voor verkeersveiligheid en/of bereikbaarheid) op te lossen. 2
ACHTERGROND SPEED PROFILES Speed Profiles geven informatie over de gereden snelheden van het gemotoriseerd verkeer, gebaseerd op anonieme GPS-metingen van TomTom navigatiesystemen. TomTom heeft voor veel wegen in Nederland over een langere periode GPS-metingen verzameld, op basis waarvan de gereden snelheden zijn bepaald voor het grootste deel van het Nederlandse wegennet. Voor de tijdsperiode van 04.00u 21.00u op de Nederlandse wegen bestaat een aantal standaard snelheidsprofielen (de Speed Profiles), die het snelheidsverloop over de dag beschrijven. De GPS-metingen zijn per wegvak statistisch gematcht aan één van de snelheidsprofielen. Hierbij vormt de gemiddelde snelheid in de nacht (de zogenoemde vrijesnelheid) het uitgangspunt, waarvan de gereden snelheden over de dag worden afgeleid. TomTom gebruikt de snelheidsprofielen om actuele en betrouwbare reisadviezen te geven voor gebruikers van navigatiesystemen. Door rekening te houden met (historische) vertragingen op specifieke wegen en tijdstippen krijgen weggebruikers altijd de snelste route. Wat geeft een Speed Profile weer? Het snelheidsprofiel dat, na een statistische toets op validiteit, het beste past bij de snelheden uit de GPSmetingen wordt geselecteerd en vertegenwoordigt het snelheidsverloop over de dag voor het wegonderdeel. Hierbinnen is de vrijesnelheid de gemiddelde snelheid in de nachtelijke uren op het wegonderdeel, wanneer geen vertragingen optreden. Verder geeft een snelheidsprofiel de (2 jaarlijks gemiddelde) verkeersnelheid: per wegonderdeel/wegvak per rijrichting per dag van de week per tijdsblok van 5 minuten Wat is het voordeel van Speed Profiles? De continue anonieme logging van de GPS-coördinaten (naar plaats en tijd) geeft een zeer gedetailleerd en representatief beeld van de gereden snelheden. Het is duidelijk waar én gedurende welke tijden harder wordt gereden dan de toegestane limiet. Ook is het inzichtelijk waar én wanneer het verkeer (veel) langzamer rijdt, meestal vanwege congestie. In ViaStat zijn de Speed Profiles gekoppeld aan de MultiNet wegenkaart van TomTom. Dit netwerk kent een gedetailleerde opbouw in kleine wegonderdelen waarvan onder andere de rijrichting, wegtypering en de snelheidslimiet bekend is. Deze informatie van het wegennet wordt binnen de overzichten van dit analyserapport gebruikt om de snelheidsgegevens tegen af te zetten, in de zoektocht naar snelheidsgerelateerde knelpunten. Uiteraard zijn de vele GPS-metingen uitsluitend die van TomTom-gebruikers. Toch geven deze metingen een goed beeld van de verkeersnelheden van al het verkeer over een dag. De verkeersnelheid wordt immers beïnvloed door de hoeveelheid verkeer en de lokale omstandigheden. Dit is een verkeerstroom waarin de TomTom-gebruiker meerijdt. Hierdoor ontstaat een snelheidsprofiel dat nauwkeurig de doorstroming van een weg aangeeft, voor al het gemotoriseerde verkeer. De snelheidsinformatie binnen Speed Profiles is: een gemiddelde van de afgelopen 2 jaar met elk kwartaal een update; alleen beschikbaar voor wegen wanneer statistisch voldoende GPS-metingen zijn gedaan, waarbij voor wegen met onvoldoende metingen anders alleen de weekgemiddelde snelheid beschikbaar is (en daarmee niet het gedetailleerde snelheidsverloop over de dag). Tip: Meer informatie over de achtergrond & herkomst van de Speed Profiles is beschikbaar binnen de Factsheet Speed Profiles, die te downloaden is op www.via.nl. 3
ALGEMEEN SNELHEIDSBEELD Keuze onderzoeksgebied Gemeente: Slochteren Keuze referentiegebied geen referentiegebied Keuze tijdsperiode van 0:00 uur tot 24:00 uur Keuze weekdagen & functionele wegklasse Weekdagen: Zondag, Maandag, Dinsdag, Woensdag, Donderdag, Vrijdag, Zaterdag In dit hoofdstuk zijn verschillende overzichten opgenomen, waarmee u als wegbeheerder een algemeen beeld krijgt van de opbouw van het wegennet en de snelheidsomstandigheden in het onderzoeksgebied, ook in vergelijking met (eventuele) referentiegebieden. Zo krijgt u onder andere inzicht in de (2-jaarlijks gemiddeld) gereden snelheden per wegtype én bij verschillende snelheidslimieten, zodat de snelheidsverdeling over het wegennet duidelijk wordt. Het algemene snelheidsbeeld dat uit dit hoofdstuk naar voren komt helpt u om de snelheidsgerelateerde knelpunten (die volgen uit de rest van dit rapport) goed te kunnen inschalen binnen het onderzoeksgebied, ook (eventueel) in vergelijking met het referentiegebied. Tip: In enkele overzichten van dit analyserapport wordt de geldende snelheidslimiet afgezet tegen de gereden snelheden. Dit is de snelheidslimiet zoals die is opgenomen in de MultiNet wegenkaart van TomTom. Hoewel TomTom streeft naar een zo goed mogelijke weergave van de werkelijkheid kan het voorkomen dat hier onvolkomenheden in zitten. Eventuele fouten kunnen worden doorgegeven via de Map Feedback van TomTom (http://mapinsight.teleatlas.com/mapfeedback/index.php). Deze worden zo spoedig mogelijk verwerkt door TomTom in de wegenkaarten en komen dan ook terug binnen ViaStat. 4
Aanwezigheid snelheidslimieten In Nederland hebben wegen over het algemeen een snelheidslimiet tussen 30 km/uur en 120 km/uur. De ingestelde limiet op een weg is vaak afhankelijk van de functie van de weg binnen het wegennetwerk. Voor de wegen in uw onderzoeksgebied (alsmede die in eventuele referentiegebieden) is in figuur 1 per wegtype aangegeven hoe vaak een bepaalde snelheidslimiet voorkomt. De indeling van wegtypen die hierbij toegepast wordt, komt voort uit de indeling zoals die door TomTom wordt gebruikt binnen de MultiNet wegenkaart (benoemd als functionele wegklassen). Figuur 1: verdeling weglengte per functionele wegklasse naar de geldende snelheidslimiet in het onderzoeksgebied en het referentiegebied (filter op tijdsperiode & weekdagen is niet van toepassing). Uit figuur 1 kan worden afgeleid welke opbouw het onderzoeksgebied heeft wat betreft de snelheidslimieten per wegklasse én komt naar voren in hoeverre dit afwijkt of overeenkomt met de (eventuele) referentiegebieden. Dit geeft een indicatie of snelheidsvergelijkingen (verder in dit analyserapport) daadwerkelijk betrouwbaar en zuiver gemaakt kunnen worden. Opmerking: De geldende snelheidslimieten zoals die in figuur 1 zijn opgenomen kunnen onvolkomenheden bevatten. 5
Functionele wegklasse op kaart In figuur 2 is op kaart aangegeven welke functionele wegklassen de wegen in het onderzoeksgebied hebben. Dit geeft een beeld van de (hiërarchische) opbouw van de wegen binnen het onderzoeksgebied (volgens TomTom). Figuur 2: kaartoverzicht met indeling van de wegen in het onderzoeksgebied naar functionele wegklasse (filter op tijdsperiode & weekdagen & functionele wegklasse is niet van toepassing). 6
Verdeling weglengte & Gemiddeld gereden snelheid De ingestelde snelheidslimiet zegt natuurlijk niet alles over de snelheden die daadwerkelijk worden gereden door het verkeer. Ook is het zo dat niet elk wegtype evenveel voorkomt op het wegennet. In figuur 3 is daarom (aan de linkerzijde) aangegeven over welke lengte de verschillende functionele wegklassen in het onderzoeksgebied en in de (eventuele) referentiegebieden voorkomen. Daarbij is (aan de rechterzijde) aangegeven wat de weekgemiddelde gereden snelheid is op de wegen van de verschillende functionele wegklassen. Tip: Binnen de module Speed Profiles in ViaStat kan voor de wegen in het onderzoeksgebied een kaartoverzicht worden gemaakt met een indeling van wegen in klassen van de weekgemiddelde snelheid. Het is hier ook mogelijk om (indien gewenst) een specificatie te maken naar werkdag en weekenddagen en kan ingezoomd worden op specifieke delen van het onderzoeksgebied. Figuur 3: verdeling wegen in het onderzoeksgebied en in het referentiegebied naar de functionele wegklasse met daarbij de weekgemiddelde snelheid (filter op tijdsperiode & weekdagen is niet van toepassing). Uit figuur 3 kan worden afgeleid welke functionele wegklassen in het onderzoeksgebied veel en weinig voorkomen, alsmede hoe hard op de wegen van deze wegklassen gemiddeld wordt gereden. Hierbij komt ook naar voren in hoeverre deze weglengte en gemiddelde snelheid afwijken of overeenkomen met de situatie in (eventuele) referentiegebieden. Ook dit geeft een indicatie of snelheidsvergelijkingen (verderop in dit analyserapport) daadwerkelijk betrouwbaar en zuiver gemaakt kunnen worden. 7
Weekgemiddelde snelheid verdeeld over het wegennet Waar de voorgaande snelheidsoverzichten ingaan op de weekgemiddelde snelheid per functionele wegklasse is dit in figuur 4 net iets anders. Hier is namelijk per functionele wegklasse in het onderzoeksgebied en het (eventuele) referentiegebied aangegeven welke variatie bestaat binnen de weekgemiddelde snelheid. Er is een verdeling gemaakt van de weglengte (binnen de functionele wegklassen) naar klassen van de weekgemiddelde snelheid. Tip: Binnen de module Speed Profiles in ViaStat kan voor de wegen in het onderzoeksgebied een kaartoverzicht worden gemaakt waarbij de weekgemiddelde snelheid wordt afgezet tegen de snelheidslimiet. Hiermee ontstaat duidelijk inzicht in de specifieke wegen waar door het verkeer gemiddeld te hard wordt gereden. Figuur 4: verdeling weglengte per functionele wegklasse naar de weekgemiddelde snelheid in het onderzoeksgebied en het referentiegebied (filter op tijdsperiode & weekdagen is niet van toepassing). Uit figuur 4 komt per functionele wegklasse naar voren welke snelheden daar door het verkeer gemiddeld worden gereden. Ook hier blijkt in hoeverre dit afwijkt of overeenkomt met de situatie in (eventuele) referentiegebieden. 8
Aanwezigheid Speed Profiles op het wegennet In de introductie is al aangegeven dat uit betrouwbaarheidsoogpunt niet voor alle wegen een gedetailleerd snelheidsverloop over de dag beschikbaar is. Voorafgaand aan dit punt in dit analyserapport is steeds de weekgemiddelde snelheid aangeduid, die wel voor alle wegen bekend is. In figuur 5 is hierop volgend per functionele wegklasse in het onderzoeksgebied en het (eventuele) referentiegebied aangegeven op welk deel van de wegen een snelheidsprofiel (Speed Profile) beschikbaar is. Dit zijn de wegen waar gedetailleerde snelheidsinformatie over de dag bekend is, op basis van voldoende GPSmetingen. Opmerking: Vanaf dit punt in het analyserapport wordt uitsluitend nog gebruik gemaakt van de Speed Profiles. De inhoud van de grafiek- en tabelweergaven heeft dan ook alleen betrekking op de wegen waar snelheidsprofielen voorkomen. De overige wegen zijn hierbij niet meer meegenomen en buiten beschouwing gelaten. Figuur 5: verdeling weglengte per functionele wegklasse naar de dekking Speed Profiles in het onderzoeksgebied en het referentiegebied (filter op tijdsperiode & weekdagen is niet van toepassing). 9
Dekking Speed Profiles op kaart In figuur 6 is op kaart aangegeven welke wegen in het onderzoeksgebied Speed Profiles hebben. Dit zijn dus de wegen waarvan een gedetailleerd snelheidsprofiel over de dag beschikbaar is. In het vervolg van dit analyserapport zijn uitsluitend nog de wegen mét een Speed Profile meegenomen. Figuur 6: kaartoverzicht met indeling van de wegen in het onderzoeksgebied naar beschikbaarheid van een Speed Profile (filter op tijdsperiode & weekdagen & functionele wegklasse is niet van toepassing). 10
VERKEERSVEILIGHEID Keuze onderzoeksgebied Gemeente: Slochteren Keuze referentiegebied geen referentiegebied Keuze tijdsperiode van 0:00 uur tot 24:00 uur Keuze weekdagen & functionele wegklasse Weekdagen: Zondag, Maandag, Dinsdag, Woensdag, Donderdag, Vrijdag, Zaterdag Verkeersveiligheid en snelheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In het algemeen is het zo dat naarmate de snelheid hoger is, de kans op ongevallen toeneemt. Naast het feit dat snelheid (mede) oorzaak van een ongeval kan zijn, heeft snelheid ook invloed op de afloop van een ongeval. Want hoe harder een voertuig ergens tegenaan rijdt hoe groter de kans op (ernstig) letsel is. In dit kader zijn voor u als wegbeheerder in dit hoofdstuk verschillende overzichten opgenomen waarin de verkeersveiligheid in het onderzoeksgebied (ook ten opzichte van het eventuele referentiegebied) is ingeschaald, op basis van de (2-jaarlijks gemiddeld) gereden snelheden binnen de geselecteerde tijdsperiode. Achtereenvolgens krijgt u in dit hoofdstuk zicht op de ernst van de aanwezige limietoverschrijdingen, de tijdsduur hiervan én een combinatie van beide voor een totaalbeoordeling. Hiermee is het voor u eenvoudig om trajecten en routes te identificeren waar snelheid een knelpunt geeft voor de verkeersveiligheid. Indien u beschikt over ViaStat Ongevallen dan wordt dit verder ondersteund door het inzicht dat in dit hoofdstuk wordt gegeven over de locaties waar naast ernstige en langdurige snelheidsoverschrijding ook relatief veel slachtofferongevallen plaatsvinden. Opmerking: Alle grafiek- en tabelweergaven in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op de snelheidsgegevens binnen de geselecteerde tijdsperiode (van dagen en uren) bij het samenstellen van dit analyserapport in ViaStat. Dus wanneer het analyserapport is samengesteld op basis van de snelheidsgegevens op maandagen tussen 6u 12u, bevatten de weergaven ook alleen de snelheidswaarden uit deze specifieke tijdsperiode. Toepassing Gebiedsgerichte analyse verkeersveiligheid Voor u als wegbeheerder zijn de resultaten uit dit hoofdstuk inzetbaar voor: het vergelijken van de ernst & tijdsduur van limietoverschrijdingen op het eigen wegennet met de overschrijdingen op wegen in andere gelijksoortige gebieden, om vast te stellen of de problematiek van te hard rijden op uw wegen groter/kleiner; het selecteren en prioriteren van trajecten en routes op het eigen wegennet waar sprake is van ernstige en veel voorkomende limietoverschrijdingen, om hiermee aan de slag te kunnen gaan en de onveiligheid hier terug te dringen; het vormgeven van een gestructureerd veiligheidsbeleid in de richting van een meerjarenuitvoeringsprogramma, op basis van de trajecten en routes waar (mogelijk) als gevolg van te hard rijden ook relatief veel slachtofferongevallen plaatsvinden (alleen in combinatie met ViaStat Ongevallen). Tip: In het verlengde van de selectie/prioritering van trajecten en routes, waar sprake is van ernstige en lang durende limietoverschrijding, kunt u gebruik maken van de analyse op routeniveau. Op basis van het voorliggende analyserapport kunt u namelijk vanuit een netwerkniveau de locatiespecifieke veiligheidsknelpunten (gerelateerd aan snelheid) eruit lichten. Binnen de route-analyse van ViaStat kunt u deze routes en trajecten vervolgens in meer detail afzonderlijk analyseren en onderling vergelijken, dit in de zoektocht naar de knelpuntoorzaak en als eerste stap richting maatregelselectie. 11
Limietoverschrijding door vrijesnelheid De eerste vraag die vanuit verkeersveiligheidsoogpunt interessant is als het gaat om gereden snelheden is: Is er op het wegennet sprake van limietoverschrijding door verkeer dat te hard rijdt? In figuur 7 wordt deze vraag beantwoord. Hierin is namelijk aangegeven op welk deel van het wegennet te hard wordt gereden in uw onderzoeksgebied en in het referentiegebied. Hierbij is de hoogste snelheid op de dag vergeleken met de snelheidslimiet (de zogenoemde vrijesnelheid). Tip: De hoogste snelheid op een dag (de zogenoemde vrijesnelheid) is binnen Speed Profiles de gemiddelde snelheid in de nachtelijk uren, van 21u tot 4u. De gereden snelheden in de nacht zeggen vaak iets over het beeld dat weggebruikers hebben van de weg en zijn inrichting. Omdat beïnvloeding van andere weggebruikers vaak ontbreekt in deze periode is de vrijesnelheid een betrouwbare maat voor de snelheid die de weginrichting uitlokt bij weggebruikers, de zogenoemde geloofwaardige snelheidslimiet. Figuur 7: verdeling weglengte naar de mate waarin de vrijesnelheid de limiet overschrijdt in het onderzoeksgebied en het referentiegebied (filter op tijdsperiode & weekdagen is niet van toepassing). Wanneer op de wegen in het onderzoeksgebied sprake is van limietoverschrijding door de vrijesnelheid komt uit figuur 7 naar voren over hoeveel lengte dit voorkomt én ook hoeveel te hard dit overschrijdingsbeeld dan is ten opzichte van de snelheidslimiet. Hierbij blijkt ook in hoeverre dit afwijkt of overeenkomt met de (eventuele) referentiegebieden. Tip: Binnen de module Speed Profiles in ViaStat kan voor de wegen in het onderzoeksgebied een kaartoverzicht worden gemaakt waarbij de vrijesnelheid wordt afgezet tegen de snelheidslimiet. Hiermee ontstaat locatiespecifiek inzicht in de wegen waar door het verkeer in de nacht gemiddeld harder wordt gereden dan toegestaan. 12
Limietoverschrijding door vrijesnelheid op het wegennet Figuur 7 geeft inzicht in hoeverre de snelheidslimiet wordt overschreden door de vrijesnelheid. In figuur 8 hieronder is dat beeld nader gespecificeerd naar de functionele wegklassen. In figuur 8 is voor de wegen in het onderzoeksgebied en in het referentiegebied per functionele wegklasse aangegeven in hoeverre de gereden snelheden in de nacht [periode 21u 04u] boven de snelheidslimiet ligt. Figuur 8: verdeling weglengte per functionele wegklasse naar de mate van limietoverschrijding door de vrijesnelheid in het onderzoeksgebied en het referentiegebied (filter op tijdsperiode & weekdagen is niet van toepassing). Uit figuur 8 kan worden afgeleid bij welke wegklassen in het onderzoeksgebied de vrijesnelheid het vaakst (ver) boven de snelheidslimiet ligt. Ook komt hierbij naar voren in hoeverre dit afwijkt of overeenkomt met de (eventuele) referentiegebieden. 13
Tijdsduur limietoverschrijding Naast de vraag of de snelheidslimiet wordt overschreden door de vrijesnelheid, is het vanuit een veiligheidsoogpunt ook interessant om te kijken hoe lang binnen een tijdsperiode verkeer te hard rijdt. Het kan namelijk zo zijn dat de vrijesnelheid alleen maar in de nacht wordt gereden en dat de rest van de dag keurig de limiet wordt nageleefd. Daarom is figuur 9 de tijdsduur aangegeven dat binnen de geselecteerde tijdsperiode de gereden snelheid boven de ingestelde snelheidslimiet ligt. Hiermee kan worden afgeleid of de limietoverschrijding relatief langere/kortere tijd voorkomt in het onderzoeksgebied (ook in vergelijking met het eventuele referentiegebied). Tip: De procentuele tijdsduur van de limietoverschrijding (zoals naar voren komt uit figuur 9) is om te rekenen naar hoeveelheid tijd, afhankelijk van de geselecteerde tijdsperiode. Wanneer de geselecteerde periode 10 uur beslaat dan is er in geval van de overschrijdingscategorie 51% 60% dus sprake van limietoverschrijding gedurende 5 6 uur binnen deze tijdsperiode. Figuur 9: verdeling weglengte naar de tijdsduur van de limietoverschrijding door gereden snelheden in het onderzoeksgebied en het referentiegebied. Wanneer op de wegen in het onderzoeksgebied sprake is van limietoverschrijding komt uit figuur 9 naar voren over hoeveel lengte dit voorkomt én hoe lang dit dan duurt (binnen de gekozen tijdsperiode). Hierbij is ook duidelijk in hoeverre dit afwijkt of overeenkomt met de (eventuele) referentiegebieden. 14
Tijdsduur limietoverschrijding op het wegennet Figuur 9 geeft inzicht in hoeveel tijd van de dag de snelheidslimiet wordt overschreden. In figuur 10 hieronder is dat beeld nader gespecificeerd naar de functionele wegklassen. In figuur 10 is voor de wegen in het onderzoeksgebied en in het referentiegebied per functionele wegklasse aangegeven hoeveel tijd binnen de geselecteerde tijdsperiode sprake is van gereden snelheid boven de snelheidslimiet. Hieruit kan worden afgeleid bij welke wegklassen relatief het vaakst limietoverschrijding plaatsvindt. Figuur 10: verdeling weglengte per functionele wegklasse naar de tijdsduur van de limietoverschrijding in het onderzoeksgebied en het referentiegebied. Uit figuur 10 blijkt bij welke wegklassen in het onderzoeksgebied het vaakst sprake is van gereden snelheden die boven de snelheidslimiet liggen. Ook komt hierbij naar voren in hoeverre dit in de (eventuele) referentiegebieden hiervan afwijkt. 15
Tijdsduur limietoverschrijding op kaart In figuur 11 is op kaart aangegeven op welke wegen in het onderzoeksgebied sprake is van limietoverschrijding in de geselecteerde tijdsperiode. Hierbij is ook te zien hoeveel van de tijd deze limietoverschrijding dan plaatsvindt. Het kaartoverzicht geeft hiermee een duidelijk inzicht in de wegen én routes waar gedurende een langere periode sprake is van verkeersnelheden die boven de ingestelde snelheidslimiet liggen. Figuur 11: kaartoverzicht met indeling van de wegen in het onderzoeksgebied naar de tijdsduur van de limietoverschrijding. 16
Overschrijdingszwaarte op wegennet Vanuit verkeersveiligheidsoogpunt is het uiteindelijk het meest interessant om de wegen te identificeren waar gedurende langere tijd een sterke mate van limietoverschrijding plaatsvindt. Dit zijn wegen waar namelijk structureel veel te hard wordt gereden. Dit zijn ook wegen waar de verkeersveiligheid mogelijkerwijs onder druk staat omdat de gereden snelheden niet in overeenstemming zijn met de gestelde snelheidslimiet. Figuur 12 geeft per functionele wegklasse in het onderzoeksgebied en het referentiegebied een combinatie van de ernst en de tijdsduur van de limietoverschrijding, uitgedrukt in de zogenoemde overschrijdingszwaarte. De overschrijdingszwaarte geeft aan in welke mate de snelheidslimiet binnen de ingestelde tijdsperiode wordt overschreden. Binnen figuur 12 zijn uitsluitend de wegen meegenomen waar de gemiddelde snelheid (binnen de geselecteerde tijdsperiode) boven de snelheidslimiet ligt. Tip: Een overschrijdingszwaarte van 10% op een 50 km/uur weg betekent dat gedurende de geselecteerde periode de limietoverschrijding gemiddeld 10% is. Er wordt dan dus gemiddeld 55 km/uur gereden. De overschrijdingszwaarte zegt in die zin zowel iets over de ernst van de limietoverschrijding als over de tijdsduur van de limietoverschrijding. Figuur 12: verdeling weglengte per functionele wegklasse naar de overschrijdingszwaarte in het onderzoeksgebied en het referentiegebied. Uit figuur 12 komt naar voren bij welke wegklassen in het onderzoeksgebied in meerdere mate sprake is van een ernstige en langdurende limietoverschrijding. Hierbij kan de situatie in het onderzoeksgebied ook worden afgezet tegen de gemiddelde limietoverschrijding in het (eventuele) referentiegebied. Tip: De wegen waar de overschrijdingszwaarte relatief hoog is (bijvoorbeeld boven 20%/30%) zijn wegen waar gedurende langere tijd een relatief grote mate van limietoverschrijding optreedt. Dit zijn wegen die uit veiligheidsoogpunt in aanmerking komen voor een aanpak door de wegbeheerder en/of handhaving door de politie. 17
Overschrijdingszwaarte op kaart In figuur 13 is op kaart de overschrijdingszwaarte van de gereden snelheden ten opzichte van de snelheidslimiet aangegeven op de wegen in het onderzoeksgebied. Hoe hoger de overschrijdingszwaarte hoe hoger de gereden snelheden liggen binnen de geselecteerde tijdsperiode. Het kaartoverzicht geeft hiermee een duidelijk inzicht in de wegen én routes waar gedurende een langere periode (binnen de ingestelde tijdsperiode) sprake is van snelheden die (relatief) ver boven de geldende snelheidslimiet liggen. Figuur 13: kaartoverzicht met indeling van de wegen in het onderzoeksgebied naar de overschrijdingszwaarte van de snelheidslimiet door de gereden snelheden. 18
Overschrijdingszwaarte en de aanwezigheid van slachtofferongevallen Figuur 13 geeft de locaties aan waar binnen de geselecteerde tijdsperiode sprake is van gereden snelheden die boven de snelheidslimiet liggen. Voor figuur 14 zijn deze locaties opgepakt en is gekeken of hier binnen de ingestelde tijdsperiode ook slachtofferongevallen hebben plaatsgevonden (tussen 2007-2011). Hierbij zijn ook de overschrijdingslocaties aangehouden waarbij op aangrenzende kruispunten slachtofferongevallen liggen. Het kaartoverzicht geeft hiermee een duidelijk inzicht in de wegen én routes waar (potentieel) sprake is van onveiligheid als gevolg van te hard rijden. Hierbij komt ook naar voren of de onveiligheid op het gehele wegdeel met overschrijding zit en/of dat de slachtofferongevallen ook nog rondom dit wegdeel met overschrijding zitten. Figuur 14: kaartoverzicht met indeling van de wegen in het onderzoeksgebied naar de overschrijdingszwaarte én de aanwezigheid van slachtofferongevallen. 19
CONCLUSIE Het voorliggende analyserapport geeft u voor de geselecteerde tijdsperiode een overzichtelijk beeld van de gereden snelheden in het onderzoeksgebied, ook in relatie tot (eventuele) referentiegebieden. Dit rapport helpt u om knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid en bereikbaarheid in kaart te brengen, aan de hand van de werkelijk gereden snelheden én ook de (slachtoffer)ongevallen. Deze snelheidsgerelateerde knelpunten kunt u aan de hand van dit analyserapport selecteren én prioriteren. Deze knelpuntlocaties kunt u verder uitdiepen met de route-analyse, die ook beschikbaar is binnen ViaStat, zodat de locatiespecifieke problematiek nog beter in kaart wordt gebracht. Dit helpt u in de zoektocht naar én bij de keuze voor maatregelen om de gesignaleerde snelheidsproblematiek (voor verkeersveiligheid en/of bereikbaarheid) op te lossen. Oplossingsrichtingen Voor veiligheidsknelpunten liggen er hierbij kansen om in te zetten op: wegcategorisering, waarbij het de vraag is of de wegfunctie, vormgeving en gebruik onderling goed is afgestemd in relatie tot de wegomgeving en schakel van de weg binnen het gecategoriseerde netwerk; infrastructuurwijziging, waarbij de weg- en omgevinginrichting dusdanig worden aangepast dat gereden snelheden dalen en/of het veilig is om een bepaalde snelheid te rijden; aanpassing snelheidslimiet, waarbij verandering van de snelheidslimiet ervoor kan zorgen dat snelheidoverschrijding minder voorkomt. Hierbij is echter aanpassingen van de infrastructurele omstandigheden ook vaak noodzakelijk om de geloofwaardigheid en veiligheid te waarborgen; handhaving/voorlichting, waarbij de politie de hardrijders aanpakt in situaties waarbij de weg juist is ingericht en limiet past bij het wegbeeld. Handhaving is dus niet de vanzelfsprekende oplossing voor snelheidsproblemen. De snelheidslimiet moet namelijk passen bij de functie en gebruik die de weg in de praktijk heeft (veilige snelheid). Bovendien moet de inrichting van de weg ook zijn afgestemd op de ingestelde snelheidslimiet (geloofwaardige snelheidslimiet). Als aan beide voorwaarden is voldaan, dan is een appèl op het snelheidsgedrag van een weggebruiker het meest effectief en acceptabel. Als dit niet het geval is, dan bieden andere (wegcategorisering en infrastructurele) maatregelen meer kans op succes. Voor bereikbaarheidsknelpunten liggen er hierbij kansen om in te zetten op: structurele doorstromingsaanpak, waarbij locatiespecifiek een oplossing gezocht wordt voor de oorzaak van het doorstromingsknelpunt (bijvoorbeeld voortkomend uit capaciteitstekort, brugopeningen, uitritten, VRI s, oversteken, sluiproutes etc.); proactieve doorstromingsaanpak, waarbij gekeken wordt naar inzet van regelscenario s vanuit een netwerkvisie (van prioritering van wegen/wegcategorisering) voor sturing en routering van verkeer. 20