DATUM : 12 september 2012 KENMERK : 12.0012877 NAAM STELLER(S) : Mariëtte Zivkovic-Laurenta i.s.m. beleidsadviseurs gemeenten en KvK ONDERWERP : Oplegnotitie Retailvisie Gooi & Vechtstreek NOTA VOOR PORTEFEUILLEHOUDERSOVERLEG ECONOMISCHE ZAKEN D.D. 19 SEPTEMBER 2012 Inleiding Gedurende de afgelopen maanden is veel onderzoek verricht naar de wenselijke detailhandelsstructuur in de Gooi en Vechtstreek. De uitkomsten van dit onderzoek zijn uitvoerig beschreven in een tweetal rapporten: 1. Retailvisie Gooi en Vechtstreek, Analyse bestaande structuur, BRO, 11 juni 2012 en; 2. Het voorliggende rapport: Retailvisie Gooi en Vechtstreek, Visierapport, BRO, 11 juni 2012. De wens van de regio is om enerzijds een gezamenlijke visie te hebben op ontwikkelingen van de retail in de Gooi en Vechtstreek. Anderzijds moet de retailvisie voldoen aan de eis die de Provincie Noord-Holland stelt om op regionaal niveau afstemming te hebben bij ontwikkelingen met (boven)regionale impact. De afgelopen periode is gezocht naar overeenstemming op basis van de bovengenoemde stukken; met deze oplegnotitie wordt daar invulling aan gegeven. Het vertrekpunt is een gedeelde kijk op veel zaken die hiervoor van belang zijn en erkenning van alle partijen van de meerwaarde van een gezamenlijke visie. Het hebben van een visie gaat verder dan het hebben van afstemmingscriteria. Het gaat om kansen zien en benutten, zodat de retail in de Gooi en Vechtstreek zo succesvol mogelijk kan functioneren. Dit vraagt duidelijke keuzes en een faciliterende rol van gemeenten, maar ook zeker om goed ondernemerschap van de retailers in de verschillende winkelgebieden. Aangezien de retail de aankomende 10 jaar meer gaat veranderen dan in de afgelopen 20 á 30 jaar, is het hebben van een gezamenlijke visie meer dan nodig. In deze notitie worden voorstellen gedaan om te komen tot overeenstemming. Wij vragen dan ook uw akkoord op deze voorstellen. 1. Trends en ontwikkelingen In het visierapport van BRO worden de belangrijkste trends en ontwikkelingen in de retail besproken. Onderstaand een beknopte beschrijving: 1. De nieuwe digitale consument: De wensen en behoeften van de consumenten veranderen op zich niet zo sterk. Echter, steeds meer koopbeslissingen van consumenten worden digitaal beïnvloed. 2. De nieuwe klant: Het is een illusie dat altijd dezelfde klant een winkel in blijft lopen. Een klant verandert ook. Een voorbeeld hiervan is de vergrijzing. 3. De nieuwe winkelstraat: Door de veranderende vraag van de consument verandert de vraag naar winkels. Het aantal winkels zal gaan afnemen en leegstand kan hierdoor toenemen. Het maken van keuzes waar welke vorm van detailhandel mogelijk is, is belangrijk. Maar minstens zo belangrijk is om te kijken hoe nieuwe vormen van detailhandel de ruimte kunnen krijgen in bestaande winkelgebieden.
Nota d.d. 12 september 2012, pagina 2 4. De nieuwe beleving: Online is tegenwoordig bijna alles te koop. Daarom moeten consumenten een reden hebben om winkels en winkelgebieden te bezoeken. Winkelen moet een belevenis zijn, waarbij de focus ligt op het vervullen van emotionele behoeftes van mensen. 5. De nieuwe ondernemer: De nieuwe ondernemer houdt rekening met het veranderende koopgedrag van de nieuwe digitale consument en is bereid om hier consequenties aan te verbinden. De nieuwe ondernemer wacht niet meer passief af tot de klanten komen, maar trekt deze actief aan via fysieke en virtuele kanalen. Deze trends vormen bedreigingen, maar brengen bovenal kansen en mogelijkheden met zich mee. Deze moeten zo optimaal mogelijk benut worden. Hiervoor hebben ondernemers en gemeenten elkaar nodig. Ondernemers zullen alle zeilen bij moeten zetten om de nieuwe consumenten te bedienen. Gemeenten hebben aansluitend hierop een faciliterende rol om vernieuwend ondernemerschap de ruimte te bieden. 2. Faciliterende rol van gemeenten Het faciliteren van de ondernemer kan op verschillende manieren. 2.1 Nieuwe ontwikkelingen stimuleren Als consumenten in het winkelgebied komen, zullen de ondernemers hen moeten verleiden tot het doen van aankopen. Nieuwe technologieën kunnen hierbij helpen. Gemeenten kunnen ondernemers hierin ondersteunen en faciliteren, denk daarbij bijvoorbeeld aan een draadloze internetverbinding. Natuurlijk helpt het ook wanneer ondernemers gestimuleerd worden om deel te nemen aan projecten die gericht zijn op Het Nieuwe Winkelen. De Kamer van Koophandel en itrovator kunnen hier een belangrijke stimulerende rol in spelen. 2.2 Onderscheidend karakter In de workshop op 31 januari 2012 is het DNA van de verschillende gemeenten besproken. Duidelijk werd dat in het onderscheidende karakter van het winkelaanbod en vooral ook de beleving hiervan, de kracht ligt van onze regio. itrovator kan samen met het Regionaal Bureau voor Toerisme een belangrijke rol spelen in het vermarkten van onze winkelgebieden. Zij beschikken over diverse middelen om de regio en haar onderscheidende kwaliteiten te promoten (webshops, websites, stadsplattegronden, winkelwandelroutes, shopping gidsen, brochures, enz.). 2.3 Ontwikkelingsruimte De afgelopen jaren is er in de Gooi en Vechtstreek slechts een beperkt aantal vierkante meters aan commerciële ruimte bijgekomen; dit maakt dat de leegstandsproblematiek in de Gooi en Vechtstreek ook beperkt is. In de analyse wordt gesproken over planvoorraden, uitbreidingsmogelijkheden en vierkante meters. De kern van de boodschap is helder: Er zijn slechts beperkte marktmogelijkheden tot het ontwikkelen van extra vierkante meters detailhandel, hoe beperkt zal moeten blijken in de loop van de jaren De veranderingen in de retailbranche zullen de komende jaren een vlucht nemen, dit vraagt om ruimte voor dynamiek en een helder overheidsbeleid om dit te faciliteren. Doelstelling hierbij is een optimaal ondernemersklimaat met zo min mogelijk leegstand. Om te voorkomen dat de leegstandsproblematiek de komende jaren toe zal nemen, zullen er in de (nabije) toekomst keuzes gemaakt moeten worden over nieuwe retailontwikkelingen binnen de regio. Het is echter niet haalbaar en realistisch gebleken om nu al keuzes te maken tussen uitbreidingsplannen van verschillende gemeenten. Het is afwachten wanneer en in welk tempo de economie zich zal herstellen en hoe dit zal leiden tot nieuwe planvorming. Naast ontwikkelingsruimte, is er ook behoefte aan het afbouwen van minder goed functionerende winkelgebieden. Mogelijkheden voor afbouw worden vooral gezien in de aanloopstraten van bestaande winkelgebieden, bijvoorbeeld door het verruimen van de bestemming in dergelijke straten naar wonen of andere vormen van dienstverlening. Winkelstraten kunnen op die manier gebieden Pagina 2 van 6
Nota d.d. 12 september 2012, pagina 3 worden waar nieuwe vormen van ondernemerschap de ruimte krijgen en waar wonen en publieksgerichte functies op elkaar aansluiten. 2.4 Gemaakte keuzes Bij de behandeling van de retailvisie zijn al veel keuzes besproken. Onderstaand de punten waar overeenstemming over is bereikt: Internethandel 1. De vestigingsmogelijkheden voor verschillende vormen van publieksaantrekkende internethandel op de bedrijventerreinen worden beperkt. De begrippen die in deze tekst worden gebruikt, zijn gerelateerd aan de begrippen in figuur 1. Afgesproken wordt om voor nieuwe initiatieven de volgende uitgangspunten te hanteren voor internetwinkels: - minimaal 80% van de totale ruimte moet gebruikt worden voor opslag en logistiek; - maximaal 20% kan gebruikt worden voor showroom, verkeersruimten, toiletten, kantoor, enz. met een maximum van 100 m² wvo; - voldoende parkeerruimte op eigen terrein; - de vestiging mag niet leiden tot verstoring van de verkeersdoorstroming op het bedrijventerrein. Uiteraard staat het gemeenten vrij om in afwijking van deze afspraken in het geheel geen internetwinkels op bedrijventerreinen toe te staan. Indien wenselijk kunnen deze afspraken nader uitgewerkt worden in een uniform beleidsdocument. 2. In woongebieden worden geen internetwinkels toegestaan; wel zijn onder voorwaarden afhaalpunten en niet-publieksaantrekkende internethandel mogelijk. Deze voorwaarden kunnen per gemeente verschillen. 3. In winkelcentra is geen internethandel zonder winkel/showroom mogelijk. Showrooms worden zonder beperkingen toegestaan en behandeld als zijnde een winkel; 4. Op perifere detailhandelslocaties zijn internetwinkels toegestaan, wanneer het branches betreft die passen binnen de PDV-branches. Voor niet-pdv-branches geldt wat is vermeld onder punt 1. 5. In het buitengebied gelden dezelfde beperkingen als op de bedrijventerreinen. Figuur 1. Vormen van internethandel Is er gelegenheid voor consumenten om producten te bekijken en/of af te halen Worden er producten tentoongesteld? Ja, publieksaantrekkende internethandel Nee, nietpublieksaantrekkende internethandel Is er opslag en/of logistiek? Ja Nee Ja Nee Internetwinkel Afhaalpunten Bedrijf Kantoor Stationswinkels Dergelijke winkels richten zich op een momentbehoefte. Toestemming en omvang zijn te bepalen door afzonderlijke gemeenten. Detailhandel bij tankstations Indien bestemmingsplannen dit mogelijk maken, is het toegestaan detailhandel bij tankstations te voeren. Gewestelijk wordt een maximale omvang 100 m² wvo gehanteerd. Langs snelwegen is tot 150 m² wvo mogelijk. Vliegende winkels Vliegende winkels zijn winkels die gedurende enkele uren of dagen artikelen aanbieden aan consumenten. Ze verkopen doorgaans vanuit gehuurde zalen waar detailhandel veelal niet is toegestaan, zoals een horecagelegenheid, een partycentrum, een hotel, een sportcomplex of een Pagina 3 van 6
Nota d.d. 12 september 2012, pagina 4 sociaal centrum. Door het tijdelijke karakter en de grote schade die vliegende winkels aan kunnen richten aan structurele detailhandel, voert de regio hierin een terughoudend beleid. Pop-up Retail Een pop-up store is een tijdelijke winkel die net zo snel verschijnt als verdwijnt. Een tijdelijke winkel kan interessant zijn voor grote bedrijven die een nieuw product willen lanceren, maar ook voor een startende ondernemer die naamsbekendheid wil opbouwen of een bestaande winkelier die graag tijdelijk een extra locatie wil. In winkelgebieden wordt pop-up retail geaccommodeerd. Buiten de reguliere winkelgebieden voert de regio hierin een terughoudend beleid. Nevenassortimenten Op PDV-locaties zijn de toegestane assortimenten beperkt tot de zgn. PDV-branches. Als algemene regel binnen de regio worden nevenassortimenten binnen PDV-locaties toegestaan, voor zover zij zich beperken tot maximaal 15% van de totale winkelvloeroppervlakte met een maximum van 50 m² wvo. Toetsing nieuwe detailhandelsprojecten De Regionale Advies Commissie Noord-Holland Zuid (RAC) heeft een adviserende functie in nieuwe detailhandelsprojecten. Het is verplicht de RAC om advies te vragen bij projecten waarvoor wijziging van het bestemmingsplan noodzakelijk is en wanneer deze een regionale impact hebben. Van een regionale impact is in ieder geval sprake wanneer de omvang van deze plannen groter is dan 1.500 m² wvo op perifere locaties en 5.000 m² wvo in winkelcentra. Echter, ook in kleinere projecten kan sprake zijn van een regionale impact. Het gaat dan vooral om projecten met een omvang liggend tussen de 1.500 en 5.000 m² wvo in winkelcentra. Indien zich dergelijke projecten voordoen, zal het portefeuillehouderoverleg Economische Zaken om advies worden gevraagd. Zij bepalen of deze initiatieven alsnog voorgelegd dienen te worden aan de RAC. In het hieronderstaande schema is aangegeven hoe deze toetsing plaatsvindt en wie verantwoordelijk hiervoor is. 2.5 Nog te maken keuzes Iedere gemeente doet zijn uiterste best om een aantrekkelijk en compleet winkelaanbod te realiseren en in stand te houden. Het maken van keuzes, waarvan de gevolgen de gemeentegrenzen overschrijden, zal onderdeel van de regionale besluitvorming moeten zijn. In de meeste gevallen is de tijd nog niet rijp voor het maken van keuzes, omdat de planvorming nog niet ver genoeg is, omdat de huidige economische situatie geen aanleiding geeft tot grootschalige investeringen, of omdat simpelweg nog niet voorzien kan worden hoe de retailmarkt zich in 10 of 20 jaar ontwikkelt. Pagina 4 van 6
Nota d.d. 12 september 2012, pagina 5 Over de volgende onderwerpen worden overeenstemmingsvoorstellen gedaan: Uitbreidingsplannen Met name Hilversum, Huizen en Weesp hebben uitbreidingsplannen voor vierkante meters detailhandel. Daarnaast zijn er (kleinschalige) plannen in Bussum en Wijdemeren. Zoals eerder al aangegeven, is de leegstandsproblematiek in de Gooi en Vechtstreek beperkt. Daarnaast hebben we vastgesteld dat er slechts beperkte marktmogelijkheden voor het ontwikkelen van extra vierkante meters detailhandel zijn. Realisatie van alle uitbreidingsplannen zou volgens de huidige verwachtingen leiden tot een overaanbod aan winkelruimte en dus tot ongewenste leegstand. Gezien de huidige economische situatie is daadwerkelijke uitvoering van alle geplande ontwikkelingen echter onzeker (zie voor de geplande ontwikkelingen Retailvisie Gooi en Vechtstreek, Visierapport, bijlage 4). Voorstel 1 om te komen tot overeenstemming Het besef wordt breed gedragen dat de uitbreidingsruimte beperkt is, en leegstand ongewenst. Voorgesteld wordt om bij uitbreidingsplannen waar het gaat om een aanzienlijke uitbreiding van vierkante meters detailhandel, de gezamenlijke intentie te hebben deze gepaard te laten gaan met het afbouwen van minder goed functionerende winkelgebieden en aanloopstraten. Dit zouden gemeenten bijvoorbeeld kunnen doen door ondernemers in deze minder goed functionerende winkelgebieden als eerste de mogelijkheid te geven om zich te vestigen in het nieuwe gebied. Detailhandel op bedrijventerreinen Er is regionale overeenstemming over het feit dat reguliere detailhandel in principe geweerd moet worden van bedrijventerreinen. Er zijn echter nog andere vormen van detailhandel die zich op bedrijventerreinen voordoen: 1. Perifere detailhandel (PDV): Het PDV-beleid was van oudsher bedoeld voor winkels die vanwege de aard en omvang van de artikelen (volumineus) een groot oppervlak nodig hadden. Uitstalling ervan vroeg een dermate groot oppervlak, dat deze winkels moeilijk inpasbaar waren in centrumgebieden. In de loop der jaren is de aard en omvang van de assortimenten op perifere locaties sterk gewijzigd, waardoor het onderscheid met aanbod in centrumgebieden kleiner is geworden. 2. Grootschalige detailhandel (GDV): Dit betreft grootschalige winkels, waarvan de aard van het product niet-volumineus is, maar het oppervlak van de winkel wel groot is. Voorstel 2 om te komen tot overeenstemming PDV: Voorgesteld wordt om voor het PDV-beleid aan te sluiten bij het beleid dat de Provincie Noord- Holland hanteert. Bundeling van gelijksoortige activiteiten blijft het uitgangspunt en het vestigen van solitaire PDV winkels past niet binnen het beleid. In alle gevallen gaat het om detailhandel die niet of moeilijk kan worden ingepast in reguliere winkelgebieden (zoals verkoop van volumineuze goederen of brand- of explosiegevaarlijke goederen). Indien PDV ontwikkelingen 1.500 m² of groter zijn, en waarvoor een bestemmingsplanwijziging nodig is, zal het plan voorgelegd moeten worden aan het RAC Noord-Holland Zuid om te toetsen of de ontwikkeling leidt tot ongewenste regionale effecten. GDV: Voorgesteld wordt om voor GDV-beleid gezamenlijke afspraken te maken met betrekking tot ontwikkelingen die een regionaal effect hebben. Binnen de regionale visie wordt een limitatieve ontwikkeling van GDV-winkels op bedrijventerreinen mogelijk gemaakt, mits het lokaal detailhandelsbeleid zich hiermee verhoudt. Het toevoegen van GDV-winkels aan PDV-locaties op bedrijventerreinen (lokaal verzorgend retailpark) zal dan worden toegestaan, maar moet beperkt blijven tot enkele winkels met in totaal een maximum van 7.500 m² wvo per PDV/GDV-locatie. Wanneer het aantal m² GDV uitstijgt boven de 7.500 m², ontstaat een bovenlokaal effect. In dat geval wordt door de regio bij consultatie van de RAC geadviseerd om een effectrapportage te laten uitvoeren. Indien het totaal aantal m² wvo onder de maximale metrages blijft, dan achten wij het effect lokaal en is regionale afstemming niet van toepassing. Bovenstaande afspraak geldt uitsluitend voor de ontwikkelingen in Weesp-Noord (Hogeweyselaan/ Bloemendalerweg). Het gaat hierbij om een geplande ontwikkeling, waar vestiging van zowel PDV- als GDV-winkels mogelijk wordt gemaakt. Wanneer het totaal aantal m² wvo aan GDV-winkels onder de 7.500 m² blijft, wordt het effect door de regio lokaal geacht en is regionale afstemming niet van toepassing. Voor overige ontwikkelingen geldt de maximale metrages van 1.500 m² wvo. Pagina 5 van 6
Nota d.d. 12 september 2012, pagina 6 Advies ter besluitvorming door de portefeuillehouders EZ: - De portefeuillehouders EZ gaan akkoord met voorstel 1 inzake de uitbreidingsplannen. - De portefeuillehouders EZ gaan akkoord met voorstel 2 inzake detailhandel op bedrijventerreinen. Vervolgtraject: - Na akkoord van bovenstaande punten, zal de oplegnotitie ter advisering aan het RAC NHZ en de raadscommissies van de negen gewestgemeenten worden toegezonden. - Naar aanleiding van de reacties vanuit het RAC NHZ en de raadscommissies zal er een uniform raadsvoorstel worden opgesteld. Pagina 6 van 6