GEWOON GEZOND OMMEN-HARDENBERG 8/10/2015 Een gezonde jeugd in een gezonde omgeving Net als ruim 80 andere gemeenten in Nederland heeft ook Ommen-Hardenberg gekozen voor de JOGG aanpak om op een integrale manier met alle partijen en mensen in de directe omgeving van het kind, een gezonde omgeving te gaan creëren voor de kinderen van 0-19 jaar. Dat de JOGG aanpak werkt blijkt uit ervaringen van de afgelopen 6 jaar. In deze notitie staan de doelen en plannen nader uitgewerkt. JOGG staat voor Jongeren Op Gezond Gewicht.
Inhoud Inleiding 1. De lokale situatie 2. Aanpak van overgewicht in Ommen en Hardenberg 2.1. Huidige situatie 2.2. Gewenste situatie 2.3. JOGG aanpak 2.4. JOGG pijlers 2.5. Wijk-/dorpaanpak 2.6. Speerpunten 2.7. Aansluiting bij bestaande initiatieven 2.8. Randvoorwaarden voor succes 3. Meetbare doelstellingen 3.1. Hoofddoelstelling 3.2. Gedragsdoelen 3.3. Procesdoelen 3.4. Hoe ziet dat er concreet uit? 4. Draagvlak en organisatiestructuur 4.1. Politiek-bestuurlijk draagvlak 4.2. Publiek-private samenwerking 4.3. Partners en supporters 4.4. Organisatiestructuur 4.4.1. Kerngroep 4.4.2. Projectleider/groep 4.4.3. Werkgroepen 5. Ketenaanpak 6. Communicatie en sociale marketing 7. Monitoring en Evaluatie 8. Projectfaseplanning 9. Bijlagen Pagina 1
Gewoon Gezond Ommen- Hardenberg E E N G E Z O N D E J E U G D I N E E N G E Z O N D E O M G E V I N G Inleiding De ambitie van de Nederlandse overheid is een gezond Nederland met een goede en solidaire zorg die voldoende toegerust is om tegemoet te komen aan de eisen die er in de toekomst aan gesteld worden. Preventie en de kwaliteit van de zorg staan daarbij hoog op de politieke agenda. De verwachting is dat door maatschappelijke en demografische ontwikkelingen, zoals medische innovaties en de vergrijzing, een steeds groter beroep op de zorgvoorzieningen wordt gedaan. De overheid stelt burgers in de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor de eigen gezondheid. Maar niet iedereen heeft voldoende grip om de juiste keuzes te maken voor een gezond leven. Met andere woorden: de normen en waarden rond alcoholgebruik, roken, gezonde voeding en bewegen variëren nogal. Vandaar dat de overheid het ook tot haar taak rekent aandacht te vragen voor een gezond leven. De ernst van overgewicht Overgewicht en vooral obesitas worden in verband gebracht met verschillende chronische aandoeningen zoals verschillende vormen van kanker, hart- en vaatziekten en ouderdomsdiabetes (Diabetes Mellitus type 2). Daarnaast kan overgewicht samengaan met lichamelijke beperkingen en psychosociale problemen, zoals depressie bij volwassenen of gepest worden bij kinderen. Overgewicht en obesitas hangen dan ook samen met hogere sterftekans en verminderde kwaliteit van leven. De levensverwachting voor een 20- jarige met obesitas is 4,5 jaar korter dan voor een 20- jarige met een gezond gewicht. Overgewicht in cijfers Het percentage overgewicht in Nederland is de afgelopen decennia gestegen. In 1997 kwam overgewicht bij de jeugd bijna twee keer zo vaak voor als in 1980. In 2012 heeft 48% van de Nederlanders van 19 jaar en ouder overgewicht (incl. obesitas). Overgewicht komt vaker voor bij mannen (53%) dan bij vrouwen (44%). Bij obesitas is dat andersom, meer vrouwen hebben obesitas (14%) dan mannen (11%) (CBS 2012). Bij de jeugd (2 tot 21 jaar) heeft 14% overgewicht, waarvan 2% obesitas (TNO, 2010). Overgewicht ontstaat wanneer de energie-inname hoger is dan het energieverbruik. Bewegen en gezond eten zijn de belangrijke factoren in de strijd tegen overgewicht. In 2012 is 11% van de 4-11 jarigen en 16% van de 12-17 jarigen op geen enkele dag voldoende lichamelijk actief (TNO 2012). Aanpak gericht op jeugd Overgewicht op kinderleeftijd is een goede voorspeller voor overgewicht, ziekte en sterfte op volwassen leeftijd. Het gedrag van kinderen is gemakkelijker te beïnvloeden dan dat van volwassenen, omdat bij de laatste groep bepaalde gewoontes al zijn ingesleten. Pagina 2
Preventie van overgewicht moet al op jonge leeftijd beginnen. Een gezonde jeugd in een gezonde omgeving zal verdere stijging van overgewicht dan ook kunnen voorkomen. Het college van B&W van Ommen Hardenberg onderschrijft dit belang en heeft preventie van overgewicht als speerpunt aangegeven binnen het lokale gezondheidsbeleid (Hardenberg Gezond en Vitaal 2014-2015 / Ommen Meedoen in Ommen ). Dit plan van aanpak is een startdocument voor alle partijen die betrokken worden of zijn bij de JOGG / Gewoon Gezond aanpak in Ommen en Hardenberg. Voor de specifieke initiatieven die in het kader van deze aanpak worden opgepakt zullen operationele plannen met de betrokkenen worden gemaakt. Pagina 3
1. De lokale situatie De situatie in de gemeente Hardenberg en in de gemeente Ommen op het gebied van sport, bewegen en leefstijl wordt beschreven aan de hand van cijfers uit de gezondheidsmonitoren van GGD IJsselland en de onderzoeken Fit & Gezond in Overijssel en Jeugdsportmonitor van Sportservice Overijssel. Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) - Volgens de NNGB dient de jeugd van 4-17 jaar dagelijks 60 minuten matig intensief in beweging te zijn. Landelijk voldoet 16% aan deze norm. In Hardenberg ligt dit percentage op 10% en in Ommen op 13%. - In Hardenberg is 27% van de 4-17 jarigen inactief. In Ommen ligt dit percentage op 24% en in Overijssel op 27%. Sporten - In Hardenberg ligt de sportdeelname van de jeugd (4-17 jaar) op 90% (Ommen: 89%; Overijssel: 90%). De regelmatige (wekelijkse) sportdeelname ligt lager, namelijk op 82% in Hardenberg en op 81% in Ommen (82% in Overijssel). - Het lidmaatschap van een sportvereniging (4-17 jaar) ligt in Hardenberg op 74% en in Ommen op 71%. In Overijssel ligt het lidmaatschapspercentage op 74%. Voeding (ontbijten, fruitnorm, groentenorm en water drinken) - Van de jeugd (0-11 jaar) ontbijt het overgrote deel (97%). - De groente- en fruitnorm wordt zowel in Hardenberg als in Ommen en de rest van Overijssel door de meerderheid van de inwoners niet gehaald. Van de Hardenbergse jeugd (4-17 jaar) voldoet 16% aan de fruitnorm en 3% aan de groentenorm. In Ommen eet 21% voldoende fruit en 4% voldoende groente (in Overijssel: 20% en 5%). - In Hardenberg drinkt 38% van de 4-17 jarigen elke dag water (Ommen: 43% en Overijssel 44%). Het percentage jongeren (4-17 jaar) dat elke dag suikerhoudende dranken drinkt, ligt hoger, namelijk op 65% in Hardenberg en op 61% in Ommen (62% in Overijssel). Wat opvalt is dat op het basisonderwijs veel meer leerlingen elke dag suikerhoudende dranken drinken dan op het voortgezet onderwijs (respectievelijk 72% en 49%). Bij water drinken liggen deze percentages nagenoeg gelijk (45% en 44%). Overgewicht - In Hardenberg heeft 11% van de 4-17 jarigen (matig/ernstig) overgewicht. In Ommen ligt dit percentage op 10% en in Overijssel op 11%. - Overgewicht neemt toe met de leeftijd, zie onderstaande tabel. Pagina 4
HARDENBERG 4-11 12-17 18-34 35-49 50-75 Gezond gewicht 87 92 71 49 41 Overgewicht 9 8 18 36 45 Ernstig overgewicht (obesitas) 4 1 9 15 14 OMMEN 4-11 12-17 18-34 35-49 50-75 Gezond gewicht 88 92 79 49 45 Overgewicht 11 7 18 37 43 Ernstig overgewicht (obesitas) 1 1 2 12 12 Overgewichtgegevens uit JGZ registratie 2014 HARDENBERG Basisonderwijs (groep 2) Basisonderwijs (groep 7) Voortgezet onderwijs (klas 2) Voortgezet onderwijs (klas 4) Gezond gewicht 81,6 80,1 74,2 72,4 Overgewicht 12,9 14,0 15,7 14,6 Ernstig overgewicht (obesitas) 2,0 1,0 2,6 4,0 Aantal leerlingen 657 592 496 652 OMMEN Basisonderwijs (groep 2) Basisonderwijs (groep 7) Voortgezet onderwijs (klas 2) Voortgezet onderwijs (klas 4) Gezond gewicht 76,5 76,0 77,5 84,4 Overgewicht 13,4 12,8 11,8 10,0 Ernstig overgewicht (obesitas) 2,2 3,2 0,5 1,1 Aantal leerlingen 179 125 187 90 ***niet compleet In schooljaar 2013-2014 is gestart met onderzoeken in klas 4, maar zijn lang niet alle scholen gedaan. Wel een aantal scholen in Hardenberg. Pagina 5
2. Aanpak van overgewicht in Ommen en Hardenberg 2.1. Huidige situatie De afgelopen jaren is er op diverse manieren al de nodige aandacht besteed aan het stimuleren van een actieve en gezonde leefstijl en het tegengaan van overgewicht onder jeugd en jongeren. Met behulp van landelijke en provinciale impulsregelingen (breedtesportimpuls, bos-impuls, Nationaal Actieplan Sport en Bewegen, impulsregeling combinatiefuncties/buurtsportcoaches, provinciale wmo gelden, etc.) zijn er door beide gemeenten diverse (succesvolle) initiatieven opgepakt. Deze initiatieven zijn in de meeste gevallen met meerdere partijen, zoals onderwijs, sport, zorgaanbieders, etc. vormgegeven. Geconstateerd mag worden dat alle initiatieven die opgepakt zijn of nu nog lopen in beide gemeenten een goede stap in de juiste richting zijn (geweest). Met name als het gaat meer samenhang en afstemming in initiatieven kunnen er nog stappen gemaakt worden. 2.2. Verbinding en samenwerking met bestaande initiatieven Binnen de JOGG aanpak is samenwerking en verbinding heel belangrijk. Er zijn diverse ontwikkelingen die op dit moment spelen. Er liggen voldoende mogelijkheden om binnen beide gemeenten samenwerking / verbinding te maken met bestaande initiatieven, te weten; Hardenberg Vitaal Vechtdal (deelprojecten Vroeg Erbij en de Gezonde Werknemer ); Brede school ontwikkeling (10 netwerken / 26 basisscholen waar de thema s sport, bewegen en gezondheid prominent in de werkplannen genoemd is); WMO project Wijk Lekker fit (in het kader van dit project is het doel te komen aan 36 gezonde wijken/dorpen in de provincie Overijssel); WMO project Actief Betrokken Club (in het kader van dit project is het doel om meer sportverenigingen te stimuleren/faciliteren een actief betrokken rol in de samenleving op te pakken) De inzet van de Samen Doen teams (4 sociale wijkteams in Hardenberg) binnen de transities; Raakvlakken met portefeuilles; communicatie/voorlichting, ruimtelijke ordening, wonen, wmo, sport, water, onderwijs, brede school ontwikkeling, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, jeugdbeleid, gezondheidsbeleid. Ommen Vitaal Vechtdal (deelprojecten Vroeg Erbij en de Gezonde Werknemer ); WMO project Wijk Lekker fit (in het kader van dit project is het doel te komen aan 36 gezonde wijken/dorpen in de provincie Overijssel); WMO project Actief Betrokken Club (in het kader van dit project is het doel om meer sportverenigingen te stimuleren/faciliteren een actief betrokken rol in de samenleving op te pakken) De inzet van de Samen Doen teams (1 sociaal wijkteam in Ommen) binnen de transities; Raakvlakken met portefeuilles; communicatie/voorlichting, welzijn breed (incl. wmo), onderwijs, sport, gezondheidsbeleid, openbare ruimte, wonen. Pagina 6
2.3. Gewenste situatie De nadruk voor de preventie van overgewicht bij jeugd en jongeren moet met name liggen op een goede samenwerking en afstemming tussen alle instellingen die werken met kinderen en jeugd. Om daadwerkelijk resultaten te boeken is er een sterke(re) integrale aanpak op maat nodig. Mede om die reden zijn de gemeenten Ommen en Hardenberg begin 2014 een samenwerkingsovereenkomst aangegaan met het landelijke JOGG-bureau. JOGG staat voor Jongeren Op Gezond Gewicht en is de beweging waarbij iedereen in dorp, wijk of stad zich inzet om bewegen en gezonde voeding voor jongeren (en kinderen) gemakkelijk en aantrekkelijk te maken Zoals in de inleiding al genoemd en het landelijke JOGG bureau ook op haar site schrijft Overgewicht onder jongeren (en kinderen) is een groeiend landelijk probleem. Ongeveer één op de zeven kinderen is te zwaar. In sommige wijken zelfs één op de drie. Het is dan ook de moeite waard te investeren in preventie van overgewicht op jonge leeftijd. Zo kan de Nederlandse jeugd gezond opgroeien. 2.4. JOGG aanpak De JOGG beweging draait om de gezamenlijke-, preventieve inzet voor verandering van omgeving en gedrag. De beproefde Franse methode (EPODE: Laten we samen obesitas bij kinderen voorkomen.) heeft er in Frankrijk voor gezorgd dat er op een termijn van 3 tot 5 jaar een daling is van het aantal kinderen met overgewicht. Deze lokale aanpak, waarbij niet alleen ouders en gezondheidsprofessionals zich bezighouden met het bevorderen van gezond gewicht bij kinderen, maar bijvoorbeeld ook winkeliers, bedrijven, scholen, sport- en welzijnsorganisaties en zelfs woningcorporaties, moet er voor zorgen dat overgewicht een halt toe wordt geroepen. Nog veel initiatieven gericht op een gezonde en actieve leefstijl vinden naast elkaar en los van elkaar plaats. JOGG is een beweging die zich juist richt op de verbinding tussen initiatieven en stimuleert samenwerking waar mogelijk. 2.5. JOGG pijlers De JOGG aanpak werkt volgens vijf pijlers, deze worden hieronder kort toegelicht. Politiek-bestuurlijk draagvlak Gezond gewicht, als onderdeel van een gezonde leefstijl en een gezonde leefomgeving, heeft een belangrijke plaats in de collegeprogramma s. Burgemeester en wethouders zijn enthousiast, bekend met en betrokken bij de JOGG-beweging. Zij dragen ieder vanuit hun eigen portefeuille bij aan het resultaat. Pagina 7
Publiek-private samenwerking Lokale bedrijven zijn nauw betrokken bij de JOGG-aanpak. Ze denken mee in het project, leveren menskracht en communicatiekracht, dragen (financieel of met expertise) bij aan activiteiten of organiseren zelf activiteiten die bijdragen aan de doelstelling. Sociale marketing Denken als een marketeer en je vooraf goed verdiepen in de doelgroep om uiteindelijk bepaalde gedragsdoelen bij die doelgroep te bereiken, daar draait het om bij sociale marketing. Binnen de aanpak worden de principes van sociale marketing toegepast op de lokale situatie. Wetenschappelijke begeleiding en evaluatie Meten is weten. JOGG heeft een voortgangstool ontwikkeld die helpt om het proces te monitoren. Daarnaast wordt ook op frequente basis het gedrag en de BMI (Body Mass Index; verhouding tussen lengte en gewicht)van de kinderen gemeten (GGD monitor, Jeugdsportmonitor Overijssel en lokale fittesten) Dit heeft een tweeledig doel, te weten het tijdig kunnen opsporen en doorverwijzen van kinderen naar het juiste zorgaanbod en het goed kunnen monitoren van de overgewicht cijfers. Verbinding preventie en zorg Een sluitende ketenaanpak is essentieel. Ommen / Hardenberg streeft ernaar dat (zorg)professionals overgewicht in een vroeg stadium signaleren en de verbinding leggen naar collectief of individueel aanbod in de buurt. Ook dragen we er als gemeente aan bij dat de zorg goed op elkaar is afgestemd en dat kinderen die zorg nodig hebben direct op de juiste plek terecht komen en een passend zorgaanbod ontvangen. 2.6. Wijk-/dorpaanpak De gemeenten Ommen en Hardenberg hebben ervoor gekozen om gezamenlijk op te trekken binnen de JOGG aanpak. De JOGG aanpak heeft in Ommen en Hardenberg de naam Gewoon Gezond meegekregen. Hardenberg en Ommen hebben samen ongeveer 80.000 inwoners. De JOGG aanpak kenmerkt zich door het specifiek inzetten van de aanpak op dorpen en wijken. De JOGG aanpak biedt daarom veel kansen in de gemeente Ommen en Hardenberg. Beide gemeenten zijn plattelandsgemeenten. Door juist in te zetten op deze wijken/dorpen van beide gemeenten en gebruik te maken van de kracht en samenwerking die daar (al) ligt zal het resultaat groter zijn. In de keuze voor de gebieden (wijken/dorpen) waar op ingezet gaat worden zijn een tweetal uitgangspunten bepaald; Inzetten op dorpen/wijken met een lage Sociaal Economische Status (lage SES) of gebieden waar gebleken is dat daar de meeste risico s en dus ook kansen zijn. Inzetten op dorpen/wijken waar al partijen zijn die zich bezig houden met het stimuleren van een gezond gewicht en waar extra inspanning of aandacht voor een versnelling en versterking kan zorgen. Pagina 8
In 2014-2015 zal gestart worden in Bergentheim en Ommen. Ervaring die daar wordt opgedaan kan vervolgens worden benut bij andere wijken en dorpen die met de JOGG aanpak aan de slag gaan. 2.7. Speerpunten De sleutel van de JOGG aanpak ligt in een structurele gedragsverandering bij kinderen en ouders. Zij moeten gemotiveerd zijn om gezonder te leven. Kinderen en ouders kunnen dat niet alleen. Samen met leraren, zorgprofessionals, ondernemers, gemeente en andere wijk-/dorpspartijen zal er actief gewerkt moeten worden aan een gezonde jeugd in een gezonde omgeving. Binnen de JOGG / Gewoon Gezond aanpak in Ommen en Hardenberg zijn de volgende speerpunten benoemd; 1. Dagelijks voldoende bewegen; 2. Water drinken i.p.v. zoete dranken; 3. Dagelijks eten van groente en fruit; 4. Dagelijks een gezond ontbijt; 5. De gezonde keuze mogelijk maken. 2.8. Randvoorwaarden voor succes Binnen de JOGG aanpak zijn een aantal belangrijke randvoorwaarden nodig die bepalen of de aanpak resultaat gaat opleveren; Regierol voor de gemeente en aanwezigheid van lokaal politiek commitment; Verankering in beleid, zowel bij gemeenten als onderwijs en overige stakeholders; Een goede situering en voldoende beschikbare tijd van de lokale projectleider (JOGG regisseur) is essentieel; Inzet van een beweegteam (buurtsportcoaches gezonde leefstijl) heeft de voorkeur. Op deze manier kunnen initiatieven opgestart en ondersteund worden. Inzet is om voornamelijk kortdurende ondersteuning te bieden en in te zetten op zelfredzaamheid. Instellen van specifieke werkgroepen met specifieke taken (pr/communicatie, monitoring/evaluatie, etc.) om het overgewicht in Ommen en Hardenberg terug te dringen; Interventies op scholen zijn een 1e stap om bewustwording te creëren. Maar een multi-stakeholders benadering is noodzakelijk voor snellere en blijvende resultaten; Jaarlijkse meting/monitoring van overgewicht bij kinderen; Publiek/private samenwerking leidt tot betere resultaten; Pagina 9
Regelmatig communiceren met alle betrokkenen; Commitment voor een lange termijn aanpak en aandacht voor borging; Het is van belang om met alle partijen een eenduidige inhoudelijke kernboodschap te formuleren en daar in de uitvoering consequent aan vast te houden. Door alle partijen dient dezelfde boodschap uitgedragen te worden. Pagina 10
3. Meetbare doelstellingen De doelstellingen zijn onderverdeeld in een hoofddoelstelling en gedrags-/omgevings-/ en procesdoelstellingen. Voor het vaststellen van de doelstellingen is gebruikt gemaakt van bestaande cijfers van de Jeugdsportmonitor van de sportraad Overijssel die elke twee jaar wordt afgenomen. Onderstaande cijfers zijn gehaald uit de laatst gehouden jeugdsportmonitor 2014. Deze cijfers gaan over de leeftijdscategorie 4 17 jaar. 3.1. Hoofddoelstelling Het hoofddoel is als volgt: Het percentage kinderen en jongeren met overgewicht en obesitas in de gemeenten Hardenberg en Ommen stabiliseert in de komende 3 jaar. De huidige situatie in Hardenberg en Ommen (leeftijd 4 17 jaar) als het gaat om overgewichtcijfers is als volgt; Hardenberg: 8% overgewicht, 2% obesitas Ommen: 9% overgewicht, 1% obesitas 3.2. Gedragsdoelen Op het moment dat de gestelde omgevings- en procesdoelen gehaald worden is de verwachting dat er in 2020: Een toename te zien is in het percentage kinderen (leeftijd 4 17 jaar) dat voldoet aan 60 minuten bewegen per dag. (Nederlandse Norm Gezond Bewegen, NISB). Op dit moment voldoet 13% in Ommen en 10% in Hardenberg aan deze norm. Een toename te zien is in het aantal kinderen in de leeftijd van 4 tot 17 jaar in de gemeente Ommen en Hardenberg wat lid is van een sportverenging. Op dit moment is in Ommen 71% en in Hardenberg 74% lid van een sportvereniging. Een aanzienlijke afname is van het dagelijks drinken van suikerhoudende dranken (3 glazen of meer per dag). Op dit moment drinkt 61% (Ommen) en 65% (Hardenberg) van de kinderen in de leeftijd van 4 17 dagelijks deze hoeveelheid. Een toename is van het dagelijks drinken van water. In Ommen drinkt 43% en in Hardenberg 38% van de kinderen in de leeftijd van 4 17 jaar dagelijks 3 glazen water of meer. Een aanzienlijke toename is van de dagelijkse inname van groente en fruit bij kinderen in de leeftijd van 4 17 jaar. Op dit moment voldoet 4% (Ommen) en 3% (Hardenberg) aan de groentenorm (= dagelijks 150 gram per dag voor 4-11 jaar en 200 gram per dag voor 12+). Op dit moment voldoet 21% (Ommen) en 16% (Hardenberg) aan de fruitnorm (= dagelijks twee stuks fruit per dag). Pagina 11
3.3. Omgevingsdoelstellingen Primair Onderwijs 2017: 40% van alle basisscholen in Ommen (6 van de 15) en Hardenberg (18 van de 45) hebben het vignet gezonde school aangevraagd of behaald. 2020: 60% van alle basisscholen in Ommen (9 van de 15) en Hardenberg (27 van de 45) hebben het vignet gezonde school aangevraagd of behaald. Huidige situatie: Op dit moment zijn er twee scholen voor primair onderwijs in de gemeente Hardenberg die een vignet gezonde school hebben. In Ommen zijn er nog geen scholen met een vignet. Voortgezet Onderwijs 2017: 50% van de scholen voor voortgezet onderwijs in Ommen (1) en Hardenberg (4) hebben het vignet gezonde school aangevraagd. 2020: 75% van de scholen voor voortgezet onderwijs in Ommen (2) en Hardenberg (6) hebben het vignet gezonde school behaald. Huidige situatie: Op dit moment is er één school voor voortgezet onderwijs in de gemeente Hardenberg die een vignet gezonde school heeft. Kinderdagverblijven/peuterspeelzalen In 2017 hebben 50% van de kinderdagverblijven/peuterspeelzalen in de gemeente Ommen en Hardenberg water drinken opgenomen in hun beleid. In 2020 heeft 50% van de kinderdagverblijven/peuterspeelzalen het vignet gezonde kinderopvang behaald. Sportverenigingen In 2017 heeft 50% van de sportverenigingen met een kantine/clubhuis een voorlichting gehad over de gezonde sportkantine. In 2020 heeft minimaal 25% van de sportverenigingen met een eigen kantine/clubhuis een Bronzen status (Bronzen kantine: binnen elke aangeboden productgroep wordt minstens 1 betere optie zichtbaar aangeboden) Pagina 12
Openbare ruimte In 2017 zijn er minimaal 2 plekken in de openbare ruimte gerealiseerd waar kinderen/jongeren uitgedaagd worden te gaan bewegen. Te denken valt hierbij aan het realiseren van multifunctionele speelvelden (al dan niet met interactieve speelobjecten). In 2020 zijn er minimaal 4 plekken in de openbare ruimte gerealiseerd waar kinderen/jongeren uitgedaagd worden te gaan bewegen. Te denken valt hierbij aan het realiseren van multifunctionele speelvelden (al dan niet met interactieve speelobjecten). In 2020 zijn er 4 openbare watertappunten in de gemeente Hardenberg / Ommen gerealiseerd. Pagina 13
3.4. Procesdoelen De procesdoelen gaan onder meer in op de mate van samenwerking tussen partijen, op het creëren van draagvlak, op de wijze van monitoring en op het bereik van de doelgroep. Voor Ommen/Hardenberg zijn de volgende doelen geformuleerd; Gezond gewicht, als onderdeel van een gezonde leefstijl, heeft een belangrijke plaats in het collegeprogramma s. Burgemeester en wethouders zijn enthousiast, bekend met en betrokken bij de JOGG-beweging en zorgen voor inzet van middelen en menskracht. Wethouders van beide gemeenten treffen elkaar regelmatig rondom de afgesproken doelstellingen. Partners: In 2017 zijn er minimaal 3 private partners (bedrijven) die de JOGG/Gewoon Gezond aanpak ondersteunen en participeren in het realiseren van een gezonde jeugd in een gezonde omgeving. In 2020 zijn er minimaal 5 private partners (bedrijven) die de JOGG/Gewoon Gezond aanpak ondersteunen en participeren in het realiseren van een gezonde jeugd in een gezonde omgeving. Supporters: In 2017 zijn er minimaal 60 organisaties aangesloten als supporter van Gewoon Gezond Ommen-Hardenberg. Zie www.gewoongezond.info. In 2020 zijn er minimaal 80 organisaties aangesloten als supporter van Gewoon Gezond Ommen-Hardenberg. Zie www.gewoongezond.info Er is een website Gewoon gezond met informatie over JOGG, de JOGG aanpak, partners, supporters en activiteiten. De diverse wijken en dorpen maken gebruik van de gezamenlijke website om hun activiteiten te delen zodat men op de hoogte is van de interventies in de verschillende gebieden. De lokale aanpak wordt gemonitord en geëvalueerd op proces en effect. Alle activiteiten voor jongeren (0 tot 19 jaar) gericht op gezond gewicht in de betreffende dorpen en wijken worden door de professionals zelf bijgehouden in een digitale activiteitenmonitor. De JOGG regisseur verzamelt en bundelt voor het hele gebied. Er is een sluitende ketenaanpak waarin het kind met overgewicht/obesitas wordt gesignaleerd en doorverwezen wordt naar geschikte (zorg)programma s. In 2015 zijn er heldere, werkbare afspraken met alle wijkteams die kinderen met overgewicht en obesitas signaleren over doorverwijzing en rolverdeling van deze kinderen. Deze afspraken zijn bij alle relevante partijen bekend en geaccepteerd. Pagina 14
3.5. Monitoring en evaluatie van de doelen. Onderstaand schema zal worden ingevuld met de gemeente, sportservice Overijssel en GGD IJsselland om te bepalen met welke meetinstrumenten de doelen worden gemonitord en wie verantwoordelijk is voor het monitoren van deze doelen. Moet nog worden ingevuld Doelen Inspanningen en activiteiten Speerpunt Doelgroep Verantwoordelijkheid Methode Wanneer Pagina 15
4. Draagvlak en organisatiestructuur 4.1. Politiek-bestuurlijk draagvlak Politiek-bestuurlijk draagvlak is essentieel voor een succesvolle invoering van de JOGG aanpak in de gemeente. Daarvoor is het van essentieel belang dat gezond gewicht, als onderdeel van een gezonde leefstijl, een belangrijke plaats inneemt in het collegeprogramma, en dat burgemeester en wethouders bekend, enthousiast en betrokken zijn bij de JOGG beweging. 4.2. Publiek-private samenwerking Voor een slagvaardige uitvoering van de JOGG aanpak is het daarnaast van belang dat er draagvlak wordt gecreëerd onder alle betrokkenen (stakeholders). Om dit te realiseren worden lokale publieke en private partijen benaderd en uitgedaagd om zich aan te sluiten bij de JOGG aanpak in Ommen en Hardenberg. Alle partijen kunnen een plek krijgen in een heldere en slagvaardige organisatie. 4.3. Partners en supporters Binnen de organisatiestructuur wordt er een onderscheidt gemaakt tussen partners en supporters (voor een opsomming van partners en supporters die inmiddels aangesloten zijn (zie bijlage 2) Partners: Zij verbinden zich voor minimaal 3 jaar aan JOGG. Partners maken deel uit van de kerngroep en zij geven mede richting aan de uitvoering. Met deze partijen wordt een samenwerkingsovereenkomst getekend. Zij ondersteunen JOGG door concreet bij te dragen middels minimaal 1 van de onderstaande middelen; Mensen: beschikbaar stellen van menskracht bij evenementen; Munten: financiële bijdrage Middelen: uitwisselen van expertise op gebied van bv. marketing en communicatie; Media: inzet van communicatiemiddelen; Massa: lokale betrokkenheid bij specifieke programma s, activiteiten, scholen, clubs.; Supporters: Dit zijn partijen die de JOGG aanpak omarmen en in hun eigen directe omgeving concreet bijdragen aan het behalen van de doelstellingen. Van supporters wordt verwacht dat zij; Aandacht besteden binnen de eigen organisatie aan minimaal 2 van de 5 speerpunten van de JOGG/Gewoon Gezond aanpak; De JOGG/ Gewoon Gezond aanpak ondersteunen door als ambassadeur in de eigen omgeving op te treden; Binnen de organisatie medewerkers, leerlingen, klanten de mogelijkheid bieden om gezonde keuzes te maken; Waar mogelijk actief mee werken aan activiteiten en interventies die mede vanuit de JOGG/Gewoon Gezond aanpak plaatsvinden en/of plaats te nemen in 1 van de werkgroepen in de wijk/het dorp.: Pagina 16
4.4. Organisatiestructuur Gewoon Gezond Ommen-Hardenberg Kerngroep Partners Supporters JOGG regisseurs PR/Communicatie Monitoring/Evaluatie Gezonde (sport)kantines Gezonde en vitale dorpen/wijken Gezonde scholen Gezonde kinderopvang Gezonde (leef)omgeving 4.4.1. Kerngroep In de kerngroep zijn zowel de publieke als de private partijen vertegenwoordigd. De kerngroep bestaat op dit moment uit; Gemeente Hardenberg (wethouder) Gemeente Ommen (wethouder) Rabobank > partner (directie) Beter Wonen Vechtdal > partner (directie) De Veste > partner > (directie) De kerngroep is verantwoordelijk voor; Bevorderen van aandacht voor gezonde jeugd in een gezonde omgeving en de JOGG aanpak; Bevoegdheden en verantwoordelijkheden zullen t.z.t. met de kerngroep worden vastgesteld!! Kerngroep komt twee keer per jaar bij elkaar (bestaat uit management) 4.4.2. JOGG regisseur / projectleider Aanspreekpunt voor de kerngroep Aanspreekpunt voor de werkgroepen Verantwoordelijk voor inhoud, voortgang, monitoring en budget Schakel tussen kerngroep en werkgroepen en JOGG landelijk Pagina 17
4.4.3. Werkgroepen Per werkgroep worden specialisten op het betreffende onderwerp ingezet vanuit de verschillende betrokken partijen, waardoor er een mix van kennis beschikbaar is. 5. Ketenaanpak De JOGG aanpak is een geïntegreerde aanpak waarbij de samenwerking met andere organisaties, programma s, projecten en activiteiten zoveel mogelijk wordt opgezocht. Momenteel is de ontwikkeling van sociale wijkteams volop in beweging. Het is essentieel om daarbij aan te sluiten zodat in samenwerking met deze teams een sluitende aanpak kan worden ontwikkeld rondom overgewicht en obesitas bij kinderen. Om een goede aansluiting te maken tussen preventieve en zorgactiviteiten zullen in ieder geval de volgende acties in gang worden gezet; overzicht maken van partijen en hun aanbod bijeenkomsten organiseren met betrokken ketenpartners goede samenwerking en afstemming realiseren rond ketenzorg (over het proces, het aanbod, organisatie) tussen preventie -, zorg professionals en zorgverzekeraar. werkgroep inrichten specifiek gericht op een sluitende ketenaanpak (werkgroep zorg) uitwerken van plan van aanpak nieuwe aanpak borgen i.s.m. partners Ook zal bekeken worden of LEFF mogelijkheden biedt als aanvulling op reeds bestaande zorg. LEFF is een laagdrempelig leefstijlprogramma voor kinderen van 7 tot 13 jaar dat zich richt op kinderen met overgewicht en hun ouders. Dit draait momenteel als pilot in enkele gemeenten. Pagina 18
6. Communicatie en sociale marketing (wordt nog aangevuld door collega communicatie/marketing) 6.1. Middelen Om iedereen in de gemeente Ommen-Hardenberg te kunnen informeren en de verbinding met alle stakeholders (betrokkenen) zo optimaal mogelijk te ondersteunen, is een website (www.gewoongezond.info) ontwikkeld. Deze website biedt naast inhoudelijke informatie ook ruimte voor aandacht voor activiteiten. Via de website kunnen partners en supporters zichzelf kenbaar maken en aangeven wat zij doen om een bijdrage te leveren aan een gezonde jeugd en een gezonde omgeving. Daarnaast zullen betrokkenen geïnformeerd worden middels een maandelijkse nieuwsbrief, rapportages en korte presentaties. Naast de website wordt er gebruik gemaakt van reguliere communicatie uitingen als; regionale kranten en tijdschriften, kabelkrant, regionale omroep etc. 6.2. Beeldmerk In de communicatie wordt gebruik gemaakt van een eigen beeldmerk; Gewoon Gezond Hardenberg en Gewoon Gezond Ommen. Daarnaast wordt het JOGG logo en JOGG materiaal ingezet. 6.3. Thema s De JOGG aanpak werkt met ondersteunende campagnes rondom een jaarthema. Als JOGG gemeente kunnen we deze campagnes inzetten. Het gaat hierbij om; 1. Thema Drink Water 2. Thema Gratis Bewegen 3. Thema Groente en Fruit 6.4. Organisatie Er wordt een werkgroep communicatie opgestart. Deze werkgroep is verantwoordelijk voor de communicatie. En zal een plan maken waarbij ook voor specifieke interventies en doelgroepen de principes van sociale marketing toegepast zullen worden. Binnen de gemeente is iemand aanwezig die ondersteuning biedt op deze pijler. Pagina 19
7. Monitoring en evaluatie Cijfers dienen als basis voor het bepalen van de doelstellingen. Er wordt gewerkt met cijfers uit de Jeugdsportmonitor (sportservice Overijssel) en de Kindermonitor (GGD). Naast deze cijfers zullen er nulmetingen plaatsvinden die aansluiten op de voorgenomen interventies / activiteiten. Zo kan een nulmeting plaatsvinden t.a.v. de daadwerkelijk inname van zoete drankjes. Na interventies op het terrein van het bevorderen van het drinken van water, kunnen de effecten gemeten worden. De werkgroep monitoring en evaluatie zal een overzicht uitwerken van middelen die ingezet zullen worden. Naast evaluatie op de activiteiten nemen zij hierin ook een procesevaluatie op teneinde de lokale aanpak te kunnen optimaliseren. Pagina 20
8. Begroting Kosten Inzet van JOGG regisseur: Inzet van beweegteam: PR/communicatie: Diverse activiteiten: Projectmatige initiatieven: gemeente Ommen/Hardenberg gemeente Ommen/Hardenberg beide gemeenten + partners supporters beide gemeenten + partners Mogelijke inkomsten Subsidie vanuit provinciale en landelijke programma s Fondsen Pagina 21
Bijlage: Marketingplan / Gemeenten Ommen en Hardenberg / Gewoon Gezond 1. Inleiding Overgewicht onder de jeugd is een groeiend probleem. Het percentage overgewicht onder kinderen en jongeren is in 30 jaar met 40% gestegen. Gemiddeld is ongeveer één op de zeven kinderen te dik. In Haarlemmermeer zijn de cijfers vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde. Ommen en Hardenberg hebben bij de integrale aanpak van overgewicht onder de jeugd gekozen voor de JOGG-aanpak en zich aangesloten bij de JOGG-beweging van 1 januari 2014. Omdat de beide gemeenten gezonde leefstijl belangrijk vinden, is gekozen voor een gewoon gezond campagne. Een leefstijlkeurmerk dat onder een project, activiteit of kan worden gedrukt om te benadrukken dat dit initiatief net even iets gezonder is. Er gebeurt namelijk al veel op dit gebied, maar is er een integrale aanpak nodig om ook daadwerkelijk een verandering te laten plaatsvinden. De marketingcampagne ondersteunt hierin. 2. Uitgangspunten Gewoon Gezond Samenwerking staat centraal Keurmerk benadrukt dat het luchtig is, dus simpele kleine aanpassingen waardoor het nét even iets gezonder is Het heeft een vrolijke en blije uitstraling, zowel in foto s, kleuren als teksten De samenwerkende partijen moeten zo makkelijk mogelijk kunnen aanhaken; een toolkit met hierin in ieder geval; logo, beelden, halffabricaten, bidons, facebookbanners, e.d. moeten aanwezig zijn. sociale media wordt actief gebruikt door de beide gemeenten Laagdrempelig 3. Marketingcommunicatiedoelstellingen Kinderen / jongeren van 0-12 jaar in de JOGG-gebieden en hun ouders weten welke activiteiten er in het kader van Gewoon Gezond/JOGG en het jaarlijks gekozen thema worden georganiseerd / hebben daaraan deelgenomen. (Mogelijke) samenwerkingspartners in de JOGG-gebieden weten waar JOGG voor staat / hebben bijgedragen aan JOGG-activiteiten en zijn op de hoogte van het jaarlijks gekozen thema. Pagina 22
4. Marketingcommunicatiestrategie Ondersteunend aan de strategie van het Plan van Aanpak is de communicatie er op gericht om partijen te inspireren om bij te dragen aan Gewoon Gezond Hardenberg/ Gewoon Gezond Ommen. Samenhang tussen de verschillende interventies en activiteiten aan te brengen en te verduidelijken. Kinderen in de Gewoon Gezond-wijken en hun ouders worden verleid om mee te doen aan activiteiten die in het kader van dit project worden georganiseerd. Voor de communicatie in de beide gebieden zijn de landelijke richtlijnen voor de communicatie rondom JOGG ondersteunend. Deze richtlijnen betekenen o.a. een positieve aanpak, een kernboodschap, een logo en beeldmateriaal. JOGG-Nederland ondersteunt de gemeente en haar lokale partners hierin. De communicatieaanpak Gewoon Gezond is overkoepelend en geldt voor alle lokale partners. Bedoeling is dat alle partners indien gewenst op basis hiervan een eigen communicatieplan opstellen voor hun JOGG-activiteiten. Bekendheid geven aan de JOGG-beweging op zich is geen doel: JOGG is alleen een merk van de stakeholders. Voor de inwoners van de beide gemeenten is het niet van belang om op de hoogte te zijn van JOGG: zij moeten vooral weten dat bewegen en gezond eten en drinken leuk, gezond en laagdrempelig is. 5. Organisatie van de communicatie De gemeente voert de regie over de communicatie, waar nodig in afstemming met JOGG-NL. Gewoon Gezond wordt in de startfase actief ondersteund door de beide gemeenten. De samenwerkende partijen dienen op den duur ook een bijdrage te leveren aan de communicatie. 6. Kernboodschap Een gezonde jeugd in een gezonde omgeving! Stimuleren en mogelijk maken van gezonde leefstijl (voeding en bewegen) ter preventie van overgewicht en obesitas bij de jeugd van 0-19 jaar in de gemeente Hardenberg Inzet op; Gezond gedrag, Gezonde omgeving, Gezonde zorg 7. Doelgroepen Kinderen / jongeren van 0-19 jaar in de JOGG-gebieden en hun ouders Partners Supporters (po en vo scholen/opvang / peuterspeelzalen/kinderopvang / financiële supporters / fysiopraktijken / supermarkten Pagina 23
8. Algemene middelen Nieuwsbrief: De opzet van de nieuwsbrief van Gewoon Gezond moet aansluiten op de landelijke nieuwsbrief van JOGG. Hierbij is het streven dat de nieuwsbrief van Gewoon Gezond eens in de zes weken uitkomt. In deze nieuwsbrief wordt een vast format gehanteerd, waarin ruimte is voor verschillende rubrieken en afbeeldingen. Bij deze rubrieken moet er uiteraard aandacht worden besteed aan de activiteiten die Gewoon Gezond organiseert of waaraan zij deelnemen. Daarnaast kan er in elke nieuwsbrief een partner worden uitgelicht, net als op de website van Gewoon Gezond. Persberichten: Freepublicity wordt ingezet om zo veel mogelijk bekendheid te generen van Gewoon Gezond en de aanpak van JOGG. Website www.gewoongezond.info: Op de website staat een goede informatie. Deze website kan vaker ingezet worden. Sociale Media campagne Bij social media draait het vooral om interactie met de doelgroep. Het is dus van belang dat er snel gereageerd wordt op de doelgroep wanneer er bijvoorbeeld een vraag binnenkomt. Daarnaast kan interactie ook door Gewoon Gezond zelf worden opgeroepen door een vraag aan de doelgroep te stellen. Het makkelijkste middel hiervoor is Twitter, hierbij kunnen korte berichtjes een groot publiek bereiken. Op Facebook is het belangrijk dat er regelmatig iets geplaatst wordt en er veel mensen zijn die lid worden van de pagina (de pagina liken ). Hier kunnen, net als in de nieuwsbrieven, regelmatig partners worden uitgelicht en activiteiten worden aangekondigd. - Advertentiecampagne De inhoud van de nieuwsbrief kan, naast het verzenden per mail, ook in kranten worden gepubliceerd. - Bijeenkomsten - Themacampagnes 10. Planning De communicatieadviseur van de BOH houdt een communicatiekalender bij, die gevuld wordt door alle partners. Partners geven hun activiteiten tijdig door aan de gemeentelijke JOGG-regisseur en communicatieadviseur. Pagina 24
Jaarthema 2015-2016 water drinken + bewegen (gratis) +aandacht voor vignetten gezonde school/ kinderopvang en sportkantine 2016-2017 water drinken + bewegen (gratis) + groente en fruit 2016: Primair en voortgezet onderwijs, kinderdagverblijven/peuterspeelzalen en sportverenigingen Vignet gezonde school behalen/ Gezonde kinderopvang behaald, Inspiratiesessies gezonde sportkantine Marketingacties: NOG NADER TE BEPALEN 20217-2020 Openbare ruimte In 2017 min. 2 plekken in openbare ruimte realiseren waar kinderen worden uitgedaagd te gaan bewegen, in 2020 min. 4 plekken. Gedrag -> campagne gratis bewegen 2017! 60 minuten gratis bewegen per dag Lid van sportvereniging Meer water/minder suikerhoudende dranken drinken Groente en fruit dagelijkse inname van 150gram per dag, 200 gram 12 +. Fruit 2 stuks per dag Pagina 25
Watercampagne 2015/2016 Doelgroepen Scholen (primair en voortgezet onderwijs) Kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang Sportverenigingen Huisartsen, diëtisten en consultatiebureaus Andere partijen in de wijk Boodschap Water drinken wordt weer heel gewoon. Met de aanpak DrinkWater maakt JOGG water drinken gemakkelijk en aantrekkelijk. Bestaande kranen, waterkoelers, watertappunten en waterflesjes worden zichtbaar en toegankelijk gemaakt. Water is in Nederland overal aanwezig. Op momenten dat jongeren dorst hebben, drinken ze voortaan vaker water en minder vaak zoete dranken. Water drinken levert een positieve bijdrage aan de preventie van overgewicht. JOGG roept iedereen op (bestaande) activiteiten te koppelen aan het thema water. Stimuleer het drinken van water in ieder geval op school, op het werk, in de wijk, tijdens het sporten of in de kantine. Marketingacties Waterkoelers op scholen neerzetten ism partners Watertappunten toevoegen in de gemeenten Ommen en Hardenberg, 1 e punt geopend op 3 oktober ism partners Pimp-up mijn waterkaraf 22 maart is Wereldwaterdag -> start voor Water Week Creëer een toegankelijke waterkraan of waterkoeler bij sportverenigingen. Hang er een bord boven met DrinkWater: vul hier je waterfles Middelen Pagina 26
Middel Doelgroep Doel Poster (diverse varianten) scholen, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang. Ook bij sportverenigingen, huisartsen, diëtisten en consultatiebureau. Zichtbaarheid creëren bij punten waar water kan worden gedronken. Citydisplays Inwoners gemeenten Ommen en Hardenberg Aandacht voor het drinken van kraanwater Waterkaraf versieren bijvoorbeeld voor Moederdag Themapagina in DC/VC Scholen, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en BSO. Inwoners gemeenten Ommen en Hardenberg Kinderen bewust maken van het drinken van water en moeders geven hun kinderen water uit deze karaf. Rondom een aantal acties een themapagina in de DC/VC plaatsen Nieuwsbrief GG over alleen Water Waternieuwsbrief en folder voor ouders Banners/spandoeken langs het veld om water drinken te promoten Alle doelgroepen Scholen, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en BSO. Sportverenigingen/ouder van kinderen langs het veld Zichtbaarheid en geven van tips Maak gebruik van de digitale oudernieuwsbrief en waterfolder om ouders te informeren, bewust te maken en tips te geven Zichtbaarheid Pagina 27