WIJKAVONDEN KERKGEBOUWEN SEPTEMBER 2016 Deel 2 presentatie namens het College van Kerkrentmeesters door br. Aris van Werven (voorzitter) Gemeente, Graag willen we met u het proces delen dat we vanaf vorig jaar lente hebben afgelegd. Ook willen we een concreet voorstel aan u voorleggen. een kerkgebouw Het gaat vanavond over kerkgebouwen. Dit zijn twee woorden: kerk én gebouw. Wij zijn Gods kerk. Een kerkgebouw wordt heilig door het gebruik. Het wordt ook een gebouw waaraan we hechten. Een gebouw waarin we wellicht veel meegemaakt hebben. Ook ontmoetingen met God. uitgangspunten onderzoek gebouwen Bij het onderzoek naar de kerkgebouwen hebben we ons door zeven uitgangspunten laten leiden. Deze willen we met u delen. Deze uitgangspunten komen later ook nog terug bij de beoordeling van de opties. 1. We willen voldoende capaciteit voor de drie stromingen, zodat de erediensten volledig tot hun recht kunnen komen. 2. We willen voor alle typen diensten de mogelijkheid bieden om twee keer op een zondag naar de kerk te gaan. 3. We houden rekening met een toename van het bezoek van de liturgisch vernieuwde diensten en willen dat ook kunnen opvangen. 4. We gaan uit van een handhaving van de huidige situatie met vijf geografische wijken en per wijk een kerkgebouw; elke wijk heeft of krijgt een wijkgebouw. 5. We houden voor de komende 15-20 jaar rekening met een geleidelijke daling van het ledenaantal (met 1% per jaar). 6. We vinden het belangrijk dat de exploitatie voor de volgende generatie draagbaar is. 7. We hechten aan een flexibel indeling. We hebben ideeën over hoe onze gemeente zich gaat ontwikkelen. We willen echter ook een andere dan verwachte ontwikkeling goed kunnen opvangen. opdracht algemene kerkenraad Van de algemene kerkenraad hebben we de volgende opdracht ontvangen: geef ons advies op welke wijze een structurele oplossing voor het kerkgebouwenvraagstuk gevonden kan worden. Behoud de Oude Kerk en betrek ook de wijkgebouwen in het onderzoek. Als college van kerkrentmeesters hebben we ook naar een antwoord gezocht op de vraag: Hoe ontwikkelt onze gemeente zich op lange termijn. De kerkgebouwen moeten immers nauw aansluiten op de voorziene ontwikkeling. - 1 -
ondernomen acties Als college zijn we intensief opgetrokken met de beleidscommissie en de algemene kerkenraad. De visie op de toekomst van de gemeente is opgehaald en belangrijke kengetallen over bezoekersaantallen per dienst, de ontwikkeling van leden en dergelijke zijn geanalyseerd. Vanuit ons college zijn kerkrentmeesters met een bouwkundige en financiële achtergrond aan de slag gegaan. Zij hebben de huidige situatie in kaart gebracht (aantal zitplaatsen, staat van onderhoud en verwacht onderhoud) en de mogelijkheden bekeken van uitbereiding van de Goede Herderkerk en Rehoboth. Ook hebben zij de mogelijkheden van verkoop en nieuwbouw onderzocht. Extern hebben we overlegd met de burgerlijke gemeente en met meerdere projectontwikkelaars. Met nadruk zeggen we dat we overlegd hebben; er kon nog niet worden onderhandeld omdat er geen beslissing is genomen. Meerdere opties zijn doorgerekend en besproken in het college, de algemene kerkenraad en de wijkkerkenraden. huidige situatie In de huidige situatie bieden de Goede Herderkerk en Rehoboth plaats aan respectievelijk 680 en 480 bezoekers. Het gemiddeld aantal bezoekers bedraagt 664 in de Goede Herderkerk en 382 in Rehoboth. Beide kerkgebouwen zijn toe aan groot onderhoud. Beide gebouwen bieden onvoldoende ruimte voor ontmoeting. de gebouwen zijn ook niet flexibel, duurzaam en toekomstbestendig. Bij de Goede Herderkerk hebben we onvoldoende parkeergelegenheid. Bij Rehoboth is de parkeergelegenheid voldoende, nadat De Doorbrekers uit de Veluwehal zijn vertrokken. Ondersteuning van de muzikale bijdrage is op dit moment niet mogelijk in Rehoboth. In de Goede Herderkerk zijn de mogelijkheden hiervoor onvoldoende. Beide kerkgebouwen kunnen worden uitgebreid. De uitbreidingsmogelijkheden van de Goede Herderkerk zijn echter zeer beperkt. onderzochte opties huidige kerkgebouwen De Goede Herderkerk kan met 45 plaatsen worden uitgebreid. Dit kost relatief veel, bovenop het te verwachten bedrag aan groot onderhoud. Na deze beperkte uitbreiding is de noodmaatregel echter niet opgelost. De functionaliteit van het gebouw verbetert ook niet. Verder is het onwaarschijnlijk dat voor de uitbreiding de noodzakelijke gemeentelijke vergunning kan worden verkregen. Rehoboth kan op twee manieren worden uitgebreid / vergroot: via een kanteling van de kerkzaal (plus 130 zitplaatsen) of via feitelijke nieuwbouw (dit levert plus 363 plaatsen op, inclusief galerij). De kanteling van de kerkzaal scoort redelijk qua functionaliteit (ruimte voor ontmoeting, het gebouw wordt flexibeler en er zijn goede mogelijkheden voor ondersteuning muzikale bijdrage). Deze investering is realistisch qua kosten en vergunningen, met uitzondering van de vereiste vergunning voor parkeergelegenheid. Deze optie is alleen mogelijk als we elders parkeerplaatsen aankopen. Met deze uitbreiding van Rehoboth is de noodmaatregel echter nog niet opgelost. Nieuwbouw van Rehoboth scoort goed kan functionaliteit. Het parkeren is echter een nog groter probleem dan bij de kanteling van de kerkzaal. De nieuwbouwoptie met plus 363 plaatsen biedt voldoende ruimte om de noodmaatregel op te lossen. Deze optie is echter niet realistisch qua vergunningen en ook niet qua kosten, zeker niet in combinatie met het aanhouden van de Goede Herderkerk. - 2 -
statistische gegevens Voor ons onderzoek hebben we statistische gegevens verzameld en geanalyseerd. Wat zien we? Het aantal leden daalt geleidelijk, ondanks een relatief sterke groei van de burgerlijke gemeente. De laatste jaren bedraagt de daling jaarlijks circa 1%. We verwachten dat deze ontwikkeling zal voortzetten. Positief is echter de ontwikkeling van het aantal belijdende leden (meelevende) leden. We zien hier een stijging vanaf 2005. Vanaf 2014 is een daling van het aantal kerkbezoekers omgezet in een lichte stijging. We hopen en bidden dat deze ontwikkeling door mag gaan. Deze toename zien we overigens alleen in de ochtenddiensten. Vooral in de middagdiensten is sprake van een afname van het aantal bezoekers. Dit zou een gevolg kunnen zijn van de invoering van de 11 uur dienst. kerkgebouwenopties We hebben vijf opties uitgewerkt. Bij enkele opties zijn de hiervoor geschetste mogelijkheden van de huidige kerkgebouwen (Rehoboth en de Goede Herderkerk) meegenomen. De onderzochte opties zijn: 1. nieuwbouw Rehoboth en aanhouden Goede Herderkerk 2. verkoop Rehoboth, aanhouden Goede Herderkerk plus nieuwbouw van één kleinere kerk 3. verkoop Goede Herderkerk, aanhouden Rehoboth plus nieuwbouw van één kleinere kerk 4. nieuwbouw (groter) Rehoboth en verkoop Goede Herderkerk 5. verkoop Rehoboth en Goede Herderkerk plus nieuwbouw 1 grotere kerk In alle opties blijft de Oude Kerk gehandhaafd. Voor de eerste drie opties geldt dat in twee kerken liturgisch vernieuwde diensten moeten worden gehouden of - net als nu - twee diensten na elkaar in één kerkgebouw. benodigde informatie Voor elke optie hebben we inzicht nodig in: de verwachte opbrengsten uit de eventuele verkoop van één of twee kerkgebouwen, de kosten van nieuwbouw of complete renovatie, overige begrotingsgevolgen en de hoogte van de beschikbare / gespaarde financiële middelen. Voor een inschatting van de mogelijke verkoopopbrengsten hebben we indicatieve biedingen opgehaald bij projectontwikkelaars. We hebben verder mogelijke bouwkavels onderzocht en informatie opgevraagd over de kosten van deze kavels. Ook bij andere kerkelijke gemeenten hebben we informatie opgevraagd over de bouwkosten van een nieuwe kerk. We hebben van onze kerkelijke gemeente diverse statistische gegevens geanalyseerd en ook een enkele kwesties besproken met de accountant (zoals de verwerking van afschrijvingen en verkoopopbrengsten). Met architecten is gesproken over de bouwkosten. effecten van op onze begroting Optie 1 tot en met 4 tonen allen negatieve exploitatie-uitkomsten. De jaarlijkse tekorten zijn het grootst ingeval van optie 1. Optie 5 biedt uitzicht op een lichte verbetering van de begroting in vergelijking met de huidige situatie. - 3 -
Waar zitten de verschillen in? Optie 5 biedt uitzicht op de hoogste verkoopopbrengsten. Deze opbrengsten worden direct in mindering gebracht op de investering in de nieuwe kerk. Bij optie 5 is een groter deel van de opgebouwde voorziening groot onderhoud niet meer nodig (betreffende Rehoboth en de Goede Herderkerk). Verder gaan we bij deze optie van drie naar twee kerkgebouwen. Dat resulteert in lagere kosten voor energie, verzekeringen, gastpredikanten, etcetera. Waarom verslechtert de exploitatie bij optie 1 het meeste? Er zijn geen verkoopopbrengsten, terwijl de toekomstige afschrijvingskosten belangrijk hoger zijn dan bij optie 5. Verder wordt voor deze optie een groot beroep gedaan op eigen middelen. Daardoor zullen de renteopbrengsten zeker op termijn (na een normalisatie van de rente) fors lager uitkomen. Voor optie 1 geldt verder dat er de nodige gelden opzij moeten worden gelegd voor de onderhoudsgevoelige Goede Herderkerk. effecten op onze geldmiddelen Bij optie 1 wordt per saldo het grootste beroep gedaan op de geldmiddelen van onze gemeente. Optie 5 doet het kleinst beroep op deze middelen. De drie andere opties doen een vergelijkbaar beroep op geldmiddelen. Voor deze drie opties zijn per saldo minder geldmiddelen nodig dan voor optie 1. Deze opties doen echter een aanzienlijk groter beroep op de financiële middelen dan optie 5. De voor optie 5 benodigde middelen kunnen niet volledig worden ingezet. We moeten namelijk financiële middelen overhouden voor toekomstig onderhoud. Ook moeten we middelen vrijhouden om het pastoraat te kunnen waarborgen. Bij de bepaling van de geldbehoefte hebben we overigens rekening gehouden met een bedrag dat vanuit acties kan binnenkomen en de vrijval van wat we al gespaard hebben - via de voorziening groot onderhoud (voor de Goede Herderkerk en Rehoboth) en de bouwfondscollecten. toetsing uitgangspunten Toetsen we de opties aan de eerder geformuleerde uitgangspunten dan levert dat het volgende beeld op. Alle opties ondersteunen het aanhouden van geografische wijken en de mogelijkheid om in elke wijk een wijkgebouw te hebben of te krijgen. De eerste drie opties (opties 1, 2 en 3) scoren echter negatief op de volgende uitgangspunten: capaciteit voor de drie stromingen, twee keer per zondag kerkbezoek, opvangen toename kerkbezoek in de vernieuwde diensten, opvangen van een jaarlijks lichte daling van het ledenaantal, het realiseren van een draagbare exploitatie voor volgende generatie en het realiseren van flexibele nieuwbouw. Optie 4 voldoet aan alle uitgangspunten op één na; de exploitatie is niet draagbaar voor de volgende generatie. beeldschets Optie 5 heeft de voorkeur van de algemene kerkenraad en het college van kerkrentmeesters. Deze optie voldoet aan alle gestelde uitgangspunten. Bij deze optie zal onze begroting op de lange termijn ook verbeteren. Het is goed te weten dat: de verkoopopbrengst na onderhandeling nog een verschil kan geven (omdat er nog niet is onderhandeld); - 4 -
het aanbestedingsresultaat aanleiding kan geven tot andere bouwkosten (temeer omdat de bouwkosten nu weer licht stijgen); en we bij de realisatie van de nieuwbouw open staan voor samenwerking met andere organisaties die passen bij onze identiteit. een nieuwe grotere kerk We hebben samen met de kerkenraden meerdere bouwlocaties beoordeeld. Eén bouwlocatie biedt de beste mogelijkheden: er kan een nieuwe grotere kerk worden gerealiseerd in de vorm van een multifunctioneel gebouw met circa 1.000 zitplaatsen. Dit kerkgebouw is flexibel in te richten. De locatie biedt voldoende parkeergelegenheid en het kerkelijk bureau kan daar ook worden gehuisvest. We hebben vijf mogelijke varianten geschetst om zondags zes erediensten in de Oude Kerk en de nieuwe kerk te houden; twee diensten voor elke stroming. adviesvoorstel Op basis van de gestelde uitgangspunten adviseren wij tot: aanschaf van grond op de geschetste locatie en de bouw van een multifunctioneel kerkgebouw op deze locatie; verkoop van grond en kerkgebouw Goede Herderkerk verkoop van grond en kerkgebouw kerkelijk centrum Rehoboth realisatie van een wijkgebouw voor wijk 4 realisatie van kinderoppas in de omgeving van de Oude Kerk tijdspad We hebben een indicatief tijdspad geschetst. In dit pad hebben we de volgende stappen onderscheiden: de verwachte besluitvorming en de start van de ontwikkeling, de onderhandelingen met projectontwikkelaars en de burgerlijke gemeente, oriënterende gesprekken met andere organisaties, de verdere planontwikkeling en de mogelijke start van de nieuwbouw. nogmaals: een kerkgebouw We beseffen dat een kerkgebouw een bijzondere betekenis heeft. Je zult maar jarenlang in de kerk op hetzelfde plekje hebben gezeten en de kerk wordt nu verkocht. We hechten ook aan een gebouw omdat we er goede diensten hebben meegemaakt, bijvoorbeeld met Heilig Avondmal of de Heilige Doop van onze kinderen. Dit laten we staan. We moeten echter ook verder. Als college hebben we de verantwoordelijkheid om de erediensten te faciliteren en de gemeente hierin ook te dienen. Het gaat hierbij ook om de toekomst voor de volgende generatie. - 5 -
uw reactie Op de wijkavonden hebben we u mondeling uitgenodigd om te reageren. Toen hebben we ook aangeven dat we prijs stellen op uw reactie. U kunt aangeven of u het adviesvoorstel onderschrijft. Ook vragen, opmerkingen en ideeën zijn van harte welkom. Tot 31 oktober heeft u de gelegenheid om schriftelijk te reageren. U kunt uw brief of e-mail richten aan de scriba van de algemene kerkenraad: J.C.J. Heijkoop, Heestereng 34, 3773 AL Barneveld, e-mail: scriba.ak.barneveld@gmail.com - 6 -