Fietsen in het Meetjesland: impressies Een bescheiden fietspadenonderzoek

Fietsen in het Meetjesland: impressies Een bescheiden fietspadenonderzoek In de maand april 2012 bezocht ik een aantal gemeenten in het Meetjesland met als doel de fietspaden in kaart te brengen. Maldegem, Knesselare, Nevele, Aalter, Waarschoot, Zomergem en Lovendegem kwamen alvast aan de beurt. We concentreerden ons op de centra en omgevingen van scholen. In het tweede deel van dit onderzoek komen ook Sint-Laureins, Kaprijke, Assenede en Evergem aan de beurt. Voor ons onderzoek ontwikkelden we een checklist. Al vlug bleek dat deze checklist in het algemeen bruikbare elementen bevatte maar lang niet bruikbaar was in de meeste van de centra. Immers in de meeste centra van de gemeenten zijn geen fietspaden aanwezig. Men heeft er het zogezegd gemengd verkeer. Vanuit de gedachte dat automobilisten toch niet vlug rijden in de centra, denken de gemeentebestuurders blijkbaar dat fietsers het verkeer nog meer afremmen zodat fietspaden niet nodig zijn. Richtlijnen In 2011 lanceerde Hilde Crevits nieuwe prijzen voor gemeenten die een tandje bijsteken om het fietsen comfortabeler en veiliger te maken. Hierbij gaf ze een aantal richtlijnen. Omdat ze relevant zijn voor ons onderzoek, vatten we ze hier samen. Bij lage snelheden is gemengd verkeer het veiligst (20-30 km per uur), bij hoge snelheden vrijliggende fietspaden Fietsers zijn vooral kwetsbaar op kruispunten en rotondes Fietsers op een dubbelrichtingsfietspad lopen hogere risico s, tot 60% meer dan op een eenrichtingsfietspad Er gebeuren minder ongevallen in straten waar fietsers in twee richtingen rijden en auto s in één richting Het aantal slachtoffers bij fietsers daalt minder vlug dan bij andere weggebruikers Wat is een fietspad? Om misverstanden te vermijden ga ik uit van de definities die het Vademecum fietsvoorzieningen van de Vlaamse Overheid geeft. Een fietspad maakt geen deel van de rijweg; het kan vrijliggend zijn of aanliggend Het aanliggende fietspad kan verhoogd zijn of gelijkgronds met de rijweg Een vrijliggend fietspad ligt minstens 1 meter van de rijweg en kan niet door ander verkeer worden gebruikt Een tweerichtingsfietspad wordt als dusdanig aangeduid Een fietsweg is een in eigen bedding aangelegd tracé zoals de fietswegen op spoorwegbeddingen Een fietssuggestiestrook is niet opgenomen in het verkeersreglement. De strook wordt uitgevoerd in een andere kleur of ander materiaal op plaatsen waar weinig ruimte is voor een fietspad. De strook kan ook door andere weggebruikers worden gebruikt. Natuurpunt en Partners Meetjesland 1

Gemengd verkeer Menging wordt nagestreefd in gebieden waar 30 km per uur de aangewezen snelheid is. De centra waar wij langs gingen, behoren allemaal tot deze gebieden maar bieden hogere snelheden aan. Gemengd verkeer is voor fietsers een probleem als de snelheid van de andere weggebruikers te hoog is, de aanwezigheid van fietsers in het straatbeeld niet duidelijk is, de conflictpresentatie aan kruispunten onvoldoende is en/of er onvoldoende ruimte is voor een fietspad. Fietssuggestiestroken kunnen beschouwd worden als een menging van verkeersgebruikers. Maar ook hier staan comfort en veiligheid van de fietser centraal en moet het ander verkeer afgeremd worden door ingrepen in de rijbaan. Onze vaststellingen en interpretaties per gemeente Maldegem We rijden Maldegem binnen via de Gentse Steenweg, die beschikt over twee vrijliggende fietspaden met bomen als afscherming. De fietspaden lopen tot aan het einde van de Mevr. Courtmanslaan. Dan begint het gemengd verkeer. Tot aan de Markt en in het hele centrum zijn geen specifieke aanduidingen voor fietsers. Er zijn geen suggestiestroken. In de Westeindestraat liggen betonstrookjes langs de weg maar die zijn vol geparkeerd. Ook hier geen duidelijke fietsvoorzieningen. Vanaf nummer 125 in de Westeindestraat zijn de betonstroken vrij om te fietsen en aangeduid met vage witte strepen. Dit fietspad is aanliggend. De Bogaerdestraat en de Vakekerkweg kennen gemengd verkeer zonder duidelijke verwijzingen voor fietsers. Ook de kruispunten kennen geen specifieke maatregelen zoals een fietssluis. De Stationsstraat, duidelijk breed genoeg voor een fietspad, kent enkel parkeerplaatsen maar geen fietspad. Ook de volgende straten en verbindingen vertonen geen kenmerken van fietsvriendelijkheid: Nieuwstraat, Boudewijn Lippensstraat en K. Andrieslaan. We hebben één bushalte van De Lijn gevonden waar geen overdekte fietsstalling was voorzien (Harlingerhof). We kunnen besluiten dat in Maldegem fietssuggestiestroken veel zouden kunnen goedmaken. Ook aan kruispunten en overgangen kan veel verbeterd worden. Ten voordele van Maldegem dient gezegd dat er veel smalle straten zijn en dat eenrichtingsverkeer al één en ander comfortabeler maakt voor fietsers, maar anderzijds ook meer snelheid toelaat. Adegem (deelgemeente van Maldegem) Komende van Maldegem gaan we aan het Witte Huis de Canadezenlaan in. Breed genoeg maar geen fietsvoorzieningen. Er moeten toch veel kinderen vanuit die nieuwe wijken naar school fietsen? Maar geen fietsweg; Jammer. Adegem dorp kent fietssuggestiestroken. Ze lopen licht en zijn één fietser breed. Er is ook een fietssluis voorzien aan de Staatsbaan. De suggestiestrook wordt onderbroken aan zijstraten door hobbelige klinkers. Op de Spanjaardshoek eindigt de suggestie met twee goten. Onoordeelkundig aangelegd dus. De Molenstraat kent geen fietsstrook en de Hillesraat, toch ook breed genoeg, is niet op fietsers voorzien. De Oude Staatsbaan kent twee betonstroken, telkens voor 1 fietser, die soms zeer geaccidenteerd zijn. Ze zijn afgelijnd maar daarmee is ook alles gezegd. Weinig fietscomfort op een lange vlugge weg. Op de Oude Staatsbaan vinden we bushaltes met fietsrekken maar een eind verder is er nog één (De Root) zonder overdekte fietsbergplaats. Natuurpunt en Partners Meetjesland 2

Eeklo We nemen Eeklo niet mee in dit overzicht omdat Eeklo vroeger werd gescreend door Mevr. Crevits en haar specifieke trilfietsen. We kunnen er toch niet onderuit Eeklo voor de aanleg van de fietspaden in Balgerhoeke een pluim te geven. Vrijliggende fietspaden waar het kan, aanliggend anders, van een zeer goede kwaliteit, met een klein minpuntje bij de overgang naar de Expressweg waar nog een gootje ligt. De bushalte van De Lijn is voorbeeldig met een overdekte fietsstalling. Het oude gedeelte met de Pastoor Bontestraat vormt hier een uitzondering op. Er is veel verkeer aan de school en er zijn geen fietsvoorzieningen. Ursel (deelgemeente van Knesselare) Langs de Eeklose Weg en de Middelweg liggen vrijliggend twee fietspaden. Achterstand in onderhoud is vast te stellen aan de vuile witte lijnen en de oneffenheden. Briel en Onderdale (waar de school is gevestigd) kennen geen fietspad, noch enige andere fietsvoorziening. Daar is nochtans plaats voor. Ursel dorp is verkeersvrij aan de kerk en biedt dus veel ruimte en comfort voor de fietser. Dit is echter een klein gebied. Verder in het dorp zijn er twee aanliggende fietspaden met plaats voor één fietser. De Lijn heeft er een bushalte zonder fietsbergplaats. De Kapelstraat heeft twee suggestiestroken van ongeveer 1 meter, maar wij zagen er geparkeerde auto s op. De Vrekkemstraat heeft geen fietspad maar er is plaats voor een suggestiestrook. Via de Sint- Joriswegel die een leuke doorsteek is, maar op sommige plaatsen zeer smal door gebrekkig onderhoud, eindigen we in de goot aan de kant van de Rozestraat. Ook bij de IIzeren Hand is er een hoogteverschil en bij de oversteek van de Middelweg aan de kant van het dorp is er ook werk aan de winkel. Knesselare Tussen Ursel en Knesselare is er één fietspad, tweerichtingsverkeer dus, aanliggend aan de weg. Dichter bij Knesselare gaat dit over in 2 fietspaden. De Lijn heeft aan de Maldegemse weg een niet overdekte fietsstalling. Die Maldegemse weg heeft aanliggend twee fietspaden. De Veldstraat die druk is, kent geen fietsvoorzieningen, De Plaats ook niet. In de Kloosterstraat ligt een fietspad dat aan de eisen voldoet maar aan de andere kant wordt fietsen moeilijker door dieper liggende opritten. De Kwadamstraat (waar zich de sportzaal bevindt) is smal en kent geen bijkomende fietsvoorziening. Het begin van de Hellestraat is smal, druk en niet fietsvriendelijk. Richting Beernem is er één vrijliggend fietspad aan beide zijden. De Kerkstraat is voor gemengd verkeer, druk, met veel parkeerplaatsen en asverschuivingen. Het Drieselken heeft veel parkeerplaatsen maar geen fietspaden, de Kouter is slordig, niet onderhouden met veel putten en de Maldegemse weg heeft twee suggestiestroken, die slecht onderhouden zijn. De oversteek Maldegemse weg- Veldstraat is moeilijk leesbaar voor fietsers wegens de specifieke aanleg van het kruispunt. De conclusie voor Knesselare kan zijn dat waar in Ursel toch een bepaalde mate van fietsvriendelijkheid is ingeschreven, dit voor Knesselare toch heel wat minder is. In het centrum is de fietser zowat vogelvrij. Maria-Aalter (deelgemeente van Aalter) De weg naar Maria-Aalter is voor fietsers een heerlijke weg, zij het met tweerichtingsverkeer. Vrijliggend, breed, voor het grootste deel slingerend naast en in het bos, wens ik mij meer van dit soort fietspaden in het Meetjesland. Eén opmerking: het overschrijden van de brug over de autoweg is niet te onderschatten vanwege het smalle karakter ervan, maar tevens omwille van begroeiing en één grote oneffenheid bij het terugkeren. Natuurpunt en Partners Meetjesland 3

Maria-Aalter dorp is heraangelegd. Het fietsen is er echter in het gemengd verkeer opgenomen. Even verder gaat men in beide richtingen weer over naar een breed zijpad. Het is onduidelijk waarom dit niet doorgetrokken is. De snelheid kon toch wel anders afgeremd worden. De Blekkervijverstraat heeft dan weer twee brede, vrijliggende fietspaden. De Aalterstraat aan de school heeft ook twee vrijliggende fietspaden, echter maar tot aan de Nieuwe Dreef waar het overgaat in een tweerichtingsfietspad naar Aalter. Aalter We komen Aalter binnen langs de Brouwerijstraat, een straatje met kasseitjes, zonder fietsvoorzieningen dus gemengd verkeer. Op de Markt geen duidelijkheid voor fietsers, ook niet naar de Lostraat toe waar vanaf Veilige Haven twee vrijliggende fietspaden zijn. De Bellemstraat is aangelegd in beter berijdbare kasseitjes en in het bredere gedeelte zijn er twee suggestiestroken aangelegd in een bochtig parcours rond de parkeerplaatsen. Verder naar Bellem toe zijn deze stroken weinig onderhouden en vertonen scheuren en putten. Vanaf de tunnel zijn ze er niet meer, niettegenstaande Bellem ook Aalter is. Een erfenis uit het verleden wellicht. De Boomgaardstraat met bibliotheek kent geen fietsfaciliteiten, hoewel er wel de ruimte voor is. De Weibroekdreef is aangelegd met twee fietsstroken. De Dwarsstraat is een leuke doorsteek met een niet overdekte fietsenstalling. De Sint-Gerolfkaai en de Maria Middelareslaan zijn uitgerust met een fietspad en aan de scholen zijn er twee fietspaden aanliggend. Bellem (deelgemeente van Aalter) Bellem dorp kent geen fietspad maar wel snel verkeer. Gemengd verkeer zal wel de uitleg zijn, maar die voldoet niet om ons comfortabel te voelen in Bellem. Ook aan de school in de Lotenhullestraat zijn er geen fietsvoorzieningen. De Mariahovelaan is voorzien van één vrijliggend fietspad dat blijkbaar ook dienst doet als voetpad. Het is aangelegd in aarde en keitjes, weinig onderhouden en toen wij er waren bezaaid met plassen. Aalter maakt geen goede beurt. Fietsen is er, enkele uitzonderingen daargelaten, weinig comfortabel, niet aangepast aan de tijd, weinig duidelijk en onoverzichtelijk. Hansbeke (deelgemeente van Nevele) In de Mariahovelaan stopt het fietspad in de richting van Hansbeke. Hansbekedorp, benaderd vanaf het kanaal Gent- Brugge, heeft twee aanliggende fietspaden maar in het dorp zelf is er weer sprake van gemengd verkeer. De Merendreestraat heeft geen fietspad, noch suggestiestrook en een overdekte fietsstalling aan het station. Vanaf de spoorweg richting Nevele zijn er weer twee aanliggende fietspaden tot in Nevele. De Zandestraat, een smalle weg met veel aangeduide fietsroutes, ligt er zonder fietsvoorziening bij, net als de Reibroekstraat waar een suggestiestrook nuttig zou kunnen zijn. Hansbeke kent wel een leuke fietswegel die in de fietsroutes is opgenomen. Nevele We rijden Nevele binnen via De Akker. Er is geen fietspad, wel een overdekte fietsenbergplaats bij de Van der Cruyssenstraat. In Nevele staan veel provinciale fietswegwijzers, ook hier, maar als fietser moet je je weg zoeken. Gemengd verkeer, weet u wel... De busplaats op de Markt heeft een overdekte fietsberging. De Cyriel Buyssestraat is breed met geparkeerde auto s waartussen het slalommen is maar verder geen fietsfaciliteiten. De Graaf van Hoornestraat kent geen fietspaden, noch suggestiestroken, ook Kerrebrouck niet. Nogal teleurstellend als fietser. Natuurpunt en Partners Meetjesland 4

Landegem (deelgemeente van Nevele) De brug waarmee we Landegem binnenrijden heeft twee smalle fietsstroken, afgebakend met lijntjes en berijdbaar door één fietser. Het fietspad eindigt nog voor we het dorp binnenrijden want ook hier gemengd verkeer. Geen fietspaden, geen suggestiestroken, geen duidelijkheid voor fietsers. Ook de Kerkstraat kent geen fietsfaciliteiten. Komende van de richting Merendree loopt het fietspad in de omgeving van Landegem kerk over in een soort fietspad-voetpad dat dan plots ophoudt. De Stationsstraat tot Merendree is begiftigd met één fietspad, op sommige plaatsen versmald door betonblokken die er halfop rusten. Bij het binnenrijden van Merendree houdt het fietspad op. Merendree (deelgemeente van Nevele) Merendree dorp leeft ook met het gemengd verkeer, wel met wegels en verbindingen die het centrum en de school iets makkelijker bereikbaar maken. De Veldestraat is niet uitgerust voor fietsers terwijl dat wel zou kunnen. Van Merendree naar Beke is er geen fietspad voorzien, enkel op de brug van Merendree zijn lijntjes die een fietsstrook afbakenen. Nevele huldigt duidelijk de principes van het gemengde verkeer zodat er weinig duidelijkheid en comfort is voor de fietser. Zou het een gemakkelijkheidoplossing zijn om andere functies beter te kunnen dienen? Zomergem Langs het Schipdonkkanaal benaderen we Zomergem. Aan Stoktevijverbrug ligt er een rotsstuk kasseien met plassen aan de kant, zonder fietsvoorziening, wat op sommige plaatsen leidt tot ingereden strookjes in het gras. De Stoktevijverstraat is een brede weg waar geen fietsfaciliteiten zijn, wel aan het kleuterschooltje van Ronsele snelheidsremmers en -begrenzing (50 en later 30 km). Maar iedereen dendert voort. Voorbij de school wordt het nog onduidelijker omdat er een voetpad en een andere strook ligt op sommige plaatsen. Waar moet ik hier als fietser zijn? Het kruispunt met de Daalmstraat is onduidelijk door de witte lijnen waar ik wel of niet mag overrijden. De Azaleastraat heeft twee nogal smalle fietssuggestiestroken waar plaats is voor een volwaardig fietspad of suggestiestrook (1,20 m). De Luitenant Dobbelaerestraat kent geen voorzieningen, ondanks de fietsverwijsborden van de provincie. De Tennislaan is een brede straat die versmalt naar het zwembad. Ook hier geen fietsaanwijzingen, wel borden die parkeren toelaten op de berm die een fietspad zou kunnen zijn. Gelukkig werd De Boer doorsneden zodat het snelle verkeer hier duidelijk niet meer de bovenhand krijgt. Maar ook hier zijn geen fietspaden, noch suggestiestroken te bekennen, wel twee overdekte fietsbergingsplaatsen die waarschijnlijk ook dienst doen voor de bushalte van De Lijn. De Markt kent éénrichtingsverkeer met een suggestiestrook van ongeveer één meter die uitdeint in de aanliggende straten en dan meestal ophoudt, zoals in de Kerkstraat en het Steyaertplein. Op Rijvers hervat het fietspad dan, in twee richtingen, maar het is in geen al te beste staat. De inrit van de Kleitstraat is voor fietsers niet geregeld, is onoverzichtelijk, leidt naar een oversteekplaats met als bestemming een weinig onderhouden fietspad naar Oostwinkel. De Dreef kent twee fietssuggestiestroken naar de scholen. Zij zijn zeer hobbelig en er is op vele plaatsen ruimte voor een echt fietspad. Op het Motje zijn twee aanliggende fietspaden echter onderbroken bij de overgang Motje Dreef aan de Azaleastraat. De Zandstraat kent geen fietsvoorzieningen, nochtans is er een school. De brug over het Schipdonkkanaal kent twee fietssuggestiestroken die er abominabel bijliggen. Korte Boeken en verder de Kruisstraat is dan weer een verademing tot Lovendegem, met vrijliggende fietspaden, afgescheiden van de rijweg met haagjes en hier en daar lelijke plastiek paaltjes (waarom?). Maar De Lijn bushalte net over het kanaal aan de Citroën-garage is duidelijk geen overdekte fietsenbergplaats want het hek van de garage doet dienst als fietsaanhechtingsplaats. Natuurpunt en Partners Meetjesland 5

Ook Zomergem schiet duidelijk tekort in een comfortabele en veilige fietsomgeving. In het centrum geldt nog het argument dat er weinig plaats is, maar elders is dat helemaal anders. De verbinding met Lovendegem is dan weer een voorbeeld voor hoe het kan. Lovendegem Komende vanuit Zomergem is onze ontmoediging groot bij het binnenrijden van Lovendegem. Vanaf Vellare (grote plas) liggen er twee strookjes asfalt te wachten, afgescheiden door streepjes van de rijweg. Op sommige plaatsen zijn ze overgroeid met gras, slecht onderhouden en hobbelig. De situatie verbetert dichter bij het nieuw aangelegde dorp. Maar daar is geen tweede strook meer te bespeuren. Blijkbaar houdt daar de dorpsvernieuwing op. Naar de Larestraat toe zijn er geen fietsvoorzieningen meer. Via de Diepestraat komen we in de Kerkstraat waar kasseien zijn gelegd, met een afwaterstrook in het midden. Die is best berijdbaar en eindigt op een plein waar het niet duidelijk is waar de fietser thuishoort. De Kasteeldreef, een mooie dreef die loopt van het kasteel tot aan het kanaal, is ook met kasseien belegd waar de fietser vogelvrij is. Onbegrijpelijk in de buurt van een school en zovele diensten. Het voetpad aan de huisrand lokt fietsers maar er wordt geverbaliseerd, meldt men mij. Eens aan de Larestraat gekomen in de Kasteeldreef, is er een klein fietspad voorzien waarvoor men over een boordsteen kan rijden. In de Kasteeldreef is duidelijk voor parkeren gekozen en niet voor een fietspad, waarvoor de ruimte wel aanwezig is. De Aspenvoordestraat kent dan weer geen fietsfaciliteiten, wel een bushalte zonder fietsbergplaats. Ook een groot deel van de Molendreef is voor het gemengd verkeer. Dit tot voorbij de scholen en het MPI, want vanaf nummer 69 zijn er twee goede aanliggende en verhoogde fietspaden gelegd. De bushalte in de Molendreef heeft ook geen beschutte fietsparking. Lovendegem heeft duidelijk niet voor de fiets gekozen. Fietsers verkeren constant op moeilijk berijdbaar domein of zijn gemengd met soms snel verkeer. Waarschoot We rijden Waarschoot binnen via de Lieve en de wegel tussen De Lieve en de Gastelstraat. Die wegel is aan herziening toe. Plassen, hobbelig, gevaarlijk op sommige plaatsen en in sommige bochten. Een prachtige wegel die geüpdatet moet worden. De Gastelstraat en Hovingen zijn brede straten zonder fietsvoorzieningen. De Leest kent twee fietsstroken afgelijnd op de weg. De Kerkstraat is nu gedeeltelijk in heraanleg. Op het dorp ziet het er veelbelovend uit als men de breedte aanhoudt en niet overgaat in de strookjes zoals ze nu nog zijn in de Kerkstraat en de Schoolstraat liggen. De Nijverheidsstraat is aangelegd met stukjes fietssuggestiestrook en lichte asverschuivingen. Een gemiste kans bij de heraanleg. De Nieuwstraat oogt dan weer beter met het éénrichtingsverkeer en het tweerichtingsverkeer voor fietsers. De Metaalstraat vraagt een identieke aanpak want nu is er weinig ruimte voor de fiets. De Stationsstraat is al decennia een voorbeeld voor de streek, alhoewel er maatregelen zouden moeten komen om het parkeren dicht bij de fietspaden te verhinderen. De Molenstraat heeft twee verhoogde aanliggende fietspaden. Het Hoekje is uitgerust met twee aanliggende verhoogde fietspaden maar de opritten verminderen het fietsplezier. Op de rotonde aan de Bellebargie liggen nog altijd goten waarover men moet springen en even verder werd het dubbel fietspad opgeheven na protest van de bewoners. Nu moeten fietsers een gevaarlijke weg over. De Akkerstraat kent twee aanliggende gelijkgrondse fietspaden. Waarschoot heeft minder dan andere gemeenten gekozen voor het mengen van het verkeer. Aan de fietspaden kan echter nog gesleuteld worden. Natuurpunt en Partners Meetjesland 6

Naschrift Bij ons onderzoek is gebleken dat er duidelijk weinig aandacht is voor de fietsers in de centra. Gemengd verkeer is een doekje voor het bloeden gebleken, want als fietser voel je je vogelvrij tussen geparkeerde en rijdende wagens. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vele ouders hun kinderen niet met de fiets naar school laten rijden. Nochtans is dat een wissel op de toekomst als we er willen toe komen dat de auto in de garage blijft bij kleine verplaatsingen. In een aantal gevallen zijn schitterende fietspaden aanwezig. Dat blijkt het geval als er voldoende plaats is of als er in de planning voor wordt gekozen. Tenslotte wensen we nog te benadrukken dat dit onderzoek een momentopname is (april 2012) en vele persoonlijke indrukken bevat. Het is dus niet meer maar ook niet minder dan onze vaststelling ter plaatse. Die kan uiteraard aangevuld worden met andere waarnemingen. Zo komen we tot een totaaloverzicht van gebruikers. Bezorg je reacties aan info@npmeetjesland.be of op papier op ons secretariaat, stationsgebouw, K. Astridplein 1, 9900 Eeklo. Auteur: Guido Steenkiste Natuurpunt en Partners Meetjesland 7