gemeente Eindhoven Raadsnummer 05.RI2$2.OOI Inboeknummer osbstoro84 Dossiernummer 5I9.406 xo mei zoog Raads informatiebrief Betreft standpunt Eindhoven problematiek Besluit Luchtkwaliteit in relatie tot Verkeer en Vervoer. 1 Inleiding Naar aanleiding van vragen ten aanzien van Luchtkwaliteit in Eindhoven in de commissie ruimtelijke pijler van april 2005 en tevens naar aanleiding van krantenberichten over overschrijdingen aan de Genovevalaan en Noord-Brabantlaan (geconstateerd door het RIVM), bieden wij hierbij een raadsinformatiebrief aan over dit onderwerp. Over de problematiek "luchtkwaliteit" hebben wij tevens gesproken in VNG-verband. Inmiddels menen wij tevens de relatie te moeten leggen met Verkeer en Vervoer in zijn algemeenheid, maar op dit moment nadrukkelijker nog met de discussie in de Tweede Kamer over de concessieverlening ten aanzien van de Betuweroute in het bijzonder. 2 Probleemstelling In juli 2001 is het Besluit Luchtkwaliteit van kracht geworden. Het Besluit Luchtkwaliteit strekt ertoe enerzijds in bestaande knelpunten tot een oplossing te komen en anderzijds nieuwe knelpunten te voorkomen. In het besluit wordt een duidelijke relatie gelegd met de gezondheid van burgers. De publiciteit van de laatste maanden gaat vooral in op de negatieve gevolgen van de luchtkwaliteit op de gezondheid van burgers en de beperkingen voor ruimtelijke plannen. Allereerst speelt de problematiek ten aanzien van de concentratie N02 (stikstofdioxide). In de rapportages zoals die in het kader van het Besluit Luchtkwaliteit in de jaren 2001 t/m 2003 in opdracht van de gemeente Eindhoven zijn opgesteld, wordt voor Eindhoven geconstateerd dat er op een groot aantal locaties overschrijdingen plaatsvinden van de grenswaarde ten aanzien van NO2. Voor een beperkt aantal locaties vindt er een overschrijding plaats van de tijdelijk verhoogde grenswaarde (= plandrempel).
Raadsnummer 05.RI232.OOI Als voorbeeld kunnen we noemen de locatie Leenderweg. Daar is een Plan van Aanpak Luchtkwaliteit Leenderweg opgesteld. In dit Plan van Aanpak worden de in de berekening in te voeren milieuvariabelen gevalideerd en waar nodig bijgesteld. 6econcludeerd wordt dat door de validatie van de invoergegevens en de verwachte ontwikkelingen ten aanzien van de Randweg Eindhoven er in 2010 voldaan zal worden aan de grenswaarde. Daarnaast speelt de problematiek ten aanzien van Fijn Stof(PM10). Deze is echter van een totaal andere orde. Ten gevolge van de hoge achtergrondconcentraties in grote delen van Nederland worden de grenswaarden in vrijwel geheel Nederland overschreden. Het betreft hier zowel de jaargemiddelde-concentratie als het aantal toegestane overschrijdingen voor het 24-uurgemiddelde. Nader onderzoek in Eindhoven heeft aangetoond dat de heersende achtergrondconcentratie exclusief de bijdrage van wegverkeer alleen al zorgdraagt voor een overschrijding van de norm voor het 24-uurgemiddelde. Dit is ook de belangrijkste reden, tezamen met de zeer beperkte mogelijkheden voor gemeenten om in deze problematiek van achtergrondconcentraties een oplossing te kunnen bieden, om in het Besluit t.uchtkwaliteit de primaire verantwoordelijkheid voor de aanpak Fijn Stof bij het Rijk neer te leggen. Dit ontslaat gemeenten er echter niet van om ook hun verantwoordelijkheid hierin te nemen. De overschrijdingen van de grenswaarden ten aanzien van Fijn Stof zijn bij de besluitvorming met betrekking tot ruimtelijke plannen veelal een struikelblok. Aangezien de gemeentelijke invloed, zoals boven omschreven beperkt is, zal het Rijk hierin een voortrekkersrol dienen te vervullen. In eerste instantie is zowel landelijk als in Eindhoven met name aandacht geschonken aan het in beeld brengen vdn, en het zoeken naar oplossingen in bestaande situaties. Medio 2004 zijn er echter door de Raad van State enkele uitspraken ten aanzien van bestemmingsplanprocedures gedaan, die de schijnwerper volledig richten op het voorkomen van nieuwe knelpunten. Sinds een klein jaar maakt met name de problematiek ten aanzien van Fijn Stof de voortgang van plannen in de ruimtelijke ordening vrijwel onmogelijk. De boven omschreven problematiek ten aanzien van het Besluit Luchtkwaliteit in relatie tot ruimtelijke ontwikkelingen heeft er recentelijk nog een extra complicatie bij gekregen. Daar met name aspecten ten aanzien van verkeer en vervoer (o.a. de uitlaatgassen) een belangrijke rol spelen, is iedere verschuiving van de auto naar andere vervoersmodaliteiten een welkome bijdrage. Hier lijkt nu de schoen extra te gaan wringen. In de Tweede Kamer is in de laatste week van april 2005 een uitvoerige discussie gevoerd met de minister van Verkeer en Waterstaat met betrekking tot de concessieverlening ten behoeve van de Betuwelijn. De Tweede Kamer heeft zich daarin nadrukkelijk uitgesproken voor een openbare aanbesteding, daar waar de minister voornemens is de concessie te verlenen aan Prorail als beoogd exploitant van de
Raadsnummer 05.RI232.OOI Betuwelijn. Momenteel is Prorail de beheerder van alle spoorinfrastructuur in Nederland. Voor Brainport Eindhoven en ook de regio waarvan zij deel uitmaakt en de samenwerking in Brabantstad en B5 kan de door de Tweede Kamer op de minister uitgeoefende druk verstrekkende gevolgen hebben. Ofschoon geen wetmatigheid, mag algemeen worden verwacht dat bij een openbare aanbesteding van de concessie Betuwelijn de daarvoor te betalen prijs hoger zal worden. Deze hogere prijs zal door de concessiehouder doorberekend worden aan de vervoerders die gebruik gaan maken van de Betuwelijn. Voor vervoerders zal daardoor de aantrekkelijkheid van de bestaande vervoersmogelijkheden, zowel die over bestaand spoor (zoals Brabant route) als over de weg, vermoedelijk als eerste volledig worden benut, alvorens over te stappen naar de Betuwelijn. Mogelijke consequenties: meer vrachtverkeer op wegennet, en zeker geen reductie; minder verschuiving goederenvervoer van Brabant route naar Betuwelijn; daardoor minder ruimte op Brabant route voor uitbreiding personenvervoer (en dus minder mensen uit personenauto s naar treingebruik); en waarschijnlijk een geringere reductie van het externe veiligheidsaspect van het Brabant route. Nu reeds wordt hierop door goederenvervoerder Railion geanticipeerd door in de nieuwe dienstregeling 2007 meer capaciteit op de Brabant route te claimen voor goederenvervoer. 3 Wijze van aanpak Door het uitoefenen van invloed via de ambtelijke kanalen in het PRBL (Platform Rapportage Besluit Luchtkwaliteit) en BPL (Brabants Platform I uchtkwaliteit) op het Rijk, wordt een actievere houding van het Rijk gestimuleerd. Een onlangs door de Raad van State uitgebracht advies op de ministeriãńle regeling Luchtkwaliteit heeft de staatssecretaris doen besluiten om op korte termijn met maatregelen te komen ten einde de luchtkwaliteit te verbeteren. Hierbij wordt onder meer gedacht aan het verplicht stellen dan wel subsidieren van roetfilters. Wat kan de gemeente Eindhoven doen? Dit alles ontslaat de gemeente Eindhoven natuurlijk niet van haar verantwoordelijkheid jegens haar burgers. Er bestaat immers een duidelijke relatie tussen de luchtkwaliteit en de gezondheid van de burgers. Op korte termijn denken wij aan de volgende maatregelen: wijzigingen in de stedelijke distributie. Hierbij wordt gedacht aan een efficienter vrachtvervoer in de binnenstad. Mede op initiatief van de burgemeester wordt op 11 mei 2005 een werkconferentie gehouden met partijen in de binnenstad om hierover van gedachten te wisselen;
Raadsnummer 05.RI232.00I Dynamisch Verkeers Management om ertoe bij te dragen dat er een betere doorstroming van het verkeer ontstaat; participatie in de concessieverlening openbaar vervoer zoals die door het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven wordt verzorgd. In de concessieverlening dient het stimuleren van het laten rijden van schone bussen prominenter aanwezig te zijn. Hierbij wordt op korte termijn gedacht aan bussen op aardgas en is voor de langere termijn de energiebron waterstof belangrijk. Op langere termijn kan de BOSE-studie een belangrijke bijdrage leveren in de discussie rondom luchtkwaliteit. Sommige aangedragen verkeerskundige oplossingen leveren immers ook een verbetering van o.a. de luchtkwaliteit op in grote delen van Eindhoven. Overigens geldt dit expliciet niet voor de benuttingsvariant waarin met name het wegennet van Eindhoven juist extra wordt belast. Het is van belang dat alle gemeentelijke vertegenwoordigers (politiek, bestuurlijk en ambtelijk) zich realiseren dat zij aan de substantiele groep burgers in bijvoorbeeld het belaste gebied naast de tangenten en radialen aan de oostzijde van Eindhoven kunnen uitleggen wat de gemeente doet om onder meer de luchtkwaliteit te verbeteren. De gemeente Eindhoven participeert daarnaast in BS-verband. Het onlangs daarin vastgestelde Position Paper is daarvan een belangrijk uitvloeisel. In dit Position Paper spreken de BS nadrukkelijk uit te willen samenwerken en van elkaar te willen leren in de aanpak van de problematiek ten aanzien van luchtkwaliteit. Wij beseffen dat bij de ruimtelijke planvorming het uitvoeren van onderzoek naar de luchtkwaliteit noodzakelijk is. Hierbij wordt aansluiting gezocht bij de onderzoeken zoals die plaats dienen te vinden in het kader van de Wet geluidhinder. De problematiek ten aanzien van luchtkwaliteit is echter van een totaal andere orde dan bij geluidhinder. Bij geluidhinder is veelal met behulp van bron- en/of overdrachtsmaatregelen een oplossing in de gesignaleerde problematiek te vinden. Bij luchtkwaliteit is dat veel minder of helemaal niet het geval. De vertegenwoordigers van de gemeente Eindhoven en de provincie Noord-Brabant hebben in het Brabants Platform Luchtkwaliteit dan ook het voortouw genomen om de uiterste zorgvuldigheid in acht te nemen bij de voorbereiding van ruimtelijke plannen. In Brabant zijn juist afspraken gemaakt het goederenvervoer per spoor terug te dringen ten faveure van het reizigersvervoer binnen BrabantStad. Ook heeft de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer afspraken gemaakt met gemeenten voor wat betreft reductie van het vervoer van gevaarlijke stoffen per spoor door de kernen van de grote gemeenten. Bij planvorming van projecten die momenteel in voorbereiding (dan wel zelfs gereed) zijn, is met deze reductie ten gunste van de externe veiligheid reeds rekening gehouden.
Raadsnummer 05.RI232.OOI Ten aanzien van luchtkwaliteit bestaat er juist de wens het vervoer per weg te ontmoedigen en over te schakelen op vervoer per spoor of over water. De negatieve bijdrage ten gevolge van dieselmotoren in de sector wegvervoer kan hiermee voor een heel belangrijk deel worden aangepakt. Het is van immens belang dat zowel de Tweede Kamer alsook de minister van Verkeer en Waterstaat zich goed realiseren welke verstrekkende consequenties de discussie rond de exploitatie van de Betuwelijn kan hebben. De gemeenten in Brabant die net als veel andere gemeenten in Nederland al geconfronteerd worden met overschrijdingen van de normen in het Besluit Luchtkwaliteit, zullen ten gevolge van deze discussie in ieder geval geen bijdrage aan de oplossing van dit probleem kunnen bieden. Ontwikkelingen in het kader van Brainport kunnen hierdoor wel eens sterk gefrustreerd worden. Ruimtelijke ontwikkelingen, alsmede de bereikbaarheid, komen door de gevolgen van deze discussie immers meer en meer onder druk te staan. Met betrekking tot het vraagstuk luchtkwaliteit wordt geconstateerd dat de problematiek in andere stedelijke regio s, ook die in het buitenland, niet wezenlijk anders is dan de stedelijke regio waarvan Eindhoven deel uit maakt. ln nauw overleg met de Vereniging Nederlandse Gemeenten zal dan ook in samenwerking met vergelijkbare stedelijke regio s in andere landen van de Europese Gemeenschap actie ondernomen moeten worden richting Brussel. De regio Eindhoven/Zuidoost-Brabant kan in samenwerking met bedrijven uit de regio innovatieve projecten opstarten. De innovatieve projecten kunnen in ieder geval een bijdrage leveren aan onderzoek op het gebied van uitstoot van verontreinigende stoffen. Hierbij kan gedacht worden aan DAF TRUCKS in het kader van de ontwikkeling van schonere dieselmotoren. De innovatieve systemen die door het bedrijfsleven onder auspicien van de Kamer van Koophandel op het gebied van Dynamisch Verkeersmanagement ontwikkelt worden zal het college in samenwerking met het bedrijfsleven implementeren binnen de gemeente Eindhoven bij de invoering van het DRS (Doorstroom Regelmaat Stiptheid) ten behoeve van het openbaar vervoer. Binnen het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven wordt de concessieverlening voor het openbaar vervoer volledig onder verantwoordelijkheid van het Samenwerkingsverband verricht. De inbreng van de gemeente Eindhoven daarin is beperkt. Het openbaar vervoer heeft voor een belangrijk deel gevolgen voor de gemeenten Eindhoven en Helmond. Die gevolgen hebben enerzijds te maken met de centrumfunctie van beide steden en hun bereikbaarheid, anderzijds zal ook de bijdrage aan de luchtkwaliteit ten gevolge van het openbaar vervoer door de hoeveelheid lijnen en de concentratie van lijnen in bepaalde gebieden het grootste zijn in Eindhoven en Helmond. Binnen de B5 heeft met name Tilburg zich sterk
Raadsnummer 05.RI2$2.OOI gemaakt om de alternatieve brandstof aardgas binnen de concessieverlening een sterke impuls te geven. De gemeente Eindhoven zal ten aanzien van de concessieverlening binnen het gebied van het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven nadrukkelijk aardgas als alternatieve en schonere brandstof beter onder de aandacht brengen. 4 Besluit van college van burgemeester en wethouders Wij hebben kennisgenomen van de ontwikkelingen en stand van zaken met betrekking tot het Besluit Luchtkwaliteit, alsmede van de mogelijke gevolgen voor de stad Eindhoven en haar partners in B5- of Brabantstadverband van de discussie aangaande de concessieverlening voor de Betuwelijn. Wij hebben derhalve besloten om u door middel van deze raadsinformatiebrief informatie te verstrekken met betrekking tot dit geheel. Daar de problematiek ten aanzien van de luchtkwaliteit (maar ook de externe veiligheid en de bereikbaarheid) in een ernstiger daglicht is komen te staan door de discussie rondom de Betuwelijn, hebben wij er tevens voor gekozen om de problematiek zowel onder de aandacht van haar B5-partners, de VNG, als de Tweede Kamer en de Ministers van Verkeer en Waterstaat en Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer te brengen. 5 Ter inzage gelegde stukken Geen. Burgemeester en wethouders van Eindhoven, C. Langerwerf, secretaris BE05009680