Auditrapport HG/VNO-NCW Noord kwaliteitslabel Ondernemen Opleiding: School: Bedrijfskunde MER Instituut voor Bedrijfskunde Auditdatum: 23-06-2015
HG/VNO-NCW Noord kwaliteitslabel Ondernemen Data Datum audit 23-06-2015 Datum rapport 03-07-2015 Advies De auditcommissie adviseert positief over de toekenning van het HG/VNO-NCW Noord kwaliteitslabel Ondernemen met de kwalificatie Professionele ondernemers aan de opleiding Bedrijfskunde MER van de Hanzehogeschool Groningen. Besluit De Hanzehogeschool Groningen en VNO-NCW MKB Noord besluiten het HG/VNO-NCW MKB Noord kwaliteitslabel Ondernemen met de kwalificatie Professionele ondernemers toe te kennen aan de opleiding Bedrijfskunde MER van de Hanzehogeschool Groningen. Ze geven de opleiding daarnaast de volgende ontwikkelopdracht mee: Effectueer de ontwikkelplannen voor de complete leerlijn. Selecteer de docenten die je inzet bij de begeleiding van onderdelen gericht op ondernemen op enthousiasme daarvoor, net als je bij studenten doet. Vergroot de diversiteit aan betrokken ondernemers en breng meer docenten in contact met het zelfstandig ondernemerschap. Maak de toetsing op de ondernemende aspecten bij eindwerken en stages explicieter. Volg de ondernemendheid van de studenten tijdens en van de alumni na hun studie. Dit besluit is van kracht tot 8 september 2017, waarna de commissie de resultaten van deze opdracht wil komen evalueren. Groningen, 08-09-2015 Hanzehogeschool Groningen F.M. Donders (directeur Value050) L. Zwiers (directeur VNO-NCW Noord)
Samenstelling auditteam Value050, voorzitter: VNO-NCW MKB Noord: Docent ondernemen: Secretaris: Eelco Bakker Gerard Kremer Jeroen Loef Petra van Dam Samenvatting van bevindingen Het auditteam heeft een programma en onderwijsteam aangetroffen dat voortvarend en met overtuiging de weg naar ondernemen als belangrijk speerpunt voor de opleiding Bedrijfskunde MER (BKM) in Groningen is ingeslagen. De visie om ondernemen de context te maken voor de opleiding wordt gedeeld en herkend. De leeruitkomsten van de opleiding - de leeruitkomsten gebaseerd op het landelijk profiel en die voor de leerlijn ondernemerschap samen - maken fase 2 en 3 van het Groninger model waar. Het fundament voor het opleiden van professionele ondernemers ligt er, de uitwerking is volop in ontwikkeling. Dat ondernemen wordt gestimuleerd, wordt door de studenten herkend en als belangrijk ervaren. Veel studenten zijn - vaak al voor hun studie - enthousiast over het zelfstandig ondernemerschap. Er is weinig zicht op wat de alumni zijn gaan doen. Bij de opleiding betrokken ondernemers zijn veelal zelfstandige adviseurs. De doelstellingen op het gebied van ondernemen zijn beperkt te noemen en er missen cijfers over de resultaten. Samenvattend advies Er heerst overduidelijk een cultuur van ondernemen bij de opleiding. De onderwijsleeromgeving creëert omstandigheden die de studenten aantoonbaar uitdagen zich te ontwikkelen tot professionele ondernemer. Dit wordt door de studenten ook zo ervaren. Het opleidingsteam is daadkrachtig bezig om de leerlijn ondernemen te versterken. Dit tezamen geeft de auditcommissie het vertrouwen dat het uitvoeren van de verdere ontwikkeling van de leerlijn en de specialisatie een grote kans van slagen heeft om professionele ondernemers af te gaan leveren. De auditcommissie adviseert om die reden aan de opleiding Bedrijfskunde MER de kwalificatie Professionele ondernemers toe te kennen met de volgende ontwikkelopdracht. Effectueer de ontwikkelplannen voor de complete leerlijn. Selecteer de docenten die je inzet bij de begeleiding van onderdelen gericht op ondernemen op enthousiasme daarvoor, net als je bij studenten doet. Vergroot de diversiteit aan betrokken ondernemers en breng meer docenten in contact met het zelfstandig ondernemerschap. Maak de toetsing op de ondernemende aspecten bij eindwerken en stages explicieter. Volg de ondernemendheid van de studenten tijdens en van de alumni na hun studie. De commissie wil over twee jaar de resultaten van deze opdracht evalueren.
Uitwerking van bevindingen en adviezen op basis van het beoordelingskader 1. Visie op ondernemen Kenmerkend voor de visie op ondernemen van BKM is dat ondernemen in de volle breedte aandacht krijgt". Dit werd mooi verwoord door de studenten. Ze komen met alle aspecten van ondernemen in aanraking en ontdekken hun eigen grenzen daarin. De visie van de opleiding wordt herkend en gedeeld door werkveld en docenten. Het is duidelijk gebleken dat de opleiding ondernemende professionals wil afleveren en haar studenten stimuleert om te gaan ondernemen. De studenten van deze BKM-opleiding worden volgens het opleidingsteam veel gedegener opgeleid in het verkrijgen van een ondernemende houding, het starten van een eigen bedrijf en hoe een bedrijf verder te helpen dan bij andere BKM-opleidingen. Ondernemers zijn bij de opleiding betrokken als opdrachtgever, commissaris, gastdocent, spreker of begeleider. Nieuwe economische ontwikkelingen en actualiteiten relevant voor ondernemen komen ook bij onderwijs dat niet gericht is op ondernemen aan de orde. De doelstelling voor het aantal starters is mager gezien het enthousiasme voor ondernemen van de binnenkomende studenten. Er zijn geen cijfers bekend over het huidige aantal starters (noch van het aantal zzp'ers). Toetspunten 1.1 De opleiding heeft een duidelijke visie op ondernemen. 1.2 De visie is uitgewerkt in doelstellingen. on 1.3 De visie verhoudt zich tot de HG-visie op ondernemen. Eindoordeel: voldoet Aanbevelingen Zorg voor een bredere set aan doelstellingen, denk bv. aan aantallen studenten dat onderwijs gericht op professioneel ondernemerschap volgt of gaat afstuderen met ondernemen. Zorg voor cijfers o.g.v. interesse voor ondernemen aan het begin van de opleiding en starters (incl. zzp'ers) tijdens en na afloop van de opleiding. Benoem ook je zzp'ers; ga het gesprek aan met ondernemers en het HG-bestuur over de definitie van starters.
2. Competenties KVA 1 en/of competenties behorende bij fase 2 van het Groninger model maken deel uit van de beoogde leeruitkomsten van de opleiding voor alle studenten. Daarnaast zijn voor de leerlijn ondernemerschap specifiek leeruitkomsten gedefinieerd waar ook fase 3 van het Groninger model wordt meegenomen. Hiermee is een gedegen fundament gelegd. De realisatie hiervan ligt voor een belangrijk deel in de nog te ontwikkelen specialisatie. In de voorlichting wordt de aankomend student voorbereid op de context van ondernemen en op selectie op enthousiasme voor ondernemen. Toetspunt ondernemende professionals 2.1a Fase 2 van het Groninger model maakt deel uit van de beoogde beroepscompetenties of leeruitkomsten. goed Toetspunt professionele ondernemers 2.1b Fase 3 van het Groninger model binnen de opleiding. Eindoordeel: voldoet voor OP en voldoet op basis van planvorming voor PO 3. Programma Het eerste jaar vormt een goede voedingsbodem voor de groei van ambities voor studenten o.g.v. ondernemen. Studenten ervaren dat ook zo. Dit gebeurt door opdrachten waar het hebben of ontwikkelen van een ondernemende houding nodig is en waar studenten ervaring opdoen met het bedenken, starten, runnen en afbouwen van een echte onderneming. Binnen een half jaar is duidelijk of studenten zich thuis voelen bij deze opleiding waar een ondernemende houding zo n grote rol speelt. Ook in de daarop volgende jaren worden de omstandigheden gecreëerd om ondernemen te stimuleren. Studenten worden geacht zelf een opdracht of opdrachtgever te zoeken, docenten spelen bij de colleges en opdrachten flexibel in op behoeften van ondernemende studenten. Hiervoor dienen de studenten zelf het initiatief te nemen. Ondernemen is ook als context aanwezig bij onderwijs dat meer gericht is op management. Studieloopbaanbegeleiders zijn alert op studenten die willen ondernemen en ondersteunen hen in hun wensen. Studenten die het niet lukt een ondernemende houding te ontwikkelen en geen ondernemer willen worden, zullen de ondernemende context voor lief moeten nemen. De leerlijn ondernemen naar fase 2 is duidelijk terug te vinden in het onderwijs. De eerste jaren ligt de nadruk meer op ervaren en de ondernemende houding, daarna volgt theoretische verdieping en verbreding. Het deel van de leerlijn dat opbouwt naar verdere ontwikkeling van fase 3, de entrepreneur is nog in ontwikkeling. Er is wel een aanzet. Toetsing op de ondernemende vaardigheden vindt plaats via peerassessment, beoordelingsgesprekken, pitches, presentaties, beoordelingen bij bedrijfsbezoeken en beoordelingen door opdrachtgevers (hier draait het vooral om creativiteit en opdrachtgeversgerichtheid). In de beoordelingen van de eindwerken en de oriënterende stage ziet de commissie nog geen duidelijke toetscriteria terugkomen voor ondernemendheid en ondernemerschap. Ook is hier niets van terug te 1 Kennis, vaardigheden en attitudes
vinden in het verbeterplan. Toetspunten 3.1 Visie op ondernemen heeft effect op inhoud en vormgeving onderwijs. 3.2 Op ondernemen gerichte onderwijsheden worden op geëigende wijze getoetst. Specifieke toetspunten ondernemende professionals 3.3a Het onderwijs in ondernemen laat een duidelijke samenhang en opbouw zien naar fase 2 van het Groninger model. Specifieke toetspunten professionele ondernemers 3.3b Het onderwijs in ondernemen laat een duidelijke samenhang en opbouw zien naar fase 3 van het Groninger model. matig in ontwikkeling Eindoordeel: voldoet voor OP, voldoet niet voor PO Aanbevelingen Maak de toetsing op de ondernemende aspecten bij eindwerken en stages explicieter. Voer de plannen voor de specialisatie in de richting van entrepreneurship uit. 4. Resultaten Studenten zien het belang van ondernemen, zijn tevreden over de op ondernemen gerichte onderdelen van het onderwijs, voelen zich gestimuleerd om te gaan ondernemen en vinden de ondersteuning door de docenten goed. Ze zouden graag nog meer praktijk van ondernemen binnen hun opleiding zien. Het onderwijs leidt er toe dat er veel studenten kiezen voor een minor o.g.v. ondernemerschap. De vernieuwing in het onderwijs is nog te recent om een stijgende trend van afstudeerwerken o.g.v. ondernemen en starters te zien. De opleiding maakt niet inzichtelijk hoeveel studenten zich profileren richting professioneel ondernemer en/of tijdens hun studie een onderneming starten. Toetspunt ondernemende professionals 4.1a Effecten zijn zichtbaar in de eindwerken, studieloopbaan en/of loopbaan. Toetspunt professionele ondernemers 4.1b Effecten zijn zichtbaar in de eindwerken, studieloopbaan en/of loopbaan. On Eindoordeel: voldoet voor OP, voldoet niet voor PO
Aanbevelingen Volg de alumni. Volg de studenten tijdens hun studie. Maak gebruik van de mogelijkheden van het CVO om studenten te volgen (Monitor050). Bevraag de alumni van de opleiding en leer van hun ervaringen om het onderwijs gericht op ondernemen te verbeteren. Help studenten andere studenten te vinden die aanvullende kwaliteiten bezitten om samen te kunnen gaan ondernemen. 5. Facilitering Ondernemers zijn bij de uitvoering van de opleiding betrokken als opdrachtgever, commissaris, gastdocent, spreker of begeleider. Bij grote inhoudelijke veranderingen is het werkveld betrokken via de werkveldadviescommissie (WAC) waar ook ondernemers deel van uit maken. De auditcommissie zou in de samenstelling van de WAC op gebied van entrepreneurs meer diversiteit willen zien. Alumni worden betrokken om studenten te inspireren en awareness rondom ondernemen te verhogen. Het idee leeft om onderzoek onder alumni te verrichten en hun meningen mee te nemen bij veranderingen in het onderwijs. De auditcommissie denkt dat de jonge ondernemers onder de alumni misschien nog wel meer voor de opleiding zouden kunnen betekenen. Het project o.g.v. relatiemanagement van alumni is een goed voorbeeld van een ondernemende activiteit, uitgevoerd door studenten. Studenten die meer onderwijs o.g.v. ondernemen willen, kunnen verdergaand (keuze)onderwijs binnen en buiten de opleiding volgen en kunnen stages en/of afstuderen combineren met ondernemen. Dit wordt ook sterk gestimuleerd. De betrokken docenten zijn divers qua achtergrond en ervaring o.g.v. ondernemen. Er zijn docenten die ervaring hebben met het zelfstandig ondernemerschap (betreft veel adviseurs), er is echter ook een groot aantal dat die ervaring niet heeft. Wel is bijna de gehele staf mastergediplomeerd. Gezien de aard van de opleiding is aannemelijk dat hun expertise ondernemen gerelateerd is. Naar mening van de studenten is er een groot verschil in enthousiasme van docenten voor ondernemen.
Toetspunten 5.1 Er is sprake van een community medeverantwoordelijk voor ontwerp en uitvoering van het programma. Specifieke toetspunten ondernemende professionals 5.2a De opleiding biedt studenten ruimte om in de vrije keuzeruimte verdergaand onderwijs in ondernemen te volgen. 5.3a Alle docenten betrokken bij het onderwijs in ondernemen zijn ondernemende professionals en hebben kennis en ervaring met onderwijs in ondernemen. Specifieke toetspunten professionele ondernemers 5.2b Studenten kunnen verdergaand onderwijs in ondernemen volgen als vast onderdeel in het curriculum. 5.3b Alle docenten betrokken bij het onderwijs in ondernemen zijn professionele ondernemers (geweest) of hebben actuele kennis van ondernemen op masterniveau en hebben kennis en ervaring met onderwijs in ondernemen. goed in ontwikkeling Eindoordeel: voldoet voor OP, voldoet op basis van planvorming voor PO Aanbevelingen Breid de community uit met nog meer (jonge) ondernemers, vergroot de diversiteit van betrokkenen bij het onderwijs in ondernemen nog meer. Breng meer docenten in contact met het zelfstandig ondernemerschap. Selecteer de docenten die je inzet bij de begeleiding van onderdelen gericht op ondernemen op enthousiasme daarvoor, net als je bij studenten doet. Maak het netwerk van ondernemers toegankelijk voor studenten.