RAUW Anneloek Sollart Chanaika Victor Vroegindeweij Dit lesmateriaal bestaat uit drie delen DOCENTENHANDLEIDING Deze bevat handvatten om de documentaire te behandelen. U kunt zelf op basis van tijd, behoefte en niveau bepalen hoeveel u uit dit materiaal gebruikt. Achtergrondinformatie Deze hoort bij de docentenhandleiding en kan gelezen worden door docenten (en eventueel leerlingen) als extra ondersteuning in de informatie over het onderwerp en de documentaire. Opdrachten voor leerlingen Deze kan apart geopend en/of geprint worden voor de leerlingen. Deze opdrachten komen ook terug in de docentenhandleiding. Let op! Wanneer u het lesmateriaal uitprint, verwijzen de links niet meer naar de directe pagina s op de site zoals wanneer u deze aanklikt.
VOOR DE FILM wat is een documentaire U kunt voor de vertoning van de documentaire een aantal algemene aspecten van documentaire bespreken. Het definiëren van documentaire film is niet eenvoudig. Door documentaire te vergelijken met de speelfilm en de nieuwsreportage kan het begrip duidelijk gemaakt worden. Om de leerlingen voor te bereiden kunt u aan de slag aan de hand van opdracht 1 en suggesties. Zonder direct op de specifieke inhoud in te gaan kunt u vooraf en na afloop aan de slag met de voorbeelden op www.docschool.nl/docenten. Ook staan daar titels die te bestellen zijn als u meer documentaires in de klas wilt bekijken. Opdracht 1 U kunt uw leerlingen de volgende vragen laten behandelen: Heb je wel eens een documentaire gezien? Vertel in het kort over die documentaire. Wie waren de hoofdpersonen en wat gebeurde er? Waar is de documentaire gemaakt? Wat is je het meest bijgebleven? Extra suggestie Met behulp van de deelvragen kunnen een aantal voorbeelden worden gegeven. U kunt eventueel de documentaires op het bord schrijven en uw leerlingen klassikaal kenmerken laten noemen, die overeenkomsten en verschillen tussen documentaires helder maken. Als u uitgebreid met de leerlingen op de kenmerken van een documentaire wilt ingaan kunnen zij de introducties: wat is een doc doen. Op www.teleblik.nl vindt u een speciale themapagina rondom jeugddocumentaire. Context Niet alle documentaires zijn even makkelijk te begrijpen of op waarde te schatten als de context waarbinnen het onderwerp van de documentaire valt niet of onvoldoende bekend is. Dit onderdeel voorziet indien nodig! in achtergrondkennis over de context. Opdracht 2 Hoe zou jij dat vinden als je vader of moeder zou besluiten dat er alleen nog maar rauw wordt gegeten? Zou je het volhouden? Welk eten zou je het meeste missen? Het rauw eten dieet Amerikaanse filmsterren en popartiesten doen het en in New York heb je zelfs restaurants waar alleen maar rauwe diëten op het menu staan. Wat is het rauw eten dieet precies en waar komt het vandaan? Hoewel het in Amerika heel populair is, was het een Duitse wetenschapper die eind 19e eeuw een dieet van rauw voedsel bedacht. Het dieet bestaat uit ongekookte groenten, noten, fruit en water. En je mag geen suiker, vlees, vis, zuivel of voedsel dat is gebakken, gebraden, gekookt, gestoomd of verhit. Door het verwarmen van voedsel zouden er bepaalde giftige stoffen ontstaan waar je ernstig ziek van kunt worden. In Nederland zijn er meer dan 100 rauw-aanhangers. Tom is er een van. Wordt er bij jou thuis wel eens ruzie gemaakt? Wie maken er dan ruzie? Vind je dat vervelend en waarom? Huiselijk geweld In elk gezin of relatie is er wel eens ruzie. Dat is heel normaal. Maar wat als er klappen vallen of je steeds uitgescholden wordt voor van alles en nog wat? Dat is niet normaal. Toch komt het heel veel voor, in alle rangen, standen 1 / 6
voor DE FILM en culturen. Jaarlijks overlijden er maar liefst 60 vrouwen en 50 kinderen door huiselijk geweld. Bijna de helft van alle Nederlanders maakt het een keer mee en een kwart heeft er zelfs dagelijks last van. Meestal zijn vrouwen en kinderen het slachtoffer, maar soms ook mannen, ouders of ouderen. De geweldpleger is vaak snel jaloers, dreigt, slaat of maakt dingen kapot en is dan weer heel lief en belooft dat het niet meer gebeurt. Chanaika was een van de vele kinderen die het thuis zag gebeuren. U kunt uw leerlingen opdracht 2 laten maken voordat uw leerlingen de twee korte documentaires hebben gezien. Door de klassikale of individuele behandeling worden de leerlingen direct bij het onderwerp van de documentaire betrokken. Het gaat hier om de eigen mening waarbij de ervaring van de leerling centraal staat. Inhoud: WAAR GAAN RAUW EN Chanaika OVER? Enige voorkennis over de inhoud maakt een documentaire eenvoudiger te plaatsen en te interpreteren. Ook voorkomt het eventuele onaangename verrassingen. Laat uw leerlingen de korte inhoudsbeschrijvingen van beide documentaires voor de vertoning lezen. NA DE FILM Met behulp van opdracht 3 worden uw leerlingen aangezet om na te denken over keuzes die een regisseur moet maken om zijn documentaire zo interessant mogelijk te laten zijn. Hij/zij wil immers de aandacht van het publiek vasthouden. Het is aan uw leerlingen om te verwoorden in hoeverre deze documentairemaker daarin is geslaagd. Het is belangrijk elementen uit de documentaire te bespreken die de meningen van uw leerlingen onderbouwen. Opdracht 3 Wat vond je van beide documentaires? Probeer uit te leggen wat je goed en minder goed vond. Welke documentaire vond je leuker? Probeer uit te leggen waarom. Wie zijn de makers? Waarom maakt iemand documentaires? Dit onderdeel biedt informatie over de regisseurs van beide documentaires. U kunt deze informatie voor of na de vertoning met uw leerlingen bespreken. U kunt uw leerlingen opdracht 4 klassikaal of individueel laten maken nadat zij beide documentaires hebben gezien. Het gaat hier om de eigen mening waarbij het goed is om te realiseren dat het niet vanzelfsprekend is dat kinderen zo open over zeer persoonlijke aangelegenheden voor de camera vertellen. Opdracht 4 In hoeverre vind je het dapper van Tom en Chanaika om zo openhartig te vertellen over de vreemde eetgewoontes en de gewelddadige vader? Probeer uit te leggen waarom je dat vindt? 2 /6
NA DE FILM Hoe ontstaat het idee voor een documentaire? Wat zijn de beweegredenen van een documentairemaker om een bepaald onderwerp nader te belichten? Dit onderdeel geeft inzicht in hoe een idee ontstaat en zich ontwikkelt. U kunt deze informatie voor of na de vertoning met uw leerlingen bespreken. Opdracht 5 Stel dat een regisseur een documentaire over jou zou maken. Waarover zou het dan gaan? Wat zou er allemaal gefilmd moeten worden? Wat vertel je? En wat is de titel van jouw documentaire? Het maken van een documentaire Elke documentaire is uniek, omdat het productieproces nooit van te voren in zijn geheel vastligt. Dit onderdeel biedt inzicht in de totstandkoming, wat er allemaal bij komt kijken om een documentaire te maken. U kunt deze informatie na de vertoning met uw leerlingen bespreken. Anneloek en Tom kunnen nog altijd goed met elkaar opschieten. Anneloek: Ik mail en bel vaak met Tom. Hij eet nog steeds rauw en het gaat goed met hem. Bij het maken van een documentaire is het goede contact tussen de maker en degene die gefilmd wordt essentieel. Door eerst rustig kennis te maken met elkaar, veel te praten en niet meteen met een camera langs te komen, raak je aan elkaar gewend. Hierdoor ontstaat langzamerhand een vertrouwensband. Als vervolgens de camera gaat draaien, helpt die vertrouwensband om over persoonlijke dingen te kunnen vertellen. Daarnaast zijn de voorgesprekken handig voor de maker, omdat hij/zij daaruit interessante uitspraken en onderwerpen kan halen. Opdracht 6 Vorm nu tweetallen en geef aan elkaar het uitgewerkte idee voor jouw documentaire, die je in de vorige opdracht hebt opgeschreven. Neem rustig de tijd om het idee van de ander te lezen. Bedenk nu vijf vragen die een regisseur zou kunnen stellen over het onderwerp. En neem uiteindelijk bij elkaar een interview met deze vragen af. De vragen met antwoorden kun je onder het uitgewerkte idee opschrijven. tot slot IDFA is altijd benieuwd naar de manier waarop bovenstaande opdrachten in de klas zijn behandeld, heeft u tips en/of aanvullingen voor andere docenten? Dan kunt u deze mailen naar info@docschool.nl op het uit de praktijk gedeelte van Docschool worden deze onderling uitgewisseld. Auteur: Olivier ten Kate Eindredactie: IDFA Vormgeving: Madelinde Hageman Technische realisatie: Driebit Rauw, Nederland 2008 Regie: Anneloek Sollart De film is een titel van VPRO Chanaika, Nederland, 2007 Regie: Victor Vroegindeweij De film is een titel van Llink en Victor Vroegindeweij www.docschool.nl / www.idfa.nl 020 6273329 3 /6
achtergrondinformatie INHOUD: Waar gaat Rauw over? Tom is 10 jaar en zit op een streng dieet. Niet omdat hij ziek of te dik is, maar omdat zijn moeder vindt dat rauw voedsel gezonder is dan gebakken of gekookt eten. Tom mag geen brood, geen rijst, geen vlees, geen vis, geen zuivel en geen suiker. Wel groente, fruit en noten. Zijn vriendjes snappen er maar weinig van. Tom legt geduldig uit wat hij van zijn moeder heeft geleerd: in de prehistorie werd het voedsel nog niet gekookt. Dat kon pas nadat ze wisten hoe je vuur moest maken. Maar het lichaam heeft zich onvoldoende aangepast aan gekookt voedsel, waardoor mensen ziek worden en minder lang leven. Daarom begint Tom de dag met een fruitshake en eet hij elke maand zo n 100 appels. Hij lijkt het wel best te vinden. Maar het is vooral moeilijk als Tom rond etenstijd langs de deur van de buurman loopt. Zijn pizza s ruiken namelijk zo lekker. Of Tom de rest van zijn leven rauw zal eten, weet hij niet. Maar voorlopig wel. INHOUD: Waar gaat Chanaika over? Chanaika is 11 jaar en gek op dansen. Met haar twee beste vriendinnen oefent ze voor het Zomercarnaval. Tijdens het Zomercarnaval wordt er carnaval gevierd zoals ze dat in Zuid- en Midden-Amerika doen. Een tropische straatparade van danseressen, muzikanten en praalwagens trekt dan door het centrum van Rotterdam. De deelnemers zijn gekleed in prachtige kostuums met felle kleuren. Ieder jaar komen hier bijna een miljoen mensen op af. Het is Chanaika s droom om bovenop een praalwagen te staan en te zwaaien naar al die mensen. Ze zou het geweldig vinden als haar moeder haar zo kon zien. Ze heeft namelijk een speciale band met haar moeder. Een tijdje geleden heeft Chanaika haar vader uit huis gezet. Hij sloeg haar moeder. En dat pikte Chanaika op een dag niet meer. Zal het Chanaika lukken op de praalwagen te komen, zodat ze zich voor even de koningin van het carnaval kan voelen? Wie is de maker van Rauw? Nadat Anneloek Sollart is afgestudeerd aan de School voor Journalistiek gaat ze werken als verslaggever bij Radio Rijnmond. Voor de radio doet ze van alles: het live verslaan van een fabrieksbrand of een neergestort vliegtuigje, het maken van reportages, filmrubrieken en zelfs een hoorspel. Als Anneloek in de zomermaanden een korte opleiding aan de Filmacademy in New York volgt, ontdekt ze haar voorliefde voor film. Sindsdien maakt ze documentaires en filmt onder andere items voor het televisieprogramma Man bijt Hond. Wie is de maker van Chanaika? In plaats van zijn middelbare school afmaken, duikt Victor Vroegindeweij al vroeg de filmwereld in. Al snel werkt hij als regisseur aan televisieprogramma s als LLiNKE Soep en videoclips (o.a. Zet um op baby van Kempi). Victor maakt documentaires omdat hij het geweldig vindt om te laten zien wat er allemaal gebeurt in de wereld. Victor: Op televisie laat het journaal je alleen zien wat er net is gebeurd en een programma als Sterren dansen op het ijs toont je dingen die er niet toe doen. Maar in een documentaire heb je de tijd om een onderwerp goed te belichten. 4 / 6
Hoe ontstaat het idee voor een documentaire? Rauw Als Anneloek op een avond met vriendinnen in een Argentijns restaurant geniet van heerlijk gegrild vlees en veel rode wijn, vertelt een van hen over een jongen aan wie zij les geeft. Deze jongen, Tom, mag alleen maar rauw voedsel eten van zijn moeder. Dat lijkt Anneloek zo moeilijk voor een schoolgaande jongen en ze is benieuwd wat hij hier zelf van vindt. Nadat Anneloek en Tom elkaar hebben ontmoet, gaat ze al snel een keer mee als hij op zaterdag moet voetballen. Na de wedstrijd nemen de meeste kinderen een energiedrankje en een broodje kroket. Anneloek: Maar Tom zat daar dan naast met een appel en een fles water. Ik vond het zielig voor hem, maar hij was niet zielig! Hij kwam juist heel sterk over. Dat vond ik fascinerend aan Tom. Chanaika Victor wilde een documentaire maken voor kinderen. Het verhaal moest gaan over een kind. Daarvoor ging hij op zoek in de Afrikaanderwijk in Rotterdam. Victor: In de Afrikaanderwijk wonen heel veel mensen uit verschillende landen, vooral Suriname, Marokko, Turkije en de Antillen. Het is een heel vrolijke wijk met een grote markt in het midden. Op een dag ontmoet Victor daar Chanaika. Ze vertelt hem niet alleen dat ze heel erg van dansen houdt, maar ook het verhaal van haar vader en moeder. Victor: Ik vond Chanaika zo goed omdat ze zo open was en mooi kon praten over haar problemen. Toen hebben we afgesproken dat ik een documentaire over haar zou maken. Het maken van een documentaire Rauw Voordat Anneloek kan beginnen met filmen, maakt ze kennis met Tom en zijn moeder. Tom en Anneloek kunnen het meteen heel goed met elkaar vinden. Ze hebben eerst lange gesprekken, voordat ze gezamenlijk besluiten de documentaire te maken. Uiteindelijk zijn ze er ongeveer een jaar mee bezig. Tom heeft de film inmiddels meerdere keren gezien. Ook met zijn voetbalelftal. Tom is erg trots op het eindresultaat. Hij vindt dat hij goed is neergezet. Anneloek: Ik vind Tom echt een held. Door het maken van de film en de vele vragen die hij over zijn eetgewoonten moest beantwoorden, is hij nog meer over rauw na gaan denken. Als hij straks op de middelbare school zit, zal hij ontdekken dat er ook andere visies zijn dan die van zijn moeder. Chanaika Door eerst veel te praten met Chanaika, haar moeder en vriendinnen krijgt Victor langzaam voor ogen hoe hij Chanaika s verhaal in beeld moet brengen. Victor: Ik wilde de kijker laten meevoelen met Chanaika, dus hebben we geprobeerd zoveel mogelijk haar emoties te laten zien. We hebben alles kleurig gefilmd om het geheel een zomers en vrolijk karakter te geven. Niet alles van wat er gefilmd is, laat Victor ook terugkomen in de eindversie van de documentaire. Zo lijkt het hem vooraf interessant om Chanaika op de laatste dag voor de zomervakantie in groep 8 te filmen. Maar als ze alle filmopnames terug zien, blijken de opnames thuis, tijdens dansles en op het Zomercarnaval al meer dan genoeg. En dus besluit Victor om het deel op school niet te gebruiken. 5 / 6
LEERLINGEN Opdracht 1 Heb je wel eens een documentaire gezien? Vertel in het kort over die documentaire. Wie waren de hoofdpersonen en wat gebeurde er? Waar is de documentaire gemaakt? Wat is je het meest bijgebleven? Opdracht 2 Hoe zou jij dat vinden als je vader of moeder zou besluiten dat er alleen nog maar rauw wordt gegeten? Zou je het volhouden? Welk eten zou je het meeste missen? Wordt er bij jou thuis wel eens ruzie gemaakt? Wie maken er dan ruzie? Vind je dat vervelend en waarom? Waar gaat Rauw over? Tom is 10 jaar en zit op een streng dieet. Niet omdat hij ziek of te dik is, maar omdat zijn moeder vindt dat rauw voedsel gezonder is dan gebakken of gekookt eten. Tom mag geen brood, geen rijst, geen vlees, geen vis, geen zuivel en geen suiker. Wel groente, fruit en noten. Zijn vriendjes snappen er maar weinig van. Tom legt geduldig uit wat hij van zijn moeder heeft geleerd: in de prehistorie werd het voedsel nog niet gekookt. Dat kon pas nadat ze wisten hoe je vuur moest maken. Maar het lichaam heeft zich onvoldoende aangepast aan gekookt voedsel, waardoor mensen ziek worden en minder lang leven. Daarom begint Tom de dag met een fruitshake en eet hij elke maand zo n 100 appels. Hij lijkt het wel best te vinden. Maar het is vooral moeilijk als Tom rond etenstijd langs de deur van de buurman loopt. Zijn pizza s ruiken namelijk zo lekker. Of Tom de rest van zijn leven rauw zal eten, weet hij niet. Maar voorlopig wel. Waar gaat Chanaika over? Chanaika is 11 jaar en gek op dansen. Met haar twee beste vriendinnen oefent ze voor het Zomercarnaval. Tijdens het Zomercarnaval wordt er carnaval gevierd zoals ze dat in Zuid- en Midden-Amerika doen. Een tropische straatparade van danseressen, muzikanten en praalwagens trekt dan door het centrum van Rotterdam. De deelnemers zijn gekleed in prachtige kostuums met felle kleuren. Ieder jaar komen hier bijna een miljoen mensen op af. Het is Chanaika s droom om bovenop een praalwagen te staan en te zwaaien naar al die mensen. Ze zou het geweldig vinden als haar moeder haar zo kon zien. Ze heeft namelijk een speciale band met haar moeder. Een tijdje geleden heeft Chanaika haar vader uit huis gezet. Hij sloeg haar moeder. En dat pikte Chanaika op een dag niet meer. Zal het Chanaika lukken op de praalwagen te komen, zodat ze zich voor even de koningin van het carnaval kan voelen? Opdracht 3 Wat vond je van beide documentaires? Probeer uit te leggen wat je goed en minder goed vond. Welke documentaire vond je leuker? Probeer uit te leggen waarom. Opdracht 4 In hoeverre vind je het dapper van Tom en Chanaika om zo openhartig te vertellen over de vreemde eetgewoontes en de gewelddadige vader? Probeer uit te leggen waarom je dat vindt? Opdracht 5 Stel dat een regisseur een documentaire over jou zou maken. Waarover zou het dan gaan? Wat zou er allemaal gefilmd moeten worden? Wat vertel je? En wat is de titel van jouw documentaire? Opdracht 6 Vorm nu tweetallen en geef aan elkaar het uitgewerkte idee voor jouw documentaire, die je in de vorige opdracht hebt opgeschreven. Neem rustig de tijd om het idee van de ander te lezen. Bedenk nu vijf vragen die een regisseur zou kunnen stellen over het onderwerp. En neem uiteindelijk bij elkaar een interview met deze vragen af. De vragen met antwoorden kun je onder het uitgewerkte idee opschrijven.