HALLO SALAAM. Kim Brand. ADVIES: PO groep 6, 7, 8 en SBO OPDRACHTEN VOOR LEERLINGEN. Dit lesmateriaal bestaat uit twee delen: DOCENTENHANDLEIDING

Transcriptie

1 HALLO SALAAM Kim Brand Dit lesmateriaal bestaat uit twee delen: DOCENTENHANDLEIDING Deze docentenhandleiding biedt handvatten om de documentaire te behandelen in de klas en geeft aanvullende achtergrondinformatie. Je kunt zelf op basis van tijd, behoefte en niveau bepalen hoeveel je uit dit materiaal gebruikt en of je kiest voor een klassikale, individuele of groepsgewijze aanpak. ADVIES: PO groep 6, 7, 8 en SBO Dit materiaal sluit aan bij de volgende kerndoelen voor het primair onderwijs: Nederlands 1,2,5 en Kunstzinnige oriëntatie 54, 55, 56. OPDRACHTEN VOOR LEERLINGEN Deze opdrachten kunnen apart geopend en/of geprint worden voor de leerlingen. Ze komen ook terug in de docentenhandleiding. 2

2 DOCENTEN Wat is een documentaire? Voordat je Hallo Salaam bekijkt met je klas, is het handig als de leerlingen weten wat een documentaire is. Hieronder vind je een aantal mogelijke werkvormen om het begrip documentaire helder te krijgen en/of hun voorkennis te activeren: Laat de leerlingen in tweetallen een woordweb maken, met in het midden het woord documentaire. Welke associaties hebben zij bij dit begrip? Bespreek de uitkomsten klassikaal. Laat de leerlingen in groepjes van vier een placemat maken, waarin ze om te beginnen ieder voor zich kenmerken en kernwoorden van het genre documentaire beschrijven. Elke leerling doet dit in een eigen vak van de placemat (zie voorbeelden hieronder). Overeenkomstige antwoorden van het groepje worden in het middelste vak genoteerd. Alle viertallen presenteren hun uitkomsten aan de rest van de klas. Inventariseer aan het eind wat de verschillende groepjes van elkaar hebben opgestoken. Onderzoek, klassikaal of in kleine groepjes, welke documentaires de leerlingen al gezien hebben (thuis, op IDFA, op school of ergens anders). Laat ze vervolgens nadenken over de volgende vragen: Welke overeenkomsten en verschillen zijn er tussen de verschillende documentaires die je gezien hebt? Welke onderwerpen komen er aan bod? Wat is het verschil tussen een documentaire en een film? Wat is het doel van een documentaire? Geeft een documentaire de werkelijkheid weer, zoals we die kennen? Waarom (niet)? Koppel de uitkomsten klassikaal terug, indien de leerlingen in kleine groepjes werken. Als voorbereiding kun je ook met je leerlingen een van de vele documentaires kijken via Docschool Online. Kijk onder: IDFA > Onderwijs > Docschool Online. Bij de films is ook lesmateriaal beschikbaar. INDIVIDUEEL GEZAMENLIJK 1

3 DOCENTEN INHOUD Enige voorkennis over de inhoud maakt een documentaire eenvoudiger te plaatsen en te interpreteren. Ook voorkomt het eventuele onaangename verrassingen. Voor het bekijken van de documentaire Hallo Salaam is het raadzaam om de trailer in de klas te bekijken via film/062aca0c-7a c44-00a72cf2a47c/hello-salaam en/of samen met de leerlingen de korte inhoudsbeschrijving lezen. Waar gaat Hallo Salaam over? Sil (10) en Merlijn (11) maken een bijzondere reis; ze vertrekken samen met hun moeders naar een vluchtelingenkamp op Lesbos, in Griekenland, om daar als vrijwilligers aan de slag te gaan. Via hun moeders, die beiden vrijwilligerswerk uitvoerden in verschillende vluchtelingenkampen, hebben de jongens al veel verhalen gehoord over kinderen die daar verblijven. Nu willen ze zelf ontdekken hoe het is om in een vluchtelingenkamp te wonen. In Hallo Salaam zie je hoe Sil en Merlijn, na een aantal voorzichtige ontmoetingen, al snel contact maken met kinderen van het kamp. Ondanks dat de kinderen elkaars taal niet spreken, spelen, lachen en praten ze met elkaar. Kan dit het begin van een vriendschap zijn? Verwerkingsopdrachten Wanneer duidelijk is wat een documentaire in het algemeen inhoudt en waar Hallo Salaam globaal over gaat, kunnen de leerlingen aan de slag met de specifieke verwerkingsopdrachten. Deze opdrachten zijn onderverdeeld in opdrachten die voor de film en opdrachten die na de film worden gemaakt. De opdrachten zijn niet alleen te vinden in deze docentenhandleiding, maar ook op het opdrachtenblad, dat specifiek voor de leerlingen is bedoeld. 1 voor de film Opdracht Merlijn en Sil doen vrijwilligerswerk in een vluchtelingenkamp, waar de kinderen een andere taal spreken dan zij. Toch spreken, lachen en praten ze met de kinderen daar. Op welke manier(-en) denk jij dat Sil, Merlijn en de kinderen in het vluchtelingenkamp met elkaar communiceren, zodat ze elkaar kunnen begrijpen? Heb jij zelf wel eens contact gemaakt met mensen die een andere taal spraken dan jij? Hoe deed je dat? Als je nog nooit contact hebt gemaakt met mensen die een andere taal spreken dan jij: Welke slimme manieren zou jij gebruiken om jezelf duidelijk te maken? Context Niet alle documentaires zijn even makkelijk te begrijpen als de context, waarbinnen het onderwerp van de documentaire valt, niet of onvoldoende bekend is. Dit onderdeel voorziet in achtergrondkennis over de context. Lesbos Merlijn en Sil deden, samen met hun moeders, een week lang vrijwilligerswerk in het vluchtelingenkamp Kara Tepe, op Lesbos. Dit deden zij via de Nederlandse Stichting Because We Carry. Deze stichting gelooft dat je zelf de verandering kunt zijn die je graag ziet in de wereld. 2

4 DOCENTEN Daarom gaan er via Because We Carry wekelijks teams van vrijwilligers naar Lesbos om daar mensen op de vlucht te helpen. Naast het uitdelen van noodzakelijke spullen, zoals eten, tenten en droge kleren, proberen de teams van Because We Carry ook een glimlach, respect en wat hoop te brengen voor de vluchtelingen. Om de hulp zo goed mogelijk op maat te laten zijn, bepaalt Because We Carry ter plekke op het moment dat ze op het eiland zijn - waar de meeste behoefte aan is. Because We Carry werkt intensief samen met andere hulporganisaties. De teams van vrijwilligers zorgen voor hun eigen sponsoring; elke gedoneerde euro kan op die manier gebruikt worden voor het goede doel. Van dat geld worden onder andere ontbijt, kinderactiviteiten, klamboes, servies en simpele meubels gekocht. Wil je ook iets doen voor de vluchtelingen op Lesbos? Kijk dan hier: 2 VOOR de film opdracht Merlijn en Sil doen een week lang vrijwilligerswerk in vluchtelingenkamp Kara Tepe op Lesbos. Wat denk je dat Sil en Merlijn in het vluchtelingenkamp (kunnen) doen om de mensen daar te helpen? Wat zou jij ervan vinden om naar het vluchtelingenkamp te gaan en waarom vind je dit? Wat denk jij dat Merlijn en Sil leren van hun bezoek aan het vluchtelingenkamp? Wat zou jij vanuit Nederland voor de mensen in Kara Tepe kunnen en/ of willen doen om te helpen? de maker Waarom maakt iemand documentaires? Dit onderdeel biedt informatie over de regisseur van Hallo Salaam: Kim Brand. Wie is de maker van Hallo Salaam? Op haar middelbare school maakte Kim Brand, de maakster van Hallo Salaam, een profielwerkstuk over jeugdcriminaliteit. Ze gebruikte film om haar verhaal over dit onderwerp te vertellen. Dit vond ze zó leuk, dat ze dacht: He, daar wil ik wel iets mee doen later! Na haar middelbare school, toen ze net 18 jaar was, ging Kim naar de Hogeschool voor de Kunsten (HKU) in Utrecht, waar ze in 2009 afstudeerde. In haar eindexamenjaar maakte zij een korte documentaire, De Zorgfabriek, die geselecteerd werd voor de studentencompetitie van IDFA. Deze film werd uitgezonden op televisie en ze won hiermee een geldprijs van het Filmfonds, die ze gebruikte voor het maken van een volgende film. Hallo Salaam is Kims eerste jeugddocumentaire. Kim wil vooral beeldend haar verhaal vertellen en de kijker daarbij de mogelijkheid geven zijn eigen conclusies te trekken. Een documentaire is voor haar geslaagd, wanneer mensen na het zien van een film zelf gaan nadenken over het onderwerp van de film en wat ze daarvan vinden. 3

5 3 na de film Opdracht De maakster van Hallo Salaam, Kim Brand, vindt het belangrijk dat mensen na het zien van haar film zelf gaan nadenken over het onderwerp ervan. Wat vind jij dat het onderwerp is van deze documentaire en wat vind jij van dit onderwerp? Welke nieuwe dingen heb jij na het zien van deze film geleerd, bijvoorbeeld over vluchtelingen, vluchtelingenkampen of het contact maken met kinderen die jouw taal niet spreken? Welke scènes komen er als eerste in je op als je weer aan de film denkt? Noem er minimaal twee. Meer mag ook! Leg uit waarom juist deze scèsnes je zijn bijgebleven. De totstandkoming Wat zijn de beweegredenen van een documentairemaker om een bepaald onderwerp nader te belichten? Dit onderdeel geeft inzicht in hoe een idee ontstaat en zich ontwikkelt. Hoe is het idee ontstaan? De maakster van Hallo Salaam, Kim Brand, is zelf meerdere malen vrijwilliger geweest in een vluchtelingenkamp, waaronder in Kara Tepe, op Lesbos. Wat ze een interessante ervaring vond, is de manier waarop mensen contact maakten met de vluchtingen. Het viel haar op dat volwassenen alleen maar bezig waren of ze het wel goed deden en of iedereen wel hulp kreeg. Maar kinderen zochten meteen contact met elkaar en dat vond ze zo bijzonder! Over dit contact wilde ze graag een film maken en het liefst één waarin dit onderwerp door de ogen van kinderen verteld zou worden. Een film over het proberen een ander te begrijpen, ondanks dat hij of zij ergens anders vandaan komt en een andere taal spreekt. Een film waarin ze kon laten zien dat je elkaar ook spannende vragen mag stellen; over de oorlog, over dat wat je mist in je leven en over vriendschappen. En dat er veel meer gelijkenissen zijn tussen mensen over de hele wereld dan we soms denken. Kinderen in een vluchtelingenkamp hebben vergelijkbare toekomstdromen als kinderen in Nederland. Ook zij willen later bijvoorbeeld een fijne baan, een huis en een gezin. Tijdens haar vrijwilligerswerk in de vluchtelingenkampen, had Kim gezien dat sommige vrijwilligers hun kinderen meenamen. Ze plaatste een oproepje om te vragen of er ouders waren wiens kinderen mee mochten en wilden werken aan 4

6 een documentaire. Op dat moment hadden de moeders van Sil en Merlijn net aan hun zoons gevraagd of zij een keer met hen mee zouden willen naar Lesbos, zodat ze met eigen ogen de verhalen van hun moeders konden zien. Sil en Merlijn vonden dat een goed idee van hun moeders én waren bereid mee te werken aan een documentaire. Zo kwam Kim al gauw met hen in contact en kon ze haar filmplannen ten uitvoer brengen. 4 na de film Opdracht In de film voeren Sil en Merlijn een gesprek met hun vriendjes die in het vluchtelingenkamp verblijven. Dit gesprek gaat over wonen, over de toekomst, over vriendschappen en over wat ze missen aan het land waar ze vandaan komen. Heb jij wel eens contact gehad met iemand die gevlucht is uit zijn vaderland? Zo ja: Wat heeft de meeste indruk op jou gemaakt? Zo niet: Wat zou je het liefst willen weten van iemand die gevlucht is? Hoe zou je het vinden als jij in een ander land een thuis zou moeten opbouwen? Wat lijkt je fijn en wat lijkt je minder fijn? Wat zijn volgens jou de overeenkomsten tussen kinderen in Nederland en de kinderen in het vluchtelingenkamp, als het gaat over ideeën over de toekomst? Wat zijn volgens jou de overeenkomsten tussen kinderen in Nederland en de kinderen in het vluchtelingenkamp, als het gaat over spelen? Wat zijn volgens jou de verschillen tussen kinderen in Nederland en de kinderen in het vluchtelingenkamp als het gaat over het opbouwen van vriendschappen? DOCENTEN Het filmproces Elke documentaire is uniek, omdat het productieproces nooit van tevoren in zijn geheel vastligt. Dit onderdeel biedt inzicht in wat er allemaal komt kijken bij het filmproces van een documentaire. Een film met uitdagingen Het scheelde maar weinig of Hallo Salaam was nooit meer geworden dan een filmidee. Maakster Kim Brand heeft veel moeite gedaan om toestemming te krijgen voor het draaien in het vluchtelingenkamp. De baas van het kamp was streng. Uiteindelijk wist Kim pas toen ze op Lesbos aankwam met haar hele filmcrew, of ze wel écht konden starten met dit filmproject. En dan waren er ook nog de strenge regels waar ze zich aan had te houden: Iedereen moest een toestemmingsformulier tekenen dat hij/zij gefilmd mocht worden, filmen kon maximaal vier uur per dag (met uitzondering van de avonden) en er moest altijd iemand van Because We Carry bij aanwezig zijn. Dat zijn best uitdagende eisen, als je maar vier dagen op het kamp mag filmen én een compleet verhaal wilt vertellen, vertelt Kim. De maakster besloot al gauw om de regels hier en daar een beetje te overtreden, want, zo zegt ze: Anders kon ik helemaal geen compleet verhaal vertellen. Dat ze de regels overtrad, zie je bijvoorbeeld in het stukje dat tóch in de avond gefilmd is, bij het kampvuurtje, waar Merlijn en Sil met hun vriendjes praten over de toekomst, hun vrienden en de oorlog. Nadat ze die scène gedraaid hadden, zijn Kim en haar crew stiekem het kamp 5

7 DOCENTEN uit geslopen, op weg naar de plek waar zij sliepen gedurende het maakproces. Het is één van haar persoonlijke favoriete scènes geworden. Dat het in de korte tijd die ze had om te filmen, gelukt is om het contact dat ontstond tussen Sil, Merlijn en de kinderen in het vluchtelingenkamp in beeld te brengen, voelde bijna te mooi om waar te zijn. Ook de weersomstandigheden werkten geweldig mee: Op Lesbos viel voor het eerst in twintig jaar tijd sneeuw en dat was uitgerekend op het moment dat de filmploeg er was. Dit leverde de prachtige beelden op van het sneeuwballengevecht, dat spontaan ontstond en waar niets van geregisseerd is. Kim vond het enorm spannend om de baas van het vluchtelingenkamp het eindresultaat van de film te laten zien. Straks keurt hij hem af, dacht ze. Gelukkig was hij erg blij met de film, mede omdat het vluchtelingenkamp maar vooral de mensen in het kamp op een positieve manier in beeld wordt gebracht. Bijzonder aan Hallo Salaam, is dat je als kijker continu bij Sil en Merlijn bent. Het verhaal wordt vanuit hen verteld en er zitten maar een paar shots van volwassenen in. Het enige shot waarin het perspectief verandert, zit aan het eind, waarin je Sil en Merlijn ziet vertrekken en de kinderen achterblijven in het kamp. Hier heeft maakster Kim bewust heel voor gekozen. Met Sil en Merlijn gaat het goed. Hun bezoek aan het vluchtelingenkamp heeft veel indruk gemaakt en ze willen graag nog eens terug naar Lesbos om te helpen. Kim heeft ook nog contact met twee jongetjes die in het kamp op Lesbos woonden: De ene zit inmiddels in een ander een vluchtelingenkamp, in Athene. De ander is met zijn familie naar Hamburg verhuisd. 5 na de film Opdracht De maakster van Hallo Salaam, Kim Brand, heeft het verhaal van de film bijna volledig verteld vanuit het perspectief van Sil en Merlijn. Alleen in de laatste scène van de film, waarin je Sil en Merlijn ziet vertrekken, verandert het perspectief van de camera. Waarom denk je dat de maakster hiervoor heeft gekozen? Er zitten maar een paar scène met volwassenen in Hallo Salaam. Welke scènes met volwassenen kun jij je herinneren? Waarom denk jij dat er in de rest van de film weinig volwassenen voorkomen? 6 Opdracht Creatieve opdracht 1: Speel met de sound Tijdens het sneeuwballengevecht hoor je vrolijke muziek op de achtergrond. Zoek op YouTube naar drie verschillende muziekjes die je hier ook onder zou kunnen zetten (bijvoorbeeld een heel langzaam deuntje of juist een heel wilde). Wat is het effect van de muziek op wat je op het beeld ziet gebeuren? Bespreek dit met je klasgenoten. 6

8 6 na de film Opdracht 6 VERVOLG Creatieve opdracht 2: Wat zeg je? Voer deze opdracht uit in tweetallen. Nummer 1 zoekt op internet een woord of een klein zinnetje op in een vreemde taal en schrijft dit op papier. Hij/zij leest de opgeschreven tekst hardop voor aan nummer 2 (je kunt elkaar dus niet verstaan!). Vervolgens probeert hij/zij de ander zonder woorden, maar met gebaren, te laten raden wat de betekenis is van dat wat er op het papiertje staat. Als de ander dit geraden heeft, bespreek je met elkaar hoe dit is gegaan en hoe moeilijk of makkelijk het was om elkaar te begrijpen. Eventueel draai je vervolgens de rollen om. Creatieve opdracht 3: Brief aan een vriend(-in) Schrijf een brief aan een goede vriend of vriendin, waarin je vertelt waarom je zo blij bent met jullie vriendschap en wat je leukste herinnering samen is. Als je het leuk vindt, stuur je deze brief natuurlijk echt op! Creatieve opdracht 4: Brief aan Sil en Merlijn Schrijf een brief aan Sil en Merlijn, waarin je ze vertelt wat je ervan vindt dat ze op Lesbos zijn geweest om vluchtelingen te helpen. Vraag ze ook alles wat je zou willen weten over hun verblijf daar. Stuur je brief op aan marije@idfa.nl en wij sturen hem voor je door. Tip: Zet je mailadres in jouw brief. Wie weet krijg je wel écht antwoord! TOT SLOT IDFA is altijd benieuwd naar de manier waarop bovenstaande opdrachten in de klas zijn behandeld. Heb je tips en/of aanvullingen voor ons of voor andere docenten? Dan kun je mailen naar educatie@idfa.nl Tip: Door middel van gratis lidmaatschap op Docschool Online op > Meer IDFA > Onderwijs > Docschool Online heeft je toegang tot vele documentaires en bijbehorend lesmateriaal. Hallo Salaam Kim Brand, 2017, 15 minuten Hallo Salaam kwam tot stand in samenwerking met KRO-NCRV en Een van de jongens. IDFA Auteur: Lieke Beentjes Eindredactie: IDFA, Marije Veenstra Vormgeving: Madelinde Hageman 7

9 LEERLINGEN HALLO SALAAM Kim Brand 1 Opdracht 1 (Voor de film) Merlijn en Sil doen vrijwilligerswerk in een vluchtelingenkamp, waar de kinderen een andere taal spreken dan zij. Toch spreken, lachen en praten ze met de kinderen daar. Op welke manier(-en) denk jij dat Sil, Merlijn en de kinderen in het vluchtelingenkamp met elkaar communiceren, zodat ze elkaar kunnen begrijpen? Heb jij zelf wel eens contact gemaakt met mensen die een andere taal spraken dan jij? Hoe deed je dat? Als je nog nooit contact hebt gemaakt met mensen die een andere taal spreken dan jij: Welke slimme manieren zou jij gebruiken om jezelf duidelijk te maken? 2 Opdracht 2 (Voor de film) Merlijn en Sil doen een week lang vrijwilligerswerk in vluchtelingenkamp Kara Tepe op Lesbos. Wat denk je dat Sil en Merlijn in het vluchtelingenkamp (kunnen) doen om de mensen daar te helpen? Wat zou jij ervan vinden om naar het vluchtelingenkamp te gaan en waarom vind je dit? Wat denk jij dat Merlijn en Sil leren van hun bezoek aan het vluchtelingenkamp? Wat zou jij vanuit Nederland voor de mensen in Kara Tepe kunnen en/ of willen doen om te helpen? Waar gaat Hallo Salaam over? Sil (10) en Merlijn (11) maken een bijzondere reis; ze vertrekken samen met hun moeders naar een vluchtelingenkamp op Lesbos, in Griekenland, om daar als vrijwilligers aan de slag te gaan. Via hun moeders, die beiden vrijwilligerswerk uitvoerden in verschillende vluchtelingenkampen, hebben de jongens al veel verhalen gehoord over kinderen die daar verblijven. Nu willen ze zelf ontdekken hoe het is om in een vluchtelingenkamp te wonen. In Hallo Salaam zie je hoe Sil en Merlijn, na een aantal voorzichtige ontmoetingen, al snel contact maken met kinderen van het kamp. Ondanks dat de kinderen elkaars taal niet spreken, spelen, lachen en praten ze met elkaar. Kan dit het begin van een vriendschap zijn? 8

10 3 LEERLINGEN Opdracht 3 (Voor/NA de film) De maakster van Hallo Salaam, Kim Brand, vindt het belangrijk dat mensen na het zien van haar film zelf gaan nadenken over het onderwerp ervan. Wat vind jij dat het onderwerp is van deze documentaire en wat vind jij van dit onderwerp? Welke nieuwe dingen heb jij na het zien van deze film geleerd, bijvoorbeeld over vluchtelingen, vluchtelingenkampen of het contact maken met kinderen die jouw taal niet spreken? Welke scènes komen er als eerste in je op als je weer aan de film denkt? Noem er minimaal twee. Meer mag ook! Leg uit waarom juist deze scèsnes je zijn bijgebleven. 4 Opdracht 4 (Na de film) In de film voeren Sil en Merlijn een gesprek met hun vriendjes die in het vluchtelingenkamp verblijven. Dit gesprek gaat over wonen, over de toekomst, over vriendschappen en over wat ze missen aan het land waar ze vandaan komen. Heb jij wel eens contact gehad met iemand die gevlucht is uit zijn vaderland? Zo ja: Wat heeft de meeste indruk op jou gemaakt? Zo niet: Wat zou je het liefst willen weten van iemand die gevlucht is? Hoe zou je het vinden als jij in een ander land een thuis zou moeten opbouwen? Wat lijkt je fijn en wat lijkt je minder fijn? Wat zijn volgens jou de overeenkomsten tussen kinderen in Nederland en de kinderen in het vluchtelingenkamp, als het gaat over ideeën over de toekomst? Wat zijn volgens jou de overeenkomsten tussen kinderen in Nederland en de kinderen in het vluchtelingenkamp, als het gaat over spelen? Wat zijn volgens jou de verschillen tussen kinderen in Nederland en de kinderen in het vluchtelingenkamp als het gaat over het opbouwen van vriendschappen? 5 Opdracht 5 (Na de film) De maakster van Hallo Salaam, Kim Brand, heeft het verhaal van de film bijna volledig verteld vanuit het perspectief van Sil en Merlijn. Alleen in de laatste scène van de film, waarin je Sil en Merlijn ziet vertrekken, verandert het perspectief van de camera. Waarom denk je dat de maakster hiervoor heeft gekozen? Er zitten maar een paar scène met volwassenen in Hallo Salaam. Welke scènes met volwassenen kun jij je herinneren? Waarom denk jij dat er in de rest van de film weinig volwassenen voorkomen? 9

11 6 LEERLINGEN Opdracht 6 (Na de film) Creatieve opdracht 1: Speel met de sound Tijdens het sneeuwballengevecht hoor je vrolijke muziek op de achtergrond. Zoek op YouTube naar drie verschillende muziekjes die je hier ook onder zou kunnen zetten (bijvoorbeeld een heel langzaam deuntje of juist een heel wilde). Wat is het effect van de muziek op wat je op het beeld ziet gebeuren? Bespreek dit met je klasgenoten. Creatieve opdracht 2: Wat zeg je? Voer deze opdracht uit in tweetallen. Nummer 1 zoekt op internet een woord of een klein zinnetje op in een vreemde taal en schrijft dit op papier. Hij/zij leest de opgeschreven tekst hardop voor aan nummer 2 (je kunt elkaar dus niet verstaan!). Vervolgens probeert hij/zij de ander zonder woorden, maar met gebaren, te laten raden wat de betekenis is van dat wat er op het papiertje staat. Als de ander dit geraden heeft, bespreek je met elkaar hoe dit is gegaan en hoe moeilijk of makkelijk het was om elkaar te begrijpen. Eventueel draai je vervolgens de rollen om. Creatieve opdracht 3: Brief aan een vriend(-in) Schrijf een brief aan een goede vriend of vriendin, waarin je vertelt waarom je zo blij bent met jullie vriendschap en wat je leukste herinnering samen is. Als je het leuk vindt, stuur je deze brief natuurlijk echt op! Creatieve opdracht 4: Brief aan Sil en Merlijn Schrijf een brief aan Sil en Merlijn, waarin je ze vertelt wat je ervan vindt dat ze op Lesbos zijn geweest om vluchtelingen te helpen. Vraag ze ook alles wat je zou willen weten over hun verblijf daar. Stuur je brief op aan marije@idfa.nl en wij sturen hem voor je door. Tip: Zet je mailadres in jouw brief. Wie weet krijg je wel écht antwoord! 10