Veilig & vlot: resultaat met enthousiasme Huub Lucas Het is ongetwijfeld het belangrijkste leermiddel van de kim-versie van Veilig leren lezen: Daarom wordt in de methode dagelijks met Veilig & vlot gewerkt. In de instructie, in de verlengde instructie, tijdens het zelfstandig werken, of in de extra ster-tijd. Veilig & vlot staat dagelijks op het leesmenu van alle kinderen, of ze nu de ster-aanpak, de maan-aanpak of de zon-aanpak volgen. Hoe haalt u zoveel mogelijk rendement uit het werken met Veilig & vlot (kim-versie)? En hoe zorgt u ervoor dat de leerlingen het leuk blijven vinden om met Veilig & vlot te werken? Op deze twee vragen proberen we in dit artikel een antwoord te geven. Betere leesprestaties Veilig & vlot maakte voor het eerst bij de tweede maanversie deel uit van de methode Veilig leren lezen. Mommers en Zuurwelle hebben bij die versie onderzoek gedaan naar de effecten van In het artikel Het belang van Veilig & vlot schetsen Mommers en Zuurwelle als volgt het belang van het werken met Veilig & vlot: Foto: Renate Reitler De verschillen tussen groepen worden voor een deel bepaald door de samenstelling van de groep, maar voor het grootste deel toch door de frequentie, de intensiteit en het enthousiasme waarmee Veilig & vlot wordt gebruikt. Uit toetsresultaten blijkt dat er een duidelijk verband bestaat tussen de resultaten bij het technisch lezen en het gebruik van Over het algemeen geldt dat intensiever gebruik van Veilig & vlot leidt tot betere leesprestaties. Mommers en Zuurwelle noemen in hun artikel drie belangrijke aandachtspunten voor het verbeteren van de leesprestaties van leerlingen die moeite hebben met lezen: Geef deze leerlingen meer oefentijd. Zorg ervoor dat die oefentijd goed wordt gebruikt. Zorg voor aantrekkelijke en motiverende oefenvormen. Enthousiaste leerlingen In het artikel Veilig & vlot boekt resultaat schrijft Joan Gunther, leerkracht in groep 3 aan een basisschool in Amsterdam-Oost: Ik werk nu al voor de vierde keer met Veilig & vlot bij de tweede maan-versie van Veilig leren lezen en elk jaar zijn de kinderen heel enthousiast. Ze willen allemaal Veilig & vlot lezen. Vergelijkbare reacties krijgen we dit schooljaar van leerkrachten die met de vernieuwde Veilig & vlot werken van de kim-versie van Veilig leren lezen. Ze willen allemaal Veilig & vlot lezen. Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 1 van 5
Uit het artikel van Joan Gunther kunnen wij enkele adviezen afleiden voor het gebruik van Veilig & vlot: Laat kinderen het belang ontdekken van werken met Maak kinderen zelf verantwoordelijk voor het werken met Maak het gebruik van Veilig & vlot aantrekkelijk. Geef kinderen feedback over hun leesprestaties. Betrek ouders bij het gebruik van Als leerlingen enthousiast zijn over lezen in Veilig & vlot en als intensief gebruik van Veilig & vlot leidt tot betere lees resultaten, waarom zouden we deze twee componenten dan niet met elkaar verbinden om zoveel mogelijk ren dement te halen uit Veilig & vlot? Werkwijze voor het gebruik van Veilig & vlot In de artikelen van Mommers/Zuurwelle en Joan Gunther staan adviezen voor het gebruik van Deze adviezen, gegeven voor de eerste versie van Veilig & vlot, gelden net zo goed voor de vernieuwde versie. We kunnen deze adviezen als volgt samenvatten: 1. Zorg ervoor dat kinderen veel en met plezier oefenen met 2. Zorg voor aantrekkelijke en motiverende oefenvormen. 3. Geef kinderen feedback met betrekking tot hun leesvorderingen. 4. Betrek ouders bij het gebruik van Hoe kunnen deze adviezen vertaald worden naar praktisch handelen? We zullen ze hierna verder concretiseren. Deze concretiseringen gelden zowel voor Veilig & vlot, maan als voor Veilig & vlot, zon. even kunnen oefenen met Veilig & vlot, ook al is het maar voor een paar minuten. In de klas van Joan Gunther grijpen kinderen elk vrij moment aan om weer even te oefenen met En niet omdat het verplicht is, maar omdat ze dat zelf zo heel graag willen. Werken vanuit de eigen motivatie om steeds beter te gaan lezen, is een sterke motor voor de leesontwikkeling van het kind. Aantrekkelijke en motiverende oefenvormen Variatie in oefenvormen kan de motivatie voor het oefenen vergroten. De leerlingen oefenen in principe individueel met hun eigen Veilig & vlot-boekje. Besteed bij de introductie van Veilig & vlot uitsluitend aandacht aan dit individueel oefenen. Als kinderen zich deze werkwijze hebben eigen gemaakt, kunnen ze immers op elk gewenst moment oefenen met Oefenen in tweetallen maakt het oefenen echter nóg effectiever, doordat kinderen dan meer betrokken worden, meestal geconcentreerder oefenen, en ook feedback krijgen van hun leesmaatje. Voor het oefenen in tweetallen zijn verschillende oefenvarianten beschreven. (Zie Digiregie: Oefenvarianten Veilig & vlot, voor leerlingkaartjes en een toelichting.) Het regelmatig toepassen van verschillende oefenvormen wordt zeer aangeraden om het oefenen aantrekkelijk te houden en de motivatie te vergroten. Voer echter niet te snel weer een nieuwe oefenvorm in, maar geef kinderen voldoende tijd om aan een nieuwe oefenvorm te wennen. Rij voor rij, zin voor zin. Woord voor woord, zin voor zin. Veel en met plezier oefenen Zorg ervoor dat kinderen veel oefenen met Niet door hen te verplichten om er meer mee te oefenen dan in de methode staat aangegeven, maar door de kinderen zelf hiertoe te motiveren. Met andere woorden: probeer kinderen ertoe te bewegen dat ze uit zichzelf nog meer gaan oefenen met Niet omdat dat verplicht is, maar omdat ze dat zelf zo heel graag willen. Bij de introductie van het leermiddel Veilig & vlot demonstreert u niet alleen hoe met Veilig & vlot wordt gewerkt, maar vertelt u de kinderen ook waarom lezen in Veilig & vlot zo belangrijk is. Vertel dat ze door veel te oefenen met Veilig & vlot steeds beter zullen gaan lezen. Zorg er verder voor dat Veilig & vlot altijd onder handbereik van de kinderen is, zodat ze elk vrij moment op een schooldag weer Twee oefenvarianten met Veilig & vlot Besteed aandacht aan de vorderingen Het is voor de kinderen belangrijk dat u regelmatig aandacht besteedt aan de vorderingen die ze maken met lezen. Geef elke leerling een eigen registratieblad, waarop hij kan aangeven hoe vaak hij heeft geoefend met In Digiregie, onder het tabblad extra materiaal is een Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 2 van 5
registratieformulier opgenomen dat kinderen kunnen gebruiken bij het zelfstandig oefenen met (Zie Digiregie: Zelf oefenen met Veilig & vlot, kern 1 t/m 6.) Op dat formulier staan drie verschillende mogelijkheden voor registratie. De eerste registratievorm heet: ik oefen met veilig & vlot, blad. Hierop wordt de naam van de leerling genoteerd, de datum waarop de leerling is begonnen met oefenen van het blad en de datum waarop de leerling klaar is met oefenen. De bedoeling is nu dat de leerling oefent door aan iemand voor te lezen uit Vervolgens wordt de volgende informatie geregistreerd: De titel van de derde registratievorm is: blad deed ik keer en kan ik nu goed. De leerling kiest een pagina uit om te oefenen. Telkens als hij die pagina geoefend heeft, kleurt hij een rondje achter de betreffende pagina. De leerling oefent net zo vaak tot hij zelf vindt dat hij de pagina goed kan lezen. Vervolgens vraagt de leerling iemand, bijvoorbeeld de leerkracht of een andere leerling, om te luisteren hoe goed hij de betreffende pagina kan lezen. blad... deed ik... keer en kan ik nu goed. ik oefen met veilig & vlot, blad... datum start: datum klaar: De tweede registratievorm heet: ik lees nog een keer. Hierbij kiest de leerling een bepaalde pagina van Veilig & vlot uit om te oefenen. De leerling oefent deze pagina eerst en leest de pagina vervolgens aan iemand voor. De luisteraar noteert op het registratieformulier de leesfouten en houdt met een stopwatch bij hoelang de leerling erover doet om die pagina te lezen. Later, eventueel na extra oefenen, leest de leerling de pagina voor de tweede keer voor. Weer registreert de luisteraar het aantal leesfouten en de leestijd. Leest de leerling de tweede keer met minder leesfouten en sneller? Overigens is snel lezen geen doel op zich bij het oefenen met Het gaat om correct (zonder leesfouten) en vlot (met een goed leestempo) lezen. Vlot lezen is geen op zichzelf staand doel, maar het resultaat van het frequent oefenen met ik lees nog een keer. fout tijd 1e keer: 2e keer: Voor een vierde registratievorm is een apart registratieformulier opgenomen in Digiregie: Luister maar hoe goed ik lees!, Veilig & vlot maan, kern 1 t/m 6 Op dit blad kan de leerling per pagina van Veilig & vlot registreren hoe hij heeft geoefend. In de vakken op de bovenste regel schrijft of stempelt de leerling de letter die staat op de pagina s die hij gaat oefenen, bijvoorbeeld: p. Daaronder staat de nummering van de bijbehorende bladen in de vorm van dobbelsteengetallen: 1 tot en met 6. De combinatie van letter en getal verwijst naar een bepaalde pagina in Veilig & vlot, maan. Registratieformulier Luister maar hoe goed ik lees! Veilig & vlot maan kern 1 t/m 6 Telkens als de leerling een bepaalde pagina geoefend heeft, kleurt hij een vakje onder de betreffende pagina. De kinderen worden gestimuleerd om vooral de automatiseerpagina s vaak te oefenen. Daarom staan er onder die pagina s meer vakjes dan onder de overige pagina s. In Veilig & vlot zijn automatiseerpagina s te herkennen aan de krul (symbool voor: zonder fouten) en het klokje Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 3 van 5
(symbool voor: vlot). Als de leerling zelf vindt dat hij een bepaalde pagina goed kan lezen, kleurt hij boven in de tabel de betreffende vakjes met letter en pagina. Hiermee geeft de leerling aan dat hij die pagina graag een keer wil voorlezen aan de leerkracht. Geef leerlingen regelmatig gelegenheid om zo n pagina aan u voor te lezen en geef de leerling hierbij feedback. Doe dit altijd op een positieve manier. Benoem vooral en in eerste instantie wat de leerling allemaal goed heeft gedaan, bijvoorbeeld: Je hebt veel geoefend, dat kan ik zien aan de vakjes die je gekleurd hebt. Je hebt bijna alle woorden en zinnen goed gelezen. Je hebt heel weinig fouten gemaakt. Je hebt de woorden vlot gelezen. Ik kon alle woorden die je las duidelijk horen. Enzovoort. Geef ten slotte eventueel nog een tip waarmee de leerling zijn leesprestatie kan verbeteren, bijvoorbeeld: Als je ietsje langzamer leest, maak je nóg minder fouten bij het lezen. Of: Je hebt alles goed gelezen. Prima! Probeer het de volgende keer eens ietsje vlotter. Een vergelijkbaar registratieformulier is er ook voor de kernen 7 tot en met 11: Luister maar hoe goed ik lees!, Veilig & vlot maan kern.... Ook voor leerlingen die werken met Veilig & vlot, zon zijn registratieformulieren beschikbaar: Luister maar hoe goed ik lees!, Veilig & vlot zon, kern.... De werkwijze is hetzelfde als bij de registratiebladen van kern 1-6 maan. Het verschil is dat hier de woordtypen die geoefend worden al ingevuld staan. Voor het eind van elke kern (kern 1 tot en met 11) zijn in Digiregie bladen beschikbaar met als titel: Oefenkampioen Veilig & vlot. Op deze bladen staan woordrijtjes, zinnen, of korte teksten die de leerling thuis kan voorlezen om te laten horen hoe goed hij al kan lezen. Ook dit is een concrete en stimulerende manier om ouders te betrekken bij de leesontwikkeling van hun kind. Oefenkampioen Veilig & vlot is er voor zowel maan als zon. oefenkampioen groep: dit lees ik al: veilig & vlot kern 6 lip zout rot beuk hup veel bel put uur doek ik lees wat ik wil. ik lees voor of ik lees in koor. een leuk boek lees ik uit. en dan weet ik weer meer. jij bent een kei! dat is wat juf zei. toen de les uit was. de les van de ei. de ei van kei. datum: wijs dik niet jan bouw veilig & vlot 6 Oefenkampioen maan, kern 6 Veilig leren lezen Digiregie Kern 6 Lesgeven Extra materiaal illustratoren: Ann de Bode en Leo Timmers Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg Registratieformulier Luister maar hoe goed ik lees! Veilig & vlot maan kern 7 oefenkampioen Kern 7 nog een keer: oe ij eu ie ou au ui ei u uu b d p. 2 p. 3 p. 4 p. 5 Betrek ouders bij het gebruik van Veilig & vlot Vertel op een ouderavond ook aan de ouders over het belang van Laat zien op welke wijze de leerlingen met Veilig & vlot werken en geef uitleg over het registratiesysteem dat ze gebruiken. Laat ouders kennismaken met verschillende oefenvormen en demonstreer de wijze waarop u feedback geeft als de leerlingen een pagina uit Veilig & vlot aan u voorlezen. Benadruk hierbij het geven van positieve feedback en stimuleer ouders dat op dezelfde wijze te doen. groep: datum: dit lees ik al: veilig & vlot kern 6 treinen struik vlinder draai sleutel schreeuw bankje verfdoos langer geluk kleurplaat bochten spiegel verhaal snoepje twaalf brillen leeuwin strikken grapjas op zolder is het donker. en ik vind het daar stinken. soms hangen er webben. webben van zwarte spinnen. je zou denken: ga dan niet naar de zolder. maar er staat een schatkist. niet met zilver of koekjes. maar met letters, woorden en zinnen! en ik heb honger naar boeken! veilig & vlot 6 Oefenkampioen zon, kern 6 Als ouders goed op de hoogte zijn van het doel van het werken met Veilig & vlot en van de manier waarop dit gebeurt, kunt u de leerlingen ook thuis met Veilig & vlot laten oefenen. Leerlingen kunnen op deze wijze de tijd die Veilig leren lezen Digiregie Kern 6 Lesgeven Extra materiaal illustratoren: Ann de Bode en Leo Timmers Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 4 van 5
ze aan lezen besteden, aanzienlijk uitbreiden. Als ouders daar thuis op een ongedwongen en positieve wijze op inspringen, kan het thuis oefenen eveneens bijdragen aan een positieve ontwikkeling van de leesvaardigheid van het kind. Meer informatie over Veilig & vlot (kim-versie) kunt u vinden in het artikel Oefenen met Veilig & vlot: van lezers belang!, geschreven door Rosemarie Irausquin (zie Digi regie) en in de Gebruikswijzer en verantwoording, pagina 161-166. In Digiregie Artikel Oefenen met Veilig & vlot: van lezersbelang!, geschreven door Rosemarie Irausquin Oefenvarianten Veilig & vlot (leerlingkaartjes en een toelichting) Zelf oefenen met Veilig & vlot, kern 1 t/m 6 (Op dit formulier staan drie verschillende mogelijkheden voor registratie.) Registratieformulieren Luister maar hoe goed ik lees! Oefenkampioen Veilig & vlot Veilig leren lezen Digiregie Artikelen Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg blad 5 van 5