Gelderse Bestuursscan Gemeente Ermelo
Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Bijlage: Zelfanalyse 11 1
Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2
Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3
Gemeente Ermelo Ermelo is een gemeente in de provincie Gelderland. De gemeente telt 26.121 inwoners (per 1 mei 2014) en heeft een oppervlakte van 87,38 km² (waarvan 1,72 km² water). De hoofdplaats is Ermelo en kent daarnaast 9 kernen en buurtschappen. Tot 1972 maakte Nunspeet ook deel uit van de gemeente Ermelo. Het grondgebied van Ermelo grenst aan het Nuldernauw, een van de Veluwerandmeren. Ermelo grenst aan de Gelderse gemeenten Harderwijk, Nunspeet, Apeldoorn, Putten en Barneveld en de gemeente Zeewolde in Flevoland. Bevolking: De groene druk - de verhouding tussen het aantal 0- tot 19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen bedraagt in de gemeente Ermelo 40,6%. De grijze druk - de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65 jaar - is met 38,2% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente Ermelo groter dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. In de gemeente wonen relatief minder allochtonen (69,6%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (13,4%) en het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 50,5% van de inwoners is vrouw. Werkgelegenheid: Momenteel zijn er 15.139 banen. Er zijn 931 banen per 1.000 inwoners, tegenover 611 in gemeenten met vergelijkbare omvang en 693 gemiddeld voor de provincie Gelderland. Sinds 2001 is het aantal banen met 12% toegenomen. De omvang van de beroepsbevolking is in totaal 9.800. In vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Ermelo ook meer vestigingen van bedrijven: 126 vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners tegenover 116 in de referentiegroep. Sinds 2001 is het aantal vestigingen toegenomen met 37%, naar een totaal van 2.088. Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Ermelo 9.830. 65,1% van de woningvoorraad maakt onderdeel uit van de koopsector. Dit aandeel is kleiner dan de gemeenten uit dezelfde gemeentegrootteklasse. 26,6% van de woningen in de gemeente bevindt zich in de sociale huursector en 8,2% in de particuliere huursector. In 2011 zijn er in de gemeente 48 woningen gebouwd. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente toegenomen met 1.000 (11%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met 273.000, hoger dan het gemiddelde in Gelderland ( 237.000, ) en gemeenten van vergelijkbare omvang ( 239.000, ). De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Ermelo bedraagt de FMI: 61,2 Daarmee is de gemeente meer een werk- dan woongemeente. Inkomen: Het gemiddeld besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (inclusief studenten) in de gemeente bedraagt 36.100, en is hoger dan het gemiddeld besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang ( 35.700, ). Dit ligt ook iets boven het provinciaal gemiddelde van 34.500, in Gelderland. In de gemeente Ermelo vallen 2.290 personen terug op een uitkering. In relatief opzicht handelt het hier om 138 op 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het aandeel personen dat gebruikmaakt van een uitkering is in Ermelo groter dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare omvang. Gemeenteraad (totaal 21 zetels) CDA Progressief Ermelo Burgerbelangen Ermelo ChristenUnie VVD SGP 7 zetels 4 zetels 3 zetels 3 zetels 2 zetels 2 zetels College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester André Baars (CDA) Wethouder Jan van den Bosch (CDA) Wethouder Jan van Eijsden (ChristenUnie) Wethouder Esther Heutink-Wenderich (CDA) Wethouder Laurens Klappe (Progressief Ermelo) Gemeentesecretaris Aldrik Weststrate Organisatiemodel De organisatie is opgebouwd via het klassieke directiemodel met een stafafdeling (Strategie en Control) en vier afdelingen: Publiekszaken, Realisatie en Beheer, Ontwikkeling en Bedrijfsvoering. De algemeen directeur/gemeentesecretaris fungeert als hoofd van de ambtelijke organisatie en eerste adviseur van het college. De gemeentecontroller bewaakt en stimuleert de kwaliteit van het gevoerde beleid in de organisatie d.m.v. een adequate P&C. Het MT wordt gevormd door de algemeen directeur/gemeentesecretaris en afdelingshoofden. Controller, procescoördinator HRM-adviseur zijn vaste adviseurs van het MT. Bestuurlijke stabiliteit: Na de verkiezingen van maart 2014 is er een coalitie CDA, CU en Progressief Ermelo gevormd. De coalitiepartijen hebben samen 14 van de 21 zetels en werken op basis van het coalitieakkoord Vertrouwen geven, verantwoordelijkheid nemen. De huidige burgemeester is in december 2011 benoemd. Zijn voorganger was Wiert Omta die gedurende 11 jaar (2000-2011) burgemeester van Ermelo was. Vergeleken met de vorige bestuursperiode vormen dezelfde partijen een coalitie, alleen de VVD maakt geen onderdeel meer uit van de coalitie. Organisatie op orde: Bovenop de bezuinigingstaakstelling uit de vorige collegeperiode en de besparingen als gevolg van de samenwerking Meerinzicht, wordt er de komende periode ingezet op een extra structurele kostenreductie van jaarlijks 100.000, zo mogelijk ingaande 2015, in gelijke tranches oplopend tot cumulatief 400.000, per 2018. Dit bedrag is gerelateerd aan het huidige takenpakket (dus exclusief decentralisaties) en aan de totale kosten van de organisatie, waaronder bijvoorbeeld huisvesting. Mits dat op basis van een goede onderbouwing (in de vorm van een strategisch personeelsplan gericht op ontwikkeling en mobiliteit van medewerkers), noodzakelijk blijkt, is de coalitie bereid om daarvoor incidenteel middelen ter beschikking te stellen, teneinde de kwaliteitsslag naar een toekomstbestendige organisatie te ondersteunen. De organisatie bestaat uit ongeveer 200 fte (incl. werknemers die in 2015 overgaan naar Meerinzicht). Financiële positie: De gemeente Ermelo staat onder repressief toezicht van de provincie. De totale omvang van de risico s bedraagt in 2015 12,9 miljoen tegen 16,7 miljoen in 2014. Op basis van een simulatie (NARIS) zijn 51 risico s in beeld gebracht en is berekend dat het voor 90% zeker is dat met een bedrag van 3,6 miljoen de risico s kunnen worden afgedekt (benodigde weerstandscapaciteit). De raad heeft bepaald dat een ratio van 2,0 aangehouden wordt voor de bepaling van de hoogte van de algemene reserve ter afdekking van de risico s. Weerstandsratio van Ermelo voor 2015 is (beschikbare weerstandscapaciteit/benodigde weerstandscapaciteit): 35.926.000, / 3.594.235, = 10,0 (uitstekend). Samenwerking: In het coalitieakkoord staat het volgende: De coalitie wil dat Ermelo een zelfstandige gemeente blijft en inzet op een versterking van de samenwerking met de omliggende gemeenten in de regio. Goede samenwerking is noodzakelijk om alle taken naar behoren te kunnen uitvoeren. Ermelo zet in op intensivering van de samenwerking op één strategisch en tactisch niveau in de regio, door op termijn de Regio Noord-Veluwe en de Strategische Alliantie door te ontwikkelen tot één strategisch orgaan. Verder zal er afhankelijk van het onderwerp worden samengewerkt in verbanden als Meerinzicht en de Sociale dienst Veluwerand (SDV). De coalitie ziet een grotere rol voor Meerinzicht bij het oppakken van uitvoeringstaken. Doel is vermindering van kwetsbaarheid, het bieden van meer kwaliteit en beheersing van de kosten. Meerinzicht is een bedrijfsvoeringorganisatie. Deze samenwerking tussen Zeewolde, Harderwijk en Ermelo is gestart met ICT, P&O, Belastingen, Inkoop en Facilitaire Zaken. In een volgende fase volgen mogelijk Juridische Zaken, Communicatie, Financiën en Administratie en Gegevensmanagement. In juli 2014 hebben de colleges van de gemeenten Ermelo, Elburg, Harderwijk, Hattem, Heerde, Nunspeet, Oldebroek en Putten besloten de strategische samenwerking in de regio onder te brengen in de Strategische Alliantie Veluwe Noord. Onder de voorwaarde dat de gemeenteraden instemmen met het sluiten van het bestuursconvenant, start deze samenwerking in oktober 2014 voor een periode van drie jaar. De alliantie richt zich op samenwerking op de thema s en toerisme, infrastructuur, verkeer en vervoer en op het gebied van verbinding met andere regio s. De strategische agenda is dynamisch van karakter en kan dus aangepast worden afhankelijk van de gezamenlijke strategische opgave van de komende jaren. De alliantie is geen uitvoeringsorganisatie, maar heeft een signalerende en coördinerende functie. De uitvoering van de strategische agenda wordt neergelegd bij verschillende bestaande organisaties.
Strategie en Leiderschap: De gemeente bevindt zich na de reorganisatie (gestart in 2012) in een permanent aanpassings- en leerproces gericht op verdergaande kwalitatieve groei in de dienstverlening, het wijkgericht werken en het participatief ontwikkelen van beleid. De bedrijfsvoeringsprocessen ondersteunen dit en er wordt daarin voluit ingezet op optimalisatie via het concept lean werken. De komende jaren zullen ook in het teken staan van verder nadenken over de vraag hoe de gemeentelijke organisatie zich verder moet gaan ontwikkelen. Daarbij zal er vooral aandacht zijn voor de vraag wat precies de gevolgen zullen zijn van de doelstelling vooral een regisserende overheid te willen worden/zijn. De afgelopen 4 jaar stond grotendeels in het teken van het formuleren van een nieuwe visie voor de toekomst. Waar willen we met Ermelo naartoe richting het jaar 2025. Dit is neergelegd in de structuurvisie Ermelo 2025 ( Ontwikkeling vanuit Identiteit ). De coalitie wil in deze lijn verdergaan. Interactie met de samenleving: In het coalitieakkoord staat dat, naast het zijn van overheid, de gemeente meer en meer de partner en dienstverlener van burgers en bedrijven wordt. Faciliteren en ondersteunen komen centraal te staan. De inzet zal er vooral op gericht zijn om de energie en de creativiteit in de samenleving te ontwikkelen. Dat zal ook noodzakelijk zijn als de kwaliteit van het samen leven en de leefomgeving overeind gehouden moet worden. Initiatieven van burgers en ondernemers worden gestimuleerd. De veranderende positie van de gemeente heeft ook gevolgen voor de rol en taak van gemeenteraad en college. De coalitie wil hierover de komende periode graag het gesprek aangaan. De meest recenter burgerpeiling dateert van 2011. Hier scoorde de gemeente gemiddeld (zie hiernaast). Bezuinigingen: De komende jaren zullen opnieuw flinke bezuinigingen noodzakelijk zijn, oplopend naar 1,1 miljoen structureel per jaar m.i.v. 2019. Het is onvermijdelijk dat de samenleving de maatregelen gaat voelen die daarvoor nodig zijn. De totale omvang van de risico s bedraagt in 2015 12,9 miljoen. Op basis van een simulatie (NARIS) zijn 51 risico s in beeld gebracht en is berekend dat het voor 90% zeker is dat met een bedrag van 3.594.235,- de risico s kunnen worden afgedekt (benodigde weerstandscapaciteit). In deze simulatie is rekening gehouden met het feit dat niet alle risico s zich voor zullen doen en dat niet alle risico s zich gelijktijdig en op korte termijn voor zullen doen. De lokale lastendruk is in Ermelo gemiddeld ten opzichte van in gemeenten van vergelijkbare omvang en het provinciaal gemiddelde. Het nettotegoed (dus juist geen schuld) per inwoner bedraagt 951,. Uit de gegevens van het Deelfonds Sociaal Domein blijkt dat Ermelo per inwoner gemiddeld 650, ontvangt voor de decentralisaties, tegenover 528, gemiddeld in Nederlandse gemeenten. Krimp: Er is in de gemeente Ermelo sprake van een negatief migratiesaldo. De gemeente heeft wel te maken met een natuurlijke bevolkingsaanwas. Richting 2040 zal het inwonersaantal van Ermelo licht dalen (tussen 2,5% en 10%; prognose PBL). In 2011 (meest recente informatie beschikbaar) zijn er 83 woningen bijgekomen. In 2014 wordt een nieuwe lokale en regionale woonvisie vastgesteld, met een nadruk op de bestaande woningvoorraad. Ermelo gaat ervan uit dat het noodzakelijk is om tot 2020 500-700 nieuwe woningen toe te voegen. Grondproblematiek: In 2010 heeft Ermelo de Nota Grondbeleid vastgesteld. Ermelo gaat uit van een ondersteunende rol van de gemeente. De gemeente voert geen actief grondbeleid, maar wil juist bedrijven, burgers en organisaties ruimte geven om initiatieven te ontplooien. De bouwgrondexploitatie van Ermelo is gezond. De risico s zijn van beperkte omvang en worden afgedekt. Ermelo heeft voor het grondbeleid twee afzonderlijke bestemmingsreserves (reserve Grondexploitatie en risicoreserve Grondexploitatie). De maximale hoogte van beide reserves samen bedraagt maximaal 5 miljoen (elk 2,5 miljoen). Bij de jaarrekening 2013 is op basis van de ingevoerde risico s van de grondexploitatie een simulatie uitgevoerd. Hieruit blijkt, dat met een zekerheid van 90% de risico s afgedekt kunnen worden met een bedrag van 1.501.000, (= benodigde weerstandscapaciteit). De benodigde weerstandscapaciteit afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit levert een ratio weerstandsvermogen voor de grondexploitatie op van 9 (was 6,1 in 2012). Samenwerking 4 O s: In Ermelo zijn 2.088 bedrijven gevestigd. Collectieve en zakelijke dienstverlening vormen de grootste sectoren (Zorg en Defensie). Uit de MKB-monitor 2012 blijkt dat Ermelo als 23 e scoort van de 56 Gelderse gemeenten. Ermelo werkt samen met de Ondernemersvereniging Ermelo (OVE), Bedrijvenkring Ermelo (BKE) en de Veron (Verenigde Ermelose recreatieondernemers). De Veron, BKE en OVE zijn verenigd in het Ondernemers Netwerk Ermelo (ONE). In de gemeente Ermelo zijn 14 scholen voor het basisonderwijs, 3 scholen voor het voortgezet onderwijs. Er zijn geen scholen ten behoeve van het speciaal basisonderwijs aanwezig binnen de gemeentegrenzen. 100,0 % van de scholen in het voortgezet onderwijs behoren tot de categorie speciaal onderwijs. Decentralisaties sociaal domein: Er is de afgelopen periode (ontwikkel- en voorbereidingsfase) in RNV-verband samengewerkt aan de decentralisaties. Jeugdzorg: Als Jeugdzorgregio is gekozen voor een samenwerking op RNV-schaal. Er is besloten dat er voor 2-3 jaar op regionale schaal afspraken met jeugdzorgaanbieders gemaakt wordt, voor bovenlokaal niet- vrij toegankelijke aanbod. Deze samenwerking kent zowel een regionale schaal als ook afstemming op bovenregionale schaal op het niveau van de G& (7 Gelderse Regio s). Dit zogenaamde regionaal accounthouderschap over niet-vrij toegankelijke zorg wordt voor 2-3 jaar ondergebracht bij de RNV. Lokaal wordt de voorbereiding en implementatie opgepakt daar waar het de lokale aansluiting met de andere transities betreft en het beleid en de uitvoering van de toegang naar deze niet-vrij toegankelijke zorg. Dit lokale beleid wordt nader opgesteld in het Beleidsplan Jeugd en Verordening Jeugd (besluitvorming in gemeenteraad november 2014). De gemeente Ermelo trekt ten aanzien van de lokale werkprocessen en de concrete gemeentelijke uitvoering zoveel mogelijk op met Harderwijk en Zeewolde (in het verlengde van de bedrijfsvoering Meerinzicht). AWBZ/Wmo: RNV-gemeenten en Zeewolde hebben in 2012 in regionaal verband de kadernota Begeleiding onder de Wmo Noord-Veluwe en Zeewolde opgesteld. In vervolg daarop is in september 2013 in regionaal verband de Uitgangspunten AWBZ-Wmo opgesteld. Alle gemeenteraden hebben uiterlijk begin 2014 een lokale beleidsnotitie AWBZ-Wmo vastgesteld. In 2014 worden binnen de ISNV de nieuwe Wmo-taken en hulp bij het huishouden aanbesteed. Gemeenten sluiten zelf contracten af. In de uitvoering Wmo werkt Ermelo samen met Harderwijk en Zeewolde. Op dit moment vindt al gezamenlijke uitvoering van het beleid voor individuele Wmo-voorzieningen plaats. Hierbij wordt ook voor de nieuwe taken aangesloten. Participatiewet: De Sociale Dienst Veluwerand (SDV) is bezig met de implementatie van de Participatiewet. De gemeenten stellen elk apart hun verordeningen en het minimabeleid vast (beleidsvorming beleidsvaststelling). Passend onderwijs: Het primair onderwijs is vertegenwoordigd in het samenwerkingsverband Onderwijs Zorg Koepel Noord-Veluwe, het voortgezet onderwijs in de Stichting Leerlingenzorg Noord-West Veluwe. Het reformatorisch onderwijs werkt samen in het landelijk verband Berséba. De Passend Onderwijsregio is het gebied waarin de gemeenten Elburg, Ermelo, Epe, Harderwijk, Nijkerk, Nunspeet, Putten en Zeewolde vallen. Op 15 januari 2014 hebben de partijen een intentieverklaring voor de samenwerking ondertekend en zijn plannen en ontwikkelingen op het gebied van Passend Onderwijs besproken. Ook is de intentie uitgesproken om meer samen te werken op het gebied van Passend Onderwijs en de Zorg voor de jeugd. In het najaar 2014 komen de plannen die de gemeenten hebben met de Jeugdzorg aan bod, maar ook de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld de toeleiding naar regulier werk of andere arbeidsplaatsen (Participatiewet) en/of dagbesteding (vallend onder de nieuwe Wmo). Operationele samenwerking: Ermelo werkt op operationeel niveau samen Zeewolde en Harderwijk (Meerinzicht). De Omgevingsdienst Noord-Veluwe verzorgt VTH-taken op het gebied van Wabo/milieu voor de deelnemende gemeenten. Via werkvoorzieningsschap Inclusief Groep, Proson en de Sociale Dienst Veluwerandmeren wordt met buurgemeenten samengewerkt aan uitvoering van, straks, de Participatiewet. Het Streekarchivariaat is een samenwerkingsverband dat de archiefbewaarplaats beheert voor de gemeenten Elburg, Ermelo, Harderwijk, Nunspeet en Oldebroek. Daarnaast participeert Ermelo in de Regio Noord-Veluwe (RNV), GGD Gelre-IJssel, Veiligheidsregio N-O Gelderland en het coöperatie Gastvrije Randmeren.
Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende samenwerkingen (GR s): - Veiligheidsregio Noord-Oost-Gelderland - Natuur- en recreatieschap Veluwerandmeren - RecreatieGemeenschap Veluwe - Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe - Regionale Vuilverwerking Ullerberg (in liquidatie) - GGD Gelre-IJssel - Omgevingsdienst Noord-Veluwe - Sociale Dienst Veluwerand Overzichtskaart regionale samenwerkingsverbanden Sociaal Veiligheid Bestuurlijk Fysiek Toelichting: Rechtsboven vindt u het aantal samenwerkingsverbanden (per domein) met andere gemeenten. In het sociaal domein werkt Ermelo bijvoorbeeld samen met 82 andere gemeenten in 18 samenwerkingsverbanden (het gaat hier bijvoorbeeld om GGD s, Jeugdzorg, Passend Onderwijs, RMC s). Op de vier kaartafbeeldingen is per domein (sociaal, bestuurlijk, veiligheid en fysiek) te zien met welke gemeenten het meest wordt samengewerkt: hoe donkerder het groen, des te meer samenwerkingsverbanden. Ook kan afgelezen worden in welke richting deze samenwerkingen zich oriënteren, bijvoorbeeld richting het westen of oosten, of juist verspreid per domein (congruentie). De totale congruentiescore van Ermelo: 17,78% (het gemiddelde in Nederland bedraagt 17,15%).
Kansen- en ontwikkelanalyse Op 1 september jl. heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van Burgemeester en Wethouders en een afvaardiging van de gemeenteraad. Wij danken de vertegenwoordigers van de gemeente voor de openhartigheid en de constructieve wijze waarop de gesprekken hebben plaatsgevonden. Wij stellen daarbij vast dat we een openhartig, ambitieus en proactief management hebben aangetroffen, een college dat openhartig over de gezamenlijke agenda en elkaars portefeuille sprak, stevig in haar opvattingen was en een duidelijke visie heeft, alsmede een raad die eveneens in alle openheid met elkaar van gedachten wisselt en waarin de sfeer goed is. Wij spreken onze bijzondere waardering uit voor de wijze waarop de gemeente interactief met bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld de vragenlijst heeft ingevuld. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen/moeten worden. Kansen Organisatie De organisatie van de gemeente staat, de visie op de toekomst van de regiegemeente is helder en de goede stappen zijn gezet. Vasthouden aan deze ontwikkeling biedt kansen voor de transformatie van de organisatie naar een moderne opdrachtgever, die midden in het netwerk in Ermelo en omgeving opereert. Financieel gezien behoort Ermelo tot de tien meest gezonde gemeenten van Nederland. Het afronden van een aantal grote projecten leidt tot verlagen van weerstandsvermogen en dergelijke, maar zorgt nog altijd voor een meer dan financieel gezonde huishouding. Hierbij gaan wij er wel van uit dat het lopende bezuinigingstraject tot heldere keuzes leidt. De bestuurlijke en de politiek-ambtelijke verhoudingen binnen de gemeenten zijn prima op orde. Bij problemen weet men in de onderlinge verhoudingen snel tot een oplossing te geraken. De gemeente staat midden in haar samenleving en heeft uitstekende relaties met bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld, getuige ook de wijze van voorbereiding van de vragenlijst, maar ook de wijze waarop ondernemers bijvoorbeeld startende bedrijven helpen en gemeenten en zorginstellingen gezamenlijk zoeken naar oplossingen in het maatschappelijk vastgoed. Samenwerking De gemeente Ermelo is een trekker in de regio op het gebied van regionale samenwerking, zowel binnen Meerinzicht als in het RNV-gebied. Blijvende aandacht voor voor de troepen uit marcheren en witte vlekken, alsmede de positie van de centrumgemeente, is daarbij cruciaal. De samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering met Harderwijk en Zeewolde verloopt zeer goed en biedt kansen voor verdergaande samenwerking, ook op tactische gebieden, alsmede in de regie-, monitoring- en controlfunctie rondom het sociale domein. Deze samenwerking is vooral zo succesvol omdat bestuurlijke onafhankelijkheid van elke van deze gemeenten niet ter discussie staat. Vanuit die bestuurlijke zelfstandigheid die zorgt voor borging in de lokale samenleving, kan constructief worden samengewerkt. Vanuit haar proactieve houding heeft Ermelo de situatie van de gemeente en regio rondom sociaal domein goed bij het Ministerie van BZK onder de aandacht gekregen. Dit vereist wel een continue lobby. 7
Gezamenlijk met een aantal buurgemeenten is men op goede wijze bezig om een kwaliteitsslag op het gebied van vakantieparken te realiseren, hetgeen noodzakelijk is voor de kwaliteit van het toerisme in de regio. Ontwikkelpunten Organisatie De gemeente bereidt zich weliswaar lokaal en regionaal goed voor op de drie decentralisaties, maar zal na 1 januari aanstaande zeer scherp, innovatief en creatief moeten zijn in de sturing in het sociaal domein. Mede vanwege de grote aanwezigheid van zorginstellingen en daarmee zorgbehoevenden in de regio zal de impact van de bezuinigingen groter zijn dan gemiddeld in Nederland. De consequenties voor budget, voor zorgniveau en daarmee voor de begroting van de gemeente kunnen zeer ingrijpend zijn en vereisen meer dan gemiddeld kwaliteit in bestuur en organisatie. Blijvend anticiperen en gebruik maken van kwaliteit van deskundigen op dit gebied is noodzakelijk. Gelet op de gemiddelde leeftijd in de organisatie, krimp op de arbeidsmarkt, beperkte arbeidsmobiliteit en op termijn gevecht om kwaliteit is een zeer alerte houding rondom strategische personeelsplanning en innovatie in de arbeidsmarkt cruciaal. Bestuurlijk en ambtelijk zal blijvend moeten worden nagedacht over de strategie van Ermelo in de komende jaren, zowel inhoudelijk aangaande economie (waaronder toerisme) en arbeidsmarkt, als op het gebied van samenwerking in de regio, zowel inhoudelijk aangaande economie (waaronder toerisme) en arbeidsmarkt, als op het gebied van samenwerking in de regio. Met betrekking tot de strategie aangaande economie heeft Ermelo een start gemaakt door het opstellen van een programma Economie. Onderdeel daarvan is het ontwikkelen van een stimuleringsagenda voor toerisme en recreatie in brede zin. Met betrekking tot strategie over de samenwerking in de regio is reeds in december 2011 door de gemeente Ermelo besloten dat de rol van de RNV in de toekomst strategisch van aard zou moeten zijn. De RNV zou zich in de toekomst als compact en kwalitatief sterk strategisch samenwerkingsverband bezig moeten houden met de gemeente overstijgende onderwerpen, zou aanspreekpunt voor de provincie moeten zijn en zou overleg en afstemming moeten zoeken met andere regio s. De uitvoerende taken worden los van de RNV in eerste instantie opgepakt in clusterverband, daarmee rekening houdend met bestaande samenwerkingsverbanden zoals de SDV, Meerinzicht, de Inclusief Groep et cetera. Bij gebrek hierover tussen gemeenten is in de regio de Strategische Alliantie ontstaan. Samenwerking De Regio Noordwest-Veluwe kent een hybride karakter en dreigt meer en meer een positie in de kantlijn te verwerven. Het ontstaan van een Strategische Alliantie naast de RNV is daarbij tekenend. Geadviseerd wordt om tot een integratie van beide instituten te komen met daarbij een focus op de strategische ontwikkeling van de regio. Zoals hierboven weergegeven heeft de raad en het college in december 2011 reeds uitgesproken hiervan voorstander te zijn. Hoewel wij de samenwerking in Meerinzicht toejuichen, zien wij een versnippering in de regio ontstaat van succesvolle en minder succesvolle vormen van samenwerking. Voorkomen dient te worden dat er witte vlekken ontstaan, hetgeen onder meer pleit voor het blijven opzoeken van samenwerking met Putten. Verder dient vermeden te worden dat er te veel samenwerkingsverbanden, en daarmee versnippering, naast elkaar ontstaat. Bundeling en integratie van verbanden is het nastreven waard. 8
De samenwerking in Meerinzicht verloopt dusdanig goed dat het aanbeveling verdient om samen met de provincies de mogelijkheden te onderzoeken om ook binnen het sociale domein samenwerking op dat niveau volop mogelijk te maken en te faciliteren. De gemeentes Ermelo, Harderwijk en Zeewolde werken in de voorbereiding op de nieuwe taken in het sociaal domein reeds intensief samen. Een voorbeeld hiervan is het aantrekken van een accounthouder Werk en Inkomen die in dienst is van de drie gemeenten. Doel van deze functie is het vergroten van de kwaliteit van advisering rond de Participatiewet, het monitoren van de implementatie en innovatie door de Sociale Dienst Veluwerand en andere uitvoeringspartners. De Veluwe ontbeert een trekker; de samenwerking op en de visie aangaande de Veluwe is onvoldoende tot wasdom gekomen. In overleg met alle cruciale stakeholders dient een strategie ontwikkeld te worden. Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Namens deze, Roel Wever 9
Bijlage: Zelfanalyse 10
Sterk Bestuur in Gelderland 31 juli, 2014 Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Dit in het kader van het project Sterk Bestuur in Gelderland. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit: deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten. De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 11
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Helemaal mee eens Helemaal mee eens Mee eens Mee eens Helemaal mee eens Helemaal mee oneens Mee oneens Mee eens 1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? Vraag Antwoord 1. intergemeentelijke samenwerking 2. proactieve houding/innoverend 1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? Vraag Antwoord 1. integraliteit 2. doorstroming in de organisatie 12
1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke klimaat van uw gemeente het best? Maatschappelijk betrokken Stabiel Samenwerkingsgericht 13
2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Helemaal mee eens Mee eens Mee eens Mee eens Mee eens 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiele) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Helemaal mee oneens Helemaal mee oneens Niet eens en niet oneens Helemaal mee oneens 14
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau Op strategisch niveau werkt de gemeente Ermelo samen met 8 andere gemeenten. De grootte van ieder vierkant geeft de grootte van de gemeente aan op basis van het inwoneraantal. De kleur van het vierkant geeft de regio van de gemeenten weer. De zwarte vierkanten behoren tot de regio Noord-Veluwe. De gemeente valt onder de regio Stedendriehoek. De blauwe gemeente valt onder de regio Food Valley (zie o.a. 3.4). 15
3.2 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke partners zijn voor de strategische opgaven? Nee. 3.3 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. Mee eens Mee oneens 3.3 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Neutraal. 3.4 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? 16
In de toekomst verwacht de gemeente Ermelo met minder gemeenten samen te werken: 3.5 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners zijn op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? Zeewolde. 3.6 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. Mee eens Mee oneens 3.7 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Goed. 3.8 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u in de toekomst belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners op dit vlak zouden kunnen zijn? Zeewolde. 17
3.9 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? In de toekomst verwacht gemeente Ermelo ook met de gemeente Putten samen te werken op dit gebied. 3.10 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u op operationeel niveau samenwerkt? Zeewolde. 3.11 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. Helemaal mee eens Helemaal mee eens 3.12 Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Goed. 3.13 Met welke gemeenten zou u in de toekomst (dus potentieel) op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen kunnen werken? In de toekomst verwacht de gemeente Ermelo ook nog met de gemeente Putten samen te werken op operationeel niveau. 18
3.14 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u in de toekomst op operationeel niveau samen zou kunnen werken? Zeewolde. 19
4. Bijdrage aan samenwerken - Strategische opgaven in de regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: - Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. - Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. - Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. - Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 20
4. Bijdrage aan samenwerken - Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. 21
4. Bijdrage aan samenwerken - Bedrijfsvoering en Dienstverlening Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang dat uw gemeente heeft in de samenwerking op de volgende domeinen? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). In de vragenlijst was het ook mogelijk om niet van toepassing aan te klikken. Deze antwoorden zijn niet zichtbaar in het kwadrant. 22
5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg Mee eens Mee eens Mee eens 5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz voor? Let op: Voor de decentralisaties werkt men op het gebied van de participatiewet samen met dezelfde gemeenten. 23
Op het gebied van jeugdzorg werkt men met meerdere gemeenten samen, zie de afbeelding hieronder. 5.3 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u de uitvoering van de drie decentralisaties voorbereidt? Op het gebied van de participatiewet en op het gebied van de Awbz werkt de gemeente Ermelo samen met de gemeente Zeewolde. Op het gebied van jeugdzorg werkt de gemeente Ermelo niet samen met gemeenten buiten Gelderland. 24
Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland