ALGEMENE ONDERWYS EN OPLEIDING EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE HALFJAARLIKSE EKSAMEN JUNIE 2015 GRAAD 7 VRAESTEL AANTAL BLADSYE: 7 TYDSDUUR: 1 UUR PUNTE: 75 NAAM VAN LEERDER: SKOOL : PUNTEVERSPREIDING AFDELING A AFDELING B AFDELING C AFDELING D TOTAAL 20 12 37 6 75
INSTRUKSIES: Lees die volgende instruksies deeglik voordat jy die vrae beantwoord: 1. Hierdie vraestel bestaan uit Afdeling A (20 punte), Afdeling B (12 punte), Afdeling C (37 punte) EN Afdeling D (6 punte) 2. Alle vrae is verpligtend. 3. Lees die instruksies vir elke vraag en antwoord slegs wat gevra word. 4. Beantwoord alle vrae in die spasies voorsien. AFDELING A VRAAG 1 Kies die korrekte antwoord en skryf slegs die LETTER in die spasies voorsien. 1.1 Die besittings van n besigheid word genoem. A inkomste B kapitaal C bates D laste 1.2 n Lening is n voorbeeld van: A Uitgawes B Bates C Laste D Inkomste 1.3 Die volgende is dienste wat NIE deur die bank voorsien word NIE. A Outomatiese Tellermasjiene (OTM s) B Selfoon en Internet bankdienste C Opstel van n staat van netto waarde D Aansoek vir lening 1.4 Woolworths is n voorbeeld van A formele besigheid B handelsbesigheid C informele besigheid D beide A en B 1.5 Suid-Afrikaanse Lugdiens is n voorbeeld van A Diensbesigheid B A en C C Handelsbesigheid D Geeneen van bogenoemde (5) GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 2
VRAAG 2 Pas KOLOM A by KOLOM B en skryf slegs die korrekte LETTER in die spasie voorsien. KOLOM A KOLOM B ANTWOORD 2.1 Informele besigheid A. Geld deur die eienaar voorsien om n besigheid te begin. 2.2 Hernubare hulpbronne B. Telefoonrekeninge, water en elektrisiteit, lone en salarisse. 2.3 Finansiële rekords C. Hulpbronne wat vervang kan word en nie uitgeput word nie. 2.4 Ruilhandel D. Die verskil tussen inkomste en uitgawe, wanneer inkomste meer is as uitgawe. 2.5 Begrotings E. Die gebruik maak van dienste wat deur die bank voorsien word. 2.6 Uitgawes F. Iemand wat vir goedere en dienste betaal. 2.7 Wins G. n lys wat die geld aandui wat jy verwag om te verdien en die uitgawes wat jy verwag om aan te gaan in n spesifieke tydperk. 2.8 Kapitaal H. Wanneer die inkomste van n begroting meer is as die totale uitgawes van die begroting. 2.9 Bank I. Kasregisterstrokies, bankdepositostrokies, salarisbetaallys, kredietnotas, elektroniese betalingskennisgewings van die bank. 2.10 Verliese J. Is nie amptelik geregistreer nie en betaal nie belasting nie. K. Die verskil tussen inkomste en uitgawes wanneer die uitgawes meer is as die inkomstes. L. n Manier van handel waar mense goedere verruil sonder om van geld gebruik te maak. VRAAG 3 Dui aan of die volgende stellings WAAR of ONWAAR is. 3.1. n Diensonderneming koop en verkoop goedere. 3.2 Sekondêre behoeftes is ons mees basiese behoeftes om te oorleef. 3.3 Die ekonomiese probleem verwys na die skaarste van hulpbronne om onbeperkte behoeftes en begeertes met beperkte hulpbronne te bevredig. 3.4 Tradisionele gemeenskappe is meestal geïndustrialiseerd en gebruik tegnologie om produkte vir handel te produseer. 3.5 n Besigheid gebruik n begroting om te kontroleer hoe geld spandeer sal word. (5) TOTAAL AFDELING A: 20 (10) GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 3
AFDELING B: DIE EKONOMIE Lees die volgende gevallestudie en beantwoord die vrae wat volg. Themba en haar suster Sihle woon saam met hulle ma in n landelike dorpie net buite KwaMhlanga. Hul pa werk in Pretoria, terwyl hulle ma n groentetuin onderhou wat hulle van vars groente voorsien, asook aan die plaaslike Spar Supermark. Hulle skool se naam is Laerskool Matimba wat 5 kilometer van hul huis af is. Die leerders het handboeke en werkboeke ontvang wat deur die Departement voorsien is. Hulle kry kos by die skool se voedingskema. Lihle help haar ma deur die groente wat nodig is vir kook te skil. Sy help ook deur die huis skoon te maak en hulle wasgoed te was. Themba gebruik die groenteskille om kompos vir hulle groentetuin te maak. Hy maak die tuin elke tweede dag nat met water van n nabygeleë rivier. Sy tuisgemaakte kompos help die plante om pragtige, gesonde groente te maak. Elke oggend moet Themba eers die koeie melk voordat hy en sy suster die langpad skool toe kan vat. Hy verkoop die vars melk aan die onderwysers by die skool. Hy versamel leë koeldrankbottels van die onderwysers en voorsien hulle dan elke oggend van vars melk. 4.1 Beskryf kortliks verbruikers. (2) 4.2 Gee TWEE voorbeelde van dienste wat deur die Ngwenya familie gebruik word. (2) 4.3 Beskryf kortliks vervaardigers. (2) 4.4 Noem TWEE goedere wat deur die Ngwenya familie vervaardig word. (2) 4.5 Beskryf kortliks watter herwinning word deur die Ngwenya familie gedoen. (2) GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 4
4.6 Beskryf kortliks hoe die Ngwenya familie goedere hergebruik. (2) (12) TOTAAL AFDELING B: 12 AFDELING C: FINANSIëLE GELETTERDHEID VRAAG 5 Bestudeer die onderstaande inligting en beantwoord die vrae wat volg. In Oktober 2014 het die Mahlangu familie die volgende inkomstes en uitgawes gehad. Salaris verdien deur Mev. R10 100 Huur betaal R5 200 Mahlangu Vervoer en brandstofkoste R780 Vermaak R3 000 Kinders se sakgeld R400 Skoolgeld R700 Spaargeld R300 Bankkoste R150 Wins verdien deur Mnr Mahlangu R12 000 Huiswerker R3 400 se loodgietersbesigheid Water and elektrisiteit R900 Selfoononkoste R1 000 Huur ontvang van buitekamer R450 Kruideniersware R5 000 Telefoon en internetonkoste R2 200 5.1 Bereken hulle totale inkomste vir Oktober. (5) 5.2 Bereken hulle totale uitgawes vir Oktober. (13) 5.3 Bereken of die Mahlangu familie genoeg inkomste sal hê om al hulle uitgawes te kan dek. (3) 5.4 Stel EEN uitgawe voor wat hulle kan verminder om die begroting te laat klop. (1) GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 5
(22) VRAAG 6 6.1 Definieer n besigheidsuitgawe. (2) 6.2 Gee TWEE voorbeelde van n besigheidsuitgawe. (2) 6.3 Noem TWEE bronne van n besigheidsinkomste. (2) 6.4 Beskryf beleggings in besighede kortliks. (2) (8) GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 6
VRAAG 7 7.1 Bereken die ontbrekende syfers in die onderstaande tabel en skryf jou antwoord in die spasie voorsien. Bereken die bedrag vir a) en b). (4) Staat van netto waarde van Anna Tholi op 30 Junie 2013 Besittings Huis 400 000 Kar 60 000 Meubels 10 000 Rekenaar 5 500 Geld 1 500 Vaste deposito 52 200 TOTALE BESITTINGS a) SKULD Lening by die bank 285 000 Kredietkaarte 29 500 Truworths rekening 12 300 TOTALE SKULD b) NETTO WAARDE 7.2 Bepaal Anna Tholi se Netto waarde. (3) (7) TOTAAL AFDELING C: 37 AFDELING D: ENTREPRENEURSKAP VRAAG 8 Voltooi die tabel deur n REGMERKIE in die regte kolom by elkeen te maak. (6) Natuurlike ramp Gesondheidsepidemie 8.1 Orkane en tornado s 8.2 Bek-en Klouseer 8.3 HIV en Vigs 8.4 Vloede en droogtes 8.5 Aardbewing 8.6 Ebola TOTAAL AFDELING D: 6 GROOTTOTAAL 75 GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 7
ALGEMENE ONDERWYS EN OPLEIDING EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE HALFJAARLIKSE EKSAMEN JUNIE 2015 GRAAD 7 MEMORANDUM AANTAL BLADSYE: 7 TYDSDUUR: 1 UUR PUNTE: 75 NAAM VAN LEERDER: SKOOL : PUNTEVERSPREIDING AFDELING A AFDELING B AFDELING C AFDELING D TOTAAL 20 12 37 6 75
INSTRUKSIES: Lees die volgende instruksies deeglik voordat jy die vrae beantwoord: 1. Hierdie vraestel bestaan uit Afdeling A (20 punte), Afdeling B (12 punte), Afdeling C (37 punte) EN Afdeling D (6 punte) 2. Alle vrae is verpligtend. 3. Lees die instruksie vir elke vraag en antwoord slegs wat gevra word. 4. Beantwoord alle vrae in die spasies voorsien. AFDELING A VRAAG 1 Kies die korrekte antwoord en skryf slegs die LETTER in die spasies voorsien langs die vraag 1.1 C 1.2 C 1.3 C 1.4 D 1.5 A (5) VRAAG 2 Pas KOLOM A by KOLOM B en skryf slegs die regte LETTER in die spasie voorsien. KOLOM A ANTWOORD 2.1 Informele besighede J 2.2 Hernubare hulpbronne C 2.3 Finansiële rekords I 2.4 Ruilhandel L 2.5 Begroting G 2.6 Uitgawes B 2.7 Wins D 2.8 Kapitaal A 2.9 Bank E 2.10 Verliese K VRAAG 3 Dui aan of die volgende stellings WAAR of ONWAAR is. 3.1 Onwaar 3.2 Onwaar 3.3 Waar 3.4 Onwaar 3.5 Waar (5) TOTAAL AFDELING A: 20 (10) GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 2
AFDELING B: DIE EKONOMIE 4.1 Beskryf kortliks n verbruiker (2) Verbruikers is mense of ander besighede wat goedere en dienste gebruik om hulle behoeftes en begeertes te bevredig. 4.2 Gee TWEE voorbeelde van dienste wat deur die Ngwenya familie gebruik word. (2) Themba en Sihle gaan skool by Matimba Kry kos by die skool Handboeke en werkboeke Huisskoonmaak; was van die klere Enige aanvaarbare antwoord ken EEN punt toe 4.3 Beskryf kortliks vervaardigers. (2) n Persoon of n besigheid wat hulpbronne gebruik om goedere of dienste te maak. 4.4 Noem TWEE goed wat deur die Ngwenya familie vervaardig is. (2) Melk Vars groente Kompos (Enige twee) 4.5 Beskryf kortliks watter herwinning word deur die Ngwenya familie gedoen. (2) Themba versamel die groenteskille om kompos vir die groentetuin te maak. 4.6 Beskryf kortliks hoe die Ngwenya familie goedere hergebruik. (2) Themba versamel koeldrankbottels van die onderwysers en gee die bottels die volgende oggend terug gevul met vars melk. (12) TOTAAL AFDELING B: 12 GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 3
AFDELING C: FINANSIëLE GELETTERDHEID VRAAG 5 Bestudeer die onderstaande inligting en beantwoord die vrae wat volg. In Oktober 2014 het die Mahlangu familie die volgende inkomstes en uitgawes gehad. Salaris verdien deur Mev. R10 100 Huur betaal R5 200 Mahlangu Vervoer en brandstofkoste R780 Vermaak R3 000 Kinders se sakgeld R400 Skoolgeld R700 Spaargeld R300 Bankkoste R150 Wins verdien deur Mnr Mahlangu R12 000 Huiswerker R3 400 se loodgietersbesigheid Water and elektrisiteit R900 Selfoononkoste R1 000 Huur ontvang van buitekamer R450 Kruideniersware R5 000 Telefoon en internetonkoste R2 200 5.1 Bereken hulle totale inkomste vir Oktober. (5) Inkomste= 10 100 + 300 + 12 000 +450 =22 850 5.2 Bereken hulle totale uitgawes vir Oktober. (13) Uitg=780 +400 +900 +2 200 +5 200 +3 000 +700 +150 +3 400 +1 000 +5 000 =22 730 5.3 Bereken of die Mahlangu familie genoeg inkomste sal hê om al hulle uitgawes te kan dek. (3) =22 850-22 730 =120 surplus 5.4 Stel EEN uitgawe voor wat hulle kan verminder om die begroting te laat klop. (1) Telefoon en internetkoste Vermaak Selfoonkoste Kruideniersware Huiswerkerkoste Gee EEN punt vir die korrekte antwoord. (22) VRAAG 6 6.1 Definieër besigheidsuitgawes. (2) GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 4
Is al die koste wat besighede betaal om die besigheid aan die gang te hou en n inkomste vir die besigheid te genereer. 6.2 Gee TWEE voorbeelde van besigheidsuitgawes. (2) Personeelsalarisse Opvoeding en opleiding van personeel Huur van n besigheidsperseel Rente op lenings Water en elektrisiteit Telefoon en internet konneksies Gee EEN punt vir enige aanvaarbare antwoord 6.3 Gee TWEE bronne van besigheidsinkomste (2) Verkope Kommissie inkomste Inkomste van dienste gelewer Huur ontvang Dividente Tantieme Rente Gee EEN punt vir enige aanvaarbare antwoord 6.4 Beskryf kortliks beleggings in besighede. (2) Besighede belê hulle geld om toekomstige inkomste of wins oor n tydperk te verdien. Dit behels die aankope van iets, Bv. n finale produk, soos n polis of beleggingsplan, of n fisiese voorwerp soos n waardevolle skildery en waarop n finansiële opbrengs verkry kan word wanneer die voorwerp of produk verkoop word. (8) VRAAG 7 7.1 Bereken die ontbrekende syfers in die onderstaande tabel en skryf die antwoord in die spasie voorsien. Bereken die bedrag vir a) en b) (4) Staat van Netto waarde van Anna Tholi op 30 Junie 2013. TOTALE BESITTINGS a) 529 200 TOTALE SKULD b) 326 800 7.2 Bepaal Anna Tholi se Netto Waarde. (3) Netto Waarde= totale besittings minus totale skuld = 529 200-326 800 = 202 400 GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 5
(7) TOTAAL AFDELING C: 37 AFDELING D: ENTREPRENEURSKAP VRAAG 8 Voltooi die tabel deur n REGMERKIE in die regte kolom vir elkeen te maak. (6) Natuurlike ramp Gesondheidsepidemie 8.1 Orkane en tornado s 8.2 Bek-en Klouseer 8.3 HIV en VIGS 8.4 Vloede en droogtes 8.5 Aardbewing 8.6 Ebola TOTAAL AFDELING D: 6 GROOTTOTAAL 75 GR 7 EBW HALFJAARLIKSE EKSAMEN 2015 6