Toptalent in het funderend onderwijs Algemeen Overleg Commissie Onderwijs Tweede Kamer d.d. 23 januari 2014 Uitgeschreven door Véronique Schutgens, stichting 360grView. Commissieleden aanwezig: Jasper van Dijk (SP) Loes Ypma (PvdA) Ockje C. Tellegen (VVD) (Voorzitter) Paul van Meenen (D66) Michel Rog (CDA) Roelof Bisschop (SGP) Karin Straus (VVD) 1e termijn Ypma (PvdA) Korte schets van de problematiek van een driejarig meisje dat kan lezen en toe is aan basisschool, maar daar geen toegang toe heeft. Leerkrachten van de basisschool zijn vaak niet voldoende toegerust voor onderwijs aan kinderen als dit meisje. HB leerlingen zijn gedoemd zich te vervelen en passen zich aan lagere verwachting. Vragen/opmerkingen bij plan: Definitie passend onderwijs moet worden verbreed met hoogbegaafdheid; Er is aandacht nodig voor het toerusten van leerkrachten voor maatwerk, d.w.z. we moeten beheersing complexe vaardigheden meenemen in de opleiding en toetsing van leerkrachten; We moeten beter zicht krijgen op de vraag of HB leerlingen beter uit zijn met apart onderwijs of toch niet; Ik adviseer een pilot over 3 jarigen die aan onderwijs toe zijn; We moeten expliciete aandacht geven aan ouders van HB- kinderen die zich machteloos voelen t.a.v. het onderwijs van hun kinderen. Straus (VVD) Korte schets van haar eigen ervaringen in het onderwijs met als conclusie: het beste uit jezelf halen lukt leerlingen ook op dit moment nog niet. Voor alle kinderen geldt dat ze het beste uit zichzelf willen halen. Leerlingen willen zelf graag excelleren. School moet dit faciliteren en stimuleren. Toptalent is er op alle niveaus. Nu is er vanaf de basisschool vooral aandacht voor cognitieve vaardigheden, waardoor schoolkeuze VMBO een negatieve is: als je niet naar havo/vwo kunt, ga je naar VMBO. We moeten aandacht hebben voor het signaleren en stimuleren van alle vormen van talent. Leerkrachten moeten we hiervoor toerusten. Basisscholen moeten we stimuleren altijd net weer een stapje verder te willen gaan. Ik wil af van de goed genoeg - cultuur die nu nog teveel in het onderwijs heerst. Die komt voort uit het verzet tegen de regelzucht uit voorgaande jaren, maar die houding is niet productief. We moeten stimuleren dat scholen talentenklasjes binnen de schoolmuren organiseren.we moeten de praktische belemmeringen (m.n. in wet en regelgeving) voor modulair onderwijs oplossen. Bisschop (SGP) Talent erkennen is belangrijk. Maar niet teveel nadruk daarop leggen. Echt talent komt toch wel boven drijven. Ik stel voor om de professionals op de scholen meer de vrijheid te laten daar zelf mee aan de slag te gaan. Het plan van de Staatssecretaris schrijft wat mij betreft teveel voor. Waarom niet alles onder de paraplu van passend onderwijs brengen en de scholen het vervolgens zelf laten oplossen?
Rog (CDA) De toonzetting van de eerste 6 pagina s van het plan verschilt van die in de pagina s erna. De focus op cijfers van het tweede deel doet afbreuk aan de intentie om te focussen op talent in al zijn facetten. Voorstel om 5- jarig VWO wettelijk mogelijk te maken. Nadruk op het toegankelijk houden van het onderwijs voor iedereen. Aandacht voor het praktische probleem dat pre- university programma s die thans op sommige VO- scholen worden aangeboden, niet meetellen in de urennorm. Voorstel om op het MBO deelcertificaten mogelijk te maken. Van Meenen (D66) Modulair onderwijs is een belangrijke stap in het erkennen van de diversiteit aan talenten. Instrumenten als een portfolio en gedifferentieerde cijferlijsten verdienen aandacht. Het PO is een vergaarbak en niet ingericht op de ontwikkeling van talent. Klassengrootte en definities van talent die expliciet gericht zijn op beheersing van vaardigheden in taal en rekenen staan signalering en differentiatie in de weg. Toetsing schiet op dit punt tekort. Er is geen ruimte voor waardering van andere talenten dan de cognitieve. Potentieel vakmanschap is niet aan de orde: een kind gaat naar het beroepsonderwijs omdat het niet naar HAVO/VWO kan. Beroepsonderwijs is negatieve keuze. Het plan is een aanzet tot een nieuwe manier van kijken naar onderwijs en moet als zodanig nader worden uitgewerkt. SP (Van Dijk) Plan laat nogal lang op zich wachten. Dat schept onrust. Advies is om te focussen op kleine klassen. Dat mis ik nu. De arbeidsvoorwaarden dienen te worden verbeterd. De wens van de leraren moet weer centraal staan, niet de wens van het ministerie. Inzetten op cohesie door te gaan voor buurtscholen en vakscholen. Hoogbegaafden hierbij inzetten voor onderwijs aan zwakke leerlingen. Dan hoeft niemand zich te vervelen. Straus (VVD) Hierop neemt Straus het woord: hoogbegaafden wegzetten als helpers van de zwakkeren is voor hoogbegaafde kinderen echt niet voldoende. We moeten hen óók de kans geven om in het onderwijs te leren. Bovendien: kinderen die zich vervelen worden vervelend. Dat is voor leerkrachten een lastige situatie. Hoogbegaafde leerlingen zijn kwetsbare leerlingen. Zij verdienen onderwijs, net als andere kinderen. Het helpt leerkrachten als ze hier beter mee om kunnen gaan. Schorsing Antwoorden Staatssecretaris Ik zet in op goed onderwijs voor al onze leerlingen. Nederland is in vergelijking tot andere landen koploper als het gaat om het bij de les houden van zwakke leerlingen, maar scoort relatief slecht op het terrein van talentontwikkeling. Dat moet veranderen. Ik hanteer een brede definitie van talent. Leerlingen kunnen over de hele linie meer aan. Het Plan van aanpak, zoals het is neergelegd is een opzet. Het is de bedoeling dat het plan discussie oproept: er staan allerlei ideeën in om het gesprek over beter onderwijs te voeden. We zijn toe aan een onderwijsrevolutie. Daartoe roep ik op. Zwakke leerlingen houden we goed binnenboord. Die stap hebben we met succes gezet. Nu gaat het om uitdagen. Leerlingen geven in meerderheid aan dat ze meer aankunnen. In het
veld zijn hierover veel ideeën. Wet en regelgeving staan hierin vaak in de weg. Dat wil ik aanpakken. Reacties op de vragen/opmerkingen van de commissieleden: We moeten (inderdaad) een brede definitie van talent nastreven. Daarbij hoort dat complexe vaardigheden speerpunt in de lerarenopleiding moeten worden. Hoogbegaafdheid hoort (inderdaad) onder de definitie van passend onderwijs te vallen. Ik wil eventueel de wet passend onderwijs op dit punt aanpassen. Hoogbegaafde leerlingen behoren op dit moment zeker tot de groep kwetsbare leerlingen waarvoor de wet passend onderwijs is bedoeld. Ik zou wetenschappelijk onderzoek op dit punt willen stimuleren, maar wil het niet aansturen vanuit Den Haag. SP kiest voor cohesie in plaats van excellentie. Ik zou dat niet zo tegenover elkaar willen zetten. Ik vind ook niet dat hoogbegaafde kinderen zich maar moeten aanpassen ten faveure van de cohesie. De plusklas hoort ook niet buiten de reguliere onderwijsuren te vallen. Waar het om gaat is waar kinderen het meest gelukkig van worden. We moeten willen redeneren vanuit het kind. De rol van ouders komt in het uiteindelijke plan van aanpak zeker terug. Die is namelijk erg belangrijk. We kunnen het alleen goed doen in het onderwijs als we de ouders erin betrekken. De wijze waarop de keuze voor VMBO thans tot stand komt is een cynische. Dit moet een positieve keuze worden. Ook hier moeten we gaan sturen op talent en niet blind willen varen op toetsen. Ik wil met de professionals van het onderwijs bekijken welke instrumenten hierin passend zijn. Mogelijk kunnen we daarbij het Zwitserse model betrekken. Een idee zou kunnen zijn: je mag alléén naar het VMBO als je goed bent in bepaalde vaardigheden. Discussie Vraag: Wat zijn dan die vaardigheden? Antwoord Staatssecretaris: We moeten niet de fout maken om taal en rekenen minder belangrijk te maken. Juist op dat punt hebben we nu een slag gemaakt. Dat zijn de basisvoorwaarden die voor alle leerlingen van belang zijn. Wel moeten we bekijken hoe we de scholen óók kunnen gaan beoordelen op zaken als burgerschap, vakmanschap en kritische vaardigheden. Ik streef naar het verbreden van het toetsingskader, zodat alle talenten daarin aan bod kunnen komen. Vraag: nu zijn taal en rekenen de beslissende criteria bij schoolkeuze, waardoor VMBO de onderkant wordt. Antwoord Staatssecretaris: We moeten recht doen aan alle talenten. Vaardigheden in het onderwijs gaat verder dan een discussie over toptalent. Ik wil met scholen gaan kijken naar de breedte van het voorgeschreven curriculum. Voor de zomer wil ik duidelijkheid creëren mety betrekking tot de eisen die aan het curriculum gesteld
worden. Steeds andere thema s, zoals we in de laatste jaren gezien hebben, dat werkt niet langer. Dat is een manier van ad hoc werken waarmee de scholen niet verder komen. Ik wil het onderwijs juist rust geven door in algemene termen de breedheid te adresseren. Daarbij wil ik de scholen stimuleren om te blijven focussen op differentiatie. Scholen zetten nu al gelden breder in dan alleen voor het VWO. Die ambities wil ik belonen. Ik ga voor een bredere waardering van het onderwijs. We moeten daarbij vooral in kaart brengen hoe een school z n curriculum vorm geeft ten bate van de talentontwikkeling van haar leerlingen. Ypma: voorstel om de afgesproken 30 miljoen beschikbaar te stellen voor het hele PO én VO. Staatssecretaris: Nee ik hou vast aan 30 miljoen voor het VO ten bate van scholen met een VWO afdeling. Dat hoort bij de premisse van de betrouwbare overheid. We hebben dit zo vastgelegd in de bestuursakkoorden. Daar wil ik niet aan tornen. Wel kunnen we kijken wat er dan nog extra nodig is. Verder in de beantwoording van de vragen van de 1e termijn Staatssecretaris: Ik wil nog terugkomen op de premisse van Bisschop, dat hoogbegaafde kinderen er toch wel komen. Juist bij deze kinderen is er veel uitval. Extra begeleiding is echt nodig. Scholen pakken dat niet vanzelfsprekend op, zo blijkt. Daar moet dus in gestuurd worden. Het vijfjarig VWO vraagt om een wetswijziging en dat wordt onderzocht. Hoe pre- university programma s binnen onderwijsvernieuwing kunnen worden meegenomen moet worden bekeken. Dit idee past wel in de flexgedachte. Snelle leerlingen en scholen die daarop inspelen moeten worden gestimuleerd i.p.v. bestraft. Over focus op cijfers: ik ben niet tegen hoge cijfers. Als je ergens goed in bent dan moet je dat mogen laten zien. De schoolomgeving moet de zichzelf verbeterende leerling stimuleren. Kinderen moeten trots kunnen zijn op hun goede resultaten en gestimuleerd worden om het dan nog weer beter te gaan doen. Vergelijk met topsport. Ik denk hierbij aan deelname aan activiteiten als de wiskunde olympiade. Dit is thans in het onderwijs nog onvoldoende belicht. Ik wil dat scholen ruimte scheppen om te excelleren. Vraag Rog: is Dekker het ermee eens dat we ervan af moeten om alleen de meetbare doelen in de schijnwerpers te zetten? Dekker: Goede cijfers moet over de hele linie iets zijn waar je als leerling trots op bent. Kinderen moeten niet het idee krijgen dat ze zich moeten inhouden. Toetsen en andere manieren om te laten zien wat je kunt moeten dus blijven. Beoordelen hoort bij het onderwijs en moet worden gezien als stimulans. Kinderen hun talenten maximaal laten ontplooien is voor alle schoolprestaties positief. Een kind dat mag laten zien wat het kan op het ene vlak, doet het vaak ook beter op de andere vlakken. Staatssecretaris: Ik streef naar doorlopende leerlijnen PO/VO, ook met betrekking tot
de extra s die kinderen in het PO gedaan kunnen hebben. Ik wil het onderwijs in staat stellen om ruimte te geven aan differentiatie. Ik het papiertje dat je krijgt als je de school verlaat, zou je moeten kunnen aflezen welk talent de leerling heeft. Niet alleen op enkele vakken, maar in de breedte. We moeten bekijken oe dit vertaald kan worden naar modulair leren. Antwoord op de opmerkingen van Van Dijk in 1e termijn: Werkdruk neem ik serieus en maatregelen om de werkdruk te verminderen ga ik niet uit de weg. Maar we verschillen van mening over de interpretatie van datgene wat er nu speelt. Het effect van kleinere klassen is minder eenduidig dan Van dijk het doet voorkomen. Inzet op klassenverkleining geeft minder rendement dan inzet op het verbeteren van de kwaliteit van de leraren. Het inzetten van hoogbegaafde kinderen in het onderwijs is alleen in orde als dat past in een totaalplaatje van extra s waarmee deze kinderen net als andere kinderen in hun leerbehoeften aan hun trekken kunnen komen. Voor leerkrachten is hierbij het beheersen van complexe vaardigheden van belang. Alleen als ze die schakeling kunnen maken kunnen ze in de klas gedifferentieerd onderwijs bieden. Klassengrootte is dan minder belangrijk. Een school kan dat organiseren. Daar zijn goede voorbeelden van. 2e termijn Ypma: 3- jarigen problematiek zal dus nog niet in het plan worden opgenomen. Is jammer, maar voor nu overkomelijk. Dat bij de verdeling van de 30 miljoen niet van de bestuursakkoorden wordt afgeweken kan ik volgen. Aandacht voor complexe vaardigheden moet in lerarenopleiding bovenaan staan. Ik wil expliciet pleiten voor het opnemen van het woord hoogbegaafdheid in de Wet Passend onderwijs. Ik ben van plan daartoe bij de behandeling in maart in de tweede kamer een motie in te dienen. Straus: Ik zie uit naar de uitwerking van het plan. Vooral naar de uitwerking van het idee van modulair onderwijs en naar de stappen in de wet en regelgeving. Hoogbegaafdheid moet inderdaad integraal in de wet passend onderwijs worden opgenomen. Dat heb ik ook in mijn eerdere motie bepleit. Vanzelfsprekend zal ik het initiatief van Ypma op dit punt ondersteunen. Bisschop: Onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen is belangrijk. Maar de drive moet toch vooral uit het kind komen. Daar niet aan trekken. Ik ondersteun de gedachte aan onderwijs voor hoogbegaafden dus. Van Meenen: De omslag in het denken, waarvan ik hier ook weer getuige ben is positief. Talent moet inderdaad breder worden gezien dan alleen cognitief. Dat moeten we zien te ontdekken en te stimuleren. We moeten er ook de toetsen op inrichten. Het gaat om flexibeler onderwijs en daar moeten we docenten op scholen. Allemaal positieve signalen. Maar toch: wat gaat er nu concreet gebeuren. Want woorden zijn niet genoeg. Het is echt een opdracht om dat waar te maken. Van Dijk: Ik blijf erbij dat we meer aan de scholen moeten willen overlaten. Flip the
system en zet de leraar weer in het midden. Staatssecretaris: De omslag in het denken komt niet uit Den haag. Die zit al in veel scholen. Daarop moeten we voortbouwen. Die beweging moeten we stimuleren. En daarin moeten we als overheid ook actief iets vinden. Niet aan de kant blijven toezien. De overheid is hierin mijns inziens in de afgelopen jaren te weinig concreet geweest. Ik wil naar aanleiding van het plan de drempels in de wet en regelgeving actief gaan wegnemen. Daartoe zal ik ook voorstellen doen. Het moet eenvoudiger worden allemaal. Maar wel gericht inzetten op talent. Ik wil overigens niet datgene wat op de kinderen die iets meer aankunnen gericht is, laten gelden voor alle kinderen. Dan verwatert het. De motie van Straus, namelijk aan te geven hoe hoogbegaafdheid terugkomt in de Wet passend onderwijs, ga ik zeker invullen. Dat gaat wat mij betreft verder dan het opnemen van het woord hoogbegaafd. Een motie daartoe mag worden ingediend, maar ik geef alvast aan dat ik al verder ben. Ik ben al bezig met het invullen van de hoe- vraag. Ik wil af van het ad hoc inzetten van de gelden voor onderwijsvernieuwing. Talentontwikkeling moet structureel en langjarig op de agenda blijven en worden geïntegreerd in het gehele onderwijs. Straus: U kunt de best practices van de afgelopen jaren terug laten komen in uw plan. Staatssecretaris: we willen niet voorschrijven hoe het moet. Maar we willen wel zien dat de scholen hoogbegaafdheid in hun beleid gaan borgen. De bestuursakkoorden blijven staan zoals ze zijn gemaakt. Die ga ik niet openbreken. Bij het invullen ervan wil ik wel praten over de ambitie met betrekking van het toerusten van de leerkrachten voor het bevorderen van talentontwikkeling in de breedte. Ik wil extra geld besteden aan wat voor kinderen belangrijk is. om hen draait het. Van Dijk: de Kamer moet hierover ook aan het woord komen. Staatssecretaris: De afspraken met de sector zijn vastgelegd in de bestuursakkoorden. Ik ben nu verantwoordelijk voor het invullen ervan. Daarover informeer ik de kamer, maar de kaders blijven daarbij overeind. Die staan niet ter discussie nu. Het parlement kijkt mee naar de resultaten, maar kijkt niet mee met de invulling van de afspraken. Dat is mijn taak en verantwoordelijkheid. De waardering van vaardigheden heeft in het plan dat ik in maart 2014 aan de kamer voorleg ook prioriteit. Daarnaast aandacht voor modulair onderwijs en daartoe evt een voorstel tot wetswijziging Plus aandacht voor het toetsingskader En aandacht voor het toerusten van leraren m.b.t. complexe vaardigheden t.b.v. de differentiatie van het onderwijs ter bevordering van talentontwikkeling.