De lokale financiële impact in 2016 van Vlaamse en federale maatregelen Jan Leroy, directeur Bestuur Algemene Vergadering VVSG Brussel, 2 december 2015 Inhoud Vlaamse en federale maatregelen met een lokale financiële impact in 2016 Hoe (goed) zijn de lokale financiën eraan toe? Ontwerpmotie van de Algemene Vergadering 2 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 1
Vlaamse en federale maatregelen 2016 Positieve impact Negatieve impact Andere maatregelen Vlaams Gemeentefonds +3,5% Stedenfonds +3,5% Hogere subsidies rioleringen Hogere saneringsbijdrage Stop compensatie mat&out Niet-indexering sectorale subsidies Regularisatie gesco s Besparingen woon- en gezinszorg Hogere milieuheffing restafval Gevolgen asielcrisis Opschorten groei 50-50- financiering audit Afbouw provincies Vergroening verkeersbelasting Energieheffing Federaal Indexsprong Taxshift: 6% btw scholen Financiering hulpverleningszones Stijging pensioenuitgaven Taxshift: verlaging PB Vennootschapsbelasting intercommunales Hogere kosten preventiediensten Gevolgen asielcrisis Taxshift: niet-toepassing 25%- werkgeversbijdrage 3 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 Waarschuwing vooraf Diverse federale en Vlaamse maatregelen steeds bekeken vanuit macroperspectief: Positieve of negatieve impact op sommige gemeenten is nihil Positieve of negatieve impact op andere gemeenten is soms veel groter dan gemiddeld 4 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 2
V+: Gemeente- en Stedenfonds Groeien ook in 2016 met 3,5% Gemeentefonds: 2016: +81,3 mln euro naar 2.404,9 mln euro 2017: +84,2 mln euro naar 2.489,0 mln euro 2018: +87,1 mln euro naar 2.576,1 mln euro 2019: +90,2 mln euro naar 2.666,3 mln euro 2020 : zonder ingreep elk jaar verder +3,5% Stond politiek ter discussie, maar: regeerakkoord Nadeel: perceptie dat lokale besturen als enige niet moeten besparen 5 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V+: Rioolsubsidies en saneringsbijdrage Investeringssubsidies: 2015: 79 mln euro (oorspronkelijk: 119 mln euro) 2016: 139 mln euro Lokaal pact (deel lokale taak door Aquafin): 2015: 130 mln euro (oorspronkelijk: 100 mln euro) 2016: 130 mln euro Sinds 2015 hogere Vlaamse saneringsbijdrage: verhoogde ook gemeentelijk saneringsbijdrage met enkele tientallen miljoenen 2016: nieuwe tariefstructuur water: impact op opbrengst saneringsbijdrage nog onduidelijk 6 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 3
F+: Indexsprong Zonder indexsprong waren lonen en uitkeringen in augustus 2015 met 2% verhoogd Personeelskosten (2014): Gemeenten (zonder onderwijs): OCMW s: 2.929 mln 1.962 mln Positief effect van ca. 100 miljoen euro (zonder indirect effect via lonen politie, hulpverlening, ) Opgelet: tragere inkomensgroei leidt ook tot tragere stijging APB-ontvangsten (2% van 1,9 mld euro = ca. 38 mln euro) 7 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 F+: 6% btw voor scholenbouw Onderdeel van taxshift Vanaf begin 2016 Voor: Alle werken in onroerende staat: nieuwbouw, verbouwingen, herstellingen, (niet: poetsen) School zelf en omgeving (speelplaats, sportterrein, ) Voor 2016 budgetteren Vlaamse gemeenten ca. 173 mln euro investeringen onderwijs: effect btwverlaging = ca. 21,4 mln euro Opgelet: mogelijk strijdig met Europese Richtlijn, dus onduidelijk hoe lang dit stand houdt 8 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 4
F+: Financiering hulpverleningszones Groeipad Milquet richting hogere federale financiering hulpverleningszones gehonoreerd (+31 mln euro in 2016 naar 127 mln euro) Kanttekeningen: Lopend onderzoek naar (voorlopige) meerkosten van nieuw statuut Politiek afgesproken 50/50-verdeling nog lang geen feit Extra financiering ambulancediensten (+12 mln euro) is onvoldoende: VVSG eist 90 mln euro in 2016 voor 50/50-kostenverdeling 9 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V-: Afschaffing compensatie mat&out Sinds 1999 diverse Vlaamse maatregelen om OVbelastingdruk op bedrijven te verlagen, vooral: Lokaal pact (2008): De Vlaamse Regering zal nieuw materieel en outillage vrijstellen van OV. De Vlaamse Regering zal de gemeenten ( ) voor 100% compenseren voor de gederfde opcentiemen OV ten gevolge van de vrijstelling van de OV op nieuw materieel en outillage. 2013: beide aspecten voortgezet 2015: maatregel nog uitgebreid, mét compensatie en doel om op termijn volledig KI op mat&out vrij te stellen van OV 10 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 5
V-: Afschaffing compensatie mat&out Vlaamse begroting 2016: Aan KI-vrijstellingen voor mat&out verandert niets: verdere afbouw in functie van investeringen Compensatie voor gemeenten (47,9 mln euro in 2014) verlaagd tot en geblokkeerd op jaarlijks 13,1 mln euro voor jaren 2016-2019: Alleen voor 79 gemeenten waarvan groei Gemeentefonds 2013-2014 < mat&out-compensatie 2014 Compensatie per gemeente = mat&out-compensatie 2014 Groei Gemeentef. 2013-2014 11 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V-: Afschaffing compensatie mat&out Bedenkingen (1/2) Vlaamse overheid schuift budgettaire gevolgen belastingkorting naar lokale besturen: quid interbestuurlijke loyaliteit? Maatregel doorkruist lokale meerjarenplannen 2014-2019 en opgelegde evenwichten: nieuwe saneringen? Verdeling resterende 13,1 mln euro compensatie: Niet in verhouding met effectief verloren bedrag AJ 2014 Houdt geen rekening met grote verschillen in al vrijgesteld KI mat&out: 0 tot 94%! Compenseert soms mat&out dat al weg is (desinvesteringen) 12 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 6
V-: Afschaffing compensatie mat&out Bedenkingen (2/2) Jaarlijkse gemeentelijke verliezen kunnen oplopen tot ca. 200 miljoen euro naarmate bedrijven verder investeren in nieuwe machines (blijft onvermeld in gemeentelijke-effectenrapport bij programmadecreet!) Dus: niet alleen onmiddellijk financieel verlies, maar door open einde ook sterk gestegen onzekerheid over timing afbouw resterende OV-ontvangsten uit mat&out VVSG heeft tegen dit plan fors geprotesteerd bij Vlaamse regering, maar zonder resultaat 13 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V-: Sectorale subsidies Cultuur, sport, jeugd, integratie, noord-zuid, flankerend onderwijs, kinderarmoede Inkanteling via apart luik van Gemeentefonds met afschaffing plannings- en verantwoordingsregels (besparing administratieve lasten) 2016: 130,4 miljoen euro 2015: 130,4 miljoen euro 2014: ca. 140 miljoen euro Ook komende jaren geen indexering verwacht 14 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 7
V-: Gesubsidieerde contractanten (gesco s) Contingentgesco s (ca. 20.000 VTE) In 2015 nieuwe subsidies ter vervanging van: vroegere subsidies korting werkgeversbijdrage 2016: 332,5 mln euro: 2015: 336,8 mln euro (oud systeem tot 31.3) 2014: 350,0 mln euro (oud systeem) Geen indexering in het vooruitzicht Projectgesco s (ca. 950 VTE) Voor lokale besturen alleen in kinderopvang Regularisatie op 1.1.2016 Ook hier 5% besparing? 15 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V-: Diverse ingrepen woon- en gezinszorg Woonzorg: Besparing op animatiebudget en forfait financiering Blokkering van nieuwe erkenningen Nog steeds geen alternatief voor opgedoekt VIPA (infrastructuursubsidies) Besparingen op gezinszorg (urencontingent drastisch verminderd) 16 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 8
V-: Hogere milieuheffing restafval Van kracht sinds 1 juli 2015 Tariefverhoging van 50% voor verwerking huishoudelijk restafval Jaarlijkse extra factuur van ca. 4 mln euro voor Vlaamse gemeenten 17 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 F-: Pensioenuitgaven Verdere stijging werkgeversbijdrage 2015-2016: Ex-Pool 1: Theoretisch: 32,5% 34% Door (versnelde) inzet reserves: 30,5% 30,5% Ex-Pool 2: 33,5% 34% Ex-Pool 5 (politie): 32,5% 34% Besturen met ex-publiek ziekenhuis: responsabiliseringsbijdrage wordt zware last 2016: verwachte groei pensioenfactuur Vlaamse gemeenten, OCMW s en PZ: ca. 70 mln euro 18 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 9
F-: Taxshift: verlaging personenbelasting Diverse PB-maatregelen, gespreid in de tijd: Schrappen 30%-schijf, oprekken 25%- en 40%-schijf Verhogen forfaitaire beroepskosten Hoger belastingvrij minimum Voorzichtige VVSG-berekening effect op APB: 2016: 0% 2017: -0,66% 2018: -2,65% 2019: -3,42% 2020: -6,50% 2021: -8,75% Terugverdieneffecten? Op basis van voorlopige tabel FOD Financiën VVSG heeft nauwkeuriger berekeningen gevraagd Voor Vlaamse gemeenten ca. 166 mln euro 19 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 F-: Vennootschapsbelasting intercommunales Maatregel geldt vanaf boekjaar 2015, dus voor dividenden uitgekeerd in 2016 Financieel effect vandaag moeilijk te berekenen: Rulings in sommige sectoren (voorwaarde: geen dividenden uitkeren) Doorrekenen in tarieven in energiesector Wanneer uitspraak Grondwettelijk Hof? 20 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 10
F-: Kosten externe preventiediensten Nog uitloper van gelijkschakeling arbeidersbedienden KB doet premies externe preventiediensten stijgen: kàn hogere kosten meebrengen voor lokale besturen Premie lokale besturen hoger dan centrale overheden Komende maanden: nog onderhandelingen over maximumfactuur per werkgever 21 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V/F?: Gevolgen asielcrisis Federaal: 21,5 mln euro provisie voor extra (personeels)kosten Belgische OCMW s Vlaanderen: 120 mln euro extra, waarvan 20 mln euro voor lokale besturen: Focus op wonen en woonbegeleiding Verdeelwijze: nog onbekend Zal verder besproken worden met de VVSG Maar: Extra uitgaven van gemeenten en OCMW s (vóór en na erkenning) wellicht veel groter Extra middelen tot nu toe eenmalig toegekend 22 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 11
V?: Opschorten cofinanciering audit Tot nu toe: financiering externe audit lokale besturen Audit Vlaanderen: 50% Vlaanderen 45% Gemeenten en OCMW s (via Gemeentefonds) 5% Provincies (via Provinciefonds sinds afschaffing ook Vlaamse financiering) Vlaamse ontwerpbegroting 2016: stijging afname Gemeentefonds niet gevolgd door Vlaanderen zal opnieuw bekeken worden bij begrotingscontrole 23 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 V?: Afbouw provincies Provincies moeten stoppen met persoonsgebonden bevoegdheden : sport, cultuur, welzijn, Veel onzekerheid bij gemeenten over: Toekomst middelen die vandaag van provincie komen Voorwaarden (financieel en personeel) eventuele overname provinciale instellingen Particuliere organisaties die bij gemeenten aankloppen om verloren provinciale middelen aan te vullen 24 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 12
V?: Diverse fiscale dossiers Nieuwe energieheffing: Ook te betalen door lokale besturen? Impact op OCMW s: hogere prijs maakt energie voor meer mensen onbetaalbaar Vergroening verkeersbelasting: Effect op gemeentelijke opdeciem (vandaag ca. 100 mln euro/jaar)? Later vervangen door algemene kilometerheffing? Kilometerheffing vrachtwagens >3,5 ton 1.4.2016 Effect voor lokale besturen als eigenaars? Effect op sluipverkeer en slijtage lokaal wegennet? 25 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 F?: Taxshift: geen 25% werkgeversbijdrage Private sector: Werkgeversbijdrage daalt komende jaren stelselmatig naar 25% (of minder voor sommige sectoren) Bijkomende verminderingen voor eerste werknemer Social profit: Extra middelen Sociale Maribel Meer structurele vermindering voor lage lonen Publieke sector: Geen systematische verlaging gepland Wellicht wel alternatieve maatregel (via Sociale Maribel?), maar vandaag nog onduidelijk 26 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 13
Toestand lokale financiën Bron: BBC-jaarrekening gemeenten 2014 (extrapolatie o.b.v. 72% gebudgetteerde uitgaven) Enkele opvallende cijfers (1/3): Exploitatie-uitgaven: 8.451,6 mln euro 2013: 8.375,7 mln euro B2014: 8.925,5 mln euro Uitgaven stijgen met 0,9% en blijven 5% onder budget, ondanks groei pensioenuitgaven gemeenten met ca. 28 mln euro Exploitatie-ontvangsten: 9.826,2 mln euro 2013: 9.206,2 mln euro B2014: 9.700,2 mln euro Ontvangsten stijgen met 6,7% en liggen 1,3% boven budget (vooral door inhaaloperatie APB) 27 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 Toestand lokale financiën Enkele opvallende cijfers (2/3): Exploitatiesaldo: +1.374,6 mln euro 2013: +830,5 mln euro B2014: +773,7 mln euro Exploitatiesaldo fors beter dan 2013 en dan verwacht Investeringen materieel vaste activa: 1.089,4 mln euro 2013: 1.333,8 mln euro B2014: 2.384,5 mln euro Investeringen blijven dalen 28 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 14
Toestand lokale financiën Enkele opvallende cijfers (3/3): Autofinancieringsmarge: +724,1 mln euro 2013: +191,5 mln euro B2014: +96,6 mln euro forse verbetering autofinancieringsmarge ESR-saldo (Europa): +512,9 mln euro 2013: -388,8 mln euro B2014: -1.212,5 mln euro forse verbetering ESR-saldo Nettowerkkapitaal: 1.209 mln euro 2013: 2.107 mln euro verslechtering thesaurie door Electrabeloperatie (tijdelijke kortetermijnschuld; begin 2015 verdwenen) 29 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 Toestand lokale financiën Conclusies: Algemeen: toestand lokale financiën (op basis van diverse saldi) in 2014 lijkt beter dan in 2013 door: Scherpere lokale keuzes (impact BBC) Kleine groei exploitatie-uitgaven (besparingen, lage inflatie, ) Forse stijging ontvangsten (met o.m. inhaaloperatie APB) En door veel minder te investeren (waardoor uitstaande schuld zelfs lichtjes daalde) Maar: Macrocijfers verbergen individueel uiteenlopende situaties Quid gevolgen nieuwe federale en Vlaamse maatregelen? Zijn positieve saldi met lage investeringen goed nieuws of slecht nieuws? 30 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 15
Ontwerpmotie Algemene Vergadering De Algemene Vergadering van de VVSG stelt vast dat (1/3): De Vlaamse én de federale regering, naast beslissingen die de lokale financiën ten goede komen, diverse maatregelen nemen die de financiële gezondheid van de lokale besturen aantasten of dreigen aan te tasten; De Vlaamse regering haar belofte om bij voorgenomen maatregelen een gemeentelijk effectenrapport te maken niet of niet volwaardig naleeft en dat de federale regering dergelijke analyses zelfs helemaal niet maakt; De Vlaamse regering eerdere afspraken met de lokale besturen (lokaal pact, financiering externe audit) eenzijdig verbreekt of opschort; 31 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 Ontwerpmotie Algemene Vergadering De Algemene Vergadering van de VVSG stelt vast dat (2/3): De Vlaamse noch de federale regering werk maakt van structureel (voorafgaand) overleg met de lokale besturen, bv. om begrotingsmaatregelen te bespreken De groei van het Gemeentefonds met 3,5% per jaar op zich een zeer goede zaak gebruikt wordt als excuus om elders fors te besparen ten laste van de lokale besturen 32 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 16
Ontwerpmotie Algemene Vergadering De Algemene Vergadering van de VVSG stelt vast dat (3/3): De lokale financiën onder controle lijken, maar dat dit vooral het gevolg is van voorzichtiger beleid (cf. BBC), besparingen op de lokale werking en een forse daling van de lokale investeringen De sterke daling van de lokale investeringen: Het lokale publieke patrimonium dreigt aan te tasten; Ertoe leidt dat belangrijke maatschappelijke noden (ouderenzorg, kinderopvang, basisonderwijs, openbaar domein, ) niet of onvoldoende kunnen worden beantwoord; Zware economische gevolgen heeft omdat dit de werkgelegenheid bij aannemers en andere opdrachtnemers van gemeenten en OCMW s bedreigt. 33 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 Ontwerpmotie Algemene Vergadering De Algemene Vergadering van de VVSG vraagt: Een dringend gesprek tussen de VVSG en de top van de Vlaamse en de federale regering om te komen tot: afspraken op lange termijn over de financiële verhoudingen tussen de verschillende overheden met het oog op de gezondheid van de lokale financiën en het vrijwaren van de lokale investeringsruimte een geregeld, structureel overleg met beide regeringen Het naleven van het engagement om bij geplande maatregelen een lokaal effectenrapport te maken Snelle duidelijkheid van de federale regering over de gevolgen van de federale taxshift op de inkomsten uit de personenbelasting 34 - VVSG - Lokale impact Vlaamse en federale begroting 2016 17