Betreft Harmonisatie voorschoolse voorzieningen Vergaderdatum 20 mei 2014 Gemeenteblad 2014 / 34 Agendapunt 5 Aan de Raad Voorstel De gemeenteraad wordt voorgesteld: 1. In te stemmen met de ombouw van peuterspeelzaalwerk naar peuteropvang door Spelenderwijs. 2. Voor 2014 de huidige budgettaire kaders te handhaven en Spelenderwijs conform subsidiecontract een subsidie te verstrekken van 247.000. 3. Het college opdracht te geven de subsidieverordening peuterprogramma gemeente Stein voor te bereiden en aan uw raad voor te leggen. Aanleiding Kinderdagverblijven (marktgerichte private sector) en peuterspeelzalen (door de gemeente gesubsidieerde sector) zijn van oudsher gescheiden voorzieningen met elk een eigen wettelijk kader en eigen financieringsstromen. Kinderdagverblijven zijn er vooral voor kinderen van werkende ouders, die voor de kosten een toeslag kunnen krijgen van het Rijk. Peuterspeelzalen zijn er voor kinderen van alle ouders die dit wensen voor hun kind. Het huidige stelsel leidt hiermee tot een kunstmatige scheiding tussen verschillende groepen kinderen. Deze scheiding wordt versterkt doordat VVE (voor en vroegschoolse educatie), belangrijk bij het voorkomen van taalachterstand, vooral op peuterspeelzalen wordt aangeboden. De wet OKE (Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Organisatie), welke op 1 augustus 2010 in werking is getreden, wil ingrijpen op bovengenoemde ontwikkeling. De wet OKE voorziet ondermeer in een kwaliteitsimpuls voor peuterspeelzalen door de weten regelgeving voor peuterspeelzalen zoveel mogelijk op één lijn te brengen met die voor de kinderopvang. Hierdoor ontstaat een stimulerend klimaat voor de samenwerking van voorschoolse voorzieningen (kinderopvang en peuterspeelzaalwerk). Binnen het peuterspeelzaalwerk spelen dus een aantal ontwikkelingen waarmee we als gemeente geconfronteerd worden. Ook op Rijksniveau is men bezig om deze ontwikkelingen in het juiste perspectief te plaatsen. Minister Asscher heeft hierover een brief geschreven aan alle Nederlandse gemeenten inzake harmonisatie van voorschoolse voorzieningen ¹. In Stein hebben we voor 4 jaar een subsidiebeschikking afgegeven aan Stichting Spelenderwijs voor het uitvoeren van peuterspeelzaalwerk voor de jaren 2011 tot en met 2014. Uitgangspunt van de huidige subsidieovereenkomst is een afname van het aantal dagdelen van 31 naar 25. Realiteit is dat het aantal dagdelen niet is afgenomen, omdat veel ouders kiezen voor de goedkope peuterspeelzaalvoorzieningen in plaats van voor gefiscaliseerde kinderopvang (met hogere eigen bijdrage). Gevolg is dat er tekorten zijn bij ¹ Brief van Asscher en Dekker over de kabinetsvisie: Een betere basis voor peuters van 1 december 2013
Spelenderwijs voor de uitvoering van het peuterspeelzaalwerk, omdat de gemeenten (niet alleen Stein) het peuterspeelzaalwerk binnen de vastgestelde budgettaire kaders willen financieren. Op eigen initiatief heeft Spelenderwijs een alternatief laten onderzoeken (zie bijlage rapport Buitenhek harmonisatie peuterspeelzaalwerk Spelenderwijs). In het rapport van Buitenhek is het concept peuteropvang uitgewerkt. Dit is gefiscaliseerd peuterspeelzaalwerk, waarbij de ouders die in aanmerking komen voor een kinderopvangtoeslag onder dit regime wordt gebracht. Voor ouders die niet onder deze regeling vallen blijft de gemeente de peuterplek betalen. Ook voor VVE plaatsen (wettelijke taak) blijft de gemeente een bijdrage leveren. Ook al blijft Spelenderwijs peuteropvang uitvoeren op de manier waarop ze nu peuterspeelzaalwerk uitvoert, toch ontstaat er een nieuwe situatie, aangezien ook Spelenderwijs (evenals bijvoorbeeld MIK en Kidts) een geregistreerde kinderopvangvoorziening wordt. Onze grootste partner in kinderopvang MIK heeft aangegeven graag in aanmerking te komen voor gesubsidieerde peuteropvangplaatsen en VVE plaatsen. Binnen de huidige kinderopvangvoorziening van MIK wordt al VVE verzorgd. Verschillende gemeenten (waaronder Echt-Susteren) hebben gekozen voor harmonisatie van peuterspeelzaalwerk en kinderopvang, waarbij vraaggestuurd kindplekken worden gesubsidieerd voor kinderen met een VVE-indicatie en/of kinderen die naar een peuteropvangvoorziening gaan (kan peuterspeelzaal of kinderopvang zijn) en niet in aanmerking komen voor de fiscale kinderopvangregeling. In gesprekken met de betrokken (grote) partijen in Stein, te weten Spelenderwijs, MIK en Kindante is gesproken over de toekomst van VVE en peuteropvang in Stein. Alle drie de partijen zien net als wij in de toekomst een regierol voor Kindante, zodat de pedagogische inzet in de peutervoorzieningen naadloos aansluit op het primair onderwijs in doorgaande leerlijnen. De huidige wetgeving laat het echter nog niet toe dat ook de financiering van de peutervoorzieningen via een onderwijsbestuur verloopt. Een vraaggestuurde financiering ligt dan voor de hand. Stein heeft echter nog een lopend contract met Spelenderwijs tot en met 2014. De subsidierelatie is met ingang van 1 januari 2015 in de huidige vorm reeds opgezegd. Voor 2014 heeft Spelenderwijs onze gemeente drie scenario s voorgelegd (zie bijlage scenario s peuterspeelzaalwerk ). De eerste twee scenario s leiden tot ofwel het sluiten van peuterspeelzaalvoorzieningen ofwel hogere kosten voor de gemeente. In scenario 3 gaat Spelenderwijs het peuterspeelzaalwerk omvormen tot (gefiscaliseerde) peuteropvang en zou de gemeente in 2014 de conform begroting en subsidiecontract beschikbare 247.000 kwijt zijn en in 2015 80% van dit bedrag, ongeacht het aantal peuterplaatsen (en VVE plekken) dat daadwerkelijk wordt ingevuld. Om onze partners in deze gelijk te behandelen, stellen wij voor Spelenderwijs toe te staan in 2014 het peuterspeelzaalwerk om te vormen tot peuteropvang en conform subsidiecontract daar een bijdrage aan te leveren van 247.000. Afwijkend aan het voorstel van Spelenderwijs, adviseren wij om in 2014 een verordening peuteropvang en VVE voor te bereiden die het vraag gestuurd financieren van peuteropvang- en VVE-plaatsen regelt. Spelenderwijs wil t/m 2015 het alleenrecht. Wij vinden dat we gelijke partners gelijk moeten behandelen. De verordening voor de financiering van peuteropvang en VVE op basis van kindplaatsen zal ingaan per 1 januari 2015. De omvorming van peuterspeelzaalwerk naar
peuteropvang gaat zo spoedig mogelijk in, bij voorkeur met ingang van het schooljaar 2014/2015. Daarmee wordt tegemoet gekomen aan de wens van Spelenderwijs om een overgangsperiode te creëren, zij het dat deze korter is dan door Spelenderwijs voorgesteld. Dit past binnen de gemaakte afspraken met Spelenderwijs voor de periode 2011 t/m 2014 en is daarom uit te leggen aan de overige partijen. Met een dergelijke verordening kunnen ook andere aanbieders dan Spelenderwijs met ingang van 01-01-2015 in aanmerking komen voor een bijdrage in peuteropvang en VVE plaatsen op basis van het aantal kinderen dat binnen de vastgestelde criteria valt en daadwerkelijk gebruik maakt van een bepaalde voorziening. Beoogd effect Het doel is om met dit voorstel een toekomstbestendig en realistisch aanbod in voorschoolse voorzieningen te creëren waarbij ouders van peuters uit verschillende voorzieningen kunnen kiezen. Argumenten 1.1 Het in stand houden van twee gescheiden opvangvoorzieningen voor kinderen van 2-4 jaar is kunstmatig en op termijn overbodig. Mede onder invloed van het onderwijsachterstandenbeleid heeft de peuterspeelzaal zich ontwikkeld tot een voorziening waarin veel aandacht is voor ontwikkelingsstimulering, onder andere als koploper in het aanbieden van voor en vroegschoolse educatie (VVE). Kinderopvang is primair gericht op de opvang van kinderen en op dit moment in iets mindere mate op educatie en ontwikkelingsstimulering. Dat verschil wordt steeds kleiner, mede onder invloed van de wet OKE, op grond waarvan gemeenten verplicht zijn om tot een dekkend aanbod VVE te komen. Dit in lijn met het standpunt van het college van B&W dat elk kind recht heeft op begeleiding en stimulering die het nodig heeft, ongeacht welke voorziening het bezoekt. 1.2 Gefiscaliseerde peuteropvang maakt de financiering van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk gelijkvormig Op dit moment maakt de lage financiële bijdrage die gevraagd wordt bij peuterspeelzaalwerk, ten opzichte van de eigen bijdrage bij kinderopvang, een belangrijk deel uit van de keuze voor de ene of de andere voorziening. Hierdoor heeft de verwachte afname van peuterspeelzaalplaatsen niet plaatsgevonden. 1.3 De omvorming past binnen het Rijksbeleid dat wordt ontwikkeld. Onze ambitie is om in de toekomst alle voorschoolse voorzieningen onder de Wet kinderopvang te laten vallen. Dit sluit ook naadloos aan op het regeerakkoord en de plannen van minister Asscher. Wel is het zaak om de harmonisatie zo snel mogelijk in te zetten en niet te wachten op eventuele vervolgstappen van het Kabinet. Mede door het gelijktrekken van wettelijke kwaliteitseisen voor peuterspeelzalen en kinderopvang kunnen ook kinderopvangorganisaties een peuterprogramma aanbieden. Veel kinderopvangorganisaties hebben in de afgelopen periode hun interne organisatie hierop ingericht en het personeel hiervoor opgeleid. Een voorbeeld hiervan is MIK. 1.4 Op deze manier wordt de spreiding van peutervoorzieningen gewaarborgd In 2014 zullen de huidige peuterspeelzaalvoorzieningen, zolang er peuters aangemeld blijven, open blijven. 1.5 De voorgestelde omvorming past binnen de door de raad vastgestelde budgettaire kaders. Met de beoogde omvorming zijn geen extra kosten gemoeid, sterker nog, in de berekeningen van Spelenderwijs zou de omvorming een besparing voor de gemeente
opleveren. Deze berekeningen zijn echter gebaseerd op aannames. In de praktijk zal blijken hoeveel ouders daadwerkelijk kiezen voor peuteropvang en recht hebben op kinderopvangtoeslag. 2.1 Onze subsidieverplichting is in beschikking vastgelegd tot en met 2014 Op dit moment loopt de huidige subsidieovereenkomst, en daar willen we ook niet vanaf stappen. Dit betekent dat voor het jaar 2014 wederom 247.000,- aan subsidiebudget voor Spelenderwijs is. 2.2 Hiermee kan Spelenderwijs een deel van de frictiekosten die met de omvorming gepaard gaat dekken. Voor alle gemeenten waar Spelenderwijs actief is gaat het om 150.000,- aan frictiekosten. Deze kunnen voor een beperkt deel (ongeveer 15.000,-) gedekt worden uit het subsidiebudget van 2014 wanneer de peuteropvang met ingang van het schooljaar 2014/2015 gerealiseerd is. 3.1 Met een dergelijke verordening wordt geen van de kinderopvangpartijen uitgesloten van gemeentelijke subsidies. Door de markt open te gooien sluiten we geen partijen uit voor het in aanmerking komen van een gemeentelijke subsidie. 3.2 Met een dergelijke verordening worden de criteria om voor subsidiering van een kindplaats in aanmerking te komen helder en eenduidig vastgelegd. Zo is voor alle kinderopvangorganisaties in Stein duidelijk hoe men in aanmerking komt voor subsidie en zal voor iedereen dezelfde regels gelden. Kanttekeningen 1.1 Consequenties als de gemeente Stein niet kiest voor ombouw van peuterspeelzaalwerk naar peuteropvang. Indien er niet gekozen wordt voor de ombouw van peuterspeelzaalwerk naar peuteropvang en vervolgens het gelijktrekken van deze peuteropvang met kinderopvang heeft dit gevolgen voor de gemeente Stein. Doordat het aantal kinderen in de loop der jaren niet is teruggelopen zoals de verwachting was, biedt Spelenderwijs ook meer dagdelen aan dan met elkaar overeengekomen. Voorgestelde beleidswijziging voorziet onder andere erin dat de kosten voor de gemeente omlaag gaan. Indien we doorgaan met het huidige beleid, zal dit negatieve gevolgen hebben, namelijk: 1) Spelenderwijs brengt de kosten in rekening van de extra dagdelen. In 2014 is dat aantal opgelopen naar 6 dagdelen x 8.500,- = 51.000,- of 2) Spelenderwijs zal in overleg met de gemeente 6 dagdelen gaan sluiten zodat ze binnen de budgettaire kaders blijven. De toegevoegde bezettingslijsten (zie bijlage bezettingscijfers gemeente Stein januari 2014) tonen aan dat dit niet wenselijk is. 1.2 Als de gemeente Stein niet kiest voor de ombouw zal de tijd gaan dringen om met ingang van 2016 alsnog harmonisatie gerealiseerd te krijgen. Hoe langer er doorgegaan wordt met het huidige beleid, des te meer de tijd gaat dringen om de harmonisatie te realiseren. Vanuit het Rijk wordt gemeenten opgelegd om deze harmonisatie op 1 januari 2016 gerealiseerd te hebben.
2.1 Door Spelenderwijs in 2014 te subsidiëren voor peuteropvang ontstaat oneerlijke concurrentie. Met MIK is gesproken over de toekomst van het peuterspeelzaalwerk. MIK heeft aangegeven ook voor een peuteropvangfinanciering in aanmerking te willen komen. Met het opstellen van een verordening voor peuteropvang en VVE hebben aanbieders vanaf 2015 gelijke rechten. 2014 is te beschouwen als een overgangsjaar omdat ons subsidiecontract met Spelenderwijs loopt tot 31 december 2014 en er nog geen verordening door de raad is vastgesteld. MIK is hiervan op de hoogte. Financiële onderbouwing Door de harmonisatie van voorschoolse voorzieningen ontstaat er een nieuw model. Tot op heden werd aan de Stichting Spelenderwijs in onze gemeente een subsidie vertrekt voor de organisatie van het peuterspeelzaalwerk. Het nieuwe bekostigingsmodel houdt in dat subsidie kan worden verleend aan organisaties van kinderopvang die in onze gemeente een peuterprogramma aanbieden, die voldoen aan de gestelde voorwaarden. Daarbij wordt tevens de subsidiering geregeld van voorschoolse educatie aan peuters met een taalachterstand. De exacte kosten berekenen is op dit moment erg lastig, wel kan er een indicatie worden gegeven op basis van de huidige gegevens. De laatste gegevens tonen aan de er in Stein 198 peuters een peuterspeelzaal bezoeken, uitgesplitst in 159 reguliere en 39 VVE peuters. Het is van belang om te weten hoeveel ouders gebruik kan maken van de kinderopvangtoeslagregeling. In het rapport Buitenhek staan de resultaten van een enquête (respons 50%) die is gehouden bij peuterspeelzalen in de gemeente Stein. Uitkomst is dat in Stein 81% van de respondenten in aanmerking komt voor kinderopvangtoeslag. Kosten voor ouders De eigen bijdrage voor ouders is afhankelijk van het feit of deze wel of geen recht hebben op kinderopvangtoeslag. (zie bijlage rapport Buitenhek harmonisatie peuterspeelzaalwerk Spelenderwijs) Recht op Kinderopvangtoeslag: Indien ze recht op kinderopvangtoeslag hebben, dan bekostigen ze daarmee het peuterprogramma. Hun eigen bijdrage is daarmee inkomensafhankelijk. Geen recht op Kinderopvangtoeslag: Indien ze niet in aanmerking voor kinderopvangtoeslag komen, dan bekostigt de gemeente grotendeels het peuterprogramma gedurende 40 weken, 2 dagdelen per week, rechtstreeks aan de kinderopvangorganisatie. Ouders betalen een eigen bijdrage die niet inkomensafhankelijk is. Indien het kind een indicatie van de Jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau) voor een intensiever programma (VVE) heeft, dan komen ouders in aanmerking voor bekostiging van het peuterprogramma gedurende 4 dagdelen per week als ze woonachtig zijn in de gemeente Stein en hun kind gedurende 2 dagdelen (of 4 bij een indicatie voor een intensiever programma) deelneemt aan een peuterprogramma in de gemeente.
Relevante beschikbare achtergrondinformatie A. Bijlage 1: Rapport Buitenhek harmonisatie peuterspeelzaalwerk Spelenderwijs Financiele berekening Harmonisatie Presentatie miniconferentie ombouw peuterspeelzaalwerk Bijlage 2: Scenario s peuterspeelzaalwerk Bijlage 3: Bezettingscijfers gemeente Stein januari 2014 Bijlage 4: Brief Kabinetsvisie: Een betere basis voor peuters van Asscher en Dekker Burgemeester en Wethouders, de Secretaris, de Burgemeester, Dict. TS