Harmonisatie peuterspeelzalen en kinderopvang

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Agendapunt Raadsvergadering 30 augustus 2017 Portefeuillehouder L. Verspuij Begrotingsprogramma 7 onderwijs Onderwerp Harmonisatie peuterspeelzalen en kinderopvang Besluit om: 1. In te stemmen met de uitgangspunten en subsidiestructuur genoemd in dit raadsvoorstel; 2. In te stemmen met het volledig bekostigen van maximaal 6 uur van een VVE-peuterplaats per 1 januari 2018; 3. In te stemmen met het in een keer doorvoeren van de harmonisatie voor wat betreft de consequenties voor de ouderbijdrage voor alle ouders per 1 januari 2018; 4. In te stemmen met de verordening tegemoetkoming kosten (VVE-)peuteropvang Tiel waardoor de implementatiefase in kan gaan; 5. In te stemmen met het uitvoeren van een evaluatie na het eerste uitvoeringsjaar. Inleiding Eind februari 2017 is een wetsvoorstel aangenomen in de Tweede Kamer dat het huidige peuterspeelzaalwerk volledig omvormt naar peuteropvang; de harmonisatie tussen peuterspeelzaalwerk en kinderopvang. De Eerste Kamer heeft dit wetsvoorstel op 30 mei jl. samen met het wetsvoorstel Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang goedgekeurd. Het voorstel treedt in werking per 1 januari De harmonisatie van kinderopvang en peuterspeelzaalwerk bestaat uit het gelijkschakelen van de kwaliteitseisen en het gelijkschakelen van de financieringsstructuur voor kinderopvang en peuterspeelzaalwerk. Waar kinderopvang en peuterspeelzaal nu nog als twee aparte werksoorten opgenomen zijn in het landelijke register kinderopvang en peuterspeelzalen (LRKP), vallen de peuterspeelzalen straks ook onder de werkvorm kinderopvang en wijzigt het LRKP in het LRK (landelijk register kinderopvang). De veranderingen hebben consequenties voor de huidige financiering van het (VVE-)peuteraanbod voor de Tielse peuters in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar. Huidige situatie De gemeente Tiel subidieert nu (VVE-)peuterplaatsen uitgevoerd door de Peuterspeelzalen Tiel BV (onderdeel van de KRBV) op basis van het aanbod. De gemeente is op dit moment nog verantwoordelijk voor de subsidiering van alle (VVE-)peuterplaatsen zoals die nu aangeboden worden. De reguliere peuterplaatsen worden bekostigd uit het gemeentelijk budget peuterspeelzalen. Onderdeel van dit budget is het bedrag dat sinds 2016 extra aan het gemeentefonds wordt toegevoegd om non-bereik tegen te gaan binnen de peuteropvang. Het gaat hierbij om een bedrag van ,- in 2016 oplopend tot een bedrag van ,- in Daar tegenover staat dat er vanaf ,- gekort wordt op het gemeentefonds vanwege de harmonisatie. De VVE-peuterplaatsen worden bekostigd uit de specifieke uitkering Onderwijsachterstandenbeleid. Na de wetswijziging mag de huidige wijze van subsidieverstrekking (instellingssubsidie) niet meer gecontinueerd worden. Pagina 1 van 7

2 Na de harmonisatie Na de harmonisatie blijft de gemeente Tiel verantwoordelijk voor de reguliere peuterplaatsen van kinderen wiens ouders niet werken/ een van de ouders werkt. Deze kosten worden betaald uit het gemeentelijk budget peuterspeelzaalwerk. Werken beide ouders, dan kunnen zij een beroep doen op de kinderopvangtoeslag. Ook blijft de gemeente verantwoordelijk voor voldoende VVE-aanbod. Deze kosten worden betaald uit het budget Onderwijsachterstandenbeleid. En ook hier geldt dat werkende ouders een beroep kunnen doen op de kinderopvangtoeslag. De gemeente mag hierin beleidsmatig van afwijken, omdat wij ervoor moeten zorgen dat zoveel mogelijk doelgroepkinderen een VVEaanbod krijgen. Er is straks dus sprake van 4 doelgroepen waarbij onderscheid gemaakt wordt mbt de financiering: Wel toeslag (beide ouders werken) Geen toeslag (een ouder werkt/ beiden geen werk) Geen VVE Rijk (belastingdienst) Gemeente Wel VVE Rijk (belastingdienst) en/ of gemeente Gemeente Omdat gemeenten de uitwerking van de harmonisatie op verschillende manieren kunnen vormgeven, is in het najaar 2016 aan adviesbureau Oberon gevraagd een onderzoek uit te voeren naar de verschillende harmonisatiescenario s geschikt voor de gemeente Tiel en de consequenties daarvan. Oberon heeft op basis van het onderzoek een rapport opgeleverd (zie bijlage 1) waarin de beleidsmatige en financiële consequenties van de harmonisatie op een rij gezet zijn voor de gemeente en een drietal varianten zijn doorgerekend. Ook hebben zij, als onderdeel van de opdracht, de financiële consequenties in beeld gebracht voor de huidige gesubsidieerde aanbieder van het peuterspeelzaalwerk, de Peuterspeelzalen Tiel BV (KRBV). Dit rapport is behouden aan de KRBV. Tijdens het onderzoek zijn er twee bijeenkomsten geweest waarbij alle kinderopvangaanbieders met vestigingen in Tiel zijn uitgenodigd. Tijdens de eerste bijeenkomst zijn de aanbieders bijgepraat over de harmonisatie en het uit te voeren onderzoek. Tijdens de tweede bijeenkomst zijn de uitkomsten met hen besproken en uitgangspunten gedeeld waarop zij hun reactie konden geven. De algemene conclusie was dat de aanwezige deelnemers zich konden vinden in de gepresenteerde uitgangspunten waarbij een voorkeur aangegeven werd met betrekking tot de financiering van de VVE-peuterplaatsen en wat betreft de indeling van het aantal uren over de week mbt de VVE-peuterplaatsen. Dit komt later terug. Beoogd effect Het beoogde effect van de harmonisatie van het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang in Tiel is een gelijkschakeling van de kwaliteitseisen en de financieringsstructuur van beide werkvormen. Dit betekent dat de Gemeente Tiel vanaf 1 januari 2018 een voldoende kwalitatief (VVE-)aanbod voor (VVE-)peuters in de leeftijd van 2,5 tot 4 jaar heeft, waarbij de financieringsstructuur is veranderd. Argumenten 1.1 Door in te stemmen met de uitgangspunten en het beleidsadvies staat er een stevige basis voor het nieuwe subsidiebeleid van de (VVE-)peuteropvang Ten aanzien van de nieuwe subsidiestructuur stellen wij aan u voor in te stemmen met de volgende uitgangspunten: Pagina 2 van 7

3 1. Voor peuterspeelzaalwerk wordt voortaan de term peuteropvang gebruikt, waarbij de startleeftijd 2,5 jaar is. 2. Peuteropvang blijft een apart product in de kinderopvangsector; kortdurende opvang gericht op de ontwikkeling van het kind; 3. Het aanbod van (VVE-)peuteropvang moet zoveel mogelijk gespreid zijn over de gemeente en verbonden aan basisscholen, zodat er een sterke doorgaande lijn is. 4. Peutergroepen zijn zoveel mogelijk gemengd, zodat kinderen met een (taal)achterstand en kinderen zonder taalachterstand samen spelen en leren. 5. Subsidiering van peuterplaatsen vindt plaats op basis van vraaggestuurde financiering; 6. Subsidiering van VVE-peuterplaatsen vindt plaats op basis van aanbodgestuurde financiering; 7. (VVE-)peuteropvang moet financieel toegankelijk blijven, de ouderbijdrage blijft inkomensafhankelijk; 8. Het is niet wenselijk dat wat betreft de ouderbijdrage financieel onderscheid ontstaat tussen ouders met recht op kinderopvangtoeslag en ouders die hier geen recht op hebben. De ouderbijdrage voor de gemeentelijke doelgroep wordt dan ook vanaf 1 januari 2018 gekoppeld aan de tabel kinderopvang gehanteerd door de belastingsdienst; 9. De gemeente subsidieert voor peuteropvang iedere aanbieder die aan de landelijke en gemeentelijke kwaliteitseisen voldoet voor maximaal 6 uur per kind (waarvan de ouders geen recht hebben op kinderopvangtoeslag) verspreid over twee dagdelen. 10. De gemeente subsidieert voor de VVE alle aanbieders die aan de VVE-kwaliteitseisen voldoen voor minimaal 10 uur en maximaal 12 uur per week per kind, verspreid over in ieder geval 3 dagdelen. 11. De gemeente ondersteunt ouders die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag en een kind hebben zonder VVE-indicatie. 12. De gemeente ondersteunt ouders die VVE afnemen extra; 13. De gemeente speelt geen rol in de administratieve afhandelingen met betrekking tot ouderbijdragen. Ook adviseren wij u ten aanzien van de uitwerking van de nieuwe subsidiestructuur in te stemmen met de volgende werkwijze. Ten aanzien van reguliere peuterplaatsen 1. Subsidiering op basis van vraaggestuurde financiering met betrekking tot reguliere peuterplaatsen: alleen werkelijke afname van peuteropvang wordt gesubsidieerd. Bekostiging: gemeentelijk budget peuteropvang; (huidige situatie: subsidiering aanbodgestuurd) 2. Subsidiering van peuterplaatsen van maximaal 6 uur per week per kind verdeeld over 2 dagdelen gedurende 40 weken per jaar; 3. Ouders betalen een inkomensafhankelijke ouderbijdrage gebaseerd op de kinderopvang toeslagen tabel van de Belastingdienst (op basis van de adviestabel van de VNG). (huidige situatie: gemeente Tiel heeft haar eigen ouderbijdragetabel) 4. Het maximale uurtarief wordt voor subsidievergoeding peuteropvang vastgesteld op het maximale uurtarief dat de belastingdienst hanteert. Voor 2018 is de verwachting dat dit rond 7,50 is. De gemeente Tiel subsidieert dus maximaal 7,50 per uur minus de ouderbijdrage voor het deel tot dit fiscaal maximum. De aanbieder is vrij om uurprijs boven het fiscaal maximum in rekening te brengen aan ouders. In het rapport van Oberon wordt uitgegaan van 8,50 per uur. De aanbieder mag met zijn uurprijs boven het maximum tarief dat de belastingdienst hanteert zitten. In het rapport van Oberon wordt uitgegaan van 8,50 per uur. Ten aanzien van VVE-peuterplaatsen Pagina 3 van 7

4 1. Subsidiering op basis van aanbodgestuurde financiering met betrekking tot VVE-plaatsen: voldoende aanbod VVE, waarbij voor 2018 bij aanvang uitgegaan wordt van een maximum van 120 VVE-peuterplaatsen, met een minimale bezetting van 85%. Deze 120 plaatsen zijn gebaseerd op de huidige bezetting, cijfers van het consultatiebureau mbt de VVE-indicaties en de gewichtenregeling. Mochten meer VVE-plaatsen nodig zijn dan subsidieert de gemeente dit aanbod vanuit haar wettelijke verplichting. Bekostiging: specifieke uitkering Onderwijsachterstandenbeleid (huidige situatie: subsidiering van 148 VVE-peuterplaatsen) 2. Subsidiering VVE-plaatsen van minimaal 10 uur en maximaal 12 uur / minimaal 10 uur verdeeld over minimaal 3 dagdelen gedurende 40 weken per jaar. 3. Ouders betalen een inkomensafhankelijke ouderbijdrage gebaseerd op de kinderopvang toeslagen tabel van de Belastingdienst (op basis van de adviestabel van de VNG). (huidige situatie: gemeente Tiel heeft haar eigen ouderbijdragetabel) 4. Het maximale uurtarief wordt voor vergoeding VVE-peuteropvang vastgesteld op 10,00. De gemeente Tiel subsidieert dus maximaal 10,00 minus de ouderbijdrage. 2.1 Financiële toegankelijkheid van VVE Oberon heeft een drietal varianten doorgerekend met betrekking tot de financiën na de harmonisatie en de consequenties voor de aanbieder, de gemeente en de ouders. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen het basismodel, maximaal 6 uur gratis voor alle VVE-ouders en een vaste lage ouderbijdrage voor alle VVE-ouders. Meer hierover leest u in het bijgevoegde rapport (bijlage 1). Op basis van de uitkomsten wordt aan u geadviseerd maximaal 6 uur voor alle VVE-ouders gratis te maken en de kosten te dragen vanuit het Onderwijsachterstandenbeleid. Dit betekent dat ouders van een kind met een VVE-indicatie geen ouderbijdrage betalen voor de extra uren (max 6 uur per week) die een kind aanbod volgt omdat het een VVE indicatie heeft. En wel vanuit de volgende argumentatie: De VVE blijft zo voor alle ouders financieel toegankelijk: Voor VVE-ouders met een laag inkomen is de variant derde en vierde dagdeel gratis het meest gunstig. Hanteert Tiel het basismodel, dan gaan ouders sowieso meer betalen dan nu het geval is. Hanteert Tiel de variant vaste lage ouderbijdrage dan kent de ouderbijdrage voor alle inkomensgroepen relatief de minste stijging, maar betalen ouders met een hoog inkomen evenveel als ouders met het laagste inkomen. Ook voor de gemeente blijft VVE te bekostigen: Het basismodel valt financieel gezien het gunstigst uit voor Tiel. Echter de financiële drempel voor deelname aan VVE wordt voor ouders wel hoger. De variant vaste lage bijdrage valt financieel gezien het minst gunstig uit voor Tiel. Voor ouders uit de laagste inkomensgroep geldt dit ook. Vanuit de gedachte dat VVE financieel toegankelijk moet zijn en inkomensafhankelijk is de variant derde en vierde dagdeel gratis de beste optie. Consequentie aanbieder: Voor de aanbieder blijft het inkomen ongeacht de varianten gelijk. De varianten zijn ook besproken met de aanbieders. Ook zij opteerden voor de optie derde en vierde dagdeel gratis, vanuit de voorkeur voor inkomensafhankelijke bijdrage en financiële toegankelijkheid voor VVE-ouders. 3.1 Een directe overgang voor alle ouders voorkomt onduidelijkheid wat betreft de verschillende ouderbijdragen Pagina 4 van 7

5 De ouders van de huidige (VVE-)peuters zijn een contract aangegaan of gaan dit jaar nog een contract tegen de huidige tarieven. De doorrekening uit het rapport laten dan hun ouderbijdragen veranderen per 1 januari De gemeente kan kiezen voor een zgn. zachte landing voor de huidige ouders. In dat geval blijven zij de huidige ouderbijdrage betalen totdat het contract eindigt. Dit geldt dan alleen voor de ouders die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag en voor wie de gemeente straks verantwoordelijk is. De ouders met recht op kinderopvangtoeslag gaan sowieso over naar de nieuwe situatie. Hierdoor is er maximaal 1,5 jaar sprake van een overgangssituatie voor de huidige ouder, waarvoor de gemeente Tiel de extra kosten draagt. Dat betekent echter ook dat voor ouders die op hetzelfde moment hetzelfde product afnemen (bijvoorbeeld van een kind dat instroomt in september 2017 en een kind dat instroomt in februari 2018) verschillende financieringsregels gelden. Dit kan voor onduidelijkheid zorgen. Administratief gezien is een directe overgang per 1 januari 2018 voor de huidige aanbieder een betere constructie dan een zachte landing. Aan u wordt geadviseerd te kiezen voor een directe overgang per 1 januari 2018 om zoveel mogelijk onduidelijkheid te voorkomen. Ouders worden hier zo spoedig mogelijk over geïnformeerd. 4.1 Na vaststellen van de verordening kan worden overgegaan op de implementatie van de nieuwe financieringssystematiek. Bovenstaande adviezen (1.1,2.1) zijn reeds verwerkt in de verordening Tegemoetkoming kosten (VVE-)peuteropvang in Tiel. Aan u wordt voorgesteld deze vast te stellen, zodat de tijd die beschikbaar is tot 1 januari 2018 gebruikt kan worden voor de implementatie van de nieuwe regelgeving. Zowel de aanbieders als de gemeente dienen nog een aantal vervolgstappen te nemen, waaronder de inrichting en de communicatie naar personeel en ouders. 5.1 Implementatie nieuwe wetgeving vraagt om evaluatie om goed bij te kunnen sturen De implementatie van de harmonisatie heeft gevolgen voor de uitvoering van (VVE- )peuteropvang in Tiel. Door in elk geval het eerste jaar de gevolgen goed te monitoren en na een jaar de uitgangspunten en de verordening te evalueren, kan het gemeentebeleid eventueel worden bijgesteld. 6.1 Overgang voor de huidige organisatie De huidige organisatie, Peuterspeelzalen Tiel BV (KRBV) biedt al vele jaren het (VVE-) peuterspeelzaalwerk in de gemeente Tiel aan. Oberon heeft de financiële consequenties na de omvorming naar peuteropvang voor deze aanbieder doorgerekend. Daaruit blijkt dat de inkomsten (aanbodgestuurd naar vraaggestuurde subsidiering) dalen en de incidentele en structurele kosten (verhoogde administratieve lasten, verhoging huurtarieven-van maatschappelijk naar commercieel, overgang cao welzijn naar kinderopvang)) stijgen als zij op de huidige voet verder gaan. De huidige lage bezettingsgraad (overcapaciteit van het aantal peuterplaatsen) maakt het aanneembaar dat de aanbieder maatregelen moet treffen om de kosten te verlagen, zoals bijvoorbeeld het sluiten van locaties en/ of dagdelen. Oberon adviseert een deel van de vrijvallende ruimte in het peuterspeelzaalbudget in te zetten voor transitiekosten. Op dit moment wordt onderzocht wat de mogelijkheden hieromtrent zijn. Een eventueel hieruit voortkomend voorstel voor een overgangsregeling wordt voorgelegd aan het college. Beleidskeuze Er resten nog een beleidskeuze omtrent de overgang naar een nieuwe geharmoniseerde situatie: de compensatie ouders met een laag inkomen. 7.1 Compensatie ouders met een laag inkomen draagt bij aan toegankelijkheid peuteropvang De huidige ouderbijdragen zijn voor lagere inkomens (tot rond de ,-) lager dan vergelijkbare treden in de kinderopvangtoeslagentabel. Ouders met een dergelijk inkomen gaan Pagina 5 van 7

6 dus per 1 januari 2018 meer betalen. De gemeente kan ervoor kiezen om deze groep ouders te compenseren. Bijvoorbeeld via het minimabeleid. Indien u kiest om deze groep ouders te compenseren dan zou dit gedekt kunnen worden uit een deel van het peuteropvangbudget dat de gemeente Tiel overhoudt, vanwege haar nieuwe verantwoordelijkheid voor alleen de subsidiepeuters, hiervoor kunnen worden aangewend en beleid voor worden opgesteld conform wet- en regelgeving. Kanttekeningen Over een aantal factoren rond de omvorming heeft de gemeente geen controle terwijl deze mogelijk leiden tot lagere of hogere kosten: 1. Verdeling ouders met recht op kinderopvangtoeslag (KOT) en geen recht op kinderopvangtoeslag (niet KOT). Oberon heeft een ouderenquête uitgevoerd onder de ouders die momenteel peuterspeelzaalwerk afnemen bij de KRBV. Daar bleek de verhouding: 60% KOT en 40% niet- KOT met betrekking tot de reguliere peuter opvang en 30% KOT en 70% niet-kot wat betreft de VVE-peuteropvang, situatie maart Deze verhoudingen kunnen wijzigen en dus invloed hebben op de gemeentelijke kosten. 2. Bij de hoogte van de ouderbijdrage is uitgegaan van een gemiddeld bedrag voor de ouderbijdrage. Ook dit bedrag kan in werkelijkheid hoger of lager uitvallen. 3. Bij de berekeningen van de gemeentelijke subsidie volgt Tiel conform het voorstel de kinderopvangtoeslagtabel die de Belastingdienst hanteert. Als daarin de ouderbijdrage omlaag gaat, valt de subsidie die de gemeente gaat betalen hoger uit. 4. Zoals ook bij 6.1 beschreven zal de huidige aanbieder maatregelen moeten treffen om de kosten te verlagen, zoals bijvoorbeeld het sluiten van locaties en/ of dagdelen. 5. De huidige aanbieder kan besluiten geen (VVE-)peuteropvang meer te willen/ kunnen aanbieden op basis van de nieuwe financieringsstructuur. Op dat moment kunnen andere aanbieders in het gat springen. Dit heeft geen invloed op de kosten voor de gemeente, maar veroorzaakt welonzekerheid voor het personeel en de ouders van peuters. Ook komt het de continuïteit van het Onderwijsachterstandenbeleid niet ten goede. Aanpak / uitvoering In het rapport van Oberon staat een stappenplan beschreven wat er allemaal moet gebeuren voor 1 januari a.s. Ook het subsidieproces binnen de gemeente moet ingericht worden. Communicatie Over de afgelopen periode zijn alle kinderopvangaanbieders reeds geïnformeerd over de harmonisatie en is de huidige aanbieder zeer nauw door de gemeente Tiel betrokken. Omdat de harmonisatie consequenties heeft voor de huidige uitvoering van het peuterspeelzaalwerk worden de huidige ouders en pedagogisch medewerkers voor de zomervakantie reeds op de hoogte gesteld van de ontwikkelingen. Nadat u een besluit heeft genomen en de consequenties in beeld zijn gebracht wat betreft de harmonisatie worden zij verder uitgebreid geïnformeerd wat dit voor hen betekent. Het communicatietraject brengt kosten met zich mee. Inde afgelopen periode zijn alle kinderopvangaanbieders reeds geïnformeerd over de harmonisatie en is de huidige aanbieder door de gemeente Tiel zeer nauw bij het proces betrokken. Omdat de harmonisatie consequenties heeft voor de huidige uitvoering van het peuterspeelzaalwerk worden de ouders en pedagogisch medewerkers voor de zomervakantie reeds op de hoogte gesteld van de ontwikkelingen. Nadat u een besluit heeft genomen en de consequenties hiervan voor de ouders in Tiel in beeld zijn gebracht worden zij verder uitgebreid geïnformeerd wat dit voor hen betekent. Het communicatietraject brengt kosten met zich mee. Financiën Pagina 6 van 7

7 De financiële vertaling is terug te lezen in het rapport. VVE- peuterplaatsen Op basis van de berekeningen wordt de subsidie voor de VVE-peuterplaatsen, uitgaande van het derde en vierde dagdeel (max 6 uur) gratis geschat op ,-, per jaar, op basis van 120 VVE-peuterplaatsen. De werkelijke kosten zijn afhankelijk van de ouderbijdragen die binnenkomen. Deze kosten worden gedekt uit het Onderwijsachterstandenbudet (FCL ). De huidige kosten (2017) voor de VVE-peuterplaatsen zijn ,-. Reguliere peuterplaatsen De kosten voor de peuterplaatsen voor de gemeente worden geschat op ,- per jaar. Ook hier geldt de kanttekening dat de hoogte afhankelijk is van de ouderbijdragen. De kosten voor de peuteropvang worden gedekt uit het gemeentelijk budget (inclusief de rijksbijdrage voor het tegengaan van non-bereik) peuterspeelzaalwerk (vanaf 2018: peuteropvang) (FCL ) De huidige kosten (2017) voor de reguliere peuterplaatsen zijn ,-. Compensatie ouders Indien u ervoor kiest om de groep ouders met de laagste inkomens te compenseren dan zou dit gedekt kunnen worden uit het bedrag wat overblijft uit het gemeentelijk budget peuterspeelzaalwerk na de invoering van de harmonisatie. Dit moet dan verder uitgewerkt worden. Frictiekosten Transitiekosten huidige aanbieder Communicatie aan de ouders: voorlichting over de omvorming vindt gezamenlijk met de aanbieder plaats. Bijlage(n) 1. Eindrapport Toekomst peutervoorzieningen in Tiel, Oberon, mei Verordening Tegemoetkoming kosten (VVE-)peuteropvang in Tiel Burgemeester en wethouders van Tiel, de secretaris, de burgemeester, Advies commissie(s) d.d.: Tiel, d.d. de commissiegriffier, Beslissing raad d.d.: de griffier, Meer informatie: Team: Beleid Contactpersoon: M. Winter Telefoon: mwinter@tiel.nl Pagina 7 van 7