20121340/CB/VER Verslag van de vergadering van Platform soa en seksuele gezondheid Datum : 15 november 2012 Aanwezig Afwezig : Martin van Oostrom (vz), Paulien van Haastrecht, Ciel Wijsen, Bouko Bakker, Petra van Leeuwen, Liesbeth Vasen, Jan van Bergen, Hugo van Aalderen, Robert Witlox, Nico van Oosten (ter vervanging van Ina van Beek), Silke David, Martine Eenshuistra, Cor Blom (verslag) : Onno de Zwart, Rik van Lunsen, Bart Rijnders, Ton Coenen, Peter Leusink, Ina van Beek, 1 Opening, vaststellen agenda Voorzitter Onno de Zwart is verhinderd, Martin van Oostrom is bereid gevonden hem voor deze vergadering te vervangen. De secretaris geeft een toelichting op de drie suggesties die vorige keer zijn gedaan voor de agenda: Monitor LHBT staat op de agenda vandaag; als gast bij dit onderwerp is Bouko Bakker (Rutgers WPF) aanwezig Strategie soa/hiv MSM is nog in ontwikkeling; kan een volgende keer pas behandeld worden Inspectierapport en uitkomsten visitatieronde Soa- en Sense spreekuren: kan het beste behandeld worden ahv een rapportage over de realisatie van de geconstateerde verbeterpunten. De secretaris checkt wanneer de IGZ hierover rapporteert. De agenda wordt vastgesteld. 2 Vaststellen verslag van de vergadering van 19 september 2012 P 2, Agendapunt 4: Toekomst Schorerwerk. Toevoegen: de Hiv Vereniging Nederland heeft een verruiming van het budget gekregen voor het bevorderen van de seksuele gezondheid van homomannen met hiv de GDD Amsterdam heeft de uitvoerende activiteiten van Schorer in Amsterdam overgenomen. Het verslag wordt vastgesteld. 3 Nieuwe thermometer soa/seksuele gezondheid Silke deelt de nieuwe Thermometer seksuele gezondheid uit en geeft een toelichting. Hij komt 24/26 november op de website van het RIVM-CIb te staan. De gegevens betreffen de voorlopige resultaten van de nationale soa-surveillance bij soa-centra over de eerste helft van 2012. Algemene bevinding: zowel het aantal consulten als het vindpercentage is toegenomen. Grootste deel bezoekers betreft jongeren en MSM. Er is een trendbreuk ontstaan door de wijzigingen in de ASG regeling. Bij jongeren wordt alleen op chlamydia getest en pas bij een gevonden infectie, ook op andere soa. Dit geldt met name voor jongeren zonder andere risicokenmerken. Daarnaast worden mensen die alleen om reden van anonimiteit bij een GGD soa polikliniek aankloppen, naar de huisarts verwezen. In de grafieken over de afzonderlijke soa zijn de cijfers weergegeven, zowel volgens de criteria van voor 2012, als naar het verleden teruggerekend volgens de nieuwe criteria van 2012. In het laatste geval wordt de noemer kleiner en het vindpercentage hoger. Dit valt met name op bij chlamydia. Ontwikkelingen: Chlamydia: hier is er sprake van een stijging LGV: sterke stijging. Robert vraagt of meer bekend is waar dit plaats vindt. Petra meldt dat dit vooral Amsterdam betreft. Gonorroe: min of meer stabiel binnen zelfde bandbreedte Syfilis: stabilisatie na eerdere dalende trend
Hiv: daling aantal diagnoses, voortzetting eerdere dalend trend Doelgroepen: hoogste vindpercentages bij mensen met hiv, mensen die gewaarschuwd zijn (partnerwaarschuwing), Antillianen, Surinamers en MSM. Sense: minder consulten geregistreerd, maar dit wordt door twee zaken beïnvloed. Als er tijdens soa-consult sense problematiek wordt geconstateerd, dan wordt dit niet apart als sense consult geregistreerd. Daarnaast zijn regio s inmiddels vrij om al dan niet Sense uit te voeren in de vorm van consulten. Robert vraagt of er iets bekend is over Hepatitis C bij homomannen. Silke geeft aan dat die cijfers er wel zijn. Petra meldt dat zij cijfers kan leveren over Amsterdam, zowel over poli als cohort. Jan vraagt of er bekend is of en hoeveel soa er worden gevonden als bij jongeren een chlamydia wordt aangetroffen en er vervolgens een aanvullende soa test wordt gedaan. Silke meldt dat dit wel bekend is, maar niet in de Thermometer weergegeven. Het gaat hier wel om een laagrisico groep; zekerheidszoekers. Uit verleden is bekend dat weinig andere soa voorkomen in deze groep. Nico vraagt hoe de cijfers moeten worden geïnterpreteerd: zijn ze verontrustend of weten mensen je juist beter te vinden? Silke denkt dat er inderdaad meer sprake is van een bewustzijn over de noodzaak je te laten testen; ook bij de huisarts wordt een toename in soa consulten geconstateerd. Petra signaleert dat een stijging vooral chlamydia betreft, waarbij je moet nadenken wat de ziektelast is. Bij de andere soa zie je een stabilisatie of daling. Jan stelt dat we nu een stijging zien in het aantal consulten en het aantal gevonden soa, op termijn zou je willen zien dat het aantal gevonden soa juist afneemt. Belangrijke vraag is: bij wie zien we de soa?; nieuwe generaties, of juist een vast kerngroep. Petra signaleert dat er in Amsterdam een kleine groep MSM met hoog risico voorkomt: die vier keer per jaar test en waarbij je altijd wel een soa vindt. Schatting is dat het hier om ongeveer 900 MSM gaat. De GGD Amsterdam gaat nu een cohort vormen van deze hoogrisicogroep, om die beter te volgen, en ook beter te ondersteunen. Onder andere wordt onderzocht of men nieuw is of een terugkerend bezoeker en ook of er een afkapwaarde is als je je vier of drie keer per jaar laat testen of dan het vindpercentage zakt. Silke meldt dat we ook weinig zicht hebben op zorgzoekgedrag van GGD soa poli-bezoekers; uit de praktijk is bekend dat er soms wordt geshopt. Voorbeeld: studenten uit Groningen laten zicht testen in Amsterdam; maar welke postcode geven ze op? Petra wil graag weten met welke boodschap het RIVM-CIb de Thermometer presenteert. Bij voorkeur gebruiken we allemaal dezelfde boodschap. Silke meldt dat het CIb geen persbericht uitgeeft. Petra vraagt of we net als vorig jaar een lijn volgen van: stijging chlamydia, stabilisatie meeste soa, daling bij MSM, wel nog steeds veel soa gevonden, geen reden voor alarm. Silke meldt dat Roel Coutinho op het Nationaal Congres Soa Hiv Seks de cijfers wel zal presenteren met een boodschap in die lijn. De voorzitter meldt dat als mocht voorkomen dat wordt afgeweken van deze lijn, het wel goed is om dit vooraf te melden. Robert meldt dat hij een afstemmingsoverleg met de Stichting Hiv Monitoring heeft over hun persbericht en Silke meldt dat er ook tussen SHM en CIb een afstemming zal plaatsvinden. Nico vraagt of bekend is hoe we het in vergelijking met andere landen doen. Jan meldt dat ECDC wel Europese vergelijking heeft, maar die zijn notoir onbetrouwbaar omdat er veel variatie tussen landen is in meting. Er wordt wel gewerkt aan een meer betrouwbare vergelijking op Europees nivo. 4 Monitoring seksuele gezondheid van de LHBT (lesbisch,homoseksueel, biseksueel, transgender) doelgroep Bouko Bakker (Rutgers WPF) geeft een presentatie aan het Platform en deelt een hand out uit. Tot nu toe was er: de Schorer Monitor (nadruk soa/hiv, MSM), Monitor Seksuele Gezondheid (populatie breed, seksuele gezondheid breed), Seks onder je 25 ste (jongeren, seksuele gezondheid breed). Nieuw is dat de Schorer Monitor is weggevallen door het faillissement van Schorer. Daarnaast is een initiatief gestart om te komen tot een geïntegreerde landelijke algemene leefstijlmonitor, hier ligt een kans om vragen over bv seksuele geaardheid en seksueel gedrag mee te nemen. In opdracht van VWS/CIb ontwikkelt Rutgers WPF nu een Monitor seksuele gezondheid LHBT. 2
Ter voorbereiding is een secundaire analyse uitgevoerd op de gegevens van de Monitor Seksuele Gezondheid 2011. De uitkomsten van deze analyse zullen eind november worden gepubliceerd onder de titel: Wat maakt het verschil? Bij de secundaire analyses is gekeken naar verschillen tussen homoseksuele mannen, lesbische vrouwen, biseksuele- en transgender mannen en vrouwen op de volgende punten: seksueel gedrag, seksuele beleving, schuldgevoelens, ervaringen met grensoverschrijdend seksueel gedrag (als slachtoffer), test- en risicogedrag, seksuele problemen. Algemene conclusie is dat er duidelijke verschillen bestaan zowel tussen de LHBT doelgroep en heteroseksuelen, maar ook binnen de LHBT groep. Een achterstand in seksuele gezondheid is met name te vinden onder biseksuele mannen en vrouwen en bij transgenders. De LHBT is niet een uniforme doelgroep, het is belangrijk om naast eventuele overeenkomsten, ook naar de specifieke problemen van de afzonderlijke subgroepen te blijven kijken: L, H, B en T. Op een recente expert meeting heeft Rutgers WPF de uitkomsten besproken met een aantal stakeholders, maar ook gekeken naar een wenselijke invulling van een LHBT monitor seksuele gezondheid. Twee belangrijke uitkomsten: overweeg een aparte monitor voor MSM, LHB en transgenders, wees heel duidelijk over het doel van je onderzoek. Naar verwachting zal er in december een concept notitie liggen, met een aantal scenario s voor een monitor seksuele gezondheid LHBT. Vragen aan het Platform: welke thema s zijn belangrijk om mee te nemen? heeft men een voorkeur voor een geïntegreerde brede monitor versus een separate monitoring van afzonderlijke subgroepen ziet men mogelijkheden voor het opnemen van vragen over seksuele orientatie in landelijk en gemeentelijk leefstijl onderzoek? De voorzitter stelt voor om in de bespreking vooral te focussen op de laatste drie vragen. Eerste vraag van de voorzitter is of de conclusies uit de expert meeting zoals die hier zijn gepresenteerd, door de deelnemers worden onderschreven? Bouko bevestigt dat dit het geval is; er was een voorkeur voor een separate monitoring van afzonderlijke subgroepen. Robert vind het lastig een voorkeur uit te spreken omdat dit afhangt van de grootte van de onderzoeksgroep die je kunt genereren. Ook vraagt hij zich af of je een scherp onderscheid moet maken tussen problematiek MSM en LH, terwijl je over een aantal zaken hetzelfde wil weten over alle subgroepen heen, naast aandacht voor specifieke problematiek of aandachtspunten in de subgroepen. Silke bevestigt dat er inderdaad verschillende problematieke spelen in de subgroepen, het gaat daarbij om een ander accent omdat je andere doelen hebt per subgroep. Bij de een kan dat bevorderen testgedrag zijn, bij de ander beter in je vel zitten. Petra vraagt naar het doel van de monitor LHBT en de reden van de opdracht. Voor de voormalige Schorer monitor onder MSM was dit duidelijk gekoppeld aan doelstelling in de soaen hiv-bestrijding. Maar minder duidelijk is waarom de doelgroep nu wordt verbreed. En ook welke keuzes je maakt over wat je wilt monitoren. Bouko benoemt dat er ook in de andere subgroepen specifieke problemen spelen, waarvan het de moeite waard is om naar te kijken. Hugo stelt dat het belangrijk is duidelijk te maken waarom je iets wilt weten. Je moet expliciet maken waar het aan gekoppeld is: maak de relatie duidelijk tussen seksuele gezondheid en publieke gezondheid. Paulien wijst er op dat de definitie van seksuele gezondheid hier heel belangrijk is. Word die smal opgevat dan beperk je je tot problemen. Volg je de brede WHO definitie dan horen daar meer onderwerpen bij. De voorzitter vraagt of in de opdracht ruimte is gegeven voor de brede definitie en ook welke budgettaire ruimte er is om aan de gewenste breedte te kunnen voldoen? Volgens Paulien kan inhoudelijk de brede definitie als leidend worden genomen, budgettair liggen er altijd beperkingen en moeten er keuzen gemaakt worden. Dus van wensenlijsten moet je terug naar wat haalbaar is, maar het is wel belangrijk om het brede perspectief voor ogen te houden. Monitor is wellicht niet de beste term voor het beoogde onderzoek. Het is eerder een verdieping op de Monitor Seksuele Gezondheid onder de algemene populatie. Maar omdat de LHBT groepen daarin ondergerepresenteerd zijn, heb je een aanvullend beeld nodig. Daar moet dit onderzoek aan voldoen. Petra stelt dat je zou moeten inzetten op een instrument dat vooral een signaleringsfunctie heeft. Komen er signalen uit dan kun je verdiepend vervolgonderzoek doen. Wil je bv weten 3
hoe je met preventie op ontwikkelingen kan aansluiten, dan wil en moet je veel meer weten dan wat in een monitor kan worden gemeten. De secretaris benoemt dat je met de WHO definitie van seksuele gezondheid in ieder geval de landelijke prioriteiten in seksuele gezondheid dekt: soa/hiv, ongeplande zwangerschap en seksueel geweld. Hugo en Silke bepleiten dat er een helder onderscheid gemaakt wordt tussen een breed signalerend onderzoek, dat ook niet elk jaar uitgevoerd hoeft te worden. En dat je daarnaast specifiek kan inzetten op verdiepend onderzoek oa ten behoeve van preventie of betere zorg. Nico vraagt of het mogelijk is aandacht te besteden aan de relatie tussen ervaringen met grensoverschrijdend seksueel gedrag enerzijds met risicogedrag/beleving en seksuele problemen anderzijds en hulpzoekgedrag. Best mogelijk dat er meer sprake is van grensoverschijdend seksueel gedrag bij mensen die meer risicogedrag vertonen, of andersom: meer risicogedrag bij mensen die eerder slachtoffer zijn geweest. Ciel geeft aan dat het mogelijk moet zijn dergelijke correlaties te vinden. Nico signaleert dat de mate van ervaring met grensoverschrijdend seksueel gedrag in de groep biseksuele vrouwen, vergelijkbaar is met de mate waarin de groep verstandelijk gehandicapten hiermee ervaring heeft; in beide gevallen een relatief hoge mate. Petra benoemt dat er wel behoefte is aan regionale cijfers. Ciel geeft aan dat je dan wel op regioniveau voldoende respondenten moet hebben. Dan moet je samen met regio s werken aan de werving. De voorzitter waarschuwt dat je dan wel moet weten dat er lokaal niet te smalle populatie aanwezig is om respondenten uit te verkrijgen. Wat Ciel voor ogen staat is landelijk onderzoek, waarbij je vooraf kijkt wat je aan lokale dekking krijgt bij een landelijke streekproef. In sommige regio s kom je tot voldoende dekking, in andere regio s moet je extra werven, maar in alle regio s werk je dan met dezelfde vragen. De voorzitter benoemt dat er tussen regio s grote verschillen bestaan in seksuele gezondheidproblematiek, zoals blijkt uit een G4 monitor. Jan benoemt dat het ook goed is te kijken of je met deze monitor ook een vergelijking mogelijk maakt met internationale gegevens. Kijk eens naar de indicatoren op seksuele gezondheid die in andere westerse landen worden gebruikt. Hij wijst erop dat in Engeland tijdens vierjaarlijks onderzoek naar seksuele gezondheid, niet alleen vragen worden gesteld maar ook biomedisch wordt getest (plasje erbij). Dit levert extra informatie over de zelfrapportage. Ciel vind dit een interessante suggestie. Bouko en Rutgers heeft hiermee voldoende input en inspiratie gekregen. Met name de oproep van het Platform om in te zetten op een brede signalerende functie. 5 Terugblik en vooruitblik Platform soa en seksuele gezondheid De secretaris heeft in een memo een overzicht gegeven van de onderwerpen die in 2012 zijn behandeld door het Platform en een voorzet gedaan voor een formulering van de resultaten van het Platform dit jaar. Als leden aanvullingen hebben dan ontvangt hij die graag per mail. Begin 2012 zijn een aantal agendapunten benoemd, niet allen zijn behandeld. Dit alles biedt input voor een blik vooruit naar de 4 vergaderingen in het volgend jaar. De secretaris zou in ieder geval stil willen staan bij het functioneren van het Platform zelf. Het profiel, samenstelling en dat gevuld te krijgen. De wisselende deelname, is de huidige werkwijze het meest efficient? Inhoudelijke onderwerpen die door Platformleden worden benoemd: Middelengebruik en seksuele gezondheid (druggebruik, maar vooral ook alcoholgebruik) Evaluatie ASG-regeling Nav rapport Beperkt Weerbaar kijken naar seksuele gezondheid verstandelijk gehandicapten: niet alleen kijken naar problemen ook naar bevorderen van de kwaliteit van seksualiteit PrEP: Pre-Exposure Profylaxe ter voorkoming van hiv-overdracht. GGD Amsterdam en Soa Aids Nederland beraden zich op deze biomedische preventietechniek. Volgend jaar een keer bespreken wat dit de Nederlandse situtatie te bieden heeft. Partnerwaarschuwing: er loopt onderzoek en diverse projecten. Oud worden het hiv: advies hierover komt begin volgend jaar 4
6 Mededelingen In overleg met de voorzitter, Onno de Zwart, zijn data gekozen voor de vergaderingen van het Platform in 2013. Dit zijn: maandag 11 februari, dinsdag 21 mei (en niet 20 mei zoals in memo staat), woensdag 18 september en donderdag 12 december Robert meldt dat dit zijn een na laatste vergadering is. Hij stopt als directeur van de Hiv Vereniging Nederland en gaat nieuwe bindingen zoeken. Silke meldt dat Birgit van Benthem opvolger is van Marianne van de Sande als projectleider EPI-soa groep binnen het RIVM-CIb. Zij begint per 1 februari. Silke regelt samen met haar presentie bij het Platform. De secretaris zal haar toevoegen aan de mailgroep. Paulien meldt dat aanstaande dinsdag de lancering plaatsvindt van No or Go: een weerbaarheids game gericht op jongeren. Dit is ontwikkeld door Rutgers WPF en Soa Aids Nederland. Deze game verwijst ook naar Can you fix it. Er zitten ook LHBT profielen in. 7 Rondvraag en afsluiting De voorzitter sluit de vergadering met dank aan alle deelnemers. 5