EL NIÑO EN HET JAARGETIJDE

Afbeelding A1 Gebieden El Niño. EL NIÑO EN HET JAARGETIJDE Groepsleden Myron Caasenbrood August Coenders Jitse Ickenroth Aaron Saam Docent Dhr. Afman Module 3 Biosfeer Weblog anwmaja.wordpress.com Inleverdatum 12 juni 2013

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD... 3 INLEIDING... 4 THEORETISCH KADER... 5 Algemeen... 5 Klimaatverandering... 5 La Niña... 5 Zuidelijke Oscillatie... 5 Geschiedenis... 6 Oorzaak... 6 Gevolgen... 6 HOOFDTEKST... 7 Materiaal... 7 Methode... 7 Onderzoeksverslag... 7 CONCLUSIE... 8 BRONNEN... 9 BIJLAGE... 11 SAMENVATTING... 12 2

VOORWOORD Wij zijn August Coenders, Myron Caasenbrood, Aaron Saam en Jitse Ickenroth. Onze eerste module, heelal, begon redelijk goed. Onze docent was meneer Neiss. We hebben een hele tijd zitten nadenken over wat een goede onderzoeksvraag was en toen kwam Myron met hét idee: Waarom is de lucht blauw terwijl het heelal zwart is? Meneer Neiss vond dit een goede onderzoeksvraag en hierop zijn we verder gaan werken. We ondervonden echter dat dit niet zo makkelijk was en we hadden wat meer moeite met aansluitingen zoeken tussen de bronnen. De poster die we hiervoor moesten maken bevatte uiteindelijk te weinig tekst en was daardoor minder goed. We kregen hier een 5,5 voor, ondanks alle moeite die we erin hadden gestopt. Bij onze volgende module, leven, waarvoor we meneer Verstappen hadden, ging het een stuk beter want we wisten nu wat we beter moesten doen en beter gericht op de connecties tussen de artikelen en de verwerking daarvan. Alles ging beter dit keer en terecht kregen we dan ook een 8! Als eerste moesten we een onderwerp kiezen. We kregen een aantal artikelen aangeboden en het thema vulkanisme leek ons het leukste en interessantste. Vervolgens gingen we aan de slag met artikelen zoeken om het gebied een beetje te verkennen en om tot een aanleiding voor de onderzoeksvraag te komen. Maar uiteindelijk bleek dat het onderwerp vulkanisme te ver van huis gezocht. We zijn toen van onderwerp gewisseld en hebben gekozen voor El Niño. Toen we aan de slag zijn gegaan met artikelen zoeken, zijn we uiteindelijk toch tot een onderzoeksvraag over El Niño gekomen. Hierbij hebben we ook een passende wetenschapper gevonden. Haar naam is Sjoukje Philip en ze heeft onderzoek gedaan naar voorspellingen van El Niño s door klimaatmodellen. 3

INLEIDING Dit verslag gaat over El Niño in verband met extremen in het weer en andere gevolgen ervan voor de bevolking, bossen, etc. We hebben veel gespeculeerd over onze onderzoeksvraag en probleemstelling. Probleemstelling Eens in de 4 tot 5 jaar (gemiddeld) heeft het zuidelijk halfrond last van een El Niño. Meestal komt het gepaard met overstromingen, droogtes en bosbranden, met alle gevolgen van dien. De hele wereld heeft dus, direct of indirect, last van een El Niño. Het wordt daarom ook geclassificeerd als wereldprobleem. Hoofdvraag Waarom hangen veel natuurrampen samen met El Niño? Deelvragen - Wat is El Niño? - Wat zijn de effecten/gevolgen van El Niño? - Wat voor invloed heeft klimaatverandering op El Niño? Aangezien onze hoofdvraag niet bepaald praktisch is om te onderzoeken, hebben we uiteindelijk na overleg besloten de gedeelten in tweeën te splitsen. Zo dienen de PGO-modellen als theoretisch kader, waarna we een nieuwe probleemstelling en een onderzoeksvraag creëren. Probleemstelling (vervolg) Er wordt veel onderzoek naar het ontstaan van een El Niño gedaan. De oorzaak is echter nooit precies gevonden. Onderzoeksvraag Welk effect heeft de tijd van het jaar op de vorming van een El Niño? Hypothese We weten dat El Niño voorkomt rond de Kerst (de zomer op het zuidelijk halfrond) en dat La Niña voorkomt in onze zomermaanden, dus de wintermaanden op het zuidelijk halfrond. Hieruit zou je kunnen afleiden dat El Niño, de opwarming van het de zeestroom bij Zuid-Amerika, te maken heeft met de warmere temperaturen rond die tijd. La Niña, de afkoeling van de zeestroom bij Zuid-Amerika, zou dan te maken hebben met de koudere temperaturen rond die tijd. 4

THEORETISCH KADER Algemeen De stille oceaan heeft een gelaagde opbouw: Boven het koude diepzeewater ligt een 100 meter dikke warme oppervlaktewaterlaag. Normaal waait een oostelijke passaatwind het warme oppervlaktewater van Amerika naar het westen, waarmee het koud water aan de oppervlakte in het oosten brengt. Lucht gaat dan stijgen en dalen door het temperatuurverschil, wat een drukverschil tussen oost en west in stand blijft houden. Het drukverschil veroorzaakt tevens weer een deel van de kracht van de passaatwind. Tijdens een El Niño is dit niet het geval. Het oosten is warmer dan normaal, waardoor er warme lucht naar het oosten waait. Het drukverschil neemt af, waardoor de kracht van Afbeelding A2 Werking El Niño de passaatwind ook afneemt. Het verschijnsel El Niño heeft dus in feite een positieve terugkoppeling. Het is niet duidelijk waardoor een El Niño precies wordt veroorzaakt, evenmin waardoor het afwakkert. De sterkte van een El Niño wordt gemeten in de NINO3 index, wat voor de afwijking van de zeewatertemperatuur ten opzichte van het gebruikelijke over een groot gebied langs de evenaar staat. Klimaatverandering Volgens Pier Vellinga is er een klimaatverandering aan de gang met extreme weergevolgen, zoals veel regen in Pakistan. Nederland merkt hier, volgens Pier Vellinga, weinig van een El Niño doordat Nederland aan de rand van de zee ligt. Hierdoor zullen wervelingen net wel of net niet langskomen. Het versterkte broeikaseffect zorgt volgens Sjoukje Philip niet voor een ergere El Niño. De effecten van El Niño werken elkaar tegen zodat de optelsom klein is. Sjoukje Philip zoekt uit of de kenmerken van een El Niño zoals die beschreven staan, ook met de werkelijkheden overeen komen. La Niña Het tegenovergestelde van een El Niño komt ook voor, dit wordt een La Niña genoemd. Het zeewater is dan kouder, waardoor de sterkte van de passaatwind toeneemt. Ook een La Niña heeft een positieve terugkoppeling en kan daardoor een aantal maanden duren. De oorzaak en hoe het eindigt is evenmin onduidelijk. Zuidelijke Oscillatie Zuidelijke Oscillatie is het verschijnsel dat er in het weer onregelmatige grote langdurige variaties voordoen. In 1897 kwam H. H. Hildebrandson met de veronderstelling dat de luchtafwijkingen in Sydney en Buenos Aires meestal het tegengestelde teken hebben. Zo werd na verder onderzoek 5

afgeleid dat wanneer er aan de westelijke kant van de Stille Oceaan een hogere luchtdruk dan normaal is, er aan de oostelijke kant een lagere luchtdruk dan normaal is. In de jaren twintig deed Sir Gilbert Walker dit onderzoek, waarna hij het ook de naam 'Zuidelijke Oscillatie' gaf. Zuidelijke Oscillatie kan in feite dus gezien worden als de El Niño die zich in de lucht afspeelt. Geschiedenis Uit de kenmerken die de jaarringen van de fossiele koralen valt op te maken dat El Niño 350 000 jaar geleden ook een regelmatig terugkerend probleem was. De kenmerken uit de fossielen komen namelijk grotendeels overeen met de hedendaagse kenmerken van koralen. Uit ander onderzoek vervolgens nog gebleken dat een El Niño zich niet beperkt tot de interglacialen, maar dat het zich ook kan voordoen in een ijstijd. In 1997/1998 nam er een grote El Niño plaats die tot een van de opmerkelijkste gebeurtenissen van de laatste decennia geteld mag worden. Oorzaak Onderzoekers van de universiteiten in Utrecht en het ruimteonderzoek van het NSO hebben met behulp van satellieten en een bepaald programma gezien dat een naderende El Niño zich al vroeger aankondigt in de Indische Oceaan. De onderzoekers weten nog niet zeker of zij El Niño vroeger kunnen voorspellen, maar zij weten wel dat er een voorloper is die het zeewater in de Pacific opwarmt met effecten in grote delen van de wereld, waaronder de westelijke kant van de Indische oceaan. Door deze effecten breekt koud water door naar het Noordoosten van Madagaskar wat de lucht laat dalen. Dit betekent dat de lucht op een andere plek stijgt. Als dit zich op het juiste moment voordoet, dan blijkt de kans anderhalf jaar later van El Niño op het hoogtepunt te zijn. Deze onderzoeken zijn verricht met behulp van satellietgegevens die de temperatuur kunnen meten en hoogtevariaties kunnen bepalen van de oceaanoppervlakte. Gevolgen In grote delen van de wereld heeft een El Niño effecten op het weer in de wereld. Zo zorgt de El Niño voor meer neerslag, in Europa regent het namelijk over het algemeen meer bij een El Niño. Ook verandert het de temperatuur, bij een El Niño is de temperatuur in het voorjaar hoger. Dit kan weer leiden tot extreme droogte, zo zijn er in Indonesië grote bosbranden geweest door de langdurige droogte. Deze effecten hangen sterk af van de plaats en de tijd van het jaar. De sterkste effecten zijn te vinden in Zuidoost Azië en de westelijke Stille Oceaan, maar dan vooral in de droge tijd. Ook kan het aantal orkanen in een gebied af hangen van El Niño, die zijn over het algemeen aan de westkust van Mexico en in de VS te vinden. Het natuurverschijnsel zorgt ook voor veel mislukte oogsten, die weer economische gevolgen met zich meedragen. 6

HOOFDTEKST Materiaal - Boot - Onderzoeksapparatuur - Interview met Sjoukje Philip - Geld Methode Ten eerste willen we een interview doen met Sjoukje Philip, om te kunnen onderzoeken wat zij allemaal geleerd heeft en onderzocht heeft over El Nino s. Met deze informatie kunnen we onderzoeksapparatuur kopen om vervolgens in het desbetreffende gebied onderzoek te kunnen doen. Om echt te kunnen onderzoeken welke effecten een El Nino heeft, willen we naar het specifieke gebied reizen om daar onderzoek te doen. Je merkt dat als in de zomer in Zuid- Amerika een El Nino optreedt, het een half jaar later in Rusland erg droog is. Een van onze deelvragen is: hoe ontstaat een El Nino? Dit willen we gaan onderzoeken in Zuid-Amerika. Als je op een boot de benodigde apparatuur bouwt zodat je daar de gegevens uit kunt meten, dan kun je op die manier onderzoek doen. Met de apparatuur kunnen we bijvoorbeeld het verschil in zeewater meten. Als het zeewater namelijk warmer is dan normaal, dan is er sprake van een El Nino. Zo kun je een half jaar later in Rusland ook metingen doen of er daadwerkelijk sprake is van een El Nino. Onderzoeksverslag 7

CONCLUSIE 8

BRONNEN De bronvermelding is gedaan via het APA-systeem. 1 César N. Caviedes El Niño Geraadpleegd in mei 2013, Klima macht Geschichte 2 Naturalis Biodiversity Wat is El Niño? Center Geraadpleegd in mei 2013, http://natuurinformatie.nl 3 Donker (2010) Geen zeestromen, geen leven Geraadpleegd in mei 2013, http://dier-en-natuur.infonu.nl/ 4 Loon, T van (2004) El Niño van 350.000 jaar geleden terug te vinden in koralen Geraadpleegd in mei 2013, http://www.kennislink.nl/ 5 KNMI (2009) Effecten van El Niño op het weer in de wereld Geraadpleegd in mei 2013, http://www.knmi.nl/ 6 KNMI (2009) El Nino en La Nina: De toestand van het klimaat in Nederland 1999. Geraadpleegd in mei 2013, http://www.knmi.nl/ 7 Rijksoverheid (2008) Het Nederlandse Afrikabeleid 1998-2006: Evaluatie van de bilaterale samenwerking Geraadpleegd in mei 2013, http://www.rijksoverheid.nl/ 8 Netherlands Space Satellieten zien El Niño eerder aankomen Office (2013) Geraadpleegd in mei 2013, http://www.spaceoffice.nl/ 9 Anoniem (2002) El Niño zorgt voor nieuwe natuurrampen Geraadpleegd in mei 2013, Apeldoornse Courant 10 KNMI (2012) El Niño in warmer klimaat Geraadpleegd in mei 2013, http://www.knmi.nl/ Klimaatverandering houdt El Niño ongewijzigd Geraadpleegd in mei 2013, http://www.kennislink.nl/ 11 Anoniem (2009) Referentie: S.Y. Philip, 2009. Exploring mechanisms in climate models. 12 NOS (2010) Extreem weer gevolg van El Niño Geraadpleegd in mei 2013, http://nos.nl/ 13 Cuddihy, M (2012) Forecasters surprised by El Niño turnaround Geraadpleegd in mei 2013, abc.net.au/ 14 Anoniem (2009) El Niño and Indonesia Geraadpleegd in mei 2013, ypte.org.uk/ 15 Cees Bron, J (2012) El Niño steekt kop op, vrees voor oogsten Geraadpleegd in mei 2013, boerderij.nl 9

A1 A2 http://nl.wikipedia.org/wiki/el_ni%c3%b1o_(verschijnsel) http://www.shrimpnews.com/freereportsfolder/weatherfolder/elnino.html 10

BIJLAGE 11

SAMENVATTING 12