6,5. Onderzoeksvraag: Deelvragen: Extra: Werkstuk door Een scholier 4385 woorden 19 maart keer beoordeeld. Aardrijkskunde. 1.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "6,5. Onderzoeksvraag: Deelvragen: Extra: Werkstuk door Een scholier 4385 woorden 19 maart keer beoordeeld. Aardrijkskunde. 1."

Transcriptie

1 Werkstuk door Een scholier 4385 woorden 19 maart ,5 22 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 1. Inleiding De afgelopen twee jaar is er veel geschreven en gesproken over El Niño. Veel natuurrampen werden aan dit natuurverschijnsel toegeschreven. Dat is niet vreemd, want el niño heeft een wereldwijde invloed op het weer en de el niño van 1997/1998 was de grootste ooit gemeten. In dit onderzoek willen wij onderzoeken of el niño ook invloed heeft op het weer in Nederland. Onze onderzoeksvraag luidt dan ook: Heeft El Niño ook gevolgen voor het weer in Nederland? Aan de hand van verschillende deelvragen willen wij een antwoord proberen te vinden op deze onderzoeksvraag. We proberen zoveel mogelijk gebruik te maken van betrouwbare bronnen zoals het KNMI en andere weerstations om zo tot een zo betrouwbare conclusie te komen. Als extra willen we ook nog iets zeggen over de tegenhanger van el niño, dat is la niña. 2. Onderzoeksvraag, deelvragen en hypotheses Onderzoeksvraag: Ø Heeft el niño ook gevolgen voor het weer in Nederland? Deelvragen: 1. Wat is een el niño? 2. Waar en hoe onstaat een el niño? 3. Welke mondiale gevolgen heeft een el niño? 4. Welke economische gevolgen heeft een el niño? 5. Welke maatregelen kunnen genomen worden tegen een el niño? 6. Welke el niño s hebben zich de laatste 10 jaar voorgedaan? Extra: Pagina 1 van 11

2 - Wat is la niña? - Wat zijn de gevolgen van la niña? - Heeft een la niña ook gevolgen voor het weer in Nederland? Hypotheses: Onderzoeksvraag: Ø Wij denken dat el niño wel invloed heeft voor het weer in Nederland. We hebben wel eens te maken met extreme weersomstandigheden, zoals bijvoorbeeld een heel nat najaar (1998) of een hele droge zomer (2003). De gevolgen zijn meestal niet zo groot, daarom denken wij dat el niño niet zo een heel grote invloed heeft op het weer in Nederland. Deelvragen: 1. Wij denken dat een el niño een fenomeen is, waar heel de wereld de invloed van merkt. Een el niño zorgt voor extreme weersomstandigheden. 2. Wij denken dat een el niño op de zee ontstaat. Wij denken dat een el niño ontstaat doordat er een andere stroming ontstaat in de zee. 3. Wij denken dat de mondiale gevolgen van el niño s vooral extreme weersomstandigheden zijn. Zoals extreem droge zomers, extreem koude of warme winters, stormen enz. 4. Wij denken dat de economische gevolgen vooral het mislukken van de oogst en het niet willen groeien van gewassen zijn. Door mislukte oogsten ontstaat armoede en honger. Alleen maar negatieve gevolgen dus. 5. Wij denken dat er geen maatregelen tegen el niño s kunnen genomen worden, want wij denken dat de mens geen invloed heeft op het ontstaan van een el niño. 6. Wij denken dat er zich verschillende el niño s voorgedaan hebben de laatste 10 jaar, zoals in 1997\1998 en de droge zomer in Verder zijn er bij ons geen bekend. Extra: - Wij denken dat een la niña de tegenhanger van de el niño is. D.w.z als er een el niño geweest is die voor droogte zorgde, daarna een la niña komt die voor heel veel regen zorgt. - Wij denken dat de gevolgen precies het tegenovergestelde zullen zijn als van de voorgaande el niño. - Wij denken dat la niña, net als el niño ook gevolgen voor het weer in Nederland kan hebben. Wij denken dat de invloed wel gering zal zijn. 3. Resultaten 3.1 Wat is een el niño en hoe ontstaat een el niño..... Een el niño is een onderbreking van het windpatroon op de Grote Oceaan. Ter verduidelijking zullen we Pagina 2 van 11

3 eerst iets vertellen over druksystemen en in de Stille Oceaan en over zeestromen. Druksystemen; warme lucht stijgt op en koude lucht daalt. Dat gebeurt boven de aarde. Bij de evenaar stijgt warme lucht op en stroomt naar hogere luchtlagen weg. De lucht beneden koelt dan af, daalt en waait weer naar de evenaar. Deze circulatie houdt zichzelf in stand. Zeestromen; alle oceanen staan met elkaar in verbinding. Sommige delen zijn warmer dan andere delen. Het oceaanwater is het warmst bij de evenaar en het koudst bij de polen. De bovenste laag van het water beweegt door de wind en de warmte van de zon. In de tropen heb je droge passaatwinden die naar de evenaar waaien. Verder zijn er warme westenwinden, die van de evenaar af blazen. In de buurt van de polen zijn er koude polaire oostenwinden. Door het ronddraaien van de aarde waaien de winden niet recht. De winden buigen af. OP het zuidelijk halfrond zijn er de Zuid-oostpassaatwinden en op het noordelijk halfrond de Noord-oost passaatwinden. Door deze windrichtingen stroomt het bovenste gedeelte van de zee een bepaalde kant op. De werelddelen zorgen ervoor, dat de stromingen beperkt blijven. De wind blaast het water van Zuid-Amerika naar Zuidoost-Azië en Australië. Het water stroomt in grote cirkels tussen deze werelddelen (zie boven). Dit zijn koude stromingen die veranderen in warme stromingen. Dat zit zo: Bij een normale situatie van het weer, is er sprake van een Zuidelijke Oscillatie. Dit betekent dat oostelijke winden het koude zeewater dat aan de kust van Amerika omhoog komt naar het westen brengt. Als het water Azië bereikt, is het water ongeveer 5 graden warmer geworden. Boven dit warme zeewater stijgt lucht op en daarom regent het meer boven het warme zeewater bij Azië, dan bij het koude zeewater van Amerika. Door de opstijgende lucht wordt de luchtdruk lager en wordt de oostelijke passaatwind versterkt. Als plankton en andere kleine diertjes in het water doodgaan, zakken ze naar de bodem. Ze nemen allerlei waardevolle stoffen als fosfor en stikstof mee naar beneden. De zon verwarmt de bovenste laag van het water, door die warmte verdwijnt het voedsel eruit. Het plankton kan alleen in het koude voedselrijke water leven. En in dit warme water kunnen weer weinig vissen leven, omdat die van het plankton leven. Daarom is het belangrijk dat het koude water dus naar de oppervlakte wordt geduwd. Een voorbeeld hiervan is de aflandige wind die waait aan de westkust van Zuid-Amerika en Afrika. Voor de westkust van Zuid-Amerika ontstaat zo de Perustroom (zie blz?) naar het noorden. Deze wind duwt dus het warme oppervlaktewater weg en zo kan het koude voedselrijke water naar boven komen. Eén keer per jaar komt er toch warm oppervlaktewater de viswateren van Peru, Ecuador en Chili binnen. Dat water is onvruchtbaar water zonder voedsel, omdat het warm is. Daardoor leven er ook minder vissen. Dit gebeurt ieder jaar rond kerst. Dit verschijnsel wordt el niño genoemd. De betekenis van el niño is het (kerst) jongetje. Meestal wordt het water dan maar 1 of 2 graden warmer dan normaal en kan er in maart alweer gevist worden. Hoe komt het dat één keer per jaar het warme oppervlaktewater toch in het oosten (bij Peru) blijft Pagina 3 van 11

4 Dit kan door westerstormen die het warme water naar de kust van Zuid-Amerika terugduwen of door een afzwakking van de passaat wind in het westen van de Stille Oceaan. (zie plaatje hierboven) Waarschijnlijk begint die afzwakking doordat er minder koud water uit de diepte naar boven komt bij Peru. Daardoor stijgt er in het westen minder lucht op en bij Peru daalt minder lucht. Dit komt omdat de thermocline (dat is de grens tussen koud en warm water) nu bij Peru veel lager ligt dan normaal. In het westen ligt de thermocline altijd lager. Nu ligt deze dus nog wel lager dan in het oosten, maar het verschil is minder. De oostelijke passaatwinden worden daardoor afgezwakt. Op het moment dat deze passaatwinden zijn afgezwakt of zelfs stilgevallen (en dus het verschil tussen de thermocline van oost en west ook kleiner is) stroomt het warme water terug naar het oosten. Warmer water in het oosten geeft een hogere luchtdruk, dus een minder krachtige passaat wind, wat het effect nog verder versterkt. Het gevolg hiervan; meer water verdampt, de damp condenseert hoger in de atmosfeer en komt als regen naar beneden aan de westkust van Amerika. Dussssss Het ontstaan van een El Niño is gekoppeld aan twee voorwaarden: *In de eerste plaats moet er in het westen van de Stille Oceaan meer warm water zijn dan normaal. De passaatwinden stuwen continu het door de zon opgewarmde oppervlaktewater richting Indonesië. Daar ontstaat een dikke laag warm water terwijl langs de kust van Peru juist koel water bovenkomt. *Ten tweede moet het warmere water naar Zuid-Amerika teruggeduwd worden. In sommige jaren woeden in dit gebied gedurende de regentijd (oktober tot en met april), westerstormen die tegen de richting van de passaat in het water terugduwen naar Zuid-Amerika of door een afzwakking van de passaatwind zelf. Voorbeeld van het ontstaan van een el niño in plaatjes: Voor de kust van Peru is nog weinig te zien.. De typische vorm van een El Niño - de koude tong voor de kust van Peru en langs de evenaar wordt warmer... Hier is deze koude tong bijna even warm als de rest van de oceaan op deze breedte, tot 4 graden warmer dan normaal. 3.2 De mondiale gevolgen van een el niño.... De gevolgen van el niño zijn enorm, maar het is moeilijk te zeggen of elke extreme weersomstandigheid aan el niño te wijten is. Weerkundigen en wetenschapper schrijven soms te veel dingen toe aan el niño, die daar soms maar een kleine of geen rol in heeft gespeeld. De gevolgen beginnen in Peru. De vissers krijgen daar door het warme water te maken met een tegenvallende visvangst. Daarna hopen de gevolgen zich snel op, en dat voornamelijk op het zuidelijk halfrond. We zullen alle werelddelen apart behandelen. We gaan uit van de laatste grote el niño, die van 1997/1998 (zoals al eerder vermeld in de inleiding). Gevolgen voor: 1. Zuid-Amerika Pagina 4 van 11

5 Tijdens deze el niño viel er door het warme water voor de kust veel meer regen. De westelijke wind nam veel meer water mee uit de oceaan en de gevolgen daarvan waren enorm. Er waren gigantisch veel overstromingen en er ontstond zelfs een heel meer door de extreme regenval. Ook was er door de extreme regenval grond gaan schuiven, die natuurlijk veel zwaarder was door het regenwater. Modderlawines teisterden de kustgebieden dan ook geregeld. De vogels die voor de Zuid-Amerikaanse kust leefden hadden geen vis meer door de warme golfstroom. Het gevolg was massale sterfte onder de vogels die geen voedsel meer konden vinden. Landen als Peru, die vogelmest exporteren, kwamen daardoor nog meer in de financiële problemen. In Brazilië heeft deze el niño ook voor veel veranderingen in het weer gezorgd. In Rio de Janeiro werd een temperatuur van 42 graden gemeten, dat was de hoogste temperatuur sinds Op andere plaatsen werden zelfs constante hoge temperaturen gemeten, daar was het nog nooit zo warm geweest. In het noorden en het zuidoosten van Brazilië hadden ze met uitzonderlijke droogte te maken. Veel bossen gingen in vlammen op, ook rond Rio de Janeiro, wat normaal een vochtige streek is. Door deze erge droogte zakte het waterpeil. Dat gaf grote problemen voor de waterkrachtcentrales, die nu minder stroom konden leveren. Op andere plaatsen in Brazilië had men te maken met veel meer regen dan normaal ( tot 60%). Overstromingen waren daarvan het gevolg. Deze lieten de oogst ook nog eens mislukken. 2. Midden-Amerika De gevolgen voor Midden-Amerika waren ook niet gering. Over vrijwel het hele gebied heerste ernstige droogte. Boeren kampten met slechte oogsten en daardoor was er een enorm voedseltekort. Bosbranden breidden zich snel uit. Het gevolg was veel luchtvervuiling en veel verloren bos. De gevolgen hier weer van waren ademhalingsproblemen en oogirritaties. Door de dichte smog konden zelfs de vliegtuigen niet opstijgen. In Guatemala waren er ook problemen met de stroomvoorziening, door gebrek aan water in de waterkrachtcentrales. In het begin van deze el niño woedde er een orkaan (linda), die kwam opzetten aan de westkust van Mexico. In december 1997 sneeuwde het in Mexico, wat bijna nooit voorkomt. Ook in de rest van Mexico was het erg koud. 3. Noord-Amerika De gevolgen in de VS waren niet zo groot dan op het zuidelijk halfrond het geval was. De VS heeft het meest te lijden gehad onder de toegenomen hurricane activiteit bij Californië. In het noordwesten van de VS was het heel koud. Ook overvloedige regenval en temperaturen normaal alleen op de Noordpool gemeten, waren ook gevolgen van deze el niño. 4. Australië en Azië Pagina 5 van 11

6 In tegenstelling tot de regenval in Amerika was het in Australië, Indonesië, de Filipijnen en zuidoost Azië erg droog. Dat is eenvoudig te verklaren, want het warme oppervlaktewater, dat ook voor veel regen zorgde, bevond zich voor de kust van Zuid-Amerika en niet in de buurt van Australië. Bosbranden waren dan ook het gevolg voor deze gebieden. Dieren als de orang-oetang kwamen erg in de problemen. Doordat de moesson ook nog uitbleef, konden de bosbranden nog veel langer hun gang gaan. De mensen moesten mondkapjes dragen tegen de dichte smog. 5. Afrika Hoewel Afrika best ver van Zuid-Amerika weg ligt zijn de gevolgen toch goed te merken. Dat el niño zelfs hier invloed heeft, komt doordat hij een gordel van hoge en lage drukgebied verstoord, die ook over Afrika loopt. IN Kenia en Somalië viel enorm veel regen. Andere delen van Afrika hadden last van droogte. Dit veroorzaakte een ernstige hongersnood. 6. Europa Als één van de weinige werelddelen merken wij hier bijna niets van el niño. Schade veroorzaakt dit fenomeen eigenlijk niet. Uit onderzoek van het KNMI is gebleken dat in een el niño jaar er wel vaak een nat voorjaar volgt. Maar dit is een indirect gevolg en dit gebeurt wel vaker in Nederland. Of el niño hiervan de oorzaak is dus niet helemaal duidelijk. Spanje en Portugal ondervinden wel enige hinder van el niño. De natte winter die zelfs overstromingen veroorzaakte zijn vrijwel zeker het gevolg van el niño. 7. Nederland We zullen ook nog even ingaan op de gevolgen van el niño op Nederland. Alhoewel we in bovenstaande tekst eigenlijk de invloed van el niño uitgesloten hebben, kwamen we toch een artikel tegen over de invloed van el niño op het weer in Nederland. Er is namelijk door het KNMI onderzoek naar gedaan, of de el niño van 1997/1998 echt geen invloed op Nederland heeft gehad. De resultaten waren verrassend. Tijdens de grote El Niño van 1997/98 werd vaak de vraag gesteld,,heeft El Niño nu ook nog invloed op het weer hier in Nederland?''. Het standaard antwoord was,,nee, we kennen geen grote invloeden''. Het KNMI heeft bij de el niño een vergelijking gemaakt van de temperatuur en de neerslag in de De Bilt tussen de el niño van 1997/1998 en de metingen van Uit dit onderzoek bleek dat er tijdens een el niño veel meer neerslag valt dan normaal. Dit kun je op het onderstaande plaatje zien. Je ziet dat 1998 best wel hoog staat. Dat betekent dat toen veel neerslag is gevallen. In 1993 was het juist weer een uizonderlijk droog jaar. Figuur 1: De puntenwolk van neerslag in het voorjaar (MAM) in De Bilt tegen de NINO3 index in de winter (DJF) er voor, De jaren uit de vorige eeuw zijn onderstreept, de horizontale lijnen geven de 10%, 33%, 67% en 90% percentielen. Bron: Pagina 6 van 11

7 Figuur 2: Het verband tussen de winter NINO3 index en de voorjaarsneerslag in Europa van 1856 tot Uit de vergelijkingen bleek ook dat er tijdens een el niño jaar veel meer neerslag in het voorjaar valt. Dat kun je op het bovenstaande plaatje zien. Als een land wit is, betekent dit dat er geen invloed is. Normale hoeveelheid neerslag. Hoe donkerder de kleur, hoe meer neerslag dan normaal, dus ook hoe meer invloed van de el niño. Je kunt zien dat Nederland best donker is, dus dat er best wel invloed bestaat. Maar hoe komt het dat het dan meer regent.. Waarnemingen geven aan dat drie tot zes maanden na een El Niño het zeewater rond Zuidoost Azië warmer dan normaal is. Dit veroorzaakt daar een lagedrukgebied. Daardoor is er een hogere druk rond de Noordpool en daardoor ook een iets vaker dan gemiddeld een lagere druk dan normaal boven de Noordzee. Het is dan erg waarschijnlijk dat het meer zal regenen in Nederland (lage drukgebied veroorzaakt vaak regen). Zo is dus bewezen dat el niño zeker invloed heeft op het weer in Nederland. Hieronder zie je een plaatje dat de druk aangeeft tijdens een el niño. Bij Europa (onder ) zie je een iets lagere druk dan normaal. Figuur 3: De correlaties tussen de winter NINO3 index en de druk op zeeniveau in de lente in ieder roosterpunt over het noordelijk halfrond ( ) Het standaard antwoord van het KNMI op de veelgestelde vraag,,heeft El Niño nu ook nog invloed op het weer hier in Nederland?'' is dus tegenwoordig,,ja: na een El Niño is er meer kans op een nat voorjaar, (na een La Niña iets meer kans op droogte'') Voor het volledige verslag van het onderzoek kan je kijken op We hebben het heel erg ingekort. 8. Positieve gevolgen Ja, gelukkig zijn die er ook nog. Maar toch zijn de positieve gevolgen veel geringer en daarom doen we dit niet per werelddeel maar alles in één keer. Als eerste, de boeren in Peru zijn over het algemeen blij met el niño. Meer regen is goed voor de oogst en portemonnee. Ook in andere landen profiteren boeren van het gunstige weer door el niño. In het Caribisch gebied zijn er veel minder orkanen, dat is natuurlijk veel prettiger. (Het negatieve is dat in Mexico weer meer orkanen zijn.) Natuurlijk zijn er ook veel indirecte gevolgen zoals ijsverkopers die bij warm meer veel ijs verkopen en toeristische attracties die door het droge weer hogere bezoekersaantallen trekken. Maar om dat als een gevolg van een el niño te zien, vinden wij best vergezocht. 3.3 Wat zijn de economische gevolgen... Je kunt wel begrijpen dat een el niño ook gevolgen voor de economie geeft. Dat hoeven niet persé negatieve gevolgen te zijn. Al zijn die er wel het meeste. Pagina 7 van 11

8 1. Spanningen bij handelaren Als de Peruaanse vissers melding maken van een tegenvallende visvangst, kan dat betekenen dat er een el niño aan komt. Als handelaren in agrarische producten hier lucht van krijgen, beginnen de handelaren te stressen. Want el niño zorgt meestal voor de mislukking van de oogst. Voor een handelaar is het handig om voordat de prijzen omhoog gaan, als gevolg van de mislukte oogst, de landbouwproducten goedkoop in te kopen. Als de prijs van de producten na de mislukte oogst is gestegen, kunnen ze de producten voor winst verkopen. De vissers hebben echter niet altijd gelijk en zo gebeurt het wel eens dat handelaren hierdoor in de mist gaan met hun inkopen. Daarom is het voor hen van levensbelang om goed op de hoogt te zijn van de weersverwachting. 2. Economische schade De schade die el niño aanricht is enorm, dat is al wel gebleken uit de vorige paragraaf. Tijdens de el niño 1997/1998 was de schadepost voor de Peruaanse vissers 300 miljoen. De el niño van 1982/1983 kostte naar schatting 200 mensen het leven terwijl de schade opliep naar 13 miljard dollar. Veel wat armere landen kregen te maken met voedselgebrek, grote verliescijfers en lage economische groei. Om een indruk te geven, hieronder wat cijfers over hoe groot de schade was onder de boeren tijdens de el niño van 1997/1998: Land Schade Oorzaak Costa Rica Uitblijven regen Honduras Brand van maïs en suikeroogst door droogte El Salvador Uitblijven regen En zo geldt dat voor veel meer landen. 3. Positieve gevolgen In tegenstelling tot andere el niño jaren bleef de verwachte stijging van de graanprijs uit. De extra regen in Californië leidde tot een verbetering van de graanoogst. Zo zijn er ook nog positieve gevolgen. Door het warme weer waren de verliescijfers in Brazilië een stuk lager. Caribische landen zijn vaak ook erg blij met el niño. Want hij zorgt namelijk voor minder orkanen in het gebied en er valt ook minder regen. De gebruikelijke schade is hiermee van de baan en het is daarom ook voor toeristen aantrekkelijker om naar de Caribische eilanden te gaan, en dat betekent voor de bewoners meer inkomsten. 3.4 Maatregelen tegen el niño... Omdat El Niño zo enorm veel schade aanricht is het verstandig om te bedenken wat er tegen dit weersfenomeen valt te doen. Men kan een El Niño niet stoppen maar men kan wel voorzorgsmaatregelen Pagina 8 van 11

9 treffen. Vele mensenlevens kan men redden als men van te voren weet dat er een El Niño aan zit te komen. De afgelopen jaren zijn er steeds betere computerprogramma s, die al een paar maanden van te voren kunnen zien, wat de temperatuur van het zeewateroppervlak gaat doen. Als meen eenmaal weet dat er een el niño aan komt, kunnen de mensen tijdig worden ingelicht over het fenemeen. Vissers weten waar ze aan toe zijn, maar ook boeren en regeringen. Mensen in risicogebieden voor overstromingen kunnen worden geëvacueerd. Ook watersystemen kunnen worden gereinigd om overstromingen te voorkomen. Ook kan men van te voren voedsel inslaan in gebieden waar de oogst dreigt te mislukken en er een hongersnood dreigt. Om bosbranden te voorkomen kan men de boeren inlichten dat de moesson later komt of uitblijft en dat zij goed moeten opletten bij het verbranden van bos. Ook dieren hebben er voordeel van als el niño tijdig wordt voorspeld. Men kan voorzorgsmaatregelen nemen in gebieden waar droogte wordt verwacht. Dus el niño is niet te voorkomen, maar er kan veel aan gedaan worden om de schade te beperken. Maar al die voorzorgsmaatregelen kosten natuurlijk veel geld en dat hebben veel landen die te maken hebben met el niño niet. De schuld die ze daardoor af moeten lossen aan rijke westerse landen is soms zelfs groter dan wat ze binnenkrijgen aan inkomsten. Westerse landen zouden meer mee moeten helpen, om het aantal slachtoffers te verminderen. 3.5 Welke el niño s hebben zich de laatste 10 jaar voorgedaan... Eigenlijk is er in feite elk jaar rond kerst een el niño. Alleen variëren die veel in sterkte. Hieronder zie je een grafiek van de sterkte van de el niño s over de laatste 14 jaar. Je ziet dat de el niño van 1997/1998 heel extreem hoog was. Ook in 2003 zie je een ietwat hogere piek. Onder de lijn geeft de sterkte van de la niña weer. Hoe lager, hoe sterker 3.6 Wat is en hoe ontstaat la niña Na een El Niño komt er vaak een La Niña. La Niña is Spaans voor het meisje. Het warme water voor de Zuid-Amerikaanse kust wordt weer weggedreven en een koude stroom komt hiervoor in de plaats. Het warme oppervlaktewater verschuift naar Australië. Het warme oppervlaktewater verschuift verder dan in een normaal jaar. De effecten van La Niña zijn meestal precies omgekeerd aan El Niño. De verkoeling stelt in vergelijking met de verwarming niet veel voor. Toch heeft La Niña wel degelijk invloed op de wereld. De invloed in Europa is, zoals je op het kaartje kunt zien niet groot. De gekleurde delen ondervinden invloed, er staat bij welke invloed. Figuur 24. Effecten die vaak optreden bij een El Niño of een La Niña. (Bron: NCEP-CPC, Washington USA) 3.7 De gevolgen van la niña... Pagina 9 van 11

10 De effecten van La Niña zijn meestal precies omgekeerd aan El Niño en beperken zich voornamelijk tot de winter. Zo zal op plaatsen waar het tijdens El Niño heel droog was het nu veel regenen en omgekeerd. (Vergelijk met de plaatjes van el nino op pagina?) Op de weerkaart betekent dat grof geschetst een hogedrukgebied voor de kust van Peru en lage druk bij Indonesië. Heel anders dus dan de zware regen en overstromingen waarmee Peru in de El Niño-tijd te maken heeft. Het Caribisch gebied krijgt tijdens een La Niña meestal meer tropische orkanen te verwerken dan tijdens een El Niño. Op grote hoogte waait het hier dan minder en kunnen de wolkencomplexen waaruit hurricanes ontstaan, torenhoog uitgroeien. Het zuidoosten van Afrika heeft in een La Niña-jaar een grotere kans op een natte en koele periode. Vroeger dacht men dat La Niña niet bestond en zag men haar als de normale situatie. Tegenwoordig weet men wel dat La Niña iets anders is, mede dankzij metingen en satellietgegevens. La Niña is echter veel minder erg als een El Niño en richt ook niet veel schade aan. Men kan haar beter zien als een versterking van de normale omstandigheden. Tenslotte onze mening over el nino..... We vonden het een interessant onderwerp. Het is echt iets waarover je veel kan discussiëren en nadenken. Daarom wordt er ook zo veel onderzoek naar gedaan (de meteorologen vinden het ook wel interessant). Ook wij vonden het leuk om er achter te komen wat de el niño nou precies inhoudt, wat de gevolgen en oorzaken zijn van dit verschijnsel en welke invloed el nino heeft op het weer in Nederland. Veel mensen hebben last van el niño. We wisten niet dat de el niño zoveel gevolgen heeft en dat dit zich uitstrekt over zo'n groot gebied. Bronnen: Conclusie Zoals aan het begin gepresenteerd was onze hoofdvraag: Heeft el niño ook gevolgen voor het weer in Nederland? De hypothese die we daarbij hadden was juist. El niño heeft wel degelijk gevolgen, zoals ook gebleken is uit het onderzoek van het KNMI. Maar die gevolgen zijn niet groot als je vergelijkt met de gevolgen van el niño voor Zuid-Amerika. Daar hebben ze te maken met extreme droogte, overstromingen enz. Bij ons in Nederland beperken de gevolgen zich tot een iets natter voorjaar. Deelvragen: Pagina 10 van 11

11 1. Onze hypothese was wel juist, maar een betere formulering voor dit fenomeen zou zijn: el niño is een onderbreking in het windpatroon op de Grote Oceaan dat voor extreme weersomstandigheden zorgt over heel de wereld. 2. Onze hypothese was ongeveer juist, maar wel erg beknopt. Een el niño ontstaat voor de kust van Zuid- Amerika, doordat het warme water dat normaal weggedreven wordt naar de kant van Australië en Azië teruggedreven wordt. Dit kan door stormen of door afzwakking van de passaatwind. 3. Onze hypothese was juist. De gevolgen zijn extreme droogte, extreem veel regen, overstromingen, bosbranden. Maar de gevolgen kunnen ook positief zijn, zoals minder orkanen in Californië tijdens een el niño. 4. Onze hypothese was gedeeltelijk juist. De economische gevolgen zijn tekorten, armoede, mislukken van de oogst, honger. Maar de gevolgen kunnen ook positief zijn. Want doordat er tijdens een el niño minder orkanen zijn in Californië, komen er meer toeristen. Dan verdient de bevolking van Californië weer meer. 5. Onze hypothese was juist. Er is niets te doen tegen een el niño zelf, maar er kunnen wel voorzorgsmaatregelen genomen worden. 6. Onze hypothese was niet juist. Er ontstaat elk jaar rond de kerst een el niño. Als deze niet zo sterk is, merken we daar in de wereld niets van. Als deze wel sterk is, merken we dat wel, zoals in 1997/1998. Extra: - Onze hypothese was juist. La niña is de tegenhanger van el niño en ontstaat na een el niño. - Onze hypothese was juist. La niña brengt precies tegenovergestelde gevolgen met zich mee, dan de gevolgen van de voorgaande el niño. - Onze hypothese was juist. Ook la niña heeft invloed op het weer in Nederland. Net als bij de el niño is deze ook gering. Het gevolg voor la niña in Nederland is meer kans op droogte. Pagina 11 van 11

Profielwerkstuk Aardrijkskunde El Ni

Profielwerkstuk Aardrijkskunde El Ni Profielwerkstuk Aardrijkskunde El Ni Profielwerkstuk door een scholier 3597 woorden 16 maart 2004 o 6,7 93 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoud Deelvraag 1: Hoe ontstaat El Niño en wat is La Niña?

Nadere informatie

7,3. Werkstuk door een scholier 2946 woorden 25 augustus keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Wat voor een verschijnsel is el Niño?

7,3. Werkstuk door een scholier 2946 woorden 25 augustus keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Wat voor een verschijnsel is el Niño? Werkstuk door een scholier 2946 woorden 25 augustus 2002 7,3 133 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Wat voor een verschijnsel is el Niño? De laatste paar jaren is el Niño steeds bekender geworden door

Nadere informatie

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen.

Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen. Samenvatting door Annique 1350 woorden 16 mei 2015 7,3 333 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Klimaten Paragraaf 2.2 Weer en klimaat Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het

Nadere informatie

5,8. Werkstuk door een scholier 4209 woorden 27 juni keer beoordeeld. Aardrijkskunde

5,8. Werkstuk door een scholier 4209 woorden 27 juni keer beoordeeld. Aardrijkskunde Werkstuk door een scholier 4209 woorden 27 juni 2007 5,8 46 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde GPO over El Niño en La Niña 1.1 Inleiding Ons klimaat is hot. Iedereen heeft het erover. Van school tot aan

Nadere informatie

1 Kun je aan planten zien wat je aan moet?

1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? 1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? Hoofdstuk 1 Les 1 Zoek het op Bij de evenaar staat de zon hoog. Het is er warm en daardoor verdampt het water. Die warme damp stijgt op en koelt af: dan gaat

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting door een scholier 1392 woorden 15 januari 2014 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs AARDRIJKSKUNDE PW 4.1 T/M 4.6 H 4 1 *Reliëfkaart:

Nadere informatie

Hoe komt het dat er moesson is in Bangladesh?

Hoe komt het dat er moesson is in Bangladesh? Moesson Hoe komt het dat er moesson is in Bangladesh? Sanne Sas - 19 april 2017 MOESSON - H2A 1 Voorwoord Wat is moesson? Wat doet het? Wanneer is het aanwezig? Waardoor wordt het veroorzaakt? Wat zijn

Nadere informatie

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door J. 181 woorden 13 januari 2016 6,1 48 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra 2.1 Klimaten A Waardoor is het bij de evenaar warm? In bron

Nadere informatie

Thema 5 Weer en klimaat

Thema 5 Weer en klimaat Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 5 Weer en klimaat Samenvatting Wordt het warm vandaag? De stralen van de zon zorgen voor warmte op aarde. De zon geeft niet altijd dezelfde temperatuur. Doordat

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8

Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8 Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8 Samenvatting door Anouk 747 woorden 19 januari 2018 6,3 7 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand H.2 Klimaat 1 De stralingsbalans van de aarde

Nadere informatie

Klimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/

Nadere informatie

Droogte en honger in Afrika

Droogte en honger in Afrika Droogte en honger in Afrika Ik ben bang. Als het de komende week niet regent, mislukt de oogst. Dan verlies ik mijn boerderij, zegt boer Pieter Uys in Zuid-Afrika. Mijn drie broers, mijn twee zussen, mijn

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Weer en Klimaat hoofdstuk 3

Samenvatting Aardrijkskunde Weer en Klimaat hoofdstuk 3 Samenvatting Aardrijkskunde Weer en Klimaat hoofdstuk 3 Samenvatting door Jordan 595 woorden 14 december 2017 5,5 2 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdstuk 3 Aardrijkskunde Weer en klimaat in de VS

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect

Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 1310 woorden 20 juni 2006 6,2 45 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het Broeikaseffect Inhoudsopgave Inleiding 1.0 Wat is het broeikaseffect?

Nadere informatie

EL NIÑO EN HET JAARGETIJDE

EL NIÑO EN HET JAARGETIJDE Afbeelding A1 Gebieden El Niño. EL NIÑO EN HET JAARGETIJDE Groepsleden Myron Caasenbrood August Coenders Jitse Ickenroth Aaron Saam Docent Dhr. Afman Module 3 Biosfeer Weblog anwmaja.wordpress.com Inleverdatum

Nadere informatie

Aardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar.

Aardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar. Samenvatting door S. 1016 woorden 28 februari 2016 6,2 47 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde samenvatting H2: Nadeel tropische klimaten: het vocht, en de insecten/ziektes.

Nadere informatie

Soms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen.

Soms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen. Samenvatting door een scholier 1790 woorden 1 juni 2016 7,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 2: KLIMATEN 2.1 Klimaten Waardoor is het niet

Nadere informatie

Praktische opdracht Economie Broeikaseffect

Praktische opdracht Economie Broeikaseffect Praktische opdracht Economie Broeikaseffect Praktische-opdracht door S. 1631 woorden 7 april 2015 4 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie Praktische economie De economische kijk op het broeikaseffect.

Nadere informatie

Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat

Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:02 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 3, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 11, 12, 12, 13, 13, 14, 14, 15, 16, 17, 18, 19,

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1.1 1.2 en 4.1 4.2 Samenvatting door een scholier 1402 woorden 5 december 2017 7 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Aardrijkskunde toetsweek 1

Nadere informatie

Werkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat

Werkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat Werkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat 5.1 Wordt het warm vandaag Lees het verhaal Wat is het weer? Kijk naar de boom Kijk naar de muts en de wanten Wat denk jij? Is het koud? In de zomer is het warm In

Nadere informatie

Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat

Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat Antwoorden Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: dinsdag 31 januari 2017 Tijd: 11:02 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 3, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 11, 12, 12, 13, 13, 14, 14, 15,

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 122 woorden 17 juni 2016 6, 75 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Samenvatting aardrijkskunde H2 2.1 Het weer: beschrijft

Nadere informatie

Werkblad:weersverwachtingen

Werkblad:weersverwachtingen Weersverwachtingen Radio, tv en internet geven elke dag de weersverwachting. Maar hoe maken weerdeskundigen deze verwachting, en kun je dat niet zelf ook? Je meet een aantal weergegevens en maakt zelf

Nadere informatie

Hoe komen de verschillende klimaten op Aarde tot stand?

Hoe komen de verschillende klimaten op Aarde tot stand? Klimaat Wat is klimaat? Klimaat is de gemiddelde toestand van het weer over een langere periode op een bepaalde plaats. Veel meteorologische instituten hanteren een periode van 30 jaar voor de berekening

Nadere informatie

Welke soort winden en zeestromen speelden een rol bij de historische vaarroutes van de schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie?

Welke soort winden en zeestromen speelden een rol bij de historische vaarroutes van de schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie? Praktische opdracht Aardrijkskunde In hoeverre wordt bij de zeilvaart over de oceaan rekening gehouden met het vaste luchtcirculatiesysteem van de aarde en de zeestromen? Praktische-opdracht door een scholier

Nadere informatie

Opdrachten bovenbouw hv

Opdrachten bovenbouw hv Opdrachten bovenbouw hv Dit is de laatste actuele lesopener van dit jaar. Deze keer kiezen we voor een quiz over weer, klimaat en klimaatverandering, waarin je jouw kennis kunt meten met andere leerlingen

Nadere informatie

Lees de tekst hieronder. Er staan geen leestekens: geen hoofdletters, geen punten en geen komma s in het verhaal.

Lees de tekst hieronder. Er staan geen leestekens: geen hoofdletters, geen punten en geen komma s in het verhaal. OEFENBLAD 1/6 2.2 Leestekens Lees de tekst hieronder. Er staan geen leestekens: geen hoofdletters, geen punten en geen komma s in het verhaal. Plaats leestekens. Schrijf elke zin op een nieuwe regel. Let

Nadere informatie

Opdrachten bij Weer en klimaat. (Tekstboek en de ELO) 3.1.1. Temperatuurverschillen op aarde.

Opdrachten bij Weer en klimaat. (Tekstboek en de ELO) 3.1.1. Temperatuurverschillen op aarde. Opdrachten bij Weer en klimaat. (Tekstboek en de ELO) 3.1.1. Temperatuurverschillen op aarde. 1-Maak een begrippenlijst van de rood gedrukte begrippen. 2-Wat zijn de drie elementen van weer en klimaat?

Nadere informatie

PERIODESCHRIFT AARDRIJKSKUNDE EUROPA EN DE WERELD

PERIODESCHRIFT AARDRIJKSKUNDE EUROPA EN DE WERELD PERIODESCHRIFT AARDRIJKSKUNDE EUROPA EN DE WERELD HET KLIMAAT Het klimaat is, zo luidt de officiële definitie, het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar. Dat wil zeggen dat het klimaat in een bepaald

Nadere informatie

inhoudsopgave voorwoord Blz. 2 inleiding Blz. 3 hoofdstukken Blz. 4 nawoord Blz. 11 bibliografie Blz. 12

inhoudsopgave voorwoord Blz. 2 inleiding Blz. 3 hoofdstukken Blz. 4 nawoord Blz. 11 bibliografie Blz. 12 Het weer Ruben 6B inhoudsopgave voorwoord Blz. 2 inleiding Blz. 3 hoofdstukken Blz. 4 Temperatuur blz. 4 De seizoenen blz. 5 Wind + windkracht blz. 6 Wolken blz. 7 Neerslag blz. 9 nawoord Blz. 11 bibliografie

Nadere informatie

Een les met WOW - Temperatuur

Een les met WOW - Temperatuur Een les met WOW - Temperatuur Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze les is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het

Nadere informatie

2 Landschapszones op aarde SO 1

2 Landschapszones op aarde SO 1 Aardrijkskunde 1 havo/vwo 2 Landschapszones op aarde SO 1 Deze toets bestaat uit tien vragen: open vragen en meerkeuzevragen. Ook zijn er vragen waarbij de atlas (Grote Bosatlas, editie 54) nodig is. Bij

Nadere informatie

Manieren om een weersverwachting te maken Een weersverwachting kun je op verschillende manieren maken. Hieronder staan drie voorbeelden.

Manieren om een weersverwachting te maken Een weersverwachting kun je op verschillende manieren maken. Hieronder staan drie voorbeelden. Weersverwachtingen Radio, tv en internet geven elke dag de weersverwachting. Maar hoe maken weerdeskundigen deze verwachting, en kun je dat niet zelf ook? Je meet een aantal weergegevens en maakt zelf

Nadere informatie

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en

Nadere informatie

INHOUD. Inleiding Aardbevingen Bergen Bosbranden Koraal Lawines Meteorieten Onweer...

INHOUD. Inleiding Aardbevingen Bergen Bosbranden Koraal Lawines Meteorieten Onweer... INHOUD Inleiding...6 1 Aardbevingen...8 2 Bergen... 10 3 Bosbranden... 12 4 Koraal... 14 5 Lawines... 16 6 Meteorieten... 18 7 Onweer... 20 8 Opwarming van de aarde... 22 9 Orkanen... 24 10 Overstromingen...

Nadere informatie

Een les met WOW - Temperatuur

Een les met WOW - Temperatuur Een les met WOW - Temperatuur Weather Observations Website VMBO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het

Nadere informatie

Wat is Meteorologie?

Wat is Meteorologie? Meteorologie Niek van Andel www.alweeronline.nl Wat is Meteorologie? Latijn: Meteorologia Grieks: Meteorologos metewros (hoog in de lucht) logos (leer van) Leer van iets, hoog in de lucht (abstract) 1

Nadere informatie

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw KLIMAATVERANDERING 20e eeuw Vraag De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met 0.2-0.5 C 0.6-0.9 C Antwoord De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met

Nadere informatie

INHOUD 1 WAAR LIGT HET? 2 WAAR KOMT HET VANDAAN? 3 EUROPA

INHOUD 1 WAAR LIGT HET? 2 WAAR KOMT HET VANDAAN? 3 EUROPA INHOUD 1 WAAR LIGT HET? Hoe ziet de aarde eruit? 6-7 Hoe vind je de weg op aarde? 8-9 Afstanden 10-11 De zes continenten 12-13 Oceanen en zeeën 14-15 Waar leven walvissen en haaien? 16-17 De grootste rivieren

Nadere informatie

6,2. Werkstuk door een scholier 1474 woorden 7 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde

6,2. Werkstuk door een scholier 1474 woorden 7 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde Werkstuk door een scholier 1474 woorden 7 mei 2006 6,2 123 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inhoudsopgave 1. Inleiding. 3 2. Vergelijking van inwoners. 4,5 3. De culturen. 6 3.1 De taal. 6 3.2 De eetgewoonten.

Nadere informatie

Leren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5

Leren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5 Leren voor de biologietoets Groep 8 Hoofdstuk 5 Weer of geen weer 1 Het weerbericht Het weer kan in Nederland elke dag anders zijn. Daarom luisteren en kijken wij vaak naar weerberichten op de radio en

Nadere informatie

Weer en klimaat. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Weer en klimaat. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/87209 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vwo 2008-I

Eindexamen aardrijkskunde vwo 2008-I Actieve aarde Opgave 7 De Zuidwalvulkaan Gebruik de bronnen 9 tot en met 11 van het bronnenboekje. 1p 25 Welke atlaskaart geeft het breukensysteem waarmee de ligging van de Zuidwalvulkaan is verbonden

Nadere informatie

Een les met WOW - Neerslag

Een les met WOW - Neerslag Een les met WOW - Neerslag Weather Observations Website VMBO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het

Nadere informatie

De Noordzee HET ONTSTAAN

De Noordzee HET ONTSTAAN De Noordzee De Noordzee is de zee tussen Noorwegen, Groot-Brittannië, Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en Denemarken. De Noordzee is een ondiepe (30-200 m) randzee van de Atlantische oceaan met

Nadere informatie

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade Chris Oxlade Chris Oxlade Anita Ganeri Anita Ganeri Boeken in deze serie e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 e-book: 978-94-6175-822-4 gebonden versie: 978-94-6175-285-7 e-book:

Nadere informatie

Weerkaarten VS vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82687

Weerkaarten VS vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82687 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 oktober 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/82687 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs

Nadere informatie

Opdrachten bij Weer en klimaat. (Tekstboek en de ELO) 3.1.1. Temperatuurverschillen op aarde.

Opdrachten bij Weer en klimaat. (Tekstboek en de ELO) 3.1.1. Temperatuurverschillen op aarde. Opdrachten bij Weer en klimaat. (Tekstboek en de ELO) 3.1.1. Temperatuurverschillen op aarde. 1-Maak een begrippenlijst van de rood gedrukte begrippen. 2-Wat zijn de drie elementen van weer en klimaat?

Nadere informatie

Een les met WOW - Luchtdruk

Een les met WOW - Luchtdruk Een les met WOW - Luchtdruk Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van

Nadere informatie

Inhoud 1. Wat voor weer wordt het? 3 2. Het weerbericht 4 3. Temperatuur 5 4. Wind 5. Neerslag 6. Bewolking Filmpje Pluskaarten Bronnen 17

Inhoud 1. Wat voor weer wordt het? 3 2. Het weerbericht 4 3. Temperatuur 5 4. Wind 5. Neerslag 6. Bewolking Filmpje Pluskaarten Bronnen 17 Het weer Inhoud. Wat voor weer wordt het? 3 2. Het weerbericht 4 3. Temperatuur 5 4. Wind 7 5. Neerslag 9 6. Bewolking 2 7. Filmpje 4 Pluskaarten 5 Bronnen 7 Colofon en voorwaarden 8 . Wat voor weer wordt

Nadere informatie

Het soort weer dat een land tijdens een lange periode heeft. Gebied in de wereld waar het klimaat overal hetzelfde is.

Het soort weer dat een land tijdens een lange periode heeft. Gebied in de wereld waar het klimaat overal hetzelfde is. Meander Samenvatting groep 6 Thema 4 Streken en klimaten Samenvatting Klimaatgebieden De aarde kun je verdelen in gebieden met verschillende klimaten. Nederland heeft een zeeklimaat. Dat is een gematigd

Nadere informatie

5,8. Samenvatting door een scholier 2061 woorden 23 oktober keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Buitenland - vmbo/t/havo klas 1 - Hoofdstuk 1

5,8. Samenvatting door een scholier 2061 woorden 23 oktober keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Buitenland - vmbo/t/havo klas 1 - Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 2061 woorden 23 oktober 2010 5,8 129 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Buitenland - vmbo/t/havo klas 1 - Hoofdstuk 1 1.2 Bevolkingsspreiding: de manier

Nadere informatie

Een les met WOW - Luchtdruk

Een les met WOW - Luchtdruk Een les met WOW - Luchtdruk Weather Observations Website VMBO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het

Nadere informatie

4vwo les1. 4vwo les1. Hoofdstuk 1 Extern systeem en klimaatzones Paragraaf 1 t/m 4

4vwo les1. 4vwo les1. Hoofdstuk 1 Extern systeem en klimaatzones Paragraaf 1 t/m 4 4vwo les1 4vwo les1 - Leerlingenlijst controleren - De onderwerpen dit jaar - De opzet van het boek en werkboek (o.a. BOX en CHECK IT OUT opdrachten) - Knipbladen - Werkoverzichten - intro hoofdstuk 1

Nadere informatie

Praktische opdracht Aardrijkskunde Landschapszones

Praktische opdracht Aardrijkskunde Landschapszones Praktische opdracht Aardrijkskunde Landschap Praktische-opdracht door een scholier 2835 woorden 20 juli 2012 5,8 112 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding De wereld. Heel veel natuurlijke elementen

Nadere informatie

Tornado en orkaan hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Tornado en orkaan hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/76067 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 3.1 t/m 3.4

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 3.1 t/m 3.4 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 3.1 t/m 3.4 Samenvatting door een scholier 1914 woorden 11 april 2011 7,8 9 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra 3.1 Wat is een verklarende aardrijkskundige

Nadere informatie

Een les met WOW - Neerslag

Een les met WOW - Neerslag Een les met WOW - Neerslag Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van

Nadere informatie

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief Watersysteem Droge voeten en schoon water www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Droge voeten en schoon water Waterschappen zorgen ervoor dat jij en ik droge

Nadere informatie

INDONESIË. Natuurlijke en landschappelijke kenmerken

INDONESIË. Natuurlijke en landschappelijke kenmerken INDONESIË Natuurlijke en landschappelijke kenmerken Structuur [1/2] De kandidaat kan gebiedskenmerken van een ontwikkelingsland beschrijven en analyseren. Het betreft: a. sociaal-geografische en fysisch-geografische

Nadere informatie

De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!

De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even

Nadere informatie

5,9. Werkstuk door een scholier 5082 woorden 22 augustus keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Voorwoord

5,9. Werkstuk door een scholier 5082 woorden 22 augustus keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Voorwoord Werkstuk door een scholier 5082 woorden 22 augustus 2005 5,9 33 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Voorwoord Ik heb 'El Niño' gekozen, omdat ik erg geïnteresseerd was in natuurverschijnselen. Ik wist wel

Nadere informatie

6,5. Werkstuk door Een scholier 2067 woorden 31 maart keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Hoofdvraag en deelvragen

6,5. Werkstuk door Een scholier 2067 woorden 31 maart keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Hoofdvraag en deelvragen Werkstuk door Een scholier 2067 woorden 31 maart 2004 6,5 179 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdvraag en deelvragen Hoofdvraag: Wat is het gezicht van Noord-Europa als je kijkt naar natuurlijke factoren

Nadere informatie

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt.

Opdracht 1 en 2. Voorbeeld: Deze toets is dat wel moeilijk; maar het toen is erg belangrijk dat je laat hondje zien wat je kunt. leestoets Opdracht 1 en 2 In de volgende teksten staan heel wat woorden te veel. Dat komt doordat er iets fout is gelopen bij het printen van de teksten: er zat een virus op de computer en daardoor zijn

Nadere informatie

Zwart Afrika. Oorspronkelijke bevolking: donkere huidskleur

Zwart Afrika. Oorspronkelijke bevolking: donkere huidskleur Zwart Afrika Wereldzone: ZWART-AFRIKA Vegetatie Zwart-Afrika Oorspronkelijke bevolking: donkere huidskleur Klimatogram Antalaha, Madagaskar Klimatogram Limpopo, Zuid-Afrika Zwart-Afrika (het gedeelte van

Nadere informatie

Het begin van de winter

Het begin van de winter WINTER 21 december WINTER 2 Het begin van de winter Vanaf 21 juni worden de dagen weer langzaam korter. De zomer duurt tot 22 of 23 september. Dan zijn de dag en de nacht overal even lang. Met andere woorden:

Nadere informatie

6,1. Werkstuk door een scholier 2176 woorden 28 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde

6,1. Werkstuk door een scholier 2176 woorden 28 mei keer beoordeeld. Aardrijkskunde Werkstuk door een scholier 2176 woorden 28 mei 2002 6,1 98 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Wat is het weer precies? Als je naar buiten kijkt dan gebeurt er wel iets met de lucht. Het regent, sneeuwt

Nadere informatie

De super El Nino

De super El Nino De super El Nino 2015-2016 Jan Stel* & Hans Pirlet** * Janstel@skynet.be ** Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) Gemiddeld om de 3-4 jaar horen we erover. Dan berichten de media over het weerfenomeen El

Nadere informatie

Het weer: docentenblad

Het weer: docentenblad Het weer: docentenblad Over weerstations Overal in de wereld zijn weerstations te vinden. Daar wordt op eenzelfde manier en met dezelfde instrumenten, namelijk volgens eisen van de Wereld Meteorologische

Nadere informatie

Potplanten en jonge planten 2007

Potplanten en jonge planten 2007 Importnota Potplanten en jonge planten 2007 HBAG Bloemen en Planten Aalsmeer, oktober 2008 Jan Lanning Monique Sassen Inleiding Het HBAG Bloemen en Planten heeft op basis van het meest recente AIPH-Union

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Nieuw-Zeeland

Werkstuk Aardrijkskunde Nieuw-Zeeland Werkstuk Aardrijkskunde Nieuw-Zeeland Werkstuk door een scholier 1094 woorden 13 februari 2006 4,9 106 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Nieuw Zeeland Inhoudsopgave Inleiding Nieuw Zeeland Algemene dingen

Nadere informatie

Werkstuk ANW Weersvoorspelling

Werkstuk ANW Weersvoorspelling Werkstuk ANW Weersvoorspelling Werkstuk door een scholier 1543 woorden 24 december 2004 6,7 72 keer beoordeeld Vak ANW Weersvoorspelling/Weerbericht Wat zijn weersvoorspellingen? Weerberichten zijn geen

Nadere informatie

Ik ben de Bloem! De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Het MILIEU 5 6 GROEP

Ik ben de Bloem! De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Het MILIEU 5 6 GROEP Het MILIEU Ik ben de Bloem! De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Hé

Nadere informatie

Het weer hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/63740

Het weer hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/63740 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 06 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63740 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

VERANDEREN VAN KLIMAAT?

VERANDEREN VAN KLIMAAT? VERANDEREN VAN KLIMAAT? Tropisch klimaat, gematigd klimaat, klimaatopwarming, klimaatfactoren...misschien heb je al gehoord van deze uitdrukkingen. Maar weet je wat ze echt betekenen? Nova, wat bedoelen

Nadere informatie

Nigeria. 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria

Nigeria. 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria Nigeria 1. Bevolking en welvaart in Nigeria 2. Voedselvoorziening in Nigeria 3. Nigeria in de wereldeconomie 4. Gezond in Nigeria Marèl Smit & Anne Jekel H3T3 1.Bevolking en welvaart in Nigeria Nigeria

Nadere informatie

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46

Nadere informatie

1 De tropische regenwouden liggen.. de evenaar. 2 Nederland ligt.de evenaar. 3 Het Amazone gebied ligt. de evenaar.

1 De tropische regenwouden liggen.. de evenaar. 2 Nederland ligt.de evenaar. 3 Het Amazone gebied ligt. de evenaar. Lees de uitleg over het regenwoud. Ik ga op bezoek in het Amazone gebied, dat is een groot tropisch regenwoud. Zie je de rode lijn? Dat is de evenaar. Zie je de donker-groene kleur? Dat zijn tropische

Nadere informatie

Les 5: Factoren van weer en klimaat

Les 5: Factoren van weer en klimaat Les 5: Factoren van weer en klimaat 1 De stand van de zon 1.1 seizoen Zoek de januari- en julitemperatuur van de volgende steden op. AW weerstation (plaats) temperatuur januari temperatuur juli Stockholm...

Nadere informatie

1. LESBEGIN. 2. Lesuitwerking De verschillende klimaten de Europese kaart situeren. LESDOELEN LEERINHOUD WERKVORMEN/ MEDIA/ORGANISATIE TIJD

1. LESBEGIN. 2. Lesuitwerking De verschillende klimaten de Europese kaart situeren. LESDOELEN LEERINHOUD WERKVORMEN/ MEDIA/ORGANISATIE TIJD 1. LESBEGIN 2. Lesuitwerking De verschillende klimaten de Europese kaart situeren. Onderwijsleergesprek 2 III. Factoren van weer en klimaat. 1. De temperatuur verschilt volgens het seizoen. - 21 juni staat

Nadere informatie

Wordt de klimaatsverandering veroorzaakt door de mens, of is het een natuurlijk proces?

Wordt de klimaatsverandering veroorzaakt door de mens, of is het een natuurlijk proces? Werkstuk door een scholier 1718 woorden 9 februari 2009 5,3 20 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding. De aarde warmt op. Daarover gaat deze praktische eindopdracht van ANW. Dit verslag gaat over klimaatverandering.

Nadere informatie

De algemene luchtcirculatie

De algemene luchtcirculatie De algemene luchtcirculatie De Aarde wordt niet gelijkmatig opgewarmd door de Zon. Bij de polen is het het hele jaar beduidend kouder dan aan de evenaar. Er is dus een effect van de breedteligging op de

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1, les 1,2,3

Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1, les 1,2,3 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1, les 1,2,3 Samenvatting door M. 941 woorden 8 oktober 2012 6 113 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Paragraaf 1, Regio in beeld: Zuid-Afrika Hoogteligging

Nadere informatie

4 Dodelijke vloedgolf

4 Dodelijke vloedgolf 4 Dodelijke vloedgolf 1 a voor de kust van Sumatra b 9.0 c zeer catastrofaal d doordat de zeebodem werd opgetild en weer neergegooid e omdat de golven op zee niet erg hoog waren 2 a De zeebodem remt het

Nadere informatie

2. Algemene circulatie

2. Algemene circulatie 2. Algemene circulatie 2.1 Inleiding De atmosfeer is voortdurend in beweging. Op het eerste gezicht lijkt dat bewegingspatroon een totale chaos, maar toch blijkt het te voldoen aan bepaalde regels. Beweging

Nadere informatie

Naam: WATER. pagina 1 van 8

Naam: WATER. pagina 1 van 8 Naam: WATER Geen leven zonder water Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te

Nadere informatie

Woordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1

Woordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1 Woordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1 de berg Is een hoog stuk land. Soms ligt er sneeuw bovenop. de top Het hoogste stukje van de berg. Hoger kun je niet klimmen. de beek Dit is een

Nadere informatie

Tentamen Inleiding Atmosfeer 3 mei 2016 UITWERKINGEN TENTAMEN INLEIDING ATMOSFEER. 3 mei 2016, 13:30-16:30 uur

Tentamen Inleiding Atmosfeer 3 mei 2016 UITWERKINGEN TENTAMEN INLEIDING ATMOSFEER. 3 mei 2016, 13:30-16:30 uur UITWERKINGEN TENTAMEN INLEIDING ATMOSFEER 3 mei 2016, 13:30-16:30 uur 2 a. Gebruik De barometrische hoogteformule: p(z) = p 0 e (gm dz R T) Punt A: 50 10 3 = 101 10 3 (9.81 28.96 z 831 273.15 e ) geeft

Nadere informatie

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK

Meander. Aardrijkskunde WERKBOEK 6 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK 6 Meander Aardrijkskunde WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Carla Wiechers Leerlijnen: Mark van Heck Auteurs: Marc ter Horst, Meie Kiel, Dianne Manders, Jacques van der Pijl

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Klimaatverandering

Werkstuk Aardrijkskunde Klimaatverandering Werkstuk Aardrijkskunde Klimaatverandering Werkstuk door een scholier 2433 woorden 25 april 2004 6,5 277 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 1. Veranderend klimaat De afgelopen jaren is het klimaat vaak

Nadere informatie

Storm in het nieuws!

Storm in het nieuws! Kopieerblad 1 Storm in het nieuws! Storm in het nieuws! Wat weet je over de storm die heeft plaatsgevonden? Waar heeft de storm plaatsgevonden? Duid dit aan op de wereldkaart. Voeg hier eventueel een artikel

Nadere informatie

8 4 Streken en klimaten

8 4 Streken en klimaten Lees het verhaal van de woestijnen en maak de opdracht. Een woestijn is droog, heel droog. Er valt heel weinig regen. De grond is droog. Het is te droog voor veel planten. Er wonen weinig mensen. Soms

Nadere informatie

Centrale vraagstelling Hoe organiseer je een expeditie naar de Zuidpool om het hitterecord van 55 miljoen jaar geleden te kunnen onderzoeken?

Centrale vraagstelling Hoe organiseer je een expeditie naar de Zuidpool om het hitterecord van 55 miljoen jaar geleden te kunnen onderzoeken? Pagina 1: Opdracht: Op expeditie naar de Zuidpool Leerlingenblad Introductie Je kruipt in de huid van een paleoklimaatonderzoeker die geïnteresseerd is in de warme tijdsperiode van ongeveer 55 miljoen

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde oud progr vwo 2010 - I

Eindexamen aardrijkskunde oud progr vwo 2010 - I Actieve aarde Opgave 7 Platentektoniek en klimaat Bestudeer bron 1 die bij deze opgave hoort. 1p 25 Welke atlaskaart moet je gebruiken om inzicht te krijgen in de plaattektonische bewegingen vanaf het

Nadere informatie

We hebben zeer waarschijnlijk al een (kleine) klimaatverandering meegemaakt!

We hebben zeer waarschijnlijk al een (kleine) klimaatverandering meegemaakt! We hebben zeer waarschijnlijk al een (kleine) klimaatverandering meegemaakt! 15-16 oktober 1987, windstoten tot 220 km/h, grote schade 2004, bijna 1400 tornado s december (!!) 2001, Faxai, 879 mbar 27

Nadere informatie

Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk

Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk De kust is (niet) veilig! De dijk aan de kust van Petten ziet er zo sterk en krachtig uit, maar toch is hij niet

Nadere informatie

De impact van El Niño op de palmolieprijs

De impact van El Niño op de palmolieprijs De impact van El Niño op de palmolieprijs 12/10/2015 El Niño zou wel eens een belangrijke impact kunnen hebben op de evolutie van de palmolieprijs. In dit artikel gaan we vooreerst wat dieper in op het

Nadere informatie