Overheidsopdrachten: aandachtspunten in het licht van de rechtspraak van het Hof van Justitie Wim Rasschaert Advocaat
Voorafgaand Bevoegdheid Hof van Justitie Belang van het Europese overheidsopdrachtenrecht en van de rechtspraak van het Hof van Justitie in onze actuele Belgische rechtsorde Rechtstreekse toepassing van het gemeenschapsrecht Voorrang van het gemeenschapsrecht op het nationale recht Aansprakelijkheid van de lidstaten voor schending van het gemeenschapsrecht
I. 1. Bevoegdheid van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen = de communautaire rechtsprekende instelling Bestaat uit drie rechterlijke instanties: het Hof van Justitie, het Gerecht van eerste aanleg en het Gerecht voor ambtenarenzaken; Voornaamste taak: toetsen van de wettigheid van communautaire handelingen en het verzekeren van een uniforme uitlegging en toepassing van het gemeenschapsrecht;
I. 2. Het Hof van Justitie Welbepaalde rechtsprekende bevoegdheden: de prejudiciële verwijzing door gewone (nationale rechters) bvb. naar verenigbaarheid nationale wetgeving met gemeenschapsrecht; het beroep wegens niet-nakoming (Commissie); het beroep tot nietigverklaring (VO/RL/B); de hogere voorziening; het heronderzoek (Ger 1 e A / Ger. Ambtenarenzaken)
3. Het Gerecht van eerste aanleg Bevoegd om kennis te nemen van: rechtstreekse beroepen, ingesteld door natuurlijke of rechtspersonen tegen handelingen van de gemeenschapsinstellingen of tegen het nalaten, van deze instellingen om een besluit te nemen I. beroepen, ingesteld door lidstaten tegen de Commissie; beroepen, ingesteld door de lidstaten tegen de Raad betreffende de handelingen op het gebied van staatssteun, handelspolitieke beschermingsmaatregelen («dumping») en besluiten waarmee de Raad uitvoeringsbevoegdheden uitoefent; beroepen tot vergoeding van schade, veroorzaakt door de gemeenschapsinstellingen of hun personeelsleden; beroepen die zijn gebaseerd op door de Gemeenschappen gesloten overeenkomsten, die het Gerecht uitdrukkelijk bevoegd verklaren; beroepen op het gebied van het communautaire merkenrecht hogere voorzieningen, beperkt tot rechtsvragen, tegen de beslissingen van het Gerecht voor Ambtenarenzaken.
I. 4. Europese Richtlijnen inzake overheidsopdrachten 2 belangrijke richtlijnen die op 31 maart 2004 werden aangenomen door het Europees Parlement en de Raad: Richtlijn 2004/17/EG houdende coördinatie van de procedures voor het plaatsen van opdrachten in de sectoren water en energievoorziening, vervoer en postdiensten Richtlijn 2004/18/EG betreffende de coördinatie van de procedures voor het plaatsen van overheidsopdrachten voor werken, leveringen en diensten.
I. 5. Europese Mededelingen Mededeling van de Europese Commissie over de toepassing van Gemeenschapsrecht inzake overheidsopdrachten en concessieovereenkomsten op geïnstitutionaliseerde PPS, (2007/C 6661, 5 februari 2008) Interpretatieve mededeling van de Europese Commissie over de Gemeenschapswetgeving die van toepassing is op het plaatsen van opdrachten die niet of slechts gedeeltelijk onder de richtlijnen inzake overheidsopdrachten vallen (2006/C179/02, 1 augustus 2006)
De rechtspraak van het Hof van Justitie: selectie
Problematiek van de opdrachten die niet of slechts gedeeltelijk onder de overheidsopdrachtenrichtlijnen vallen
Schetsen problematiek Sommige opdrachten vallen geheel of gedeeltelijk buiten werkingssfeer overheidsopdrachtenrichtlijnen: Opdrachten beneden de Europese aanbestedingsdrempels Opdrachten die niet-prioritaire diensten betreffen (zgn.b-diensten) Concessies voor openbare diensten Opdrachten betreffende ontwikkeling en productie van televisieprogramma s.
I. Opdrachten beneden de Europese aanbestedingsdrempels
Beschikking van 3 december 2001 zaak C-59/00 Bent Mousten Vestergaard Arrest van 14 Juni 2007 - zaak C- 6/05 Medipac Kzantzidis Arrest van 21 februari 2008 zaak C- 412/04 Europese commissie t/ Italië
Het enkele feit dat de gemeenschapswetgever heeft gemeend dat de bijzondere en strenge procedures van die richtlijnen niet geschikt zijn wanneer het gaat om opdrachten van geringe waarde, betekent echter niet dat deze van de toepassing van het gemeenschapsrecht zijn uitgesloten. Ook indien bepaalde overeenkomsten van de werkingsfeer van de overheidsopdrachtenrichtlijnen zijn uitgesloten, zijn de aanbestedende diensten die deze overeenkomsten sluiten, niettemin gehouden om de fundamentele regels van het Verdrag in acht te nemen
Hieruit volgt dat, ondanks het feit dat een opdracht voor de uitvoering van werken onder de in richtlijn 93/37 vastgestelde drempelwaarde blijft en dus niet onder de werkingssfeer van deze richtlijn valt, de wettigheid van een clausule in het bestek voor deze opdracht moet worden beoordeeld in het licht van de fundamentele regels van het Verdrag, waarvan het in artikel 28 van het Verdrag genoemde vrij verkeer van goederen deel uitmaakt. De aanbestedende overheden die opdrachten gunnen die niet onder de werking van de Europese richtlijnen vallen, zijn niettemin verplicht zich te houden aan de algemene beginselen van het gemeenschapsrecht, zoals het beginsel van gelijke behandeling en de daaruit voortvloeiende verplichting tot transparantie.
De op deze overheidsinstantie rustende transparantieverplichting houdt in dat aan elke potentiële inschrijver een passende mate van openbaarheid wordt gewaarborgd die de dienstenmarkt voor mededinging openstelt en een toetsing van de aanbestedingsprocedures op onpartijdigheid mogelijk maakt.
Het volstrekt ontbreken van een oproep tot mededinging bij de gunning van een overheidsopdracht voor dienstverlening zoals die in het hoofdgeding, is in beginsel niet in overeenstemming met de vereisten van de artikelen 43 EG (vrijheid vestiging binnen EG) en 49EG (vrijheid verrichten diensten binnen EG) en evenmin met de beginselen van gelijke behandeling, non-discriminatie en transparantie.
De gemeenschapswetgever heeft er uitdrukkelijk en principieel voor gekozen om opdrachten die beneden een bepaalde drempel blijven, van de door hem ingevoerde openbaarmakingregeling uit te sluiten. Voor deze opdrachten heeft hij er dus geen enkele specifieke verplichting opgelegd. Wanneer evenwel vaststaat dat een dergelijke opdracht een bepaald grensoverschrijdend belang vertoont, levert de gunning van deze opdracht aan een in de lidstaat van de aanbestedende dienst gevestigde onderneming, zonder dat er sprake is van enige transparantie, een ongelijke behandeling op ten nadele van de in een andere lidstaat gevestigde ondernemingen die mogelijkerwijs in deze opdracht geïnteresseerd zijn.
Behoudens objectieve rechtvaardiging vormt een dergelijke ongelijke behandeling, die voornamelijk in het nadeel is van in een andere lidstaat gevestigde ondernemingen, die immers alle worden uitgesloten, een door de artikelen 43EG (vrijheid van vestiging binnen EG) en 49 EG (vrijheid verrichten diensten binnen EG) verboden indirecte discriminatie op grond van nationaliteit.
II. Concessies voor openbare diensten.
Concessies voor openbare diensten zijn uitdrukkelijk uitgesloten uit het werkingsgebied van de overheidsopdrachtenrichtlijn door artikel 17 van RL 2004/18/EG. Vaste rechtspraak van het Hof m.b.t. concessies voor openbare diensten gebaseerd op arrest Telaustria Verlags en Telefonadress van 7 december 2000.
Ook al zijn concessies voor openbare diensten niet onderworpen aan de overheidsopdrachtenrichtlijn, toch moeten de aanbestedende diensten die deze overeenkomsten sluiten, de fundamentele regels van het Verdrag in het algemeen en het verbod van discriminatie op grond van nationaliteit in het bijzonder in acht nemen. Dit verbod houdt onder meer een verplichting tot transparantie in.
Deze op de aanbestede dienst rustende verplichting tot transparantie houdt in, dat aan elke potentiële inschrijver een passende mate van openbaarheid wordt gegarandeerd, zodat de dienstenmarkt voor mededinging wordt geopend en de aanbestedingsprocedures op onpartijdigheid kunnen worden getoetst. Deze basisrechtspraak werd bevestigd o.a. in de zaken: Arrest Coname, dd. 21 juli 2005, C-231/03 Arrest Parking Brixen, 13 oktober 2005, zaak C-458/03 Beschikking Büchhandler Vereinigung, 30 mei 2002, zaak C-358/00
Interpretatieve Mededeling E.C.
Europese Commissie heeft in 2006 een interpretatieve mededeling uitgevaardigd over de Gemeenschapswetgeving die van toepassing is op het plaatsen van opdrachten die niet of slechts gedeeltelijk onder de richtlijnen inzake overheidsopdrachten vallen (E.P. 1.8.2006). In deze interpretatieve mededeling belicht de Commissie hoe zij de rechtspraak van het Hof interpreteert en wijst ze op goede praktijken om de lidstaten te helpen optimaal profijt van de interne markt te trekken
Weging van gunningscriteria en subcriteria
Algemeen Bij aanbesteding moet overheidsopdracht worden gegund aan de inschrijver die de laagste regelmatige offerte heeft ingediend. Hier één gunningscriterium: de prijs Bij offerteaanvraag moet overheidsopdracht worden gegund aan de inschrijver die de voordeligste regelmatige offerte heeft, rekening houdende met de gunningscriteria vermeld in de aankondiging van de opdracht of het bestek.
Principe Artikel 115, tweede lid Koninklijk Besluit van 8 januari 1996: De gunningscriteria moeten worden vermeld in de aankondiging van de opdracht of in het bestek, zo mogelijk in volgorde van afnemend belang; in dit geval wordt die volgorde in het bestek of in de aankondiging vermeld. Zo niet hebben de gunningscriteria dezelfde waarde
Probleem Indien een afnemende volgorde van belang van de gunningscriteria wordt opgesteld en vermeld, beschikken de aanbestedende overheden bij de gunning van de opdracht over een aanzienlijke beoordelingsmarge. In dat geval immers behouden zij de mogelijkheid om bij de beoordeling aan de criteria een bepaald gewicht en dus een relatieve waarde toe te kennen waarvan de inschrijvers niet op de hoogte zijn. Een aanbestedende overheid zou aan één of meer criteria een onverwacht of onvoorzien belang hechten, zelfs na opening van de inschrijvingen, zodat de één of andere inschrijving wordt bevoordeeld.
Daarom heeft artikel 53, lid 2 van de Richtlijn Klassieke Sectoren voor overheidsopdrachten die de Europese drempel hebben bereikt deze situatie opgelost door te bepalen dat indien de overheidsopdracht wordt gegund aan de voordeligste regelmatige inschrijving, de aanbestedende overheid het relatieve gewicht dat hij toekent aan elk van de door hem gekozen gunningscriteria, dient te vermelden in de aankondiging van de opdracht of in het bestek.
Nationaal recht - Wijzigingen Koninklijk Besluit van 12 januari 2006 (in werking getreden op 1 februari 2006): Voor opdrachten die de Europese drempels hebben bereikt moeten de gunningscriteria worden gewogen Ook de gunningscriteria voor de opdrachten gegund middels een onderhandelingsprocedure met bekendmaking die de Europese aanbestedingsdrempel hebben bereikt, moet worden gepondereerd.
Koninklijk Besluit van 23 november 2007 (in werking getreden op 1 februari 2008): De verplichting om de gunningscriteria te wegen is nu ook van toepassing in geval van een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking wanneer het bedrag voor de Europese bekendmaking wordt bereikt en meerdere aannemers, leveranciers of dienstverleners worden geraadpleegd.
Twee relevante zaken Hof van Justitie, 24 november 2005, zaak C-331/04, zaak AIT EAC e.a. Hof van Justitie, arrest van 24 januari 2008, zaak C- 532/06, Consortium Lianakis
Het Hof van Justitie was van oordeel dat het gemeenschapsrecht zich er niet tegen verzet dat een aanbestedingscomité een relatief gewicht toekent aan subelementen van een vooraf vastgesteld gunningscriterium, voor zover dit: Geen wijziging brengt in de in het bestek vastgelegde gunningscriteria voor de opdracht; Geen elementen bevat die, indien zij bij de voorbereiding van de offertes bekend waren geweest, deze voorbereiding hadden kunnen beïnvloeden; Niet is genomen met inaanmerkingneming van elementen die discriminerend kunnen werken jegens een van de inschrijvers.
De Griekse Raad van State heeft in het kader van de behandeling van deze zaak het Hof van Justitie de prejudiciële vraag gesteld of het toegestaan is dat wanneer in de aankondiging van een opdracht enkel de volgorde van prioriteit wordt vermeld, zonder de wegingscoëfficiënt van elk criterium te specificeren het aanbestedingscomité de wegingscoëfficiënten van de criteria achteraf vaststelt en, zo ja, onder welke voorwaarden?
Arrest van 24 januari 2008 Voorafgaand merkt het Hof op: De door de aanbestedende dienst als gunningscriteria gehanteerde criteria hebben in hoofdzaak betrekking op de ervaring, de kwalificaties en de middelen ter waarborging van de goede uitvoering van de betrokken opdracht. Het betreft hier criteria die verband houden met de geschiktheid van de inschrijvers om deze opdracht uit te voeren en dus geen gunningscriteria zijn. Criteria die er niet toe strekken om de economische voordeligste aanbieding vast te stellen, maar die in wezen verband houden met de beoordeling van de geschiktheid van de inschrijvers om de betrokken opdracht uit te voeren mogen niet worden aangewend als gunningscriteria.
M.b.t. de vaststelling achteraf van wegingscoëfficiënten en subcriteria voor de in het bestek of in de aankondiging van opdracht vermelde gunningscriteria Aanbestedende diensten moeten ervoor zorgen dat tussen verschillende dienstverleners niet wordt gediscrimineerd Het beginsel van gelijke behandeling impliceert eveneens een transparantieverplichting Indien de opdracht wordt gegund aan de inschrijver met de economisch voordeligste aanbieding, moet de aanbestedende dienst in het bestek of in de aankondiging van de opdracht de gunningscriteria vermelden die zij voornemens is te hanteren.
Deze laatste verplichting, gelezen samen met het beginsel van gelijke behandeling van het marktdeelnemers en van de transparantieverplichting die eruit voortvloeit, houdt in dat alle elementen die door de aanbestedende dienst in aanmerking worden genomen ter bepaling van de economisch voordeligste aanbieding, alsook het relatieve gewicht van deze criteria, bij de potentiële inschrijvers bekend zijn wanneer deze hun offertes voorbereiden.
De potentiële inschrijvers moeten bij de voorbereiding van hun offertes immers kennis kunnen nemen van het bestaan en de strekking van deze elementen. Derhalve kan een aanbestedende dienst geen afwegingsregels of subcriteria toepassen die hij niet vooraf ter kennis van de inschrijvers heeft gebracht.
In de zaak Consortium Lianakis daarentegen Had het aanbestedingscomité enkel de gunningscriteria zelf in de aankondiging van opdracht vermeld en Werden zowel de wegingscoefficienten als de subcriteria voor deze gunningscriteria achteraf vastgesteld Na de indiening van de offertes en Na het openmaken van de verzoeken om toelating tot inschrijving Dit strookt duidelijk niet met de verplichting tot bekendmaking, gelezen tegen de achtergrond van het beginsel van gelijke behandeling van de marktdeelnemers en van de transparantieverplichting.
Beknopt overzicht van recent gewezen arresten van het H.v.J. (periode november 2007 april 2008)
Hof van Justitie Arrest van 13 december 2007, zaak C- 337/06, Bayerischer Rundfunk e.a. In dit arrest komt ook de problematiek ter sprake van wie als aanbestedende overheid kan worden aangemerkt=> artikel 4, 2, 8 OOW 1993 (en dan in inzonderheid interpretatie van werkzaamheden in hoofdzaak gefinancierd door aanbestedende overheden )
Hof van Justitie Arrest van 18 januari 2007, zaak C- 220/05, Auroux Ontwikkeling van verlaten stadsdeel tot recreatiepark Ontwikkelingsovereenkomst (PPS) tussen SEDL en Franse gemeente Roanne is een overheidsopdracht voor de aanneming van werken ongeacht of daarin wordt bepaald dat de aanbestedende dienst eigenaar is of wordt van hele bouwwerk of van een gedeelte ervan.
Hof van Justitie Arrest van 18 december 2007, zaak C- 532/03, Europese commissie t./ierland (ambulancediensten voor spoedhulp) Het is niet bewezen dat ambulancediensten voor spoedhulp een overheidsopdracht uitmaken, daar niet kan worden uitgesloten dat de betrokken overheid deze diensten verricht op grond van zijn eigen, rechtstreeks aan de wet ontleende bevoegdheden. Het loutere bestaan, tussen twee overheidsinstanties, van een financieringsregeling voor dergelijke diensten betekent niet dat de betrokken dienstverrichtingen een overheidsopdracht uitmaken.
Hof van Justitie Arrest van 18 december 2007, zaak C- 220/06, Correos (Spaanse Postarrest) Onderhands toewijzen van zowel voorbehouden als nietvoorbehouden postdiensten aan publieke rechtspersoon waarmee een samenwerkingsovereenkomst was gesloten Problematiek liberalisering van postdiensten. Problematiek in house
Hof van Justitie Arrest van 18 december 2007 - zaak C- 357/06, Frigerio Luigi Nationale bepalingen die gegadigden of inschrijvers beletten offertes in te dienen voor een dienstenopdracht, omdat zij niet de rechtsvorm hebben die overeenkomt met een bepaalde categorie van rechtspersonen, m.n. kapitaalvennootschappen, is strijdig met richtlijn 92/50 (inz. Artikel 26, leden 1 en 2)
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house Toepassing wetgeving overheidsopdrachten in contractuele relaties tussen publieke instanties Europese Hof van Justitie TECKAL, 18 november 1999 (C-107/98) TELAUSTRIA, 7 december 2000 (C-324/98) STADT HALLE, 11 januari 2005 (C-26/03) CONAME, 21 juli 2005 (C-231/03) PARKING BRIXEN, 13 oktober 2005 (C-458/03) Commissie t. Oostenrijk (Mödling), 10 november 2005 (C-29/04) CARBOTERMO, 11 mei 2006 (C-340/04) ASEMFO, 19 april 2007 (C-295/05)
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house Toepassing wetgeving overheidsopdrachten in contractuele relaties tussen publieke instanties? Overheidsopdracht wanneer een aanbestedende overheid met andere entiteit (al dan niet zelf een aanbestedende overheid) een schriftelijk contract ten bezwarende titel sluit houdende de uitvoering van werken, leveringen of diensten, boven Europese drempelbedragen Bepaalde handelingen worden bij overeenkomst aan derden opgedragen, niet op prestaties in regie en niet op bepaalde vormen van verzelfstandiging Verzelfstandiging (HvJ): bepaalde taken om budgettaire en beheerskundige redenen toevertrouwen aan afzonderlijke entiteit
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house TECKAL, 18 november 1999 Italiaanse gemeente Viano : opdracht voor levering van brandstoffen zonder procedure gegund aan AGAC. AGAC: speciale onderneming, opgericht door diverse gemeenten, ten behoeve van energie en milieubeheer in gemeenten. Klacht van Teckal (Eur.) Reglementering OO van toepassing wanneer een aanbestedende dienst, zoals een territoriaal Lichaam een schriftelijke overeenkomst ten bezwarende titel wenst te sluiten met een lichaam dat formeel (of rechtens) van haar onderscheiden is en zelfstandig beslissingen kan nemen, ongeacht of dat lichaam zelf een aanbestedende dienst is, en niet indien de aanbestedende dienst op de betrokken rechtspersoon een toezicht uitoefent zoals op haar eigen diensten, en tenzij die rechtspersoon het merendeel van zijn werkzaamheden ten behoeve van de aanbestedende dienst verricht.
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house TELAUSTRIA, 7 december 2000 Het feit dat een overeenkomst niet onder het toepassingsgebied van de richtlijn OO valt, neemt niet weg dat de aanbestedende diensten de fundamentele regels van het Verdrag in het algemeen en het verbod van discriminatie op grond van nationaliteit in het bijzonder in acht moeten nemen De op de aanbestedende dienst rustende verplichting tot transparantie houdt in dat aan elke potentiële inschrijver een passende mate van openbaarheid wordt gegarandeerd, zodat de dienstenmarkt voor mededinging wordt geopend en de aanbestedingsprocedures op onpartijdigheid kunnen worden getoetst.
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house STADT HALLE, 11 januari 2005 Duitse stad Halle geeft, zonder procedure, aan RPL Lochau opdracht project uit te werken voor de voorbehandeling, de nuttige toepassing en de verwijdering van haar afvalstoffen + overeenkomst voor verwerking stedelijk restafval. RPL Lochau is een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (stad Halle: 75, 1 % via tussenvehikel; privé: 24, 9 %). Overheidsonderneming met particuliere deelneming. Klacht van derde bedrijf. Stad controleert de rekeningen. De deelneming, ook al is het slechts voor minder dan de helft, van een particuliere onderneming in het kapitaal van een vennootschap ( ) sluit hoe dan ook uit de uitoefening van toezicht zoals op de eigen diensten.
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house CONAME, 21 juli 2005 Italiaanse gemeente bezit 0,97 % van de aandelen in private venn. Padania. Overige aandelen in handen van provincie Cremona en de overige gemeenten van deze provincie. Kapitaal Padania stond open voor particuliere deelneming. Gemeente wijst opdracht voor distributie gas en onderhoud installaties toe aan Padania,zonder procedure. Klacht Coname. De enkele omstandigheid dat kapitaal openstaat voor deelneming door particuliere onderneming, heeft tot gevolg dat er geen sprake meer is van een louter interne situatie.
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house PARKING BRIXEN, 13 oktober 2005 Oostenrijkse gemeente Brixen deed voor beheer van plaatselijke parkeerplaatsen en een parkeergarage beroep op speciale publieke onderneming Stadtwerke Brixen, zonder mededinging. Gemeente volledige eigenaar van Stadtwerke, dat dan wordt omgezet in private aandelenvennootschap, aandelen voor 100 % bij gemeente. Bestuur van Stadtwerke krijgt statutair vergaande zelfstandige beslissingsbevoegdheid, doch met verminderd toezicht voor gemeente (zekerheden tot 5 milj. EURO of andere verrichtingen, zonder voorafgaande toestemming van aandeelhouders, ). Zodanig toezicht dat de concessieverlenende overheidsinstantie zijn beslissingen kan beïnvloeden of Doorslaggevende invloed? Vijf criteria: Rechtsvorm Verplichte openstelling, op korte termijn, van kapitaal venn. voor ander kapitaal Bevoegdheden RvB, waarvan beheer door de gemeente nauwelijks wordt gecontroleerd Territoriale reikwijdte van de activiteiten van de private vennootschap (geheel Italië en buitenland) Maatschappelijk doel verruimd Geen interne verrichting
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house Commissie t. Oostenrijk (Mödling), 10 november 2005 Oostenrijkse stad Mödling beat 100 % van de aandelen in Stadtgemeinde ( ) Abfallw., vennootschap opgericht door stad op 16 juni 1999. Op 25 juni droeg stad het stedelijk afvalbeheer op, zonder procedure. Op 1 oktober besloot de stad 49% van de aandelen over te dragen aan private vennootschap (reeds over onderhandeld vanaf 25 juni 1999). Hof doorprikt constructie om Europese aanbestedingsregels te ontwijken.
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house ANAV, 6 april 2006 Stad Bari heeft 100% van de aandelen in een vervoersmaatschappij. Stad moet in beginsel geen toepassing maken van wetgeving overheidsopdrachten. De stad wordt geacht een beslissende invloed uit te oefenen op de vervoersmaatschappij.
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house CARBOTERMO (AGESP), 11 mei 2006 Italiaanse gemeente bezit 99, 98 % van maatschappelijk kapitaal van private venn. AGESP Holding SpA. Resterende 0, 02 % van aandelen in handen van andere Italiaanse gemeenten. Holding bezit 100 % van de aandelen van private venn. AGESP. Aanbesteding voor levering van brandstoffen, onderhoud en aanpassing van verwarmingsinstallaties van gemeentelijke gebouwen aan wettelijke en technische normen. Intrekking procedure en gunning aan AGESP (ingevolge RS Teckal). Klacht CARBOTERMO. Enkel het bezit van de meerderheid van het stemrecht cf. vennootschappenrecht beperkt de mogelijkheid om de beslissingen van de rechtspersonen aanzienlijk te beïnvloeden, m.a.w. er zijn geen bijzondere controlemogelijkheden of bijzonder stemrecht. Holding structuur, tussenpersoon, verzwakt toezicht van gemeente op AGESP. Geen toezicht zoals op eigen diensten.
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house ASEMFO, 19 april 2007 TRAGSA is een overheidsvennootschap die essentiële diensten verricht op het gebied van plattelandsontwikkeling en instandhouding van het milieu. Autonome regio s kunnen deelnemen in maatschappelijk kapitaal door aandelen, na goedkeuring min. v. Fin., op voorstel van ministeries van Landbouw en Milieu (Spaanse staat: 99%; regio s: 1 %). Instrumenteel middel en technische dienst van centrale overheid en overheden van auton. regio s). Verplicht toegewezen opdrachten uit te voeren, géén vrijheid tarieven te bepalen voor dienstverlening. Geen toepassing van WOO: inbreuk op mededinging op Spaanse markt, vlg. ASEMFO. TRAGSA is geen derde ten aanzien van regio s, ook niet gelet op minderheidsaandeel. Merendeel van de activiteiten worden verricht ten behoeve van publieke lichamen gezamenlijk. Geen overeenkomst, dus ook geen overheidsopdracht.
Beheersoverdracht : overheidsopdrachten en in house Asociacion Professional ( ), 19 april 2007 Kan het Spaanse Ministerie voor onderwijs zonder mededinging een overeenkomst voor postdiensten sluiten met de Spaanse post, Correos? Voorbehouden postdiensten (nog geen comm. concurrentie) OK Niet : niet OK, geen toepassing van Teckal Geen ASEMFO: klanten van Post = iedere persoon die beroep doet op Post Geen eenzijdige relatie met opgelegde taken Onderneming op concurrentiële markt (merendeel van wekzaamheden)