4 Inrichten voor kinderen van nul tot twee jaar Kies voor een boxkleed dat gemakkelijk afwasbaar is. Voor de hele kleintjes die nog alleen maar liggen, is het prettig als daar een losse, uitwasbare hoes overheen kan. Voor een grote grondbox of een losse speelmatras kan een speelmat op maat gemaakt worden. Let erop dat het materiaal aan de onderkant voorzien is van een antisliplaag zodat de mat niet kan wegglijden. Zorg ervoor dat de speelmat afwasbaar is en vlak genoeg om er bijvoorbeeld een blokkentoren op te bouwen. Hou de wanden en vloerkleden bij een ligplek rustig van kleur. De materialen die het jonge kind prikkelen en stimuleren zullen vaak juist losse (spel)materialen zijn. De vloer en wand vormen daarbij de rustige achtergrond. De plek kan wel zo worden ingericht dat hij bijvoorbeeld stimuleert tot ontdekken en bewegen. Denk aan een hekje om je aan op te trekken, een heel laag podiumpje om op te kruipen, een onbreekbare spiegel of een wandje met gaten waar je van alles doorheen kunt gooien. Zorg voor een ergonomische ondersteuning (vloerstoel, knielkussen) waardoor de pedagogisch medewerker bij het kind op de grond kan zitten. Rusten, terugtrekken of verstoppen Zoals een jonge baby een plek nodig heeft om rustig te kunnen liggen, zo vinden ook dreumesen het heerlijk om af en toe te kunnen liggen, kijkend naar anderen of uitrustend van alle activiteiten. Anders dan bij baby s gaat het hier om een plekje waarvoor een kind zelf kan kiezen om ernaar toe te gaan, zonder een hekje. Denk bijvoorbeeld aan de plek onder een verhoogde box. Zo n plek kan ook dienst doen als verstop of terugtrekplekje, maar ook als plek om even ongestoord alleen te spelen. Maak deze plek in een hoek van de ruimte of tegen een wand, zodat er meteen al een begrenzing is. Of maak hem onder een verhoogde box als die er is. Maak de terugtrekplek in het rustige gedeelte van de ruimte, maar wel op een plaats van waaruit het kind de rest van de ruimte kan zien. Zorg ervoor dat de plek aan ten minste twee kanten voorzien is van een verticale begrenzing: een wand, een lage kast of een los scheidingswandje. Maak die begrenzingen zo dat een kind altijd naar de rest van de ruimte kan blijven kijken. Om de plek goed herkenbaar te maken kan de vloer bijvoorbeeld iets verhoogd worden (een laag podium) of worden voorzien van een ander materiaal, zoals een zacht kleed of matras. De hoek kan ook duidelijk anders worden door er bijvoorbeeld een soort huisje van te maken met een laag dakje en aan een rails een doorzichtig gordijntje dat open en dicht geschoven kan worden. 32
Met begrenzingen zoals hiervoor beschreven kan de plek al een eigen uitstraling krijgen. Er kunnen zachte kussens aan toegevoegd worden om de rustsfeer te benadrukken. Breng zachte sfeerverlichting aan, bijvoorbeeld een wandlampje. De wand bij de plek kan ook een andere, zachte kleur krijgen. Zet een klein kastje of een mand met kijkboekjes en knuffels neer. Voorlezen, knuffelen, verhaaltjes of liedjes luisteren In een ruimte voor jonge kinderen mag een plek om samen met een paar kinderen voor te lezen, te knuffelen of snoezelen en naar verhaaltjes of liedjes te luisteren niet ontbreken. Zo n plek moet voldoende ruim zijn om met een groepje samen te zitten, maar ook om te bewegen op muziek of bij het uitbeelden van versjes of liedjes. De manier waarop deze plek wordt ingericht kan variëren van een hoek met een bank tot een plek met losse kussens. Maak de leeshoek op een plek buiten de looproute. De begrenzing van de plek kan worden gevormd door een kleed, dat vanzelf de plek markeert. Bij gebruik van een bank kan deze dwars op de wand geplaatst worden om de plek aan een kant af te schermen. Aan de voorzijde kan de plek open blijven zodat er bij beweegspelletjes voldoende ruimte is om de plek tijdelijk te vergroten. Je kunt ervoor kiezen een lees-/luisterhoek te maken met losse kussens of zachte kubusblokken. Een andere optie is om een bank met een vlak vloerkleed erbij te maken. Een en ander is afhankelijk van de grootte van de ruimte. Een bank met kleed neemt meer ruimte in beslag dan een kleed met losse kussens of zachte kubusblokken, die gemakkelijk te stapelen zijn. Als de plek ook geschikt moet zijn om te gebruiken bij beweeg- en dansspelletjes, zijn losse kussens of kubusblokken beter omdat die gemakkelijk te verplaatsen zijn. tip Kleine kinderen zijn vaak sterk gehecht aan een knuffel of een doekje. Het zijn de eerste voorwerpen die kinderen als van zichzelf beschouwen; ze dienen vaak als steun wanneer een kind angstig of verdrietig is. Plaats bij deze plek een klein kastje of vakje voor ieder kind op zijn eigen hoogte, voor het opbergen van de eigen knuffel. Kruipen en (leren) lopen De ontwikkeling van liggen naar steeds meer beweging gaat snel. Binnen een paar maanden leren kinderen hun bewegingen te sturen, zodat ze zelf een mobile kunnen aanraken of hun knuffelbeest beetpakken. Voelen, pakken, vasthouden gaat steeds gemakkelijker en wordt daarmee ook interessanter. Als een kind gaat kruipen moet er genoeg ruimte zijn om die nieuwe vaardigheden te kunnen uitproberen. Voor kinderen die op pad gaan kruipend, schuivend of lopend moet de ruimte veilig zijn. Ze mogen geen fysiek onveilige dingen tegenkomen, zoals een hete radiator of een 33
4 Inrichten voor kinderen van nul tot twee jaar scherpe aanrechthoek. Tegelijkertijd moeten ze vertrouwde mensen goed in de gaten kunnen houden, zodat er altijd hulp is als er iets onverwachts gebeurt. In een ruimte voor jonge kinderen is het daarom belangrijk dat zo min mogelijk hoge kasten of scheidings wanden het zicht van het kind belemmeren. Kruipen en lopen kan in principe in de hele ruimte gebeuren. Zorg ervoor dat kruipen en lopen wel op plekken kan waar iets te zien en te ontdekken is. Niet van toepassing. Sluit plekken waar de jonge bezoeker niet gewenst is af met een hekje. Denk bijvoorbeeld aan de sanitaire ruimte bij een verticale groep, waar een dreu mes niet bij de toiletjes mag komen. In de hele ruimte zijn op kruiphoogte interessante dingen nodig: een raam, iets om on derdoor of in te kruipen (tentje, kruipbuis), een laag kastje met speelgoed, een overgang van een harde vloer naar een zacht kleed of kussen. Omdat lopen in het begin nog veel ruimte vergt, het evenwicht nog wankel is en de richting vaak onduidelijk, is voldoende vrij vloeroppervlak nodig, zonder onverwachte obstakels. Een hekje of stang aan de muur of vensterbank waaraan een kind zich kan optrekken of langs kan lopen, is een handig hulpmiddel bij het leren lopen. Klimmen en klauteren Als kinderen gaan kruipen en lopen worden kleine hoogteverschillen interessant. Door ergens op of af te klimmen wordt het kind motorisch zekerder en tegelijkertijd leert het de wereld om zich heen op een andere manier ervaren. Voor de jongsten biedt een laag podiumpje (een brede traptrede) of één of meer losse schuimplastic kubuselementen voldoende uitdaging. Kinderen die al kunnen lopen hebben behoefte aan meer: een paar traptreden, een klimhuis met glijbaantje of een klein klimrek. In een groepsruimte kan een laag podium worden gemaakt dat meerdere functies heeft: je kunt erop klimmen, maar als het voldoende breed is kan het ook een speelplek zijn. Een klim glijplek voor de kinderen die al kunnen lopen kan in een gezamenlijke ruimte komen, die wordt gedeeld door een paar baby /dreumesgroepen. Of in de groepsruimte als deze groot genoeg is. Een podium of speelhuis vormt zelf al een plek die zich onderscheidt van de rest van de ruimte doordat er sprake is van een niveauverschil. Zorg er altijd voor dat de overgang van 34 Ruimten Maken 1_DEF.indd 34 10-08-11 13:31
vloer naar podium goed zichtbaar is, bijvoorbeeld door het podium van een andere kleur of van ander materiaal te voorzien dan de vloer. Een klein podium met maximaal drie extra brede treden en eventueel een laag glijbaantje kan dienst doen als klauterplek. De extra brede treden zorgen ervoor dat als een kind valt het van maximaal één trede kan vallen en niet van drie. Door podium en treden te voorzien van een zachte, vlakke vloerbedekking is het veilig en bovendien voor kinderen en medewerkers een goede plek om te zitten. Een verplaatsbaar klimhuisje heeft als voordeel dat in een groep waar tijdelijk alleen baby s zijn, het huisje weggeborgen kan worden. Stevige, beklede polyether blokken met verschillende hoogtes zijn een andere optie. Ze zijn op verschillende manieren te gebruiken: om op te klimmen, om op te liggen en om op te zitten. Hoogteverschillen mogen niet groter zijn dan 10 cm. Voelen, kijken, manipuleren In het eerste jaar gaat de zintuiglijke ontwikkeling van een kind snel. Naast ruiken, zien, horen en proeven is de tast het belangrijkste zintuig. Van ongecontroleerd aanraken gaat het naar gericht voelen. Het kind leert om voorwerpen beet te pakken, te bewegen en te manipuleren. Op die manier leert het de eigenschappen van bepaalde voorwerpen kennen. Ook kijken speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling. Naarmate een kind zich bewuster wordt van de wereld om hem heen, en dus bewuster gaat kijken, wordt het gebied waarin het geïnteresseerd is groter. Een pasgeborene is nog erg bijziend, en ziet dus alleen dingen die vlakbij zijn. Als een kind ongeveer zeven maanden is ziet hij net zo scherp als een volwassene. Maar een kind kent nog niet de betekenis van alles wat hij ziet. Voor een baby is een spiegel als een soort televisie: er beweegt van alles en dat is boeiend om naar te kijken en om tegen te lachen of brabbelen. Pas tussen de anderhalf en twee jaar gaan kinderen zichzelf in een spiegel herkennen. Het is dan een middel om mee te communiceren en zichzelf bewust te bekijken. Voor de jongste kinderen (liggers) kan deze plek gecombineerd worden met de plek om te liggen, rollen en kijken: de grondbox of het speelmatras. Voor de kinderen die kruipen en lopen kunnen in de hele ruimte elementen worden aangebracht om te kunnen voelen, kijken, manipuleren. Belangrijke voorwaarde daarbij is dat ze zich op een hoogte bevinden waar een kind bij kan. Naast los spelmateriaal gaat het dan ook om dingen die aan de wand bevestigd zijn zoals een voelbord, speelwand of spiegel. Niet van toepassing. 35
4 Inrichten voor kinderen van nul tot twee jaar 36 Ruimten Maken 1_DEF.indd 36 Een (onbreekbare) spiegel is een aantrekkelijk object dat op kindhoogte op de wand bevestigd kan worden, zodat dreumesen zichzelf en anderen kunnen bekijken. Zet gevarieerd spelmateriaal in een open kast op kindhoogte, met bij die kast voldoende vrije ruimte zodat een kind spullen in en uit de kast kan halen en ermee kan manipule ren (voelen, stapelen, proeven, gooien). Zien en niet zien zijn populaire spelletjes bij dreumesen. Je kunt bijvoorbeeld een gor dijntje ophangen voor de onderkant van een verhoogde box, waarachter een kind zich kan verstoppen en kiekeboe kan spelen. 10-08-11 13:31