INHOUD Inleiding bij de eerste editie......................................... xxix Inleiding bij de tweede editie....................................... xxxiii Gebruikte afkortingen.............................................. xxxv Verkort geciteerde auteurs........................................ xxxvii EERSTE DEEL. VERZEKEREN Hoofdstuk I. Een historische schets.................................... 3 Hoofdstuk II. Wat is verzekering?.................................... 11 Afdeling 1. Definitie.................................................. 11 Afdeling 2. Wanneer is een risico verzekerbaar?.......................... 16 1. Onzekere gebeurtenissen................................. 16 2. Toekomstige en mogelijke gebeurtenissen.................. 17 3. De totstandkoming van de gebeurtenissen moet buiten de wil van de verzekeringnemer, de verzekerde of de begunstigde vallen.................................... 18 Afdeling 3. Hoe wordt de verzekerbaarheid van een risico gemeten?......... 19 1. Algemene criteria........................................ 19 2. Bijzondere criteria....................................... 20 Afdeling 4. De verevening van risico s................................... 21 1. Algemeen.............................................. 21 2. De juridische grondslag van de risicoselectie................ 24 3. Risicoverevening door medeverzekering.................... 25 4. Risicoverevening door herverzekering...................... 26 Afdeling 5. De prijs van het risico....................................... 27 Afdeling 6. Risicoselectie en segmentering............................... 29 Hoofdstuk III. Algemene indeling van de verzekeringen................ 35 Afdeling 1. Privéverzekeringen en sociale verzekeringen................... 35 Afdeling 2. Privé- en publieke verzekeringen............................. 36 vii
Afdeling 3. Landverzekeringen en zeeverzekeringen....................... 37 Afdeling 4. Vrije en verplichte verzekeringen............................. 38 Afdeling 5. Verzekeringen van gemeen recht en wets verzekeringen........ 39 Afdeling 6. De premieverzekeringen en bijdrageverzekeringen............. 39 Afdeling 7. Verzekeringen tot vergoeding van schade en verzekeringen tot uitkering van een vast bedrag................................ 40 Afdeling 8. Verzekeringstakken........................................ 42 Afdeling 9. Grote risico s en massarisico s................................ 42 Hoofdstuk IV. Verzekering en economie.............................. 45 Hoofdstuk V. Verzekering en maatschappij............................ 47 Afdeling 1. Aansprakelijkheid en verzekering............................ 47 Onderafdeling 1. De afwezigheid van verzekering als autonome grond van aanspra ke lijkheid......................................... 49 Onderafdeling 2. Het verzekerd-zijn bij de aansprakelijkheidsbeoordeling................................................. 50 Onderafdeling 3. Verzekering en schadebegroting.................... 55 Afdeling 2. Bestaat er een recht op verzekering?.......................... 55 Afdeling 3. Verzekering en discriminatie................................ 57 Onderafdeling 1. Historiek van het juridisch verbod op discriminatie in verzekeringen............................................. 57 Onderafdeling 2. Het spanningsveld tussen het juridisch discriminatieverbod en de verzekeringstechniek............................. 61 Onderafdeling 3. Gevolgen van het juridisch verbod van discriminatie op de verzekeringstechniek.................................... 62 Onderafdeling 4. Het kader van het juridisch verbod op discriminatie in verzekeringen............................................. 63 TWEEDE DEEL. ONDERNEMINGSRECHT Hoofdstuk I. Het overheidstoezicht................................... 69 Afdeling 1. Vrijheid van vestiging en van dienstverrichting................ 69 Afdeling 2. Mededinging.............................................. 76 Onderafdeling 1. Het Europese mededingingsrecht................... 76 1. Algemeen.............................................. 76 2. De krachtlijnen.......................................... 79 3. De groepsvrijstelling 358/2003............................ 83 3.1. Toepassingsgebied................................... 84 3.2. Premieberekening................................... 85 3.3. Standaardpolisvoorwaarden.......................... 87 viii
3.4. Pooling............................................ 88 3.5. Veiligheidsvoorzieningen............................ 89 3.6. Intrekking van de vrijstelling......................... 90 4. De twee niet in de verordening opgenomen overeenkomsten.. 90 4.1. Afwikkeling van schadegevallen...................... 90 4.2. Registers van en informatie over verhoogde risico s...... 91 Onderafdeling 2. Het Belgische mededingingsrecht.................. 91 Afdeling 3. De Belgische controlereglementering......................... 94 Onderafdeling 1. De Belgische controlereglementering m.b.t. de bedrijfsvoering van de verzekeringsondernemingen............ 96 1. Het toepassingsgebied van de Controlewet.................. 96 2. De toelatingsvoorwaarden................................ 97 2.1. Verzekeringsondernemingen met hoofdvestiging in België of de EER.................................. 97 2.1.1. Verzekeringsondernemingen naar Belgisch recht.. 97 2.1.2. Verzekeringsondernemingen die onder het recht van een andere lidstaat van de Europese Economische Ruimte ressorteren............... 99 2.2. Niet-EER-verzekeringsondernemingen................ 102 2.3. Bijzondere bepalingen voor de uitoefening van een verzekeringsactiviteit in het buitenland door een verzekeringsonderneming naar Belgisch recht...... 103 Onderafdeling 2. De financiële controle............................ 104 1. Algemeen............................................. 104 2. Financiële waarborgen.................................. 105 2.1. De solvabiliteitsmarge.............................. 105 2.1.1. Wat is de solvabiliteitsmarge?.................. 105 2.1.2. Waaruit bestaat de solvabiliteitsmarge?......... 106 2.1.3. Hoe wordt de solvabiliteitsmarge samengesteld?. 107 2.1.4. De berekening van de solvabiliteitsmarge in de verze ke rings takken niet-leven............ 107 2.1.5. De berekening van de solvabiliteitsmarge voor de activiteit leven........................ 109 2.2. Het waarborgfonds................................. 110 2.3. De technische reserves of provisies................... 110 2.3.1. Algemeen................................... 110 2.3.2. Wat zijn provisies voor lopende risico s?......... 112 2.3.3. Wat zijn provisies voor te betalen schades?...... 112 2.3.4. Wat zijn wiskundige provisies?................. 112 2.3.5. Provisies en fiscaliteit......................... 113 2.4. De dekkingswaarden............................... 113 ix
3. Jaarrekeningen en boekhoudnormen...................... 115 4. De bewaring van bescheiden............................. 116 5. Compliance............................................ 116 6. Uitbesteding van verzekeringsdiensten.................... 117 Onderafdeling 3. De controle- en adviesorganen.................... 119 1. De Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA).......................................... 119 1.1. Algemeen......................................... 119 1.2. Bevoegdheden..................................... 121 1.2.1. Toezicht op de identiteit en de geschiktheid van de aandeelhouders van een verzekeringsonderneming..................................... 121 1.2.2. Erkenning van en toezicht op de commissarissen en actuarissen in de verzekerings onderneming.. 122 1.2.3. Voorafgaande controle op de statuten en jaarrekeningen.................................... 123 1.2.4. Interventiemaatregelen tot behoud van de financiële waarborgen............................. 123 2. De Commissie voor de Verzekeringen..................... 124 Onderafdeling 4. Afstand en intrekking van de toelating............. 125 Onderafdeling 5. Saneringsmaatregelen en liquidatieprocedures...... 126 1. Algemeen............................................. 126 2. Saneringsmaatregelen van Belgische verzekeringsondernemingen........................................ 128 3. Sanering van verzekeringsondernemingen die ressorteren onder staten die geen lid zijn van de Europese Economische Ruimte................................................ 129 4. Faillissement en andere liquidatieprocedures, die op insolventie berusten, van Belgische verzekeringsondernemingen........................................ 129 5. Faillissement van verzekeringsondernemingen die ressorteren onder staten die geen lid zijn van de Europese Economische Ruimte................................... 130 6. Liquidatie van Belgische verzekeringsondernemingen die niet op insolventie berust............................. 130 7. Liquidatie van verzekeringsondernemingen die ressorteren onder staten die geen lid zijn van de EER.................. 130 8. De vereffening van bijzondere vermogens.................. 130 9. Uitvoerbeperkingen van de activa van de verzekeringsonderneming.......................................... 131 x
10. Regels gemeenschappelijk aan saneringsmaatregelen en liquidatieprocedures................................. 132 11. Saneringscommissarissen en liquidateurs.................. 133 Onderafdeling 5. De omzetting van onderlinge verzekeringsverenigingen................................................ 134 Onderafdeling 6. De overdracht van rechten en verplichtingen uit verzekerings over een komsten................................. 135 Onderafdeling 7. Medeverzekering en herverzekering............... 136 1. Medeverzekering....................................... 136 2. Herverzekering......................................... 138 Onderafdeling 8. Bijzondere bepalingen betreffende het aanvullend toezicht op Belgische verzekeringsondernemingen in een verzekeringsgroep of in een financiële dienstengroep................... 138 Onderafdeling 9. Sancties........................................ 139 A. Burgerrechtelijke sancties........................... 139 B. Strafrechtelijke sancties............................. 140 Afdeling 4. Het algemeen belang....................................... 141 Hoofdstuk II. De verzekerings distributie............................ 149 Inleiding........................................................... 149 Afdeling 1. De klassieke distributiekanalen: de verzekeringsmakelaars en de verzekeringsagenten.......................................... 149 1. Het wettelijke kader..................................... 149 1. Het Europese recht................................. 149 2. Het Belgische recht................................. 150 A. De Wet Verzekeringsbemiddeling................ 150 B. De Handelsagentuurwet........................ 156 C. De handelsvertegenwoordiging.................. 157 D. De arbeidsongevallenwet....................... 158 2. Het statuut van de verzekeringstussenpersoon.............. 159 A. De verzekeringsmakelaar....................... 159 B. De verzekeringsagent........................... 159 C. De verzekeringssubagenten..................... 160 D. De algemeen agent............................. 160 Afdeling 2. Enkele nieuwe distributie kanalen........................... 161 1. Directe verzekering..................................... 161 2. Bancassurfinance....................................... 163 1. Definitie en verschijningsvormen.................... 163 2. De bank en de zelfstandige bankagent als verzekeringstussenpersoon.......................... 164 xi
3. De verzekering voor rekening als mogelijke omzeiling van de Verzekeringsbemiddelingswet........ 164 3. Affinity marketing...................................... 165 4. S(upermarkt)insurance.................................. 165 5. E-commerce........................................... 166 Afdeling 3. De contractuele verhoudingen tussen de verzekeringstussenpersonen, de verzekeringsondernemingen en de verzekerden... 168 1. De juridische grondslag van de activiteiten van de verzekeringstussenpersoon: aannemingsovereenkomst versus lastgeving....................................... 169 2. Het recht op commissieloon............................. 171 1. De courtagegebruiken.............................. 171 2. Het KB Leven...................................... 172 3. De verzekeringsportefeuille.............................. 173 4. De aansprakelijkheid van de verzekeringstussenpersoon..... 173 5. Het faillissement van de verzekeringstussenpersoon........ 178 1. De producentenrekening............................ 178 2. Overdracht van de verzekeringsportefeuille........... 179 Hoofdstuk III. Privacy............................................. 181 1. Algemeen............................................. 181 2. Het inwinnen en beheren van persoonlijke gegevens........ 182 1. De Wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (WVP)............................................ 183 2. De wisselwerking tussen de WVP en de Wet Kruispuntbank Sociale Zekerheid.................... 185 3. De wisselwerking tussen de WVP en de WHPC........ 186 4. De Wet op de privédetectives........................ 186 Hoofdstuk IV. De wet handels praktijken in de verzekeringssector...... 189 Afdeling 1. Algemeen................................................ 189 Afdeling 2. De voorlichting van de consument.......................... 191 Afdeling 3. Reclame en vergelijkende reclame........................... 192 Afdeling 4. Onrechtmatige bedingen................................... 193 Afdeling 5. Het gezamenlijk aanbod.................................... 196 Afdeling 6. Verkopen buiten de onderneming en verkopen op afstand...... 199 Afdeling 7. De eerlijke handelsgebruiken en de consumenten belangen...... 201 Afdeling 8. Dienstenweigering......................................... 203 Afdeling 9. Sancties.................................................. 203 xii
Hoofdstuk V. Overheidsopdrachten en verzekering..................... 205 1. Inleiding.............................................. 205 2. Enkele bijzondere bepalingen voor verzekerings diensten in de Overheidsopdrachtenwet............................. 207 A. Gunningswijze..................................... 207 B. Bekendmaking van voorschriften.................... 208 C. Berekening van het geraamde bedrag................. 208 D. Algemene aannemingsvoorwaarden.................. 208 3. Enkele bijzondere aspecten van de verzekerings diensten bij de toepassing van de Overheids opdrachtenwet............. 209 A. Het tijdstip van de premiebetaling.................... 209 B. De verlenging van de verzekeringsovereenkomst....... 210 4. Rechtsbescherming..................................... 211 DERDE DEEL. DE VERZEKERINGSOVEREENKOMST Hoofdstuk I. Wetgeving en reglementering........................... 215 Hoofdstuk II. Toepassingsgebied van de WLVO en zijn verhou ding tot de vroegere wetten en uitvoe rings be sluiten............................. 227 Hoofdstuk III. Inwerkingtreding van de wet het overgangsrecht...... 229 Hoofdstuk IV. De structuur van de WLVO........................... 237 Hoofdstuk V. Algemene kenmerken van de WLVO.................... 239 Afdeling 1. De wet is hoofdzakelijk van dwingend recht.................. 239 Afdeling 2. De wet is systematisch opgebouwd en gedetail leerd............ 243 Afdeling 3. De wet is consumentvriendelijk............................. 243 Hoofdstuk VI. Kenmerken van de verzekerings overeenkomst.......... 245 Hoofdstuk VII. Het ontstaan van de verzekeringsovereenkomst........ 253 Afdeling 1. De toestemming en het herroepingsrecht..................... 253 Afdeling 2. De bekwaamheid.......................................... 257 Afdeling 3. Het voorwerp............................................. 258 Afdeling 4. De oorzaak............................................... 261 Hoofdstuk VIII. Verzekering ten behoeve van derden................. 265 Hoofdstuk IX Bewijs en inhoud van de verzekerings overeen komst...... 273 xiii
Hoofdstuk X. Interpretatie van de verzekeringsovereenkomst.......... 281 Hoofdstuk XI. Verzekerings overeen komsten en IPR.................. 285 Afdeling 1. Algemeen................................................ 285 Afdeling 2. De verzekeringsovereen komsten in het EVO.................. 289 Afdeling 3. Het communautaire Belgisch IPR........................... 293 1. Toepassingsgebied...................................... 293 2. Inhoud van de verwijzingsregels.......................... 293 3. De inhoud van de lex contractus.......................... 302 4. De op de verzekeringsovereenkomsten toepasselijke rechtsregels en het begrip algemeen belang................. 303 Afdeling 4. Het rechtstreeks vorderingsrecht in het WIPR................ 305 VIERDE DEEL. DE VERBINTENISSEN VAN PARTIJEN IN DE SCHADEVERZEKERINGS OVEREENKOMSTEN TITEL I. DE VERBINTENISSEN VAN DE VERZEKERING NEMER IN ALLE SCHADE VERZE KE RINGS OVEREENKOMSTEN............ 309 Hoofdstuk I. De informatieplicht bij het sluiten van de verzekeringsovereenkomst....................................................... 311 1. Van verzwijging naar mededelingsplicht................... 311 2. De verzwijging in de zin van artikel 9 Wet 1874............. 312 3. Verzwijging en dwaling................................. 315 4. Enkele beperkingen van artikel 9 Wet 1874................ 315 5. De mededelingsplicht van artikel 5....................... 317 6. Vragenlijst van de verzekeraar............................ 319 7. Genetische gegevens.................................... 321 8. Mededeling van moraliteitsfactoren....................... 324 9. Onbetwistbaarheidsbedingen............................ 325 10. Sanctie bij schending van de mededelingsplicht............ 325 1. Het opzettelijk verzwijgen of opzettelijk onjuist meedelen van gegevens (art. 6)....................... 325 2. Het onopzettelijk verzwij gen of onopzette lijk onjuist meedelen van gegevens (art. 7)....................... 327 1 De miskenning van de mededelingsplicht wordt vóór het schadege val ontdekt.................... 327 2 De miskenning van de mededelingsplicht wordt na het schadege val ontdekt...................... 327 xiv
3. Voor beide partijen onbekende omstandigheden bij het sluiten van de overeenkomst (art. 7 4)............... 328 11. De hernegotiatieplicht................................... 329 Hoofdstuk II. De betaling van de premie............................. 331 1. Definitie en kenmerken van de premieschuld.............. 331 1. Premieschuld is haalschuld.......................... 331 2. De premie is in beginsel jaarlijks en vooraf betaalbaar.. 332 3. De premie is in beginsel deelbaar..................... 332 2. Op wie rust de premiebetalingsverplichting?............... 333 3. Premiewanbetaling..................................... 334 1. Schorsing van dekking definitie en kenmerken....... 335 2. De aanmaning..................................... 337 3. Effectsortering van de schorsing van dekking.......... 338 4. Effectsortering van de opzegging van de overeenkomst. 338 5. Rente............................................. 340 6. Betalingsfaciliteiten................................ 340 7. Premiewanbetaling en collectieve schuldenregeling..... 340 8. Premiewanbetaling in de WAM...................... 340 4. Het voorrecht van de verzekeraar......................... 342 5. Wijzigingen van de premie............................... 343 Hoofdstuk III. De wijziging van het risico............................ 345 Afdeling 1. De vermindering van het risico............................. 345 Afdeling 2. De verzwaring van het risico................................ 347 1. Definitie en kenmerken................................. 347 2. Mededelingsplicht...................................... 350 3. Gevolgen van de schending van de mededelingsplicht....... 351 Hoofdstuk IV. Melding van het schadegeval.......................... 353 TITEL II. SPECIFIEKE VERBINTENISSEN VAN DE VERZEKERING- NEMER IN ZAAK VERZEKERINGS OVEREENKOMSTEN............. 357 Hoofdstuk I. Schadevoorkomings- en schadebe perkings plicht Reddingskosten..................................................... 359 1. Schadevoorkomingsmaatregelen.......................... 361 2. Schadebeperkingsmaatregelen........................... 361 Hoofdstuk II. De plaatsgesteldheid mag niet worden gewijzigd......... 365 xv
TITEL III. DE VERBINTENISSEN VAN DE VERZEKERAAR IN DE ZAAKVERZEKERINGS OVEREENKOMSTEN........................ 367 Hoofdstuk I. Het betalen van de overeengekomen vergoeding.......... 369 1. Verzekering van winst.................................. 371 2. Verzekerbare waarde, verzekerde waarde en verzekerde som. 372 3. Verzekering tegen aangenomen waarde.................... 373 Hoofdstuk II. Onderverzekering en de evenredigheids regel............ 375 1. Wanneer is er onderverzekering?......................... 375 2. Onderverzekering leidt tot toepassing van de evenredigheidsregel.................................................. 376 3. Uitzonderingen op de evenredigheidsregel................. 377 1. Algemene uitzonderingen........................... 377 2. Wettelijk geregelde uitsluitingen en temperingen van de evenredigheidsregel.............................. 378 a) De verzekering met voorafgaande taxatie....... 378 b) De overdracht van verzekerde kapitalen......... 381 c) De eenvoudige brandrisico s, in het bijzonder de woningverzekering........................ 383 3. Conventionele uitsluitingen en beperkingen van de evenredigheidsregel.............................. 387 a) De indexatie van verzekerde kapitalen.......... 387 b) De verzekering op eerste risico................. 388 4. Het verbod van exclusiviteitsclausules................ 390 Hoofdstuk III. Contractueel bedongen vergoedings beperkingen........ 393 1. Minimum- en maximumwaarborgen..................... 393 2. Schadevrijstelling....................................... 394 3. Uitkeringsvrijstelling................................... 394 4. Catastrofeclausules..................................... 394 Hoofdstuk IV. Verzekering tegen nieuwwaarde en onder verzekering.... 397 Hoofdstuk V. Het tijdstip van de betaling van de schade vergoeding..... 399 1. Algemeen............................................. 399 2. De betaling van de schadevergoeding in de brandverzekering eenvoudige risico s...................................... 400 3. De begroting van het minimumvoorschot in de brandverzekering en natuurrampen eenvoudige risico s........... 403 xvi
4. De heropbouwperiode.................................. 404 5. Interesten van rechtswege............................... 404 Hoofdstuk VI. De betaling van de schadevergoeding en de positie van de bevoorrechte en hypothecaire schuldeisers.......................... 405 1. Algemeen............................................. 405 2. De rechten van bevoorrechte en hypothecaire schuldeisers in de brandverzekering.................................. 406 Hoofdstuk VII. De betaling van de schadevergoeding in geval van faillissement van de verzekerde....................................... 409 TITEL IV. DE VERBINTENISSEN VAN DE VERZE KE RAAR IN DE PRESTATIE- EN KOSTENVERZEKERING........................ 411 Hoofdstuk I. Algemeen............................................ 413 Hoofdstuk II. Prestatie- en kosten verzekeringen zijn schadeverzekeringen....................................................... 415 Hoofdstuk III. De rechtsbijstandsverzekering........................ 419 1. Definitie............................................... 419 2. De wettelijke en reglementaire grondslag van de rechtsbijstands verzekering.................................... 419 3. Het toepassingsgebied van de wettelijke bepalingen......... 420 4. Schadegeval en risico in de rechtsbijstandsverzekering...... 421 5. De aard van de rechtsbijstandsverzekering................. 422 6. Belangenconflicten en meningsverschillen in de rechtsbijstand....................................... 423 1. Algemeen......................................... 423 2. Het voorkomen van belangenconflicten tussen de rechtsbijstands verzekeraar en de verzekerde........... 424 7. De fiscale behandeling van de rechtsbijstandsverzekeringsovereenkomst.......................................... 425 xvii
TITEL V. DE VERBINTENISSEN VAN PARTIJEN IN DE KREDIET- EN BORGTOCHT VERZEKERING...................................... 427 Hoofdstuk I. Algemeen............................................ 429 Hoofdstuk II. Niet-toepasselijke of aanvullende wetsbepalingen........ 433 Hoofdstuk III. Toepassingsgebied van de wettelijke bepalingen inzake krediet- en borgtocht verzekering..................................... 435 Hoofdstuk IV. De definitieve weigering van dekking in geval van premiewanbetaling.................................................. 437 Hoofdstuk V. Het onopzettelijk verzwijgen of het onopzet telijk onjuist meedelen van gegevens bij de aangifte van het risico en de verzwaring van het risico........................................................... 439 Hoofdstuk VI. Het verhaalsrecht van de krediet verzekeraar............ 441 Hoofdstuk VII. De overdracht van de rechten en verplichtingen die uit de overeenkomst voortvloeien........................................ 443 TITEL VI. DE VERBINTENISSEN VAN PARTIJEN IN DE AANSPRAKELIJK HEIDS VERZEKERING............................ 445 Hoofdstuk I. Toepassingsgebied..................................... 447 Hoofdstuk II. Verplichtingen van de aansprakelijkheids verzekeraar na het einde van de overeenkomst....................................... 449 Hoofdstuk III. Serieschade......................................... 455 Hoofdstuk IV. De leiding van het geschil............................. 459 Hoofdstuk V. Betaling door de verzekeraar van de hoofdsom, de interest en de kosten.............................................. 461 Hoofdstuk VI. De vrije beschikking over de vergoeding............... 465 Hoofdstuk VII. Kwitantie ter afrekening............................. 467 xviii
Hoofdstuk VIII. Schadeloosstelling door de verzekerde................ 469 Hoofdstuk IX. Het eigen recht van de benadeelde..................... 471 Hoofdstuk X. Tegenstelbaarheid van de excepties, nietigheid en verval van recht..................................................... 481 1. De verplichte b.a.-verzekeringen.......................... 482 2. De niet-verplichte b.a.-verzekeringen...................... 484 Hoofdstuk XI. Het recht van verhaal van de aansprakelijk heidsverzekeraar op de verzekeringnemer en op de verzekerde................ 487 1. Algemeen............................................. 487 2. WAM en verhaal....................................... 489 Hoofdstuk XII. De tussenkomst in de rechtspleging................... 495 TITEL VII. BRANDVERZEKERING EN AANSPRAKELIJKHEIDS- VER ZE KE RING.................................................... 499 Hoofdstuk I. De huurdersaansprakelijkheid bij brand................. 501 Hoofdstuk II. De met brand samenhangende aansprakelijkheidsvorderingen........................................................ 511 Hoofdstuk III. Aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door brand of ontploffing....................................................... 513 Hoofdstuk IV. De aansprakelijkheid ex artikel 544 B.W................ 515 VIJFDE DEEL. DE PERSOONSVERZEKERINGEN TITEL I. PERSOONSVERZEKERINGEN IN HET ALGEMEEN....... 521 Hoofdstuk I. Begripsomschrijving.................................. 523 Hoofdstuk II. Gemeenschappelijke bepalingen voor alle persoonsverzekeringen....................................................... 527 Afdeling 1. Algemeen................................................ 527 Afdeling 2. Naamgebondenheid van de polis............................ 527 Afdeling 3. Medische informatie....................................... 528 Afdeling 4. Verzekering van zeer jonge kinderen......................... 530 xix
Hoofdstuk III. Het onderscheid tussen persoons verzekerings overeenkomsten en levensverzekerings overeenkomsten........................ 533 Hoofdstuk IV. Enkele fiscale aspecten van de individuele ongevallen-, ziekte- en invaliditeitsverzekeringen.................................. 537 Afdeling 1. De individuele ongevallen verzekering........................ 537 Afdeling 2. De individuele ziekte- en invaliditeitsverzekering............. 537 TITEL II. PRIVATE ZIEKTEVERZEKERINGS OVEREENKOMSTEN.. 539 Afdeling 1. Algemeen................................................ 539 Afdeling 2. De individuele ziekteverzekeringsovereenkomst............... 540 Afdeling 3. De individuele voortzetting van een collectieve ziekteverzekerings overeenkomst...................................... 542 TITEL III. DE LEVENSVERZEKERING............................. 545 Hoofdstuk I. Inleiding............................................. 547 Hoofdstuk II. De verschijningsvormen van de levensverzekering....... 551 Afdeling 1. De overlijdensverzekering.................................. 551 1. De levenslange overlijdensverzekering..................... 551 2. De tijdelijke overlijdensverzekering....................... 552 Afdeling 2. De verzekering bij lang leven............................... 552 1. De verzekering van een uitgesteld kapitaal................. 552 2. De lijfrenteverzekering.................................. 552 Afdeling 3. De gemengde verzekering.................................. 553 Afdeling 4. De nieuwe producten...................................... 554 Hoofdstuk III. De basistechniek van de levens verzekeringen........... 557 Afdeling 1. Inleiding................................................. 557 Afdeling 2. De fundamenten van de individuele levens verzekeringstechniek.................................................. 557 Afdeling 3. Rentenieren, bankieren en verzekeren........................ 558 1. Algemeen............................................. 558 2. Rentenieren............................................ 559 3. Bankieren............................................. 563 1. De eenmalige terugbetaling......................... 563 2. De methode van de constante aflossing............... 563 3. De methode van de constante annuïteiten............. 563 xx
4. Verzekeren............................................ 564 Afdeling 4. De combinatie van renterekening en sterftetafels.............. 564 1. Algemeen............................................. 564 2. Sterftetafels............................................ 566 3. Interestvoet of rekenrente................................ 568 4. Enkele cijfervoorbeelden................................ 568 1. De uitgestelde kapitaalverzekering................... 568 2. De overlijdensverzekering........................... 570 3. Lijfrenten......................................... 573 Afdeling 5. De wiskundige reserve..................................... 574 Afdeling 6. Reductie en afkoop........................................ 576 1. Algemeen............................................. 576 2. De reductie of premievrijmaking van de levensverzekeringsovereenkomst.......................................... 576 3. De afkoop van de levensverzekeringsovereenkomst......... 577 Afdeling 7. De winstdeling............................................ 578 Hoofdstuk IV. Het recht van de levens verzekerings overeenkomst....... 581 Afdeling 1. Wat is een levensverzekerings overeenkomst?.................. 581 Afdeling 2. De totstandkoming van het levensverzekeringscontract........ 590 1. Specifieke informatieverplichtingen....................... 590 1. Publicitaire mededelingen........................... 590 2. Het verzekeringsvoorstel............................ 591 3. Verplichte polisbepalingen en mededelingen........... 592 4. Witwaswetgeving.................................. 592 2. De toestemming........................................ 593 3. Het verzekerde risico.................................... 594 1. De onbetwistbaarheid.............................. 594 2. De dwaling omtrent de leeftijd van de verzekerde....... 595 3. Uitgesloten risico s................................. 595 4. Premiebetaling......................................... 598 Afdeling 3. De rechten van de verzekeringnemer......................... 599 1. Algemeen............................................. 599 2. Het recht van begunstiging en van herroeping van begunstiging........................................... 599 1. De aanwijzing van de begunstigde.................... 599 2. Herroeping van de begunstiging..................... 602 3. Afkoop en reductie..................................... 603 4. Het voorschot op de polis................................ 605 5. De inpandgeving en de overdracht van de rechten uit de overeenkomst....................................... 605 xxi
Afdeling 4. De rechten van de begunstigde.............................. 607 1. Het recht op de verzekeringsprestaties..................... 607 2. De aanvaarding......................................... 608 3. De rechten van de erfgenamen van de verzekeringnemer ten aanzien van de begunstigde.......................... 608 4. De rechten van de schuldeisers van de verzekeringnemer ten aanzien van de begunstigde.......................... 614 Afdeling 5. De levensverzekerings overeenkomst afgesloten door in gemeenschap van goederen gehuwde personen................ 615 1. Algemeen............................................. 615 2. De toestand vóór 1992.................................. 616 3. De toestand vanaf 21 september 1992..................... 616 4. Het arrest van het Arbitragehof van 26 mei 1999............ 617 5. De toestand na het arrest van het Arbitragehof van 26 mei 1999............................................ 618 Afdeling 6. De levensverzekerings overeenkomst afgesloten door personen gehuwd onder het stelstel van scheiding van goederen.......... 620 Afdeling 7. De overlijdensverzekering en het erfrecht van de echtgeno(o)t(e)......................................... 620 Afdeling 8. De gevolgen van echtscheiding of van scheiding van tafel en bed............................................... 621 1. Echtscheiding op grond van bepaalde feiten................ 621 2. Echtscheiding door onderlinge toestemming............... 622 3. Scheiding van tafel en bed............................... 622 Afdeling 9. Enkele fiscale aspecten van de individuele levensverzekeringsovereenkomst............................................. 623 1. Levensverzekering en personenbelasting.................. 623 1. Gefiscaliseerde en gedefiscaliseerde levensverzekeringsproducten......................................... 623 2. De fiscale behandeling van de premiebetaling.......... 625 3. Het belastingstelsel van de verzekeringsprestaties...... 627 2. De individuele levensverzekering en de successierechten..... 629 ZESDE DEEL. UITGESLOTEN RISICO S SAMENLOOP VAN VERZEKE- RINGEN SUBROGATIE OVER DRACHT VAN VERZEKERINGSOVER- EENKOMSTEN DUUR EN EINDE VAN DE VERZEKERINGSOVEREEN- KOMST TITEL I. UITGESLOTEN RISICO S................................. 635 Hoofdstuk I. Algemeen............................................ 637 xxii
Hoofdstuk II. De omvang van de dekking............................ 639 Hoofdstuk III. Het verval van dekking............................... 643 Hoofdstuk IV. Het bewijs van de omvang van dekking en van het verval van dekking........................................................ 645 Hoofdstuk V. Wettelijk van dekking uitgesloten risico s................ 647 Afdeling 1. Opzettelijk veroorzaakte schadegevallen..................... 647 Afdeling 2. Grove schuld............................................. 654 Afdeling 3. Oorlog, gelijkaardige feiten en burgeroorlog.................. 658 Afdeling 4. Catastroferisico s.......................................... 660 1. Oproer- en molestrisico s................................ 661 2. Aanslagen............................................. 661 3. Terrorisme............................................. 662 4. Natuurrampen......................................... 666 5. Nucleaire risico s....................................... 669 TITEL II. SAMENLOOP VAN VERZEKERINGEN................... 671 TITEL III. DE SUBROGATIE....................................... 679 Hoofdstuk I. De persoonlijke subrogatie............................. 681 Hoofdstuk II. De zakelijke subrogatie................................ 689 TITEL IV. DE OVERDRACHT VAN VERZEKERINGS- OVEREENKOMSTEN............................................... 693 TITEL V. DUUR EN EINDE VAN DE OVEREENKOMST............. 695 Hoofdstuk I. Duur van de overeenkomst............................. 697 Afdeling 1. Algemene regel............................................ 697 Afdeling 2. Uitzonderingen op de algemene regel........................ 698 1. De ziekte- en levensverzekeringsovereenkomsten........... 698 2. Verzekeringsovereenkomsten betreffende de door de Koning bepaalde risico s.............................. 699 xxiii
3. Verzekeringsovereenkomsten waarvan de duur korter is dan één jaar............................................ 701 4. De arbeidsongevallenverzekering......................... 701 Hoofdstuk II. Beëindiging van de verzekeringsovereenkomst.......... 703 Afdeling 1. Nietigheid................................................ 703 Afdeling 2. Verval................................................... 705 Afdeling 3. Verbreking van de overeenkomst............................ 706 1. Algemeen............................................. 706 2. Het uitdrukkelijk ontbindend beding...................... 707 3. De verzekeringsovereenkomst kan worden beëindigd na schadegeval............................................ 708 4. Het overlijden van de verzekeringnemer kan de overeenkomst beëindigen................................ 710 1. Algemeen......................................... 710 2. Intuitu personae contracten.......................... 710 3. Verzekeringen tot uitkering van een vast bedrag....... 711 5. Overdracht onder levenden van de verzekerde zaak beëindigt de overeenkomst....................................... 711 1. Overdracht van onroerende goederen................. 711 2. Overdracht van roerende goederen................... 712 6. Het faillissement van de verzekeringnemer en het gerechtelijk akkoord met boedelafstand kunnen een einde stellen aan de verzekeringsovereenkomst................... 713 1. Faillissement...................................... 713 a) Algemeen................................... 713 b) Persoonsverzekeringen en kredietverzekeringen. 715 c) De WAM................................... 716 2. Gerechtelijk akkoord met boedelafstand.............. 716 7. Beëindiging van de verzekeringsovereenkomst door wettelijke opheffing van een dekkingsbeperking............ 716 Hoofdstuk III. Opzeggingswijzen van de verzekerings overeenkomst.... 719 ZEVENDE DEEL. GESCHILLENBESLECHTING TITEL I. DE VERJARING.......................................... 723 Hoofdstuk I. Enkele kenmerken van de verjaring in de Wet 1874........ 725 Hoofdstuk II. De verjaring in de WLVO............................. 729 xxiv
Afdeling 1. De verjaringstermijn (art. 34)............................... 729 1. De rechtsvordering die voortvloeit uit een verzekeringsovereenkomst (art. 34 1 lid 1, 2 en 4)..................... 729 2. De rechtsvordering van de verzekerde tegen de verzekeraar bij wijze van regresvordering in de aansprakelijkheidsverzekering (art. 34 1 lid 3)............................. 732 3. De rechtsvordering van de benadeelde tegen de aansprakelijkheids verzekeraar (art. 34 2)................. 732 4. De regresvordering van de verzekeraar tegen de verzekerde (art. 34 3)............................................ 734 Afdeling 2. De schorsing en de stuiting van de verjaring (art. 35).......... 735 1. De schorsing........................................... 735 2. De stuiting............................................ 736 3. Doorbreking van de relativiteit van de stuiting en van de schorsing van de verjaring............................. 738 Hoofdstuk III. Wetgevende en jurisprudentiële ontwikkelingen betreffende verjaring van misdrijven.................................. 739 Afdeling 1. Wijzigingen van het straf- en strafprocesrecht................. 739 Afdeling 2. Jurisprudentiële evoluties................................... 740 Hoofdstuk IV. Het misdrijf als grondslag van een aansprakelijk heidsvordering........................................................... 743 Afdeling 1. De verjaring van het aflopende misdrijf...................... 743 1. Het schadevoorval is geen eenduidig begrip................ 744 2. Het schadevoorval in het licht van de rechtspraak van het Hof van Cassatie.................................... 745 Afdeling 2. De verjaring van het voortdurend misdrijf.................... 746 Afdeling 3. De verjaring van voortgezette of collectieve misdrijven......... 747 Afdeling 4. De verjaring van gewoontemisdrijven........................ 747 Hoofdstuk V. Bestaat er een verband tussen artikel 34 en artikel 78?.... 749 Hoofdstuk VI. De wet tot wijziging van sommige bepalingen betreffende de verjaring......................................................... 751 1. Aanvang en berekening van de verjaringstermijn........... 754 2. Schorsing en stuiting.................................... 755 3. Bijzondere bescherming van minderjarigen................ 756 4. Bedrog................................................ 756 5. De reeds verkregen verjaring............................. 756 6. De actio judicati........................................ 757 xxv
7. Het door de rechter verleende voorbehoud................. 757 8. Het overgangsrecht..................................... 758 TITEL II. DE GERECHTELIJKE BESLECHTING VAN VERZEKERINGSGESCHILLEN..................................... 761 Hoofdstuk I. De beslechting van nationale verzekerings geschillen...... 763 Afdeling 1. De volstrekte bevoegdheid.................................. 763 1. De waarde van de vordering............................. 763 2. De aard van de vordering................................ 764 3. De hoedanigheid van de partijen......................... 766 Afdeling 2. De territoriale bevoegdheid................................. 767 Afdeling 3. De specifieke bevoegdheid van het Benelux Gerechtshof........ 768 Hoofdstuk II. De beslechting van internationale verzekerings geschillen. 769 Afdeling 1. Algemeen................................................ 769 Afdeling 2. Vorderingen tegen de verzekeraar........................... 772 Afdeling 3. Vorderingen van de verzekeraar tegen de verzekering nemer, verzekerde of begunstigde.................................. 773 Afdeling 4. De bepalingen betreffende bevoegdheid in verzekeringszaken zijn dwingendrechtelijk.................................... 773 Afdeling 5. Forumbedingen betreffende verzekeringsgeschillen............ 774 Afdeling 6. Conflicten tussen Belgische bevoegdheidsbepalingen, de Verordening, de EEX- en EVEX-Verdragen................ 775 TITEL III. DE BUITENGERECHTELIJKE GESCHILLEN REGELING.. 777 Hoofdstuk I. De buitengerechtelijke klachten regeling van de verzekeringnemers, verzekerden, begunstigden en derden.......................... 779 Afdeling 1. De Ombudsdienst Verzekeringen............................ 779 Afdeling 2. De minnelijke regeling..................................... 780 Hoofdstuk II. De buitengerechtelijke geschillen regeling tussen verzekeraars........................................................ 781 Hoofdstuk III. De buitengerechtelijke geschillen regeling tussen verzekeraars en verzekeringstussen personen........................... 783 Afdeling 1. De gedragsregels van de verzekeringstussenpersoon........... 783 Afdeling 2. Het convergentiecharter.................................... 784 xxvi
Afdeling 3. De courtagegebruiken..................................... 785 Afdeling 4. De gedragscode van de Belgische Vereniging van Banken...... 785 Hoofdstuk IV. De partijbeslissing................................... 787 Hoofdstuk V. Bindende en niet-bindende adviezen of derdenbeslissingen........................................................ 789 Hoofdstuk VI. De mediatie......................................... 793 Afdeling 1. Algemeen................................................ 793 Afdeling 2. Vormen van mediatie...................................... 794 1. Mediatie en mediatie-verzoening......................... 794 2. Institutionele mediatie en mediatie ad hoc................. 795 3. Belang voor het verzekeringsrecht........................ 795 Hoofdstuk VII. Arbitrage.......................................... 797 Bibliografie......................................................... 803 Trefwoordenregister................................................. 839 xxvii