Lokale Ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 (conceptversie 16-2-2015) Inhoudsopgave Lokale Ontwikkelingsstrategie LEADER 2015-2022 Deel I Beschrijving van de LOS pagina 1. Totstandkoming en status Ontwikkelingsstrategie 2 1.1 Wat is LEADER 2 1.2 Bijdrage aan aandachtsgebieden 2 2. Gebied 4 2.1 Begrenzing 4 2.2 Gebiedsanalyse (SWOT, krachtenveldanalyse) 5 3. Strategie 8 3.1 Strategie, doelen en thema s 8 3.2 Resultaten en effecten 12 4. Activiteitenplan 13 4.1 Uitvoering van projecten 13 4.2 Samenwerking 13 4.3 Aanjaagkosten / Deskundigheidsbevordering 13 4.4 Bestuur en organisatie LAG 13 4.5 Communicatie 13 4.6 Administratie 15 5. Organisatie 15 5.1 Positie, taken en bevoegdheden LAG 15 5.2 Profiel en samenstelling LAG 16 5.3 Organisatie van de uitvoering 17 6. Financiering 17 6.1 Begroting 18 6.2 Dekkingsplan 19 Deel II Reglement pagina 7. Beheer- en toezichtregeling/ beschrijving van de selectieprocedure 7.1 LAG werkwijze 20 7.2 Selectiecriteria steunaanvragen 20 7.3 Selectieprocedure steunaanvragen 23 7.4 Monitoring, effectmeting en evaluatie 23 8. Bijlagen 8.1 Samenstelling Local Action Group Achterhoek 24 8.2 Uitkomsten ronde tafelgesprekken 25 8.3 Lijst van indicatoren 33 8.4 Bepalingen voor promotie en publiciteit 33 8.5 Letter of intent met LAG Berkel Schlinge en Bocholter Aa 34 CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 1
1. Totstandkoming en status Ontwikkelingsstrategie Na het tot stand komen van de Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020 heeft het College van Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland besloten dat de regio Achterhoek, bestaande uit de gemeenten Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Montferland, Oost Gelre, Oude IJsselstreek en Winterswijk wordt uitgedaagd om de Lokale Ontwikkelingsstrategie (LOS) te maken voor de nieuwe LEADERperiode. Het initiatief voor het schrijven van de LOS ligt bij de Stuurgroep Achterhoek 2020. In deze Stuurgroep zijn de drie O s (Ondernemingen, Organisaties maatschappelijk en onderwijs en Overheden) ieder voor een derde vertegenwoordigd. De Stuurgroep Achterhoek 2020 coördineert de uitvoering van de Uitvoeringsagenda 2020. Deze LOS sluit aan en is bedoeld om de ambities, neergelegd in de Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020, te realiseren. De Stuurgroep heeft het proces om te komen tot deze LOS uitbesteed aan de Lokale Actie Groep (LAG). De LAG is breed samengesteld. Zie hoofdstuk 5 en bijlage 1; deelnemers LAG. Status ontwikkelingsstrategie: 16-2-2015; conceptversie 1.1. Wat is LEADER De afkorting LEADER staat voor 'Liaison Entre Actions de Développement de l'économie Rurale'. De interactie tussen landbouw en samenleving wordt steeds belangrijker. Er ligt een opgave om samen te werken aan de sociaal-economische ontwikkeling van het platteland en aan een duurzaam beheer van de ruimte. De agrarische sector zal zich in moeten zetten voor maatschappelijk draagvlak. De sector moet daarbij invulling geven aan haar license to produce. Dat kan bijvoorbeeld door de relatie tussen het platteland en de stad en tussen de boer en de burger te verstevigen. LEADER kan hier een bijdrage aan leveren, want: - LEADER heeft een toegevoegde waarde bij projecten waarvoor draagvlak en samenwerking tussen private en publieke partijen een voorwaarde voor succes zijn; - LEADER projecten komen ten goede aan de economische ontwikkeling en werkgelegenheid op het platteland, innovaties op agrarische bedrijven, de leefomgeving van de agrarische sector, jonge boeren en hun gezinnen; - LEADER kan ondersteunen in krimp gebieden waar alle actoren de opgave hebben om samen te werken aan een sociaal en economisch vitaal platteland; - LEADER is een krachtige aanpak voor de opgaven voor integrale plattelandsontwikkeling waarbij verschillende belanghebbenden zijn betrokken en de landbouwsector een belangrijke speler is; - LEADER sluit goed aan bij de huidige tijdsgeest die vraagt om een actievere inzet van burgers en bedrijven. 1.2. Bijdrage aan aandachtsgebieden LEADER beoogt bij te dragen aan de plaatselijke ontwikkeling van plattelandsgebieden. (aandachtsgebied 6(b) het stimuleren van plaatselijke ontwikkeling in plattelandsgebieden. ) Daarmee draagt LEADER bij aan thematische doelstelling 9 van de EU bevordering van sociale inclusie en bestrijding van armoede. LEADER projecten moeten een bijdrage leveren aan de doelen die in de ontwikkelingsstrategie worden gesteld. LEADER projecten kunnen ook bijdragen aan de doelen en prioriteiten die zijn gedefinieerd in de LEADER/CLLD paragraaf van de partnerschapsovereenkomst en het POP3. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 2
CLLD is de afkorting van Community-Led Local Development en staat voor de bottom-up aanpak met de lokale actoren in het ontwikkelingsgebied. Budget: 3,5 miljoen euro voor 7 jaar CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 3
2. Gebied De lokale actiegroep (LAG) heeft voor het gebied; de acht gemeenten die samen de regio Achterhoek vormen, deze lokale ontwikkelingsstrategie (LOS) opgesteld. 2.1. Begrenzing gebied In de acht gemeenten, die samen de Regio Achterhoek vormen, wonen totaal 300.000 mensen. LEADER hanteert als maximaal aantal inwoners voor het LEADERgebied 150.000. De argumentatie om de acht gemeenten inclusief de inwoners van de steden Doetinchem en Winterswijk mee te tellen is dat LEADER één van de pijlers is voor de uitvoering van de Agenda 2020. De acht gemeenten werken met elkaar samen als WGR-regio (Wet Gemeenschappelijke Regelingen). Er is geen aanleiding om het gebied te verkleinen, vooral in verband met het thema stad-land relatie. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 4
De Achterhoek is in december 2014 door de Rijksoverheid erkend als krimpregio en daarmee draagt deze LOS bij aan het door Nederland gekozen hoofdthema Krimp, nu of in de nabije toekomst. 2.2. Gebiedsanalyse (SWOT, krachtenveldanalyse) De basis voor de gebiedsanalyse is het proces ter voorbereiding van de Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020. Deze Agenda is met breed draagvlak van de inwoners van de Achterhoek de afgelopen jaren opgesteld. De basis voor de Agenda 2020 was een uitgebreide SWOTanalyse van het gebied. 1 Deze SWOT-analyse sluit aan bij de SWOT-analyse die voor het POP3 is opgesteld. Innovatie, samenwerking en integrale projecten zijn sleutelwoorden voor LEADER. In het proces van Achterhoek Agenda 2020 is een goed functionerend, voor het gebied representatief en actief streeknetwerk opgezet. Dit steeknetwerk heeft een aanjaag- en netwerkfunctie binnen het gebied. LEADER kan een belangrijke rol vervullen in het proces om de doelstellingen in deze LOS te laten realiseren door bewoners in het gebied die van onderop plannen gaan maken om initiatieven te realiseren in hun dorp, buurtschap of juist de verbinding tussen dorpen en tussen wijken in de stad en bewoners in het omliggende platteland. Nadere analyse van het LEADER-gebied; De kracht van samenwerking Sinds 2009 werken de drie O's: Ondernemers, Organisaties maatschappelijk en onderwijs en Overheden als partners in de Achterhoek met elkaar samen. De economische recessie vormde in die periode de aanleiding voor het inrichten van deze samenwerking Vanaf 2011 heeft deze samenwerking richting gekregen met de Agenda 2020. Om focus aan te brengen is in 2014 een Uitvoeringsagenda opgesteld, waarin drie hoofdopgaven zijn benoemd: Werken, Wonen en Bereikbaarheid. Demografie, economie, energie, grensoverschrijdende samenwerking en leefbaarheid vormen de onderliggende thema's van deze toekomstagenda. Eind 2011 hebben circa 150 Achterhoekse partijen het Convenant Achterhoek 2020 getekend. Dit bekrachtigt hun samenwerking en inspanning voor het realiseren van de Agenda 2020. De Regio Achterhoek ziet dit als een resultaat van haar streven te excelleren in verbinden door het kloppend hart van de regio te zijn. De Regio wil een logische, inspirerende werk- en ontmoetingsplek zijn voor iedereen die het regionale belang dient. De Regio nodigt continu mensen of organisaties uit die wat willen betekenen voor de Achterhoek, om samen tot oplossingen te komen en samen nieuwe wegen in te slaan. Behalve gemeenten, de provincie en het Rijk, wil de Regio ook bedrijven, corporaties, onderwijs- en zorginstellingen en belangengroeperingen met elkaar in contact brengen en betrekken bij regionale zaken. De Achterhoek heeft in de afgelopen jaren laten zien dat een gedeelde agenda en het bundelen van krachten leidt tot mooie resultaten. Zo is de Achterhoekse Groene Energie Maatschappij (AGEM) opgericht, waarmee de Achterhoek haar ambities illustreert met Energie en Milieutechniek. 1 Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020, D ran! Stappen zetten, gewoon doen!, 2 juli 2014 CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 5
In het Akkoord van Groenlo hebben de deelnemers van de Tafel van Groenlo (de 3 O's: ondernemingen, organisaties/onderwijs en overheden) de ambitie uitgesproken om in 2030 energieneutraal te zijn. Dit is vervolgens in de Achterhoek Agenda 2020 vastgelegd. De acht gemeenten in de Achterhoek hebben de ambitie om in 2030 energie neutraal te zijn ook opgenomen in hun beleidsprogramma s. Daarnaast worden verbeteringen van de N18 gerealiseerd en wordt een deel van de spoorverbinding tussen Arnhem en Winterswijk verdubbeld. In de Regionale Woonvisie (2010) zijn afspraken vastgelegd over woningbouw, welke in 2013 zijn herijkt. Met het initiatief Achterhoek duurzaam verbouwen is een impuls gerealiseerd in energiebesparend en levensloopbestendig bouwen voor woningcorporaties en bouwbedrijven. Vanuit de robuuste investeringsimpuls levert de provincie een bijdrage aan het verduurzamen van corporatiewoningen. Na de Pilot breedband vindt nu een uitrol plaats van glasvezel in het buitengebied van de Achterhoek. Voorbeelden van innovatieve ontwikkelingen in de Achterhoek zijn het Fieldlab Achterhoek, de innovatiehubs en de aanjaagrol van het Achterhoek Centrum voor Techniek (ACT). Met de oprichting van het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Oost Nederland (CIVON) is een belangrijke stap gezet in de aansluiting tussen technisch onderwijs en de arbeidsmarkt. Het Innovatiecentrum voor Industrie, Cultuur, Educatie en Recreatie (ICER) op het DRU Industriepark in Ulft, is een recent resultaat van een succesvolle samenwerking tussen onderwijsinstellingen, ondernemers, Kunstenaarscollectief Breekijzer en het Nederlands IJzermuseum. ICER is erop gericht de maakindustrie zichtbaar te maken en met trots uit te dragen. De Atlas van de Achterhoek is ontwikkeld, waarbij het proces om tot deze atlas te komen van belang is geweest voor een groeiend urgentiebesef van welke opgaven de demografische veranderingen met zich meebrengen. Deze atlas heeft geresulteerd in de Transitieatlas onderwijs, waar de gevolgen van de demografische krimp voor het onderwijs in beeld zijn gebracht en verschillende scenario s zijn gemaakt om te komen tot optimalisatie van het onderwijsaanbod. Ook zijn met het project Kernenfoto s de 21 hoofdkernen van de Achterhoek letterlijk en figuurlijk in beeld gebracht. Dit biedt een basis voor de keuzes die moeten worden gemaakt rondom wonen en voorzieningen, om de leefbaarheid te kunnen blijven waarborgen. Opgaven als gevolg van demografische veranderingen Steden zijn meer en meer in trek als vestigingsplaats voor mensen en bedrijven. De kracht van de Nederlandse economie ligt in de stedelijke structuur en in een structuur van middelgrote steden. Bedrijven profiteren daar van elkaars nabijheid. De meer perifere, landelijke gebieden van ons land krijgen of hebben te maken met een dalend aantal inwoners. Naast urbanisatie (trek naar de steden) is in veel mindere mate ook sprake van suburbanisatie (migratie naar het platteland) (Bron: Trends in de regionale economie, Planbureau voor de Leefomgeving, maart 2014). Het ministerie van BZK heeft de Achterhoek eind 2014 aangewezen als krimpregio. De demografische veranderingen, waaronder de krimp van de bevolking, maken dat de Achterhoek voor uitdagende opgaven staat. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 6
Als gevolg van de demografische veranderingen staan het ondernemend vermogen, het verdienvermogen en de economische kracht van de Achterhoek onder druk. Een daling van de beroepsbevolking zal het steeds moeilijker maken voor bedrijven om geschikte arbeidskrachten te vinden. Hoe vergroten we de aantrekkingskracht van de Achterhoek voor werkzoekenden, zowel voor jongeren, als voor ervaren beroepskrachten en ingenieurs? Bereikbaar en goed onderwijs is voor de economische kracht van de Achterhoek van groot belang. Een toekomstbestendige economie in de Achterhoek vraagt om goed geschoold personeel dat past bij de Achterhoekse bedrijven. Hoe geven we samen verder vorm aan een uitstekende afstemming tussen onderwijs en arbeidsmarkt en een leven lang leren? En hoe zorgen we voor een acceptabele reistijd voor woon-werkverkeer? De bevolkingsomvang neemt nu al af en het aantal huishoudens zal rond 2025 afnemen. In de gemeente Berkelland al vanaf 2021 afname van huishoudens. Wat betekent dat voor onze woningvoorraad? Welke aanpassingen zijn nodig om de bestaande voorraad aan te laten sluiten bij de toekomstige vraag? Wat en waar moeten we nog bouwen? En hoe spelen we met ons voorzieningenniveau in op de daling van het aantal inwoners en ontgroening/vergrijzing? Wat betekent dit bijvoorbeeld voor het draagvlak en de betaalbaarheid van zorgvoorzieningen (care)? Dat vraagt ook om een nieuwe kijk op het organiseren van de gezondheidszorg (cure). De vergrijzing van de bevolking stelt de Achterhoek voor grote opgaven. Is de aard en omvang van onze woningvoorraad voldoende toegesneden op de vergrijzing? Wat is de toekomstige behoefte aan zorgvoorzieningen (denk aan langer thuis wonen en e-health). Hoe wordt het veranderend zorglandschap ingericht? Wat is het passende antwoord op de stijgende behoefte aan intensieve verpleegzorg, terwijl tegelijkertijd het aantal jaren, waarin behoefte is aan intensieve zorg, daalt? Hoe waarborgen we de bereikbaarheid van voorzieningen? Hoe organiseren we dat de noodzakelijke voorzieningen bereikbaar blijven voor zorgbehoevenden? En hoe anticiperen we tijdig op een afname van de vergrijzingsgolf en maken we vastgoed geschikt voor andere functies in de toekomst (flexibiliteit, generatiewoningen)? De ontgroening stelt de Achterhoek voor andere grote opgaven. Scholen krijgen de komende jaren te maken met een forse daling van het aantal leerlingen. In de periode 2012 2020 daalt het aantal basisschoolleerlingen in de Achterhoek van 27.500 met 6.700 naar ongeveer 20.800 (ofwel een daling van 24%). (Bron: MOOZ Onderzoek in opdracht van Platform Primair Onderwijs Oost-Gelderland, 2013) Hoe zorgen we ervoor dat goed onderwijs op alle niveaus bereikbaar is en betaalbaar blijft? Zijn er mogelijkheden om jongeren (via onderwijs en werk) te binden aan de regio? Een afname van het aantal inwoners brengt ook het vraagstuk van leegstand met zich mee. Een recent uitgevoerde grove schets van vrijkomende ruimte in bestaand vastgoed in de komende tien jaar komt uit op 250 voetbalvelden. Daarbij gaat het vooral om maatschappelijk en commercieel vastgoed en vrijkomende agrarische bebouwing. Dat is een majeur vraagstuk dat vraagt om een onconventionele aanpak. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 7
Wat doen we met leegstand van scholen, kerken en ander (maatschappelijk) vastgoed? Hoe pakken we het vraagstuk aan van de vrijkomende agrarische bebouwing (VAB) wanneer er geen bedrijfsopvolgers zijn en agrariërs stoppen? Hoe zorgen we er tegelijkertijd voor dat we de ruimtelijke kwaliteit waarborgen? Voor een deel van het leegkomend vastgoed zal een nieuwe invulling gevonden worden; een groot deel zal echter gesloopt moeten worden. 3. Strategie Projecten komen in aanmerking voor steun als zij aansluiten bij deze Lokale Ontwikkelings Strategie. Een voorwaarde voor LEADER is dat projecten moeten bijdragen aan de volgende aandachtsgebieden en horizontale doelstellingen. 3.1. Strategie, doelen en thema s Bij het opstellen van de ontwikkelingsstrategie heeft de LAG Achterhoek in overleg met de Stuurgroep Achterhoek 2020 uit onderstaande indicatieve thema s voor LEADER drie thema s gekozen, die aansluiten bij de Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020. Deze thema s worden beschouwd als horizontale thema s die bijdragen aan de in het POP3 gekozen Unieprioriteiten voor plattelandsontwikkeling. De thema s zijn niet uitsluitend gekoppeld aan één aandachtsgebied. -1. (toekomstige) bevolkingskrimp; -2. (sociale) innovaties en de toepassing ervan; -3. economische impuls bij achterblijvende minder verstedelijkte regio s; -4. circulaire economie, biobased economy en duurzame energie; -5. verstevigen van de relatie stad-land: een verbinding leggen tussen de vraag uit de stad en het aanbod op het platteland, het realiseren van betrokken burgerschap en een verbeterd maatschappelijk draagvlak voor de agrarische sector; -6. het uitbreiden en verbeteren van de (agro) toeristische infrastructuur; -7. multifunctioneel grond- en watergebruik; -8. natuur- en milieu educatie binnen het programma Duurzaam Door; -9. activiteiten of ontmoetingsplaatsen die de sociale cohesie op het platteland vergroten, zeker daar waar men sterker afhankelijk is van nabuurschap. Thema 1 is impliciet al gekozen, doordat bevolkingskrimp voor de provincie Gelderland de overweging was waarom de Achterhoek de LEADER-status heeft gekregen. De drie gekozen thema s zijn thema 4, 5 en 9. - circulaire economie, biobased economy en duurzame energie; - verstevigen van de relatie stad-land: een verbinding leggen tussen de vraag uit de stad en het aanbod op het platteland, het realiseren van betrokken burgerschap en een verbeterd maatschappelijk draagvlak voor de agrarische sector; - activiteiten of ontmoetingsplaatsen die de sociale cohesie op het platteland vergroten, zeker daar waar men sterker afhankelijk is van nabuurschap. In de vorm van ronde tafelgesprekken is op 4, 5 en 6 november 2014 op drie verschillende locaties in het gebied gebrainstormd over de drie gekozen thema s. De uitkomsten van deze gesprekken zijn samengevat in bijlage 2 en vormen de basis voor de uitwerking van de thema s. Op 11 december zijn de uitkomsten van de drie ronde tafelgesprekken geanalyseerd. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 8
De drie thema s kunnen gezien worden als waslijnen, de projecten zijn de was. Circulaire economie, biobased economy en duurzame energie Innovatieve en duurzame circulaire landbouw, met als kernbegrippen: circulaire economie of kringloop-denken, regionale ketens en groene grondstoffen (als basis voor de bio-economie). De primaire landbouw werkt regionaal en verduurzaamt op basis van de principes van de circulaire economie. In de pilot Vruchtbare kringloop in de Achterhoek komt dit tot uitdrukking. Bij deze pilot gaat het om het in praktijk brengen van de voorgeschreven kringloopwijzer en het sluiten van de stoffenkringloop die gericht is op duurzame landbouwproductie. Deze ontwikkeling, waarbij deels sprake is van crossovers tussen de maakindustrie en de landbouw, biedt voor de Achterhoek kansen om de keten van duurzame landbouwproductie van regionale schaal door te ontwikkelen naar nationaal en internationaal niveau. De samenwerking tussen agrarische ondernemers en overheden (gemeenten en waterschap) kan een nieuwe dimensie krijgen in het hergebruik van sloot- en bermmaaisel. Vaak blijft dit maaisel nu liggen langs de sloot of in de berm. De biokwaliteit langs de sloten en in bermen vermindert door dit maaisel en het wandelen over het maaipad wordt bemoeilijkt. Door afvoer van dit maaisel kan het dienen als grondstof voor een biomassainstallatie en het substraat kan weer gebruikt worden als grondverbeteraar. Of het maaisel kan gebruikt worden voor een andere oplossing die we nu nog niet kennen. Zo ontstaat een gesloten kringloop en is er geen sprake meer van afval. LEADER kan bijdragen in de organisatie van het proces om te zorgen dat de verschillende partijen met elkaar goed samenwerken en er een goede oplossing gevonden wordt voor het hergebruik van maaisel als grondstof. Door het stimuleren van het oprichten van lokale energiecoöperaties snijdt het mes aan drie kanten. De aanleg van zonnepanelen op gemeenschapsvoorzieningen (dorpshuis, sporthal, scholen, verenigingsgebouwen, sportkantines) in het hele gebied draagt bij aan de energie neutrale doelstelling en versterkt de exploitatiekosten van deze gebouwen. Door samenwerking met de lokale bewoners kan duurzame en goedkope energie geleverd worden aan de inwoners. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan de bewustwording bij particuliere woningeigenaren om hun eigen woning te isoleren. Hiervoor wordt samengewerkt met het programma Achterhoek Duurzaam Verbouwen (ADV). De energiecoöperatie Wichmond- Vierakker is een sprekend voorbeeld voor anderen. De opgewekte stroom wordt geleverd aan de AGEM. AGEM kan projectindiener zijn om in minimaal 10 dorpen een lokale energiecoöperatie op te zetten, die zowel werkt aan energie opwekken als energiebesparen. Verstevigen van de relatie stad-land Een verbinding leggen tussen de vraag uit de stad en het aanbod op het platteland, het realiseren van betrokken burgerschap en een verbeterd maatschappelijk draagvlak voor de agrarische sector; LEADER wil de bewoners van zowel de stad als het omliggende platteland uitdagen om van onderop mee te denken op welke wijze de verbinding gelegd kan worden. Er is een wederkerige relatie tussen de stad en grote dorpen, kleine kernen en buurtschappen op het CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 9
platteland. Voedsel van grond tot mond is een voorbeeld van een wederkerige relatie tussen stad en land. Bij de verbinding gaat het zowel om de verbinding tussen stad en platteland, maar ook om de verbinding tussen dorpen om concurrentie tussen dorpen te voorkomen. Deze kerktorenpolitiek leidt tot verplaatsing van het demografische probleem. Om daarin te voorzien, zet de Achterhoek 2020 de kaders neer, uitmondend in vlekkenplannen voor bijvoorbeeld de woonagenda, kernenfoto s, basismobiliteit, zorg. LEADER kan bijdragen aan de invulling van deze vlekkenplannen van onderop. Met het ontwikkelen van een visie vanuit de bewoners voor hun dorp/wijk ontstaat draagvlak voor duurzame oplossingen. Een interessant initiatief is de Smaakacademie Achterhoek, een driejarig programma, waarbij ingespeeld wordt op de kracht van de voedselsector voor de Achterhoek, een netwerk geformeerd wordt binnen de voedselsector in de Achterhoek, een kennisagenda wordt opgesteld en gezocht wordt naar mogelijke cross-overs. Samen met de WUR is een rapport gemaakt over de rol en waarde van voedselketens. Dit rapport bevat het pleidooi voor het versterken van de ambachtseconomie op het terrein van de voedselketens. (Bron: Kracht van de Achterhoek; De waarde van voedselketens voor de regio, WUR, 2013) Met (S)maak van het platteland wordt een verbinding gelegd tussen de maakindustrie en streekproducten. De maakindustrie wordt uitgedaagd om innovatieve producten te ontwikkelen die getest kunnen worden bij het vermarkten van de Achterhoekse streekproducten en die exporteerbaar zijn naar andere gebieden in de wereld. Zo wordt de Achterhoekse doe -mentaliteit gebruikt om een economische impuls te geven aan het gebied. De overdracht van de streekspecifieke ambachtelijke kennis naar jongere generaties en de koppeling met de innovatieve smartindustrie zijn hier de uitdagingen. Combinatie van het uitventen van streekproducten met innovatieve ondernemers leidt tot nieuwe concepten waardoor meer mensen gemakkelijker streekproducten afnemen. Slowfood Achterhoek kan projectindiener zijn. Activiteiten of ontmoetingsplaatsen die de sociale cohesie op het platteland vergroten De afgelopen jaren zijn er grote verschillen ontstaan tussen gemeenschappen op het platteland. De van oudsher sterke sociale cohesie is onder druk komen staan. Veel mensen wonen op het platteland, maar werken er niet. Winkels en andere voorzieningen waar men elkaar toevallig tegenkomt verdwijnen. Kenmerkende gebruiken als buurtmaken, nieuwjaar winnen en kraamschudden nemen sterk af. Door dit sluipende proces vermindert op veel plekken de gemeenschapszin. Met elkaar en voor elkaar moet georganiseerd worden. Kansen liggen bij thema s als vraagbundeling breedband, energie opwekken, gezamenlijk energie besparen, zorg voor elkaar, slim (openbaar) vervoer, het aanleggen en onderhouden van een dorpsmoestuin, het onderhoud van houtwallen en het aanleggen en onderhoud van heggen, die in de tijd dat er nog geen prikkeldraad was kenmerkend waren voor deze streek. LEADER wil mensen activeren om activiteiten uit te voeren die leiden tot sociale innovatie. Internet kan hierin ook een interessante rol spelen. Voor de realisatie van plannen is vaak ondersteuning in welke vorm dan ook nodig van de gemeente. In veel gemeenten verandert de zeggenschap over dorpen. Steeds meer gemeenten realiseren zich dat bewoners in dorpen gezamenlijk veel deskundigheid in huis hebben. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 10
Vaak zijn ze zeer goed in staat om zelf plannen te ontwikkelen, die voorheen door de gemeente of speciaal ingehuurde bureaus gemaakt werden. Er ontstaat een tweerichting verkeer; burgerparticipatie (de bewoners denken mee in het overheidsbeleid) en overheidsparticipatie (de overheid adviseert bewoners, die zelf plannen ontwikkelen en uitvoeren). De eigen kracht van dorpen organiseren door een gemeente die open staat voor plannen van bewoners, die kan loslaten, maar wel wil faciliteren en het mogelijk maakt dat het plan ook uitgevoerd kan worden door de bewoners. Met LEADER kan het zelforganiserend vermogen van een dorp, wijk of buurtschap geactiveerd worden. Afhankelijk van de vraag of behoefte maken bewoners plannen om de sociale cohesie te versterken. VKK Gelderland kan projectindiener zijn voor bijvoorbeeld 10 dorpen die activiteiten willen organiseren. Door uitwisseling van ervaringen leren deze dorpen van elkaar en ook andere dorpen kunnen geïnspireerd raken door de diverse initiatieven die ontwikkeld worden. De afgelopen jaren is divers vastgoed vrijgekomen. Denk aan scholen die in het buitengebied en kleine kernen gesloten zijn en waar nog geen herbestemming voor gevonden is, maar ook steeds meer (agrarische)bedrijven, kerken en winkels komen leeg te staan. Belangrijk is om de bewoners uit te dagen dat zij zelf een gedragen visie ontwikkelen, waarbij helder wordt wat de toekomst wordt van het gebouw. Herbestemming met welke functies/activiteiten en wie is kartrekker of slopen en hoe wordt de grond dan ingevuld? Verkopen of inrichten als bosje, natuurspeelplek o.i.d. en wie is kartrekker? Het vrijgekomen vastgoed kan een functie krijgen in de versterking van de sociale cohesie. Aansluiting bij (beleid)context LEADER kan bijdragen aan de overkoepelende thema s innovatie, milieu en klimaatverandering. Zogenaamde vliegwielprojecten zijn hiervan een voorbeeld: projecten die met een korte investeringsimpuls vanuit LEADER op eigen kracht of met eigen middelen kunnen worden voortgezet. Een ander voorbeeld is het sluiten van kringlopen van fosfaat en stikstof. Voor het grootschalige industriële verwerking van bijvoorbeeld mest, is het interprovinciale BICON-programma van toepassing. LEADER stimuleert vooral de kleinschalige samenwerkingsinitiatieven op boerderijschaal. Hiervoor moeten actieve verbindingen gelegd worden tussen boeren, burgers en afvalverwerkers. Dit draagt bij aan een duurzame landbouw, de verbinding tussen boer en burger, het beheer van schaarser wordende grondstoffen, educatie e.d.. Te denken valt ook aan initiatieven gericht op het produceren van lokale duurzame energie op basis van zon, wind of biomassa. Dit type projecten vraagt om een breed draagvlak in het gebied, grondige kennis van het gebied en creativiteit en betrokkenheid van vele partners om de initiatieven/projecten rendabel te maken. Deze LOS sluit aan bij de provinciale regeling Leefbaarheid & Gemeenschapsvoorzieningen en de regeling Energietransitie. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 11
Programma Duurzaam Door Het thema Circulaire economie, biobased economy en duurzame energie draagt bij aan de doelstelling van het programma Duurzaam Door. Bij de keuzes van de drie thema s is niet apart voor dit programma gekozen, omdat het integreren van dit programma in de andere thema s waar mogelijk meer kansen biedt. 3.2. Meetbare output- en outcomedoelstellingen De outputdoelstellingen zijn doelstellingen op het gebied van de prestaties die je als LAG wilt leveren. Dit zijn duidelijke normen die de LAG zichzelf oplegt en daarop kan worden afgerekend. De outcomedoelstellingen zijn doelstellingen op het gebied van de maatschappelijke effecten die de LAG wil bereiken. Hierbij meet je of het beleid het gewenste effect heeft gehad, zowel kwalitatief als kwantitatief. - circulaire economie, biobased economy en duurzame energie; Doelstelling: hergebruik van sloot- en bermmaaisel; Output: 2 à 3 gemeenten, waterschap en 10 agrarische bedrijven per gemeente in periode van 2 jaar; totale periode alle gemeenten, waterschap en 80 agrarische bedrijven Outcome: vruchtbare kringloop realiseren Doelstelling: oprichten van lokale energiecoöperaties; Output: 10 dorpen in 2 jaar tijd; totale periode 30 dorpen Outcome: bijdrage aan de realisatie van een energieneutrale Achterhoek CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 12
- verstevigen van de relatie stad-land: een verbinding leggen tussen de vraag uit de stad en het aanbod op het platteland, het realiseren van betrokken burgerschap en een verbeterd maatschappelijk draagvlak voor de agrarische sector; Doelstelling: bewoners uitdagen om zelf verbindingen te leggen in de vorm van projecten die van onderop ontwikkeld worden Output: 4 deelprojecten in 2 jaar tijd, totale periode 12 projecten Outcome: betrokken burgerschap en verbeterd maatschappelijk draagvlak voor de agrarische sector Doelstelling: (S)maak van het platteland; Output: 4 deelprojecten in 2 jaar; totale periode 12 projecten Outcome: innovatieve smartindustrie koppelen aan de overdracht van ambachtelijke kennis - activiteiten of ontmoetingsplaatsen die de sociale cohesie op het platteland vergroten, zeker daar waar men sterker afhankelijk is van nabuurschap. Doelstelling: Bewoners uitdagen om te werken aan sociale innovatie; Output: 10 activiteiten in 2 jaar tijd; totale periode 30 activiteiten Outcome: impuls geven aan het saamhorigheidsgevoel en gemeenschapszin Doelstelling: visie ontwikkelen om helder te krijgen wat de toekomst wordt van een vrijkomend gebouw; herbestemming met welke functies/activiteiten of sloop; Output: 3 visies in 2 jaar tijd; totale periode 9 visies 4. Activiteitenplan In het activiteitenplan is beschreven hoe de doelstellingen van de ontwikkelingsstrategie worden bereikt. Wat gaan we concreet doen, wie gaat het doen, wanneer ga je het doen en met welke middelen. 4.1. Uitvoering van projecten Dit zijn de projecten die genoemd zijn in hoofdstuk 3. De LAG zal zelf de nodige inspanning moeten leveren om andere partijen te stimuleren tot het uitvoeren van projecten die aansluiten bij de gekozen thema s. 4.2. Samenwerking De LAG Achterhoek staat open voor samenwerking met andere LEADERgebieden. Van LEADERgebieden die hetzelfde thema geprogrammeerd hebben kan veel geleerd worden en kan het uitwisselen van kennis en ervaring nuttig zijn. Contacten zijn al gelegd met de LAG Bocholter Aa en de LAG Berkel und Schlinge in Duitsland en de LAG Zuid-West Twente. In bijlage 8.5 is de Letter of intent opgenomen die is afgesloten met de LAG Berkel Schlinge en Bocholter Aa. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 13
4.3. Aanjaagkosten / Deskundigheidsbevordering Voor de ontwikkeling van kwalitatief goede projecten en de overdracht van ervaringen worden bijeenkomsten georganiseerd. Ook wordt deze kennis via de te ontwikkelen LEADERapp breed gecommuniceerd. Afhankelijk van de vraag en behoefte worden trainingen deskundigheidsbevordering uitgevoerd met aandacht voor het ontwikkelen, uitvoeren en verantwoorden van projecten. 4.4. Bestuur en organisatie van de LAG De LAG kiest uit haar midden een voorzitter. De LAG stelt de Leadercoördinator aan in afstemming met de Stuurgroep Achterhoek2020. De voorzitter bereidt samen met de Leadercoördinator de vergadering voor. De Leadercoördinator zorgt voor de verslaglegging van bijeenkomsten, organiseert openbare bijeenkomsten en maakt concept-projectbeoordelingen en effectbeschrijvingen, die vastgesteld worden in de LAG. 4.5. Communicatie De LAG Achterhoek is verantwoordelijk voor de publiciteit en communicatie naar buiten. Dat wil zeggen: Zorgdragen voor bekendheid van het Leader-programma bij de doelgroepen in het gebied; bewoners van dorpen en buurtschappen, agrarische ondernemers, innovatieve bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden Verwerving van projecten en voorlichting over het indienen van projectvoorstellen Publiciteit over individuele projecten als zodanig en gerichte spin-off Coördinatie en afstemming tussen verschillende projecten, partners en projectuitvoerders. De Leadercoördinator is verantwoordelijk voor de interne communicatie tussen de LAG enerzijds en de Stuurgroep 2020 en GS anderzijds. Voor de communicatie en voorlichting wordt een efficiënte mix van informatiedragers ingezet. Hierbij wordt maximaal gebruik gemaakt van de bestaande informatiekanalen. De belangrijkste bron van informatie zal de reeds bestaande internetsite Achterhoek2020.nl zijn. Aan de database wordt de LEADER Achterhoek app gekoppeld. Deze app wordt ontwikkeld in samenwerking met studenten van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen, die reeds ervaring hebben met het ontwikkelen van app s. De communicatie en voorlichting voldoet aan de bepalingen voor promotie en publiciteitseisen die door de Europese Commissie worden gesteld aan het programma en individuele projecten (zie bijlage 4). Ten behoeve van een gestructureerde en continue communicatie en voorlichting stelt de Leadercoördinator in afstemming met de LAG/Stuurgroep Achterhoek2020 direct bij de start een uitgewerkt communicatieplan op. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 14
4.6. Administratie De financiële administratie, het beheer van de dossiers en de handhaving van het reglement wordt uitgevoerd door de ondersteuner van de Leadercoördinator. 5. Organisatie In dit hoofdstuk wordt de taken en bevoegdheden van de LAG, de relatie en rolverdeling tussen de LAG Achterhoek, de Stuurgroep Achterhoek 2020, de provincie Gelderland, het betaalorgaan (Rijksdienst voor Ondernemend (RvO) Nederland), de Regio Achterhoek, de acht gemeenten en het waterschap Rijn en IJssel die betrokken zijn bij de uitvoering van de LOS in hoofdlijnen beschreven. 5.1. Taken en bevoegdheden van de LAG De eerste taak van de plaatselijke groep is projectontwikkeling te stimuleren. Het geven van voorlichting en zorgdragen voor publiciteit is hierbij van belang. Vervolgens dient de LAG ingediende projecten te beoordelen op hun bijdrage aan het bereiken van de doelen uit de lokale ontwikkelingsstrategie (LOS). Hierbij wordt uitgegaan van ondersteuning vanuit de regio Achterhoek en de provincie. De LAG Achterhoek is bereid deze taken op zich te nemen en verzoekt derhalve, na afstemming met de Stuurgroep Achterhoek 2020, Gedeputeerde Staten van Gelderland haar te benoemen als adviescommissie ogv art. Provinciewet voor het LEADER-programma. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 15
De lijn van het instellingsbesluit zal zijn dat de LAG de gedelegeerde bevoegdheid krijgt LEADER-gelden te programmeren en de Stuurgroep/GS hierover te adviseren. De formele bevoegdheid en verantwoordelijkheid blijft echter bij de provincie liggen. Deze lijn volgend heeft de LAG de volgende taken: Projectontwikkeling stimuleren Inhoudelijk toetsen van ingediende projectvoorstellen Ter finale beoordeling voorleggen van projecten via de Stuurgroep aan Gedeputeerde Staten. Het verzorgen van voorlichting en publiciteit inzake het LEADER-programma. Monitoring van de uitvoering en advisering/begeleiding van projectindieners bij de tussen- en eindrapportage van hun project. 5.2 Profiel en samenstelling LAG De LAG voldoet aan het volgende profiel: De LAG bestaat uit een evenwichtige en representatieve vertegenwoordiging van verschillende sociaaleconomische partijen in het gebied. Op besluitvormingsniveau maken private partijen (sociaaleconomische partijen, stichtingen, verenigingen etc.) tenminste 51 % van de LAG uit. De leden van de LAG geven blijk van hun vermogen om samen de lokale ontwikkelingsstrategie voor het gebied uit te voeren. De leden van de LAG zijn in het gebied actief. Het streven is om jongeren (tot 30 jaar) op te nemen in de LAG De LAG moet zich richten op activiteiten die niet strijdig zijn met het reguliere beleid. De LAG moet zoveel mogelijk aansluiten bij gebiedsgerichte processen en structuren gekoppeld aan de Agenda Achterhoek 2020. De kennis- en ervaringsuitwisseling wordt via het landelijke netwerk georganiseerd. Samenstelling LAG Achterhoek De LAG bestaat uit een afvaardiging van tien personen die actief zijn in diverse netwerken in de Achterhoek en daarbuiten. De volgende organisaties nemen deel aan de LAG: Stuurgroep Achterhoek 2020, 1 persoon LTO Achterhoek, 1 persoon Stichting Biomassa Achterhoek, 1 persoon Vereniging Kleine Kernen Gelderland, 1 persoon MKB-ondernemer, 1 persoon PlattelandsJongeren Gelderland (PJG), 1 persoon Achterhoek 2020 Jong, 1 persoon Gemeenten, 2 personen Waterschap Rijn en IJssel, 1 persoon In bijlage 1 zijn de namen opgenomen van de personen die deelnemen aan de LAG Achterhoek. Ook zijn intentieverklaringen toegevoegd van de organisaties die samen de LAG vorm geven. De verdeling publiek privaat is 1 op 3, ruim boven de 51% zijn private deelnemers (verenigingen, stichtingen en privé-personen). CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 16
De keuze van de gevraagde organisaties en personen is via de krachtenveldanalyse in relatie tot de gekozen thema s tot stand gekomen. De LAG Achterhoek is adviesorgaan. 5.3. Organisatie van de uitvoering Voor het LEADER-gebied Achterhoek wordt een speciale Leadercoördinator aangesteld die tevens optreedt als secretaris van de LAG. De secretaris bereidt LAG-bijeenkomsten voor en coördineert de contacten tussen de LAG, de Stuurgroep, regio Achterhoek, provinciale diensten en GS. De secretaris verzorgt tevens de contacten met het landelijke Leader-netwerk en met Leader-gebieden in Twente, Duitsland en wellicht andere landen. Regio Achterhoek De regio Achterhoek faciliteert de Leadercoördinator/secretaris van de LAG en stelt het kantoor beschikbaar voor een belangrijk deel van de feitelijke taken van de LAG. Het gaat hierbij om: Projectverwerving en projectontwikkeling Afstemming met andere uitvoeringstrajecten (bijv. Agenda 2020, Nationaal Landschap) Voortgangsbewaking van de uitvoering Administratieve en financiële coördinatie. Provincie Gelderland De LAG draagt de door haar geselecteerde projecten voor aan de Stuurgroep Achterhoek 2020 / Gedeputeerde Staten van Gelderland voor goedkeuring. Voor elk goedgekeurd project stellen GS een beschikking op die naar de projectindiener wordt verstuurd. Het advies van de LAG/Stuurgroep geldt voor GS als zwaarwegend en zal doorgaans worden opgevolgd. In geval op formele gronden geen beschikking kan worden afgegeven wordt de LAG/Stuurgroep hierover schriftelijk ingelicht. De LAG/Stuurgroep ontvangt een kopie van elke verstrekte beschikking. 6. Financiering In het programma LEADER voor de Achterhoek is een indicatief financieringsplan opgenomen. De LAG heeft gekozen voor een financieringsverdeling van 30 : 30 : 40 over respectievelijk de bijdrage van de Europese Unie, gemeentelijke publieke financiering en private cofinanciering. Private cofinanciering kan geleverd worden door het (deels) kapitaliseren van vrijwilligersuren. Het landelijk vast te stellen uurbedrag wordt gehanteerd en er moet een deugdelijke urenadministratie zijn, waaruit blijkt dat de ureninzet verantwoord is. Onder de beheer- en uitvoeringskosten wordt met name gedacht aan kosten voor de aanstelling van de leadercoördinator/leaderondersteuner, communicatiemedewerker, publiciteitskosten, kosten organisatie bijeenkomsten, training, onderzoek en monitoring. De tevens onder deze post onder te brengen kosten voor vergaderingen van de LAG worden vanwege de combinatievoordelen met de Regio Achterhoek betrekkelijk laag ingeschat. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 17
De kosten van dit onderdeel mogen maximaal 20% van het budget bedragen. De kosten bedragen 12,3 % van het jaarbudget. De middelen zijn verdeeld over de verschillende LEADER-doelen. Hiervoor was een vertaling nodig van de eerder besproken prioritaire thema s (circulaire economie, stad-land relatie en sociale cohesie/leefbaarheid kleine kernen) De verdeling is nu als volgt: As 1 Circulaire (biobased) economie en duurzame energie Aan dit doel is 29,2 % toegekend. Hierbij wordt gedacht aan projecten op het grensvlak van agrarische structuurverbetering enerzijds en anderzijds gebruik afvalstoffen als grondstof en stimuleren energiecoöperaties. As 2 Stad-Land relatie Aan dit doel is 29,25 % van het totale budget toegerekend. Hierbij wordt met name gedacht aan projecten, gericht op de samenhang tussen voorzieningen in de kleine kernen en de stad, inclusief de bereikbaarheid van deze voorzieningen. Het leggen van een relatie tussen de streekproducten met de innovatieve maakindustrie kan beide sectoren een impuls geven As 3 Sociale cohesie/leefbaarheid Kleine kernen Aan dit doel is 29,25 % van het budget toegekend. Het gaat hierbij met name om projecten die de kernen toekomsbestendig maken, door ontmoeting tussen plattelandsbewoners structureel te stimuleren. De genoemde percentages zijn gemiddelden. Afzonderlijke projecten kunnen afwijken. In onderstaande tabel zijn de percentages vertaald naar concrete bedragen. Het mag duidelijk zijn dat de opgevoerde bedragen geen concrete toezeggingen zijn maar intenties om financieel in het programma bij te dragen. De uiteindelijk vast te stellen bijdragen zullen per project beschouwd/onderhandeld dienen te worden. Wanneer blijkt dat partijen op dat moment niet meefinancieren dan betekent dit voor dit project dat de financiering niet rond is en ingezet wordt op een ander project. 6.1. Begroting beheer en uitvoeringskosten Leadercoördinator, 20 uur per week à 93,- per uur, per jaar 96.720* Leaderondersteuner, 10 uur per week à 65,- per uur, per jaar 33.800* Communicatiemedewerker, 4 uur per week à 93,- per uur, per jaar 19.344* Publiciteitskosten o.a. ontwikkeling Leaderapp 20.000 Organisatie en uitvoering bijeenkomsten/training 10.000 Kosten onderzoek en monitoring 6.000 Onvoorzien 3.136 ------------- Totaal 189.000 *; inclusief overhead CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 18
6.2. Dekkingsplan Financiële tabel Leader-gebied Achterhoek programmaperiode 2015-2022 Maatregel % Totaal generaal 100% EU 30% Gemeenten Achterhoek 30% Privaat 40% 1. circulaire (biobased) 29.2 450.553 135.166 135.166 180.221 economie / duurzame energie 2. stad-land relatie 29,25 450.557 135.167 135.167 180.223 3. sociale cohesie/leefbaarheid platteland Beheer en uitvoeringskosten LAG (7 jaar = 1.320.004) 29,25 450.557 135.167 135.167 180.223 12,3 189.000 94.500 94.500 0 Totaal per jaar 100 1.540.667 500.000 500.000 540.667 x 7 jaar LEADER-programma Totaal generaal 10.784.669 3.500.000 3.500.000 3.784.669 CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 19
Deel II Reglement 7. Beheer- en toezichtregeling / beschrijving van de selectieprocedure 7.1 LAG werkwijze en verantwoording De LAG komt 8 keer per jaar in vergadering bij elkaar. De Leadercoördinator maakt samen met de voorzitter van de LAG de agenda. Tien dagen voor de vergadering wordt de agenda gestuurd naar de leden van de LAG en in cc. naar de Stuurgroep Achterhoek 2020. Bij het uitbrengen van het advies voor de toekenning van projecten wordt uitgegaan van minimaal tweederde meerderheid der geldig uitgebrachte stemmen van de leden van de LAG. De LAG verantwoordt haar activiteiten aan de Stuurgroep Achterhoek 2020. Voor belangstellenden wordt jaarlijks een jaarverslag gemaakt, waarin opgenomen de te bereiken resultaten en de bereikte resultaten. Dit jaarverslag wordt tevens gebruikt als tussenevaluatie t.a.v. het functioneren van de LAG. Een mogelijk risico is dat de geïnteresseerde projectaanvragers niet in staat zijn om de benodigde 40% private cofinanciering te organiseren, waardoor onvoldoende projecten worden ingediend om de gewenste output en outcome te realiseren. De LAG heeft de inspanningsverplichting om dit risico tot een minimum te beperken. Tussentijdse evaluatie van de LOS Na de eerste drie jaar wordt in het vierde jaar een mid-term review gehouden en wordt vastgesteld of bijstelling van de LOS nodig is voor de komende drie jaar. Bij tussentijds vertrek van een afgevaardigd LAG-lid zorgt de eigen organisatie voor vervanging. Om belangenverstrengeling te voorkomen kan een lid van de LAG waarvan de eigen organisatie een projectaanvraag heeft ingediend niet meestemmen bij het uitbrengen van advies door de LAG. 7.2 Selectiecriteria voor steunaanvragen bij de LAG Initiatiefnemers dienen voor een bepaalde vastgestelde, breed gecommuniceerde datum een projectvoorstel in bij de Leadercoördinator van de LAG Achterhoek. Dit voorstel is opgezet conform het format dat de LAG gebruikt voor selectie van projectvoorstellen. Gelet op de professionaliseringsslag worden initiatiefnemers begeleid bij het maken van het voorstel. De Leadercoördinator legt deze projectvoorstellen voor aan de LAG. De LAG stelt vervolgens op basis van onderstaand afwegingskader en onderstaande criteria vast welke projectvoorstellen passen in het LEADER-programma. Dit programma wordt voorgelegd aan de Stuurgroep Achterhoek 2020, zodat getoetst kan worden of de projecten passen in de Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020. De initiatiefnemers ontvangen bericht of hun projectvoorstel LEADER-waardig is en uitgewerkt kan worden tot een compleet projectplan met schriftelijke toezeggingen van de benodigde cofinanciering. Randvoorwaarden voor LEADER-projecten zijn de participatie van vrouwen en jongeren, samenwerking, doelgroepen en het experimentele en innovatieve karakter van het LEADERprogramma. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 20
Afwegingskader Uitvoeringsagenda Achterhoek 2020 a. Het project of de activiteit past binnen de drie hoofdopgaven: Werken, Wonen en Bereikbaarheid en levert een overtuigende en zichtbare bijdrage aan de doelstelling van de uitvoeringsagenda: het realiseren van een vitale, economisch krachtige en toekomstbestendige Achterhoek en aan de geformuleerde doelstellingen per hoofdopgave. b. De projectbeschrijving is uitvoeringsgericht, voldoende concreet en specifiek geformuleerd en voorzien van een heldere omschrijving van de beoogde resultaten. Er is een duidelijke samenhang tussen de doelstelling van de agenda, de te bereiken resultaten en de activiteiten die ondernomen worden. Partners hebben een gedeeld beeld van waar het initiatief toe leidt en aan de hand van welke indicatoren de resultaten worden beoordeeld (monitoring). c. Het project of de activiteit is urgent en kan rekenen op draagvlak bij betrokken partners. Er is sprake van een duidelijke probleemeigenaar en van een verantwoordelijke trekker (op persoonlijk niveau). Ieders rol in dit project of activiteit is gekend en erkend. Daarnaast zijn er voldoende middelen beschikbaar om het project/de activiteit te kunnen uitvoeren. d. Het project of de activiteit heeft betekenis op de schaal van de Achterhoek en geen van de partners kan de uitvoering alleen optimaal vormgeven: samenwerking tussen de drie O s op regionaal niveau is nodig. e. Voor het project of de activiteit is helder omschreven welke aanpak wordt gevolgd, welke partijen/belanghebbenden op welke wijze worden betrokken, hoe de financiële dekking is gewaarborgd en binnen welke termijn het project of de activiteit is gerealiseerd. Ook worden afspraken gemaakt over de wijze waarop de voortgang van de uitvoering wordt gemonitord. f. De Achterhoek staat bekend als innovatieve regio. Innovatie en duurzaamheid zijn belangrijke dragers van het onderscheidende profiel van de regio. Projecten en activiteiten die dit profiel versterken, verdienen prioriteit. LEADER-criteria Potentiële projecten worden beoordeeld aan de hand van een aantal criteria op inhoudelijk, technisch en financieel gebied. LEADER-projecten moeten in elk geval voldoen aan één van de algemene criteria: De projecten moeten bijdragen aan het verschijnen van nieuwe producten en diensten waarin een specifiek lokaal element besloten ligt, of De projecten moeten bijdragen aan nieuwe methoden waarmee het eigen menselijk, natuurlijk en/of financieel potentieel van het gebied kan worden gebundeld en zodoende beter benut, of De projecten moeten bijdragen aan combinaties van verbindingen tussen economische sectoren die van oudsher van elkaar gescheiden waren, of De volgende stap die in het toetsingskader voor in te dienen projecten moet worden De projecten moeten op originele wijze vorm zijn gegeven (organisatie en genomen, is het toepassen van de inhoudelijke en financiële criteria die vanuit de betrokkenheid van de lokale bevolking bij besluitvorming en uitvoering van het PGaan de projecten worden gesteld: project). CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 21
LEADER-projecten moeten ook voldoen aan onderstaande criteria: Inhoudelijke criteria: Het project moet binnen de geformuleerde ontwikkelingsstrategie passen (relatie project- hoofddoelstelling ontwikkelingsstrategie) voor het Leader-gebied De projectactiviteiten dienen plaats te vinden binnen het begrensde Leader-gebied Achterhoek. Het project moet vallen binnen een van de prioritaire thema s Het project moet bijdragen aan de participatie van een van de bovengenoemde doelgroepen Het project moet een voorbeeldfunctie hebben en/of overdraagbaar zijn Het project moet een experimenteel en/of innovatief karakter hebben Gestreefd wordt naar projecten, waar kleinschalige initiatieven op kunnen inschrijven met een projectplan dat aansluit bij de doelstelling van het ingediende project. Technische criteria: De aanvrager van het project dient in staat te zijn het project uit te (laten) voeren Het project moet een goede afbakening van taken en bevoegdheden bevatten en het aantal procedures beperken Het project moet van onderaf worden ingebracht (bottom-up karakter) en ook worden uitgevoerd Alle projecten moeten een realistische planning en ijkmomenten bevatten De organisatorische risico s moeten in beeld zijn gebracht Op welke wijze wordt geëvalueerd en hoe wordt de monitoring georganiseerd Financiële criteria: De Leaderbijdrage voor het project mag maximaal 30 % bedragen De cofinanciering van het project moet zijn verzekerd. De totale kosten van het project moeten te verantwoorden zijn ten opzichte van de beoogde resultaten. Er is voor het zelfde project geen subsidie gevraagd en/of verleend uit andere regelingen van de Europese Unie Er mag geen sprake zijn van individuele steun aan een enkel bedrijf of persoon. Het project moet binnen de gepresenteerde begroting zijn uit te voeren. Mogelijke financiële risico s van het project moeten in beeld zijn gebracht en zijn afgedekt. Het project moet professioneel ondersteund/begeleid worden met bij voorkeur een projectbudget van ongeveer 250.000,- per project. Besluitvorming/beheer CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 22
7.3 Selectieprocedure voor steunaanvragen bij de LAG De LAG Achterhoek kiest voor het werken met een tenderregeling. Gekozen wordt voor een tweetraps raket, zodat de aanvrager pas cofinanciering organiseert als het projectvoorstel door de tenderprocedure is. De aanvrager heeft daarna maximaal 6 maanden de tijd om het complete projectplan met alle benodigde cofinancieringsverklaringen in te dienen. Op deze manier kan tijdig gesignaleerd worden of het subsidie plafond bereikt is, zodat projectplannen niet onnodig volledig uitgewerkt worden. De LAG beoordeelt in eerste instantie een projectvoorstel. Dit voorstel bestaat uit maximaal 2 A4-vellen, inclusief investeringsbegroting. De projectvoorstellen moeten voor een bepaalde datum zijn ingediend en voldoen aan een vooraf aangegeven format. De LAG adviseert zo nodig de initiatiefnemer het projectvoorstel te verbeteren, zodat het project beter past in de criteria. De LAG beoordeelt het compleet uitgewerkte projectvoorstel en geeft een zwaarwegend advies aan de Stuurgroep Achterhoek 2020 en via hen het college van GS van de provincie Gelderland. In dit advies wordt opgenomen de stemverhouding en de namen van de aanwezige LAG-leden. Als meer dan 50% van de LAG-leden niet aanwezig is kan geen advies worden uitgebracht en moet een nieuwe vergadering uitgeschreven worden. Tijdens de uitvoering van de projecten bewaakt de Leadercoördinator / LAG de voortgang van de projecten en zal op vastgestelde ijkmomenten op basis van geformuleerde indicatoren een tussentijdse evaluatie plaatsvinden. Eisen: - De selectieprocedure en de selectiecriteria worden vastgelegd in een reglement en openbaar gemaakt. - Het verslag van de besluitvorming over de geselecteerde projecten is openbaar. - In het reglement wordt de aanvraag- en beoordelingsprocedure beschreven. - De selectiecriteria zijn transparant, niet-discriminatoir, meetbaar en controleerbaar. - De selectiecriteria zijn eerlijk en logisch, de selectie wordt gebaseerd op consistente en relevante criteria. Projecten moeten bijdragen aan: - De prioriteiten van de verordening (EU) Nr. 1305/2013. - De prioriteiten voor LEADER zoals deze zijn gedefinieerd in de partnerschapsovereenkomst. - De doelen van de lokale ontwikkelingsstrategie. 7.4 Monitoring, effectmeting en evaluatie In het kader van het LEADER-programma bestaat monitoring uit de voortgangsbewaking van de individuele projecten en evaluatie van de voortgang van het plan. De monitoring van de projecten is een taak van de LAG/Leadercoördinator. Ter beoordeling van de doeltreffendheid van de Leader-bijdragen wordt toezicht uitgeoefend op het programma. Het toezicht omvat de organisatie en de coördinatie van het verzamelen van gegevens in verband met de financiën, materiële en effectindicatoren en de kwalitatieve aspecten van de uitvoering ( met name sociaaleconomische, operationele, juridische en procedurele aspecten). CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 23
Dit toezicht bestaat onder andere uit drie evaluatiemomenten: vooraf, halverwege het programma en achteraf. Voordat de projectaanvraag wordt ingediend wordt een briefing gehouden over de procedure en wettelijke regels t.a.v. voortgangsrapportages, indienen declaraties bij het betaalorgaan en de eindrapportage. Gezien de specifieke kenmerken van LEADER bestaat de evaluatie uit materiële en financiële indicatoren en daarnaast specifieke indicatoren met betrekking tot de gebiedsgebonden geïntegreerde aanpak, het experimentele karakter, het functioneren van het partnerschap, de organisatie, de netwerkvorming en de gevolgen voor het milieu. Een lijst met indicatoren is opgenomen als bijlage. Deze lijst is conform het programmacomplement Programma Leader, zoals dat door de Europese Commissie is goedgekeurd. 8. Bijlagen 8.1. Samenstelling Local Action Group Achterhoek Namenlijst toevoegen zodra deze definitief is Stuurgroep Achterhoek 2020, 1 persoon LTO Achterhoek, 1 persoon Stichting Biomassa Achterhoek, 1 persoon Vereniging Kleine Kernen Gelderland, 1 persoon MKB-ondernemer, 1 persoon PlattelandsJongeren Gelderland (PJG), 1 persoon Achterhoek 2020 Jong, 1 persoon Gemeenten, 2 personen Waterschap Rijn en IJssel, 1 persoon CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 24
8.2. Uitkomsten ronde tafelgesprekken Deelnemers gesprek Winterswijk - 4 november 2014: Harry Bos Stichting Contactgroep Zwolle André Menting Werkgroep Wonen Harry Idink Stichting Marke VragenderVeen Pim Leemreise SAAP (Aalten) Peter Schrijver LTO Angela Elsinghorst zorgboerderij Pannenhuusken Remco Oonk d Olden Goarden Gert-Jan te Gronde wethouder Winterswijk / voorzitter Leader werkgroep Bennie Hummelink Zieuwents Belang / Agrarisch landelijk vastgoed Els Tannemaat werkgroep zorg / Meddo s belang Deelnemers gesprek Borculo - 5 november 2014: Wim Kossink Gelselaars Belang Jasper Nickmann Plattelandsjongeren Gelderland Remco Janssen TripelRadvies Wim Klein Willink LTO Maarten Reimes Hof van Eckberge Henk Roes zorgcoöperatie Bronckhorst Hayo Canter Cremers biobased Gerard de Ruiter ANV t Onderholt Wilfried Klein Gunnewiek ANV Berkel en Slinge Deelnemers gesprek Gaanderen - 6 november 2014: Stef Veldkamp Gaanderens belang Ben Janssen Plattelandsraad Oude IJsselstreek Robert ter Maat Plattelandsjongeren Gelderland Mark Ormel LTO Rob Geerts VALA Maurits Steverink Smaak van de Achterhoek / Truefoodprojects Nienke Piepers Platform Toerisme Oude IJsselstreek Tijdens de ronde tafelgesprekken is gebrainstormd met elkaar over de drie gekozen LEADERthema s. Hieronder de ideeën en reacties, waarvan er een aantal verwerkt zijn in deze LOS. Activiteiten / ontmoetingsplaatsen die sociale cohesie vergroten Ontmoetingen - carnavalachtige zaken (Feestweek --> bouwen van wagen et cetera) - gezamenlijk doel: Repair cafe / dorpskoffiepomp / streekeetclub / buurtdeelbus / aanleg kerkepaden / gezamenlijke moestuin of boomgaard / adoptie dorp afrika - kennisoverdracht stad/platteland, burger en boer, - kartrekkers die activiteiten organiseren die mensen bij elkaar brengen - inburgeringscursus voor nieuwe mensen vanuit andere regio's - boekje de gebruiken van de Achterhoek - erfbetreders: cohesie tussen stoppende boeren vergroten door met elkaar te praten of boeren met sociale/psychologische problemen - buurtcoaches en vrijwilligers samen werken - waar mensen bij elkaar komen ontstaat dynamiek - door mensen samen te laten organiseren creëer je saamhorigheid en leefbaarheid. De kartrekkers kunnen eventueel uit andere hoek komen in opdracht van de gemeente - activiteiten voor jongeren CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 25
Vraag/aanbod - www.achterhoekfoto.nl - vraag en aanbod bij elkaar brengen (via de site of publicatiebord) - vrijwilligers en professionals koppelen (Buurtpreventie ontstaat hierdoor ook) - nevenbaantje voor jongeren in de Achterhoek zodat ze elk weekend weer terugkomen: bijvoorbeeld ook met verenigingen: scheidsrechter, schoonmaken etcetera - praktijklessen op VMBO om (boer, bakker, hovenier) in de benen te houden - verenigingen moeilijkheden met vrijwilligers en kaders, hoe kom je eraan? - werkgelegenheid : er is hier niets voor hogeropgeleiden - vraag en aanbod bij elkaar brengen (marktplaats voor diensten) Ontmoetingsplaatsen / leegstaande gebouwen - school behouden dan blijven ook sportvoorzieningen - hergebruik van lege gebouwen in het dorp - slimmer samenvoegen van vastgoedfuncties. - digitale ontmoetingsplaats - leegstaande en vrijkomende gebouwen in buitengebied zorgt voor verrommeling - benutten leegstaande bedrijfsgebouwen in buitengebied, gebruik dit ook voor het onderwijs / educatie hoe het werkt. Industriële activiteiten in relatie tot agro / toerisme - bierkeet behouden : dan hou je de sociale cohesie / Zwarte cross - benutten van biomassa in het buitengebied ' inzamelprogramma' met houtsnippers om een kulturhus te verwarmen. - sport verbreden met maatschappelijke functies; bijvoorbeeld klussen door gehandicapten of met vrijwilligersorganisaties - breedband aanleggen - laagdrempelige ontmoetingsplaatsen realiseren en bemensen met vrijwilligers en professionals - boekenkasten daar waar bibliotheken verdwijnen - nieuwe exploitatie verdienmodel ontwikkelen - verenigingen en instanties ruimte geven in accommodaties door gemeenten - ontmoetingspunten in dorpen waar vrijwilligers bij elkaar komen - sloopfonds / fiscale regeling om gebouwen te slopen - kermis - ruimte beschikbaar stellen voor sociale en culturele activiteiten. Ontmoetingsplaatsen creëren met minimum budget. - in buurthuizen verschillende activiteiten organiseren - kerken openstellen bijvoorbeeld voor voorstellingen - sporthallen: samen sporten / dorpstoernooien - vrijkomende agrarische bebouwing : nog steeds niet opgelost, ruimte waar je wat mee kan? ontmoeting / zorg et cetera. - meer ontmoeting op agrarische bedrijven om contacten tussen agrariërs en niet agrariërs te bevorderen - meer en eerder samen scholen maar ook voor de vereniging samen doen. Samen doen versterkt ook de cohesie. Kijken naar de kerken : alternatief gebruik zoeken en durf te slopen. - scholen moeten zich profileren om zo te blijven bestaan. - vergunningsversoepeling - woningaantallen : bouwen in varkensstallen. Bouwen in kern is in Achterhoek voorop. Betaalbaar krijgen om in buitengebied te wonen. Breedband kan hier in - bijdragen: goede verbinding noodzakelijk om buiten af te kunnen werken. Functiewijziging. - tools om sloop te bevorderen van vrijkomende agrarische bebouwing: - scholen in buitengebied in kleine kernen niet meer houdbaar. School dicht maar kinderen wonen er niet. Busje naar dorp met kids dan busje terug dan ouderen ophalen in oude school samenkomen / samen eten. En uiteindelijk busje weer om kids op te halen en naar oude school. Vanaf daar met fiets naar huis. CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 26
- samen komst moment daar gaat het om 'aan de poort'. - school bijvoorbeeld voorzieningen combineren (bijv. ouderen) Supermarkt / winkels - buurtsuper --> zorgt ook voor reuring in het dorp : met mensen met een rugzakje en vrijwilligers - SRV wagen op het platteland? - lokale producten in de supermarkt inzetten / digitaal bestellen en bezorgservice - shop-in-shop stimuleren / vereniging bij vereniging - buurtmarkt in kleine kernen: functie voor sociale cohesie. Producten uit de regio verkopen - slimme verbindingen leggen om de ontmoetingsplaatsen overeind te houden. bijvoorbeeld AH bezorgservice aan dorpshuis koppelen / zorg etcetera. Niet concurreren maar samenwerken - eigen producten in eigen streek afzetten Zorg / ouderen - zorgcoöperatie (verbinding tussen professionals en vrijwilligers) om voorzieningen te behouden als antwoord op kanteling in de zorg. Als een project is uitgewerkt deze uitdragen onder andere kernen, aansluiten bij sociale teams gemeente - digitalisering : cursussen voor ouderen - ouderen faciliteren zodat ze zo lang mogelijk op zich zelf kunnen blijven wonen - zorghotels - zorgcommunes in leegstaande agrarische gebouwen - grensoverschrijdende zorg --> waarom niet zorg ook voor de Duitse medeburgers? - hoe kan je ouderen uit isolement halen (Barlo - kom bi'j ons et'n) groot succes. Deze blauwdruk voor voetlicht brengen. - ontmoetingsactiviteiten voor 60plussers: ouderensoos, meer bewegen voor ouderen. Van onderop moet die behoefte er zijn. - met regiotaxi mogen ze niet naar instelling/ziekenhuis (dan zijn de prijzen heel anders, maar geld betalen), vervoer soepeler laten verlopen. Gezamenlijk ouderen ergens eten. Samenwerken - samenwerken accommodaties / samenvoegen, optimaliseren van samenwerken en niet concurreren. gezamenlijk inkopen etcetera. - verbinden bedrijfsleven met maatschappelijke organisaties breed: accommodaties voor verenigingen. - bruggen leggen tussen vrijwilligerswerk en bedrijven en organisaties (verbinding jong-oud, duotax - samen onderhouden van landschap (Allerlei groepen van jong tot oud) dan krijg je ook meer binding met je eigen omgeving. Professionaliteit en vrijwilligers goed bij elkaar brengen, want is af en toe ook gevaarlijk. Sociale cohesie creëer je hierdoor, in je eigen omgeving met je eigen omgeving bezig zijn - stimuleren van jongerenparticipatie: jongeren meer betrekken bij het dorp en de problematiek die er speelt - kennis en ervaringen uitwisselen tussen dorpshuizen en kulturhuzen om te kijken hoe je financieel onafhankelijk kan blijven / worden. - boekje de gebruiken van de Achterhoek - samenwerken kleine kernen om voorzieningenniveau (scholen, verenigingen, zorg, behoud van taalcultuur) op peil te houden: samen kijken waar de ene kern sterk in is en waar de andere kern sterk in is. - boeren werken samen aan het landschap (sociale cohesie binnen de boeren), werk hiervan veilig stellen en uitgebreid worden: link met groene energie uit snoeihout. Landschapsonderhoud in vorm van energie te bekostigen. Energie in het gebied houden - contact ouderen en jongeren (om eenzaamheid van ouderen te voorkomen) 'soos' idee. - samenwerken: gemeentelijke overheid met initiatieven bevolking CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 27
Promotie / educatie - beter monitoren en educatie afstemmen / behoud van kennis --> jongeren weer hier naar toe halen - landelijke promotie van de Achterhoek (vb. Gelderse Streken) - ' fijn dat u er bent ' : vriendelijkheid van de Achterhoek (Verhaal van ambachten en techniek) - Verkopen dat alles relatief toch dichtbij is (in stad is ook van een naar andere kant drie kwartier) - Tweede Kamerleden vaker in het gebied - wij zijn er ook nog in Oost Nederland. - reclame voor de Achterhoek maken voor werk: - bedrijven naar Achterhoek halen: gebied aantrekkelijk maken om terug te komen. - grenskwartieren: Duits op basisschool als tweede taal Toerisme - ook stad en platteland: kijk in de stal --> koppelen met andere toeristische activiteiten om arrangementen te krijgen voor toeristen / educatieboerderij - toeristische faciliteiten gezamenlijk organiseren (QR-codes, kerkenpaden etcetera) Voedsel - voedsel/eten/landbouw: voedselsector grootste sector van de Achterhoek (19%) - voedsel centraal stellen: eten bindt - projecten met scholen, nieuwe business: kleinschaligere landbouw - Achterhoek als regio van de smaak in 2016 - smaakacademie / gastronomische universiteit in de Achterhoek / virtuele hogeschool op voedselgebied Circulaire economie Duurzame energie - energiebesparingsprogramma voor particulier en ondernemer (agro/mkb) versterken positie bedrijven Achterhoek - stimuleren van onderzoeken duurzame bronnen in de Achterhoek (wind, water, biomassa, zon) - stimuleren ondersteunen duurzaam ondernemen in de Achterhoek: duurzaamheid inbrengen in innovatie - vruchtbare kringloop (kringloopwijzer) - omgekeerde afvalverzameling - zelf organiseren van duurzame energie niet van boven af. - waar mogelijk groene energie - samenwerking met Duitsland met alternatieve energie (biogas 70% in Duitsland) - 200 miljoen euro gaat gebied uit Achterhoek: fossiele energie wat wij kopen. Stel dat je dat in de Achterhoek kan opwekken dan heb je een forse economie in de Achterhoek erbij + werkgelegenheid. - - kijken over de grens wat zij daar doen: Kreis Borken. In combinatie met landschap (kwaliteit behouden en versterken). Provincie NUON-gelden stoppen in groene energie. - ligging Achterhoek t.o.v. Duitsland beter benutten: ook voor info duurzame energie en werkgelegenheid. Moet je ook taal beter beheersen Duurzame energie zon / water / wind - parken zonnepanelen promoten (inwoners kopen panelen) - burgerenergie coöperaties : gebruik maken van elkaars daken om zonnepanelen te plaatsen per dorp organiseren - opslagcapaciteit voor zonne-energie verder ontwikkelen - Infraroodpanelen directe omzetting minder verlies - asbest vergroenen: sloop en dan zonnepanelen neer zetten. - energieopwekking met behulp van verval van water - zonnepaneelwegen en kunstgrasenergievelden - windenergie bottom-up CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 28
- op plekken die vrijkomen door sloop, zonnepanelen met deel opbrengst naar lokale gemeenschap - daken vol maken met zonne energie - combinatie asbestverwijdering en zonnepanelen Duurzame energie hout / verwarming - stoken op streekhout: hout dat elk jaar bijgroeit gebruiken als energieproduct / management systeem voor het landschap - aanlegbossen voor palletkachels, herbestemming gronden - afvalwater vergisten wijk- of dorp niveau en dan weer gebruiken voor cv ketels / biogas (verder ontwikkelen van keten gas) - warmte en koeling koppelen - houten gebouwen van streekhout - ontzorgen van het landschap: verdienmodel met stoken op streekhout managementsysteem de regelgeving (ODA) zit in de weg Isolatie - isolatie van gebouwen - energiezuiniger maken van zwembaden Biomassa: - bermmaaisel in de Achterhoek houden (boeren laten ophalen en op eigen land verstrooien, waardeert grond hiermee op - korte kringloop co2 biomassa in de Achterhoek - biomassa verbouwen - gen platen voor polymeren - bermmaaisel project, maaisel WRIJ Vitens inzetten in landbouw - biomassakachel - verkoop warmte via houtgestookte CV s : landschapsmanagement systeem - organiseer bemesting / bevordert biodiversiteit door schraler milieu - centrum van tuinafvalverwerking in een gemeenschap. - recreatievijver Hilgelo volgooien met bermmaaisel en dan hoogveen (co2) - vergisters voor groenafval, - hou de verwerking in de buurt en op veel kleinschaliger niveau. hergebruik van mest etcetera. - biomassa hergebruiken op agrarische percelen om bodemvruchtbaarheid te verbeteren. Streekproducten - supermarkten met schappen met (bulk)streekproducten - lokale producten / lokaal verkopen - waterlopen door agrarisch gebied (benutten agrarisch water) en daarin vis kweken - insecten gft farms - lokaal inkopen barters - streekproducten in de supermarkt - kleine mkbers en winkels ondersteunen - bewustwording van de consument - bewustwording in smaak - alle Achterhoekse basisscholen eten en koken - boer koppelen aan slager, bakker, kok, en dan supermarkt - stimuleren lokale streekproducten - streekwinkel ' flair van de welkoop ' wat er staat is van de Achterhoek. Met goede verhalen willen mensen er best meer voor betalen. Af van het geitenwollensokken gehalte. producten met een verhaal. Facebook moestuin. - landwinkels - promoten en verkopen van streekproducten (Achterhoek profileren zodat ook van buitenaf komt) CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 29
- verspilling van voedsel tegengaan! Nadenken wat is de footprint van elk stukje voedsel Gewassen - gewas dat je kunt gebruiken als veevoer en dan mest gebruiken (onderdeel ervan bijvoorbeeld voor kleren, ligt aan het gewas) - gewas verbouwen voor kleren (bamboe, vlas, hennep voor textielvezels) - graanteelt eigen krachtvoer - nieuwe gewassen : hennep / vlas - meer landbouw in plaats van veeteelt --> anders kan je het niet verbouwen. - moestuin voor de hele buurt Samen - samen denken en werken, lokaal inkopen. bundel elkaars kennis en dan gezamenlijk beter op de kaart zetten. bepaald omzet deel terug geven aan bepaald doel (vereniging, stichting) - kennisplatform om elkaars successen te delen en van elkaar te leren bedrijfsbreed - stimuleren van de ondernemersgeest en kansen in de regio - stimuleren van cross selling : doorsturen van elkaars overcapaciteit 'als je niet kan dan aan buurman geven'. Koppelverkoop, betrek een ander bij hoe compleet je het kunt maken. - toeristenbelasting: niet in grote pot maar teruggeven met overkoepelende bestemming - overheden duurzaam inkopen - op Achterhoeks niveau bezig gaan - Achterhoek voor eigen inwoners promoten - regionaliseren van ketens - hobby ruilen - taarten bakken ruilen met strijkijzer: zelfredzaamheid vergroten Overig - rood-voor-rood regeling : slopen en dan ergens anders ontwikkelen. - riolering systeem Verstevigen relatie stad- platteland Toerisme - benutten buitengebied dagtoerisme op creatieve manieren - survival arrangementen smerige uitjes - boerderij olympiade : boerderij activiteiten omtoveren tot sport - bundeling initiatieven wie doet waar en wat - ruimte voor recreatie optimaal benutten - fietsroutes langs boerderijen ' binnen lopen bij boeren ' - sporten in de natuur - burgers laten zien hoe, producten, geproduceerd worden: kijk in de stal (film), fietsroutes (QR-codes) webcams in stallen - rust/ruimte/natuur versus drukte gebruiken als toeristische pijler - arrangementen toersiem/agrarisch - recreatieve voorzieningen (wandel en fietsroutes) - kennismaken boer burger (info over agrarisch ondernemen) - goede toeristische verbindingen / arrangementen maken koppeling stad-platteland - samenwerken recreatie ondernemers - van boer tot bord - met de fiets de boer op - (knooppunten)routes door het landschap : informatie over het bedrijf, QR-codes, apps etcetera - fietstochten organiseren - wandelpaden per dorp (focus op bezoeker) CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 30
- succes van Winterswijk op dinsdag en zaterdag mensen die er op af komen: werkgelegenheid krijg je hierdoor. - recreatie om relatie te versterken: zodat platteland uitloop gebied is van stedelijk gebied. - rust en ruimte promoten, fietsen en kerkenpaden beleven van platteland daardoor. Woningruil midweek / weekend met stedeling. - bierbouwerij op het platteland: productie op het land etcetera. - sociaal verband is essentieel in Achterhoek je moet een middel vinden om dit te ondersteunen (zwerfafval, kerkenpaden, knotwilgen et cetera). Streekproducten - lokale producten naar lokale stad - stadsboerderij - gezond eten en gezond voedsel (puur natuur) bij ons groeit dat op het land - makkelijker maken voor streekproducten te kopen (bol.com systeem): of markthal of A18 drive through, mcboerderij - gezond voedsel compagnie puur natuur - co-producent: productontwikkeling - streeksuper: bulk voedsel in streek zelf produceren en verkopen Educatie - kennis vergroten van jeugd over het platteland - relatie stadskinderen en plattelandskinderen: educatie - kennis over burgerschap en initiatieven delen van Achterhoek naar stad ( jeugd) - gerichte educatie wat heeft het platteland te bieden - beginnen bij de jeugd: met de klas de boer op - boerderijschool: 5 dagdelen school naar de boerderij - juiste informatie verstrekken (niet oude informatie over boerderijen geven - cito toets) - burgers laten zien hoe, producten, geproduceerd worden: kijk in de stal (film), fietsroutes (QR-codes) webcams in stallen - smaaklessen op de lagere school - boerderijscholen voor volwassenen - jong kan oud leren en oud kan jong leren - boeren dragen uit waar ze mee bezig zijn aan inwoners in de Achterhoek - schoolklassen ontvangen - scholing (programma s ontwikkelen) hierdoor begrip organiseren - voedsel / natuur wijzer : scholen de natuur in of de boer op - educatie om relatie te versterken. educatie zodat jongeren in steden leren wat er op het platteland gebeurd - natuur- en milieueducatie vooral ook voor de eigen bevolking en jongeren om ze meer betrokken te houden met het gebied en ze eerder terug komen om bedrijvigheid op te starten. - open dagen zoals de LTO-dagen voor bezichtiging van agrarische bedrijven en educatie is ook erg belangrijk. Basisschool kinderen die bedrijven laten bezichtigen, bijvoorbeeld ook bij boeren. - voorlichting / educatie meer aan doen. gelijke behandeling stedeling / mensen op platteland (tweedeling in maatschappij). Duitsland breedband beginnen bij onrendabele gebieden. - ontmoetingsavond tussen stad-platteland op regionaal niveau: samen tot oplossing komen voor allerlei Promotie - promotie landelijk wonen en werken - Achterhoek naar de stad brengen: kennis over naoberschap brengen - inboeren - varkensflat CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 31
- zeskamp stad-land, elfsteden rally voor schaapskuddes - strowoningen in stad bouwen - woongenot, koopvoordelen aanprijzen - platteland naar de stad halen: streekmarkt naar de stad - promotiefilm De nieuwe Wildernis Achterhoek - verkoop je zelf : streekproducten laat zien hoe mooi je bent als Achterhoek. Nodig mensen uit op je bedrijf en laat zien hoe je het doet en dat goed is etcetera. - dynamiek stad-platteland in westen heel anders dan in de Achterhoek. dus moeten we het ook op andere manier benutten. OV - organiseren van individueel vervoeren stad-platteland vice versa (gezamenlijke auto s etcetera) - combinatie met witte auto plan (in combi met ov) - vervoer optimaal in stand houden (van en naar) om kloof te voorkomen - openbaar vervoer beter en betrouwbaarder. Landschap - kwaliteit van nationaal landschap benutten - dorpen in het groen overgang stadsrand naar dorp geleidelijker maken - landschapsonderhoud door vrijwilligers - landpromotie in de stad : mensen in stad ook platteland beheren - grootschalig boeren in kleinschalig landschap - Campina duurzaamheidsprogramma uitdragen in regio - burger en agrariër samen projecten oppakken. - zorg voor beheer van landschapselementen worden weggenomen bij eigenaar 'mantelzorg voor landschapselementen'. Heb je ze ook aan werk in het buitengebied. Duurzaam wegnemen bij boeren. - bijvoorbeeld mensen met lichte beperking: onderhoud van houtwallen. Denk ook bij nieuw aanleggen van houtwallen etcetera. en dat daarna beheer duurzaam wordt overgedragen. mensen betrokken laten zijn bij landschapsbeheer (vrijwilligers uit de dorpen/steden in de Achterhoek). CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 32
8.3. Lijst van indicatoren Moet nog gemaakt worden 8.4. Bepalingen voor promotie en publiciteit EU-regels toevoegen CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 33
8.5. Letter of intent CONCEPT Lokale ontwikkelingsstrategie LEADER Achterhoek 2015-2022 34