Bezwaarschriften 2015 Jaarverslag Orionis Walcheren
Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Voorwoord... 3 Inleiding... 4 Hoofdstuk 1. De commissie Bezwaarschriften... 5 Hoofdstuk 2. Ontwikkelingen... 7 Kostendelersnorm UItspraken CrvB i.v.m boetes Beleidsregels bijzondere bijstand. 9 Hoofdstuk 3. Statistieken... 130 Hoofdstuk 4. Voorlopige voorzieningen en Beroep.13 (Rechtstreeks) beroep Uitspraken in voorlopige voorziening in 201513 (Hoger) beroep Hoofdstuk 5. Conclusies en aanbevelingen... 14 Wet openbaarheid van bestuur. 15 Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 2
Voorwoord Ubi ius, ibi remedium: waar recht is, daar is een rechtsmiddel. Wanneer een belanghebbende zich niet kan vinden in een besluit van Orionis Walcheren kan de belanghebbende tegen dit besluit in bezwaar gaan. Het besluit van Orionis Walcheren wordt dan in de bezwarenprocedure heroverwogen. Het indienen van bezwaar is een belangrijk rechtsmiddel om het besluit van Orionis Walcheren opnieuw te bekijken. Klopt dit besluit? Zijn er bepaalde omstandigheden niet meegenomen? De bezwaarschriftencommissie Orionis Walcheren heeft de rol van een adviescommissie. Zij organiseert de hoorzittingen om belanghebbenden in de gelegenheid te stellen hun bezwaren toe te lichten en brengt vervolgens advies uit aan het bestuursorgaan, dat het primaire besluit genomen heeft, in dit geval het Bestuur van de Gemeenschappelijke Regeling Orionis Walcheren. De belanghebbende kan zelf bepalen of hij door de commissie wordt gehoord of niet. Als de belanghebbende aangeeft dat hij geen gebruik wil maken van de hoorzitting, dan beslist het Bestuur op het bezwaarschrift en daarbij onderliggende processtukken. Voor u ligt het jaarverslag 2015 van de bezwaarschriften van Orionis Walcheren. Zoals hierboven beschreven kunnen belanghebbenden zelf bepalen of zij gehoord willen worden. Geven zij aan niet gehoord te willen worden, dan neemt het Dagelijks Bestuur een besluit op bezwaar zonder advies van de bezwaarschriftencommissie. Door deze tweedeling ontstaan er verschillende registratiesystemen. Er is dan ook door de bezwaarschriftencommissie en het Dagelijks Bestuur van Orionis Walcheren voor gekozen om een jaarverslag over de bezwaarschriften te publiceren, zodat u beschikt over een totaal beeld van de te behandelen bezwaarschriften in het jaar 2015. Het jaarverslag is vooral een feitelijk verslag. Gemeend is om niet in voorbeeldcasussen te voorzien om met name de privacy van de bezwaarmakers te kunnen waarborgen. Wel gaat het verslag in op een aantal juridische ontwikkelingen in de Participatiewet, die de inwoners van de gemeenten Middelburg, Veere en Vlissingen hebben geraakt. Tot slot worden door de bezwaarschriftencommissie een aantal conclusies beschreven en aanbevelingen gedaan. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 3
Inleiding De bezwaarschriftprocedure vormt een belangrijke en karakteristieke schakel in het Nederlandse stelsel van bestuursrechtelijke rechtsbescherming. In de Algemene wet bestuursrecht hierna Awb is bepaald dat ten behoeve van de beslissing op een bezwaar een adviescommissie kan worden ingesteld. Sinds 2006 hebben de gemeenteraden van de gemeenten Middelburg, Vlissingen en Veere gezamenlijk besloten tot het instellen van een gemeenschappelijke regeling. Deze gemeenschappelijke regeling voert alle taken uit die de diverse gemeenten eerst zelfstandig uitvoerden. De gemeenschappelijke regeling heeft in 2007 besloten om een commissie bezwaarschriften in te stellen. De bezwaarschriftencommissie van Orionis Walcheren heeft tot taak het adviseren aan het dagelijks bestuur inzake bezwaarzaken. In 2015 is besloten om de werkwijze van de behandeling van bezwaarschriften aan te passen en de bevoegdheden van de commissie uit te breiden. De commissie bezwaarschriften is nu bevoegd om naast bezwaarschriften in het kader van de participatiewet, sociale regelingen ook bezwaarschriften van ambtenaren en WOB-verzoeken (Wet Openbaarheid van Bestuur) te behandelen. Tevens behandelt zij geschillen en bezwaren van medewerkers met een WSW-indicatie. Als een belanghebbende bij Orionis Walcheren een bezwaarschrift indient tegen een besluit dient het betrokken bestuursorgaan, i.c. het Dagelijks Bestuur van Orionis Walcheren, dit besluit te heroverwegen. Een heroverweging houdt in dat het bestuursorgaan de toetsing niet beperkt tot de feiten en de vraag of de wet goed is toegepast, maar strekt zich ook uit over beleidsaspecten. De bezwaarschriftenprocedure heeft de volgende functies: 1. Integrale heroverweging van het besluit (toetsing rechtmatigheid en hertoetsing van beleidsaspecten); 2. Verbeteren van de kwaliteit van de besluitvorming (terugkoppeling via de bezwaarschriftenpraktijk kan tot bijstellingen van het beleid en besluitvormingsprocedures leiden); 3. Zeefwerking (een aanzienlijk deel van de bezwaarden gaat na de beslissing op het bezwaarschrift niet door naar de rechter); 4. Dossiervorming (als de bezwaarde beroep bij de rechter instelt, draagt de bezwaarschriftenprocedure er aan bij dat het punt van geschil beter is afgebakend alsmede dat de op de zaak betrekking hebbende stukken al beschikbaar en geordend zijn). Het jaarverslag is een middel in de communicatie met directie, managementteam en alle andere belangstellenden voor de juridische kwaliteitszorg van Orionis Walcheren. Tevens legt de commissie met het jaarverslag verantwoording af aan het bestuur van Orionis Walcheren en daarmee aan de gemeenteraden van de deelnemende gemeenten. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 4
Hoofdstuk 1. De commissie bezwaarschriften De commissie bezwaarschriften bestaat uit de volgende vaste leden: Mevrouw mr. W.C. Antes, voorzitter; Mevrouw mr. A.B. Evertz, lid en waarnemend voorzitter; Mevrouw mr. M.A.J. Smits, lid en waarnemend voorzitter; Plaatsvervangend leden zijn: De heer mr. J.M. van Stel Mevrouw mr. R. van der Weel-Van der Neut. In 2015 heeft mevrouw Evertz wegens ziekte van mevrouw Antes het voorzitterschap waargenomen. Ambtelijke ondersteuning van de commissie geschiedt door het secretariaat van de commissie bezwaarschriften. De bevoegdheden en de werkwijze van de commissie bezwaarschriften zijn in 2015 aangepast. Hiervoor zijn de volgende verordeningen vastgesteld: - Verordening behandeling bezwaarschriften Patricipatiewet/WWB - Verordening behandeling bezwaarschriften Sociale regelingen - Verordeningen behandeling bezwaarschriften Orionis Walcheren Ambtenaren - Regeling Geschillen- en Bezwarencommissie Orionis Walcheren WSW De commissie is nu ook bevoegd om te adviseren over bezwaarschriften welke ingediend zijn door ambtenaren en medewerkers met een WSWindicatie tegen een besluit van het Dagelijks Bestuur. Tevens is de commissie bevoegd om het Dagelijks Bestuur te adviseren over geschillen tussen het Dagelijks bestuur en medewerkers met een WSW-indicatie en bezwaarschriften. Het Dagelijks Bestuur bepaalt o.g.v. artikel 7:3 Awb welke zaken aan de commissie worden voorgelegd voor advisering. Iedere bezwaarmaker krijgt een ontvangstbevestiging met daarbij een antwoordformulier. Op dit formulier kan de bezwaarmaker aangeven of hij gehoord wil worden door de commissie. Als de bezwaarmaker verklaard heeft geen gebruik te willen maken van het recht gehoord te worden dan wel niet binnen 14 dagen na ontvangst van het antwoordformulier reageert, wordt het bezwaarschrift of geschil niet voorgelegd aan de bezwaarschriftencommissie. Dit geldt ook voor bezwaren die kennelijk niet-ontvankelijk en kennelijk ongegrond zijn of indien er volledig wordt tegemoet gekomen aan het bezwaar en de belangen van anderen daardoor niet kunnen worden geschaad. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 5
Deze nieuwe werkwijze heeft er toe geleid dat er veel minder bezwaarschriften dan voorgaande jaren zijn behandeld door de commissie. In 2015 heeft de commissie over 37,5 % van alle ingediende bezwaarschiften een advies uitgebracht. In 2014 en 2013 was dit 60%. Verder worden de verslagen van de commissie sinds oktober 2015 opgenomen. Het audio-verslag wordt opgeslagen in het digitale archief. Op verzoek van de bezwaarmaker kan het audio-verslag op schrift worden gesteld. De nieuwe werkwijze heeft tot gevolg dat er sneller een besluit kan worden genomen op een bezwaarschrift. Alle ingediende bezwaarschriften zijn dan ook binnen de wettelijke termijn afgehandeld en een groot deel al binnen 6 weken. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 6
Hoofdstuk 2. Ontwikkelingen in 2015 Kostendelersnorm Per 1 januari 2015 is de kostendelersnorm ingevoerd. Dit betekent dat als iemand met een bijstandsuitkering zijn woning deelt met meer volwassen dit gevolgen kan hebben voor de hoogte van zijn of haar uitkering. Hoe meer personen van 21 jaar of ouder in een woning, hoe lager de bijstandsuitkering. De reden hiervoor is dat als er meer personen in één woning wonen, zij de woonkosten kunnen delen. Vandaar de kostendelersnorm. Voor iedereen die op 31 december 2014 een bijstandsuitkering ontving, is er een overgangsperiode van een half jaar. Dit betekent dat de wijzigingen op 1 juli 2015 zijn ingaan. Alle klanten waar iets voor veranderde door de kostendelersnorm zijn schriftelijk geïnformeerd. Daarnaast is er algemene informatie verstrekt via huis-aan-huisbladen, website en folders. De invoering van de kostendelersnorm leverde 11 bezwaarschriften op. Ontwikkelingen als gevolg van uitspraken CRvB over boetes Op 1 januari 2013 heeft de wetgever in de bijstandswetgeving een streng boeteregime ingevoerd. De hoogte van de boete werd gerelateerd aan het benadelingsbedrag. Onder benadelingsbedrag wordt verstaan: het bedrag dat het Bestuur van Orionis Walcheren te veel aan bijstand aan een bijstandsgerechtigde heeft uitgekeerd. De bijstandsgerechtigde heeft niet alle gegevens gemeld bij Orionis Walcheren en hierbij is de inlichtingenplicht uit artikel 17 Participatiewet geschonden met als gevolg dat er door Orionis Walcheren aan de bijstandsgerechtigde bijstand is betaald, waarop hij geen recht had. Dit leidde tot het opleggen van een hoge boete en de wetgever stond alleen matiging van de boete toe als er sprake was van zeer bijzondere persoonlijke omstandigheden en de bijstandsgerechtigde alsnog de inlichtingen aan Orionis Walcheren verschafte voordat de overtreding was geconstateerd. De Centrale Raad van Beroep (CRvB) heeft in een uitspraak van 23 juni 2015 dit strenge boeteregime begrensd. In de uitspraak heeft de CRvB voor de hoogte van de boete een systematiek ontwikkeld. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 7
Die systematiek houdt het volgende in: Opzet: boete 100% van het benadelingsbedrag. Grove schuld: boete 75% van het benadelingsbedrag. Normale verwijtbaarheid: boete 50% van het benadelingsbedrag. Verminderde verwijtbaarheid: boete 25% van het benadelingsbedrag. De opzet en grove schuld zijn verzwarende omstandigheden ten opzichte van de normale verwijtbaarheid. Bij Orionis Walcheren ligt de bewijslast om deze verzwarende omstandigheden aan te tonen. De bovengenoemde uitspraak van de CRvB leidde tot matiging van de reeds betwiste boetes in de bezwarencommissie. Op 11 januari 2016 sprak de CRvB zich opnieuw uit over het boeteregime in de Participatiewet. De Raad oordeelde dat er rekening moest worden gehouden met de draagkracht van de bijstandsgerechtigde, die een boete werd opgelegd. Het door hoge boetes jarenlang moeten leven op een absoluut bestaansminimum achtte de Raad onaanvaardbaar en de Raad meende dat de boete binnen een redelijke termijn moest worden terugbetaald. De CRvB begrensde de terugbetalingstermijn tot twee jaar. De Raad kwam hiermee tot de volgende systematiek: Opzet: voldoening mogelijk binnen twee jaar. Grove schuld: voldoening binnen achttien maanden. Normale verwijtbaarheid: voldoening mogelijk binnen twaalf maanden. Verminderde verwijtbaarheid: voldoening mogelijk binnen zes maanden. De bijstandsgerechtigde dient zijn gehele vermogen aan te wenden tot de betaling van de boete en zijn inkomen boven de standaard beslag vrije voet. Een voorbeeld: Een bijstandsgerechtigde heeft inkomsten uit arbeid niet opgegeven en hij is gehuwd en ontvangt bijstand norm gehuwden. Er is een bedrag van 2.300 euro te veel aan bijstand uitbetaald. Het benadelingsbedrag is dan ook 2.300 euro. Orionis Walcheren heeft geen verzwarende omstandigheden aangetoond. De boete wegens schending van de inlichtingenplicht bedraagt: 50% (=normale verwijtbaarheid) van het benadelingsbedrag: 1.150 euro. De termijn waarin de bijstandsgerechtigde de boete moet voldoen is gesteld op 12 maanden. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 8
De gehuwdennorm bedraagt netto (niveau 1-7-2015) 1.375,18 euro per maand. In beginsel is dit bijstandsinkomen vatbaar voor beslag 10% van 1375,18 euro = 137,52 euro. Op jaarbasis is dit 1.650,24 euro. De bijstandsgerechtigde heeft voldoende draagkracht om binnen 12 maanden de boete van 1.150 euro te voldoen. De boete bedraagt dan ook 1.150 euro. Als het benadelingsbedrag voor de bijstandsgerechtigde in dit voorbeeld op 10.000 euro kan worden vastgesteld en de boete bedraagt hiermee 5.000 euro, dan wordt de maximale boete vastgesteld op een bedrag van1.650,24 euro, De bijstandsgerechtigde heeft onvoldoende draagkracht om de boete van 5.000 euro te voldoen. In het jaar 2015 zijn er in het geheel 19 bezwaarschriften over boetes ingediend waarvan 6 gematigd werden i.v.m. de uitspraken CrvB. Beleidsregels bijzondere bijstand In 2015 zijn de beleidsregels bijzondere bijstand voor heel Walcheren vastgesteld. De regels werden op een aantal punten aangescherpt. Het aantal bezwaarschriften dat werd ingediend over bijzondere bijstand is relatief groot: 98 keer oftewel 24,20%. Aanpassen van het beleid voor duurzame gebruiksgoederen, en ook de regel dat binnen 2 maanden nadat de kosten zijn gemaakt een aanvraag moet worden ingediend, hadden bezwaarschriften tot gevolg. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 9
Hoofdstuk 3. Statistieken Totaal door Orionis ontvangen bezwaarschriften Door bezwaarschriftencommissie afgehandelde bezwaarschriften 2015 2014 2013 404 307 342 153 185 205 Over het jaar 2015 zijn er in totaal 404 bezwaarschriften bij Orionis Walcheren ingediend. De commissie heeft in totaal 153 bezwaarschriften van het jaar 2015 behandeld, verdeeld over 24 hoorzittingen inclusief de uitloop naar 2016. Dit betekent dat 251, 62,2% van de bezwaarschriften, niet aan de commissie zijn voorgelegd oftewel 37,7% wel aan de commissie zijn voorgelegd. Van de totaal 405 bezwaarschriften zijn er 46 met behulp van een gemachtigde ingediend (advocaat, bewindvoerder, mww enz.). Uitkomst van de door de commissie uitgebrachte adviezen van het jaar 2015: Totaal Cie Zonder cie Ongegrond 233 124 109 Gegrond 87 3 84 Niet ontvankelijk 35 2 33 Ged. Gegrond 26 18 8 Ingetrokken 19 2 17 WOB verzoek 2 2 0 Arbeidsrechtelijke 2 2 0 zaak Totaal 404 153 251 Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 10
Afdeling in welke het omstreden besluit is genomen: Totaal IKB 231 IKC 42 Intake en Diagnose 76 KCC 15 Handvaving 27 KBW 4 Matchpoint werk 6 Participatiepunt 3 Totaal 404 Van een overschrijding van de wettelijke toegestane termijn uitgaande van de nieuwe wetgeving is niet gebleken en de commissie constateert dat de bezwaarschriften ruim binnen de termijn worden afgehandeld. In 2015 is Orionis Walcheren niet in gebreke gesteld vanwege het niet tijdig beslissen op een aanvraag. Gemeente Aantal bezwaren ingediend Vlissingen 205 Middelburg 153 Veere 20 Overig 26 Totaal 404 Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 11
Ter vergelijking: bezwaren (aantallen 2014) 1% 17% 48% Vlissingen Middelburg Veere 34% Overig bezwaren (aantallen 2015) 5% 6% 38% 51% Vlissingen Middelburg Veere Overige Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 12
Hoofdstuk 4. voorlopige voorziening en (rechtstreeks) beroep (Rechtstreeks) beroep In 2015 is er geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid om de bezwaarschriftprocedure over te slaan en rechtstreeks beroep aan te tekenen bij de rechtbank. Uitspraken in voorlopige voorziening in 2015 Toegewezen Afgewezen ingetrokken Niet ontvankelijk 0 10 4 1 Totaal voorlopige voorzieningen aangevraagd: 15 In 2015 zijn er 15 voorlopige voorzieningen aangevraagd, er zijn geen voorlopige voorzieningen toegewezen. 10 voorlopige voorzieningen zijn afgewezen, 4 voorlopige voorzieningen zijn ingetrokken en 1 voorlopige voorzieningen is niet ontvankelijk verklaard. Beroep en hoger beroep In 2015 is er 25 keer beroep aangetekend tegen een besluit op bezwaar. En 5 keer hoger beroep in gesteld. Niet in alle zaken is al uitspraak gedaan. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 13
Hoofdstuk 5. Conclusies en aanbevelingen Door het uitbreiden van de bevoegdheden van de commissie bezwaarschriften is er nu binnen Orionis Walcheren maar één commissie meer werkzaam. Op deze manier worden alle bezwaarschriften op dezelfde wijze behandeld. De nieuwe werkwijze heeft tot gevolg dat er minder bezwaarschriften worden voorgelegd aan de commissie. Hierdoor kan er sneller en efficiënter worden gewerkt wat de juridische kwaliteitszorg ten goede komt. In 2015 heeft de commissie slechts twee maal geadviseerd het bezwaarschrift gegrond te verklaren. 18 maal gedeeltelijk gegrond en voor het overige waren werden de bezwaren ongegrond verklaard. Orionis Walcheren heeft zonder hoorzitting veel primaire besluiten hersteld. Zo heeft Orionis Walcheren 87 door haar behandelde bezwaarschriften (233) gegrond verklaard. Waar gewerkt wordt, worden er fouten gemaakt. De bezwarenprocedure is ervoor bedoeld om deze fouten in een laagdrempelige procedure naar voren te brengen en te herstellen. Orionis Walcheren heeft zelf naar aanleiding van het ingediende bezwaar de bestreden besluiten waar nodig- hersteld. De commissie stelt vast dat de aan de commissie voorgelegde bezwaren (meestal de ingewikkelde bezwaarschriften waarvan de bijstandsgerechtigde het belangrijk vindt om zijn bezwaar mondeling te onderbouwen) er weinig bezwaren gegrond of gedeeltelijk gegrond zijn verklaard. De commissie meent dat het een bijstandsgerechtigde duidelijk moet zijn waarom een bepaald besluit is genomen. Ook dient uit het besluit te blijken op welke wettelijke grondslag het berust. Het is de commissie opgevallen dat een redelijk aantal besluiten niet voldoende zijn gemotiveerd of dat er geen rechtsgrondslag of een onjuiste wettelijke bepaling wordt genoemd. Dit motiveringsgebrek wordt wel in het besluit op het bezwaarschrift hersteld. Het is de commissie gebleken dat er bij Orionis Walcheren al lange tijd niet meer gewerkt wordt met een vaste contactpersoon, waardoor er soms onvoldoende rekening kan worden gehouden met iemands omstandigheden. Een vaste contactpersoon is hier immers beter van op de hoogte. Ook is het voor bijstandsgerechtigden niet altijd duidelijk waar ze terecht kunnen, omdat hun dossier elke keer weer door een andere contactpersoon wordt behandeld. De commissie geeft dan ook de voorkeur aan het werken met een vaste contactpersoon. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 14
De commissie ziet graag dat er vanuit Orionis Walcheren meer aandacht komt voor bijstandsgerechtigden, een kwetsbare groep mensen. Zo kan er in bepaalde gevallen er een keer extra wordt gebeld of een extra hersteltermijn wordt gestuurd. Wet openbaarheid van bestuur Ondanks het gegeven dat gemeenten worden bestookt met oneigenlijke Wob-verzoeken, is het aantal bezwaarschriften over Wob-zaken gering. De commissie meent tot slot dat de vertegenwoordiging tijdens de hoorzitting door de gemachtigden van Orionis Walcheren met zeer veel kennis en op een professionele wijze wordt uitgevoerd. Ook het secretariaat van de commissie wordt op een prettige en efficiënte wijze uitgevoerd. Jaarverslag 2015 Bezwaarschriften 15