Scheveningen inspireert Delfzijl 16 september 2011 Bestuurlijke oriëntatie waterkering Scheveningen Arjen Bosch www.decoulissen.nl Hans Punter www.hanspunter.nl in opdracht van gemeente Delfzijl i
Inhoud Scheveningen inspireert Delfzijl... 3 Presentaties tijdens de busreis... 3 Ontvangst in Den Haag... 4 Rondleiding over het bouwterrein... 5 Werklunch op de Pier... 5 Bijlage 1 Deelnemers aan het werkbezoek kering Scheveningen... 8 ii
Scheveningen inspireert Delfzijl In het werkatelier van 16 februari 2011 legde Arike Tomson de vinger op noodzakelijke procesvoorwaarden om een project als Marconi te laten slagen. Ze deed dat aan de hand van de case Scheveningen waar, na een uitgebreide voorfase, nu de zeekering en boulevard op een innovatieve manier worden geïntegreerd tot een multifunctionele kering. Haar kanttekeningen leidden tot een herijking van de opdracht voor het Marconi-project, maar legden ook de kiem voor een informerend bezoek op Scheveningen. Op 16 september was het zover en ontving een bestuurlijke vertegenwoordiging van het Hoogheemraadschap van Delfland, de provincie Zuid-Holland en de gemeente Den Haag ons bij de bouwplaats. Er was een rondleiding langs de werkzaamheden en volop gelegenheid voor vragen en discussie. Het werd een inspirerende oriëntering op commitment, voorbereiding, proces en uitvoering. De busreis van Delfzijl naar Scheveningen (en terug) bood alle ruimte voor gesprek en meerdere presentaties. De hoofdlijn daarvan vindt u hieronder. De presentaties over de waterkering in Scheveningen die gehouden of vertoond zijn in Sociëteit De Witte, vindt u onder planning en verslagen op het Marconi-deel van de site van de gemeente Delfzijl: www.delfzijl.nl/index.php?mediumid=41. Daar vindt u ook een link naar een webcam in Scheveningen die de dagelijkse voortgang van het werk aan de kering laat zien. Presentaties tijdens de busreis Arike Tomson beschrijft vanuit haar positie bij Noorderzijlvest de procesmatige voetangels en klemmen bij een project als dit. Ook al is de urgentie voor Delfzijl duidelijk aanwezig ( moeten en kunnen ), een project als dit komt alleen tot realisatie als alle partijen zich committeren ( willen ). Pas als die drie motieven bij alle partijen samenvallen komt er resultaat. Het traject naar de waterkering in Scheveningen werd pas mogelijk toen van verschillende kanten de urgentie naar voren kwam. Slagvaardig kunnen handelen zodra dat nodig is, lukt alleen als de planvorming voordien is gesynchroniseerd en je vanuit een gezamenlijke visie het werk kunt oppakken. Bij Scheveningen vonden alle partijen elkaar rond het Hoogwaterbeschermingsprogramma van Rijkswaterstaat. In Delfzijl zullen de betrokken partijen samen een project moeten lostrekken, inrichten en uitvoeren. Waarbij kunnen, moeten en willen voor allen samenvalt. Aan de hand van de in de bus uitgereikte brochure Scheveningen inspireert Delfzijl schetste Arjen Bosch de geschiedenis van Marconi. Een belangrijk keerpunt daarin vormden de interviews van Jornand Veldman met medewerkers en leidinggevenden die betrokkenen zijn bij Marconi. Die maakten helder hoe men de problematiek van de kering beleeft. Zij willen werken vanuit een bredere ruimtelijke visie op de maritieme zone van Delfzijl; geen gefixeerdheid op de kering. Hans Revier is vanuit de Hanzehogeschool betrokken bij de problematiek van de kustregio en de gebiedsontwikkeling. Gebiedsontwikkeling is een proces waarbij mensen vanuit verschillende organisaties besluiten om nieuwe waarden te creëren. Bij dit punt is uitvoerig stilgestaan tijdens het werkatelier van 31 augustus. Welke 3
waarden kunnen we scheppen in de kustregio Delfzijl. In het volgende werkatelier werken we toe naar een ruimtelijke visie. Ten slotte merkt hij op dat tijdens de waddentoogdag is geconcludeerd dat de werelderfgoedstatus van het Waddengebied nauwelijks extra (economische) activiteit heeft opgeleverd. Dat is een punt dat Delfzijl kan oppakken, gekoppeld aan het kustverdedigingsproces. Arike Tomson gaat in op bedrijvigheid rond werelderfgoed. Het Waddengebied verkeert in een bestuurlijke gordiaanse knoop: economie tegenover ecologie en bedrijfsleven tegenover natuur. Kunnen we de werelderfgoedstatus van de Waddenzee niet zien als een kans? Is het gebied juist als (leef)omgeving voor bedrijven niet heel aantrekkelijk? Sluit de ontwikkeling van het gebied aan op de hoofdwaarden ervan. Ga uit van je hoofddoelen en ga na hoe je die kunt uitbaten. Bijvoorbeeld zoals Groningen Seaports met het concept van ecoports, groene havens. Willem Kastelein geeft vanuit Hunze en Aa s een beeld van de ruimtelijke inpassing van de Zeevaartschool in Delfzijl. Het is een opleiding voor zeevarenden en mensen die op het land blijven. De instelling wil wel in Delfzijl blijven, maar ziet haar brugfunctie tussen zee en land graag meer benadrukt. Waar is dat mogelijk? De keuze viel op een locatie tegen de zee, in de dijk en pal naast de belangrijkste uitwateringssluis. In het ontwerp van de nieuwe zeevaartschool hebben fundering en muren een zeewerende functie. De architectuur legt de verbinding tussen land en zee en de bediening van de zeesluis komt in het gebouw. Ontvangst in Den Haag Rob Ammerlaan werkt bij het Hoogheemraadschap en was in de planstudiefase (2004 2007) projectleider van de Scheveningse kering. Zijn presentatie Zwakke Schakel Scheveningen planfase (zie de Marconi-website) geeft een goed beeld van het proces, de tijdlijn, de voetangels en klemmen, de do s en don ts en de lessons learned. Kijk niet alleen naar de eisen, maar stel je doel en je visie centraal. Slik niet elke opgelegde eis voor zoete koek, maar vraag door. Zet ook In sociëteit De Witte, bovenop het duin en pal tegen de kering-in-wording, heet Paul van den Wijngaart ons rond 10.45 welkom. Als secretaris-directeur van het Hoogheemraadschap van Delfland signaleert hij met instemming de bijzondere, gemixte samenstelling van de Noordelijke delegatie. Hij gaat met ons de Hollandse kustlijn langs en beschrijft de vijf Zwakke Schakels en de zandmotor. Terugkijkend op het proces op Scheveningen, geeft hij aan wanneer een project als dit succes heeft: als de ambtelijk-bestuurlijke samenwerking tussen alle partners centraal staat (en er geld en deskundigheid is). 4
stedenbouwkundigen en ingenieurs bij een opdracht als deze samen aan het werk. Met deze aanpak bleek het mogelijk om de kering op plaatsen waar dat vanuit ruimtelijk oogpunt wenselijk was, een stuk lager te maken. En al ben je niet verplicht alle alternatieven uit te werken, doe het toch altijd, omdat het je draagvlak enorm versterkt. Rondleiding over het bouwterrein Rik Hoogeveen is de directievoerder en leidt ons rond op het bouwterrein. Hij vertelt over de fasering van de werkzaamheden, wijst ons op specifieke onderdelen van de uitvoering en beschrijft verschillende innovatieve oplossingen die zijn toegepast. En passant informeert hij ons over de wijze waarop bij de uitvoering wordt ingespeeld op de wensen van omwonenden en belanghebbenden. Werklunch op de Pier Marnix Norder en Adri Bom-Lemstra (respectievelijk wethouder stadsontwikkeling en volkshuisvesting van Den Haag en DB-lid van het Hoogheemraadschap van Delfland) ontvangen ons op de Pier van Scheveningen. Marnix benadrukt in zijn welkomstwoord hoe alle betrokken bestuurders elkaar gedurende het hele proces steunden en ook steeds samen optrokken. Het traject dat leidt tot de nieuwe boulevard annex waterkering in Scheveningen begon al rond het jaar 2000 met de eerste verkenningen. Via verschillende tussenstappen in de vorm van intentieverklaringen en uitvoeringsovereenkomsten kreeg het project geleidelijk gestalte. Bij ons bezoek in september 2011 zit het project halverwege de uitvoeringsfase. 5
6
7
Bijlage 1 Deelnemers aan het werkbezoek kering Scheveningen Paul van den Wijngaart Adri Bom-Lemstra Rob Ammerlaan Marnix Norder Hans Potter Rik Hoogeveen Jack Vessies Meino Smit Willem Kastelein Arike Tomson Gerwin Zantingh Ate Wijnstra Emme Groot Klaas Jan Havinga Edward Stulp Konnie Kamp Ron Lander Hans van Hilten Klaas Klaassens Hans Revier Arjen Bosch Hans Punter Hoogheemraadschap van Delfland Hoogheemraadschap van Delfland Hoogheemraadschap van Delfland Gemeente Den Haag Gemeente Den Haag Gemeente Den Haag Provincie Zuid-Holland Waterschap Hunze en Aa's Waterschap Hunze en Aa's Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Noorderzijlvest Gemeente Delfzijl Gemeente Delfzijl Gemeente Delfzijl Gemeente Delfzijl Provincie Groningen Provincie Groningen Provincie Groningen Hanzehogeschool Groningen De Coulissen De Coulissen 8