Tweede werkatelier Schermdijk Delfzijl Eemshotel Delfzijl 24 maart 2010

Transcriptie

1 Tweede werkatelier Schermdijk Delfzijl Eemshotel Delfzijl 24 maart 2010 Arjen Bosch Hans Punter in opdracht van Jornand Veldman gemeente Delfzijl i

2 Inhoud Uit de lucht 1 Wat voorafging 1 Presentatie kwelderwal voor Delfzijl 2 Vragen en opmerkingen 3 Presentatie Ecologie kwelderwal 3 Vragen en opmerkingen 4 Discussiepunten en kansen 4 Vervolgproces 5 Bijlage 1 Inventarisatie van discussiepunten, kansen en reacties 6 Bijlage 2 Lijst van deelnemers aan het werkatelier 7 Agenda Begroeten en openen 13:45 Stand van zaken: Jornand Veldman (Delfzijl) Inleiding Jan Mulder (Deltares) Kwelderwal voor Delfzijl, eerste indicaties voor ontwerp, ecologische potenties en kosten Toelichtende vragen Inleiding Hans Revier (Hanzehogeschool) Kwelderwal Delfzijl bezien vanuit de ecologie van de Waddenzee Toelichtende vragen Inventariseren discussiepunten en kansen Bespreken discussiepunten over inleidingen Bespreken proces voor het vervolg Napraten 16:30 ii

3 Schermdijk Delfzijl In het tweede werkatelier lag de nadruk op de vormgeving van een in zeewaartse richting breder gebied dan dat van de Schermdijk zelf. Centraal stond de vraag wat we met het oog op waterveiligheid en ecologie het beste kunnen doen met het gebied vóór de Schermdijk. Uit de lucht Informatieve en fraaie overzichtsfoto s van de Nederlandse kustlijn zoals die hieronder van het de Schermdijk van Delfzijl (rechts), het Havenkanaal, het chemiepark en daarboven de stad zijn te vinden op Wat voorafging Marconi onderscheidt drie deelprojecten: Wat doen we met de Schermdijk? Hoe kunnen we de damwand aantrekkelijker maken? Hoe komen we met het oog op het slib tot een betere waterlossing? Het vorige en dit werkatelier richten zich op het eerste deelproject: de Schermdijk. Jornand Veldman vat de belangrijkste conclusies van wat voorafging samen: Een stormvloedkering in het Havenkanaal heeft weinig effect op de waterveiligheid vanwege de golfoploop die achter de Schermdijk plaatsvindt. Ontwerp een structuur die je verder kunt versterken in loop van de komende 200 jaar. Neem een breder gebied in beschouwing dan alleen de Schermdijk. 1

4 Kijk ook naar wat je met de Schermdijk zelf kunt doen en wat je vóór die dijk (op de vooroever) kunt aanbrengen. Presentatie kwelderwal voor Delfzijl Jan Mulder (Deltares) geeft in zijn inleiding de eerste indicaties voor het ontwerp, de ecologische potenties en de kosten van een kwelderwal voor Delfzijl. Hij toont het dieptepatroon en concludeert dat de kwelderwal is uit te bouwen tot aan de oude havenmond. Het gebied van Voolhok tot Keerweer laat hij buiten beschouwing omdat een kwelderwal minder kansen biedt vanwege de geul die daar vlak voor de kust loopt. Het is een eb- en vloedgeul die zich niet zomaar laat dichten of omleggen. Hooguit kun je te zijner tijd inspelen op het verzanden ervan als dat zou gebeuren. Als je nu uitrekent wat je in 2060 aan dijkversterking nodig hebt, kun je voor het bereiken van dat doel nu een zandige kwelderwal aanleggen en in de tussenliggende tijd de natuur aan het werk zetten om een kwelder te laten opslibben die de (opgehoogde) Schermdijk ondersteunt. De geschatte kosten van die kwelderwal zijn van gelijke orde als die van het ophogen en versterken van de primaire kering: rond de dertig miljoen Euro. Aanwezige ervaringsdeskundigen beoordelen deze schatting als heel reëel. Slib komt vanuit zee in het Havenkanaal terecht, maar waar zoet en zout water mengen, vlokken ook de colloïdale deeltjes in het zoete water uit. Slib dat in zo in grote hoeveelheden in het Havenkanaal komt, is deels af te vangen en op de vooroever te storten. Mindert de Vries (Deltares) laat zien hoe met een juiste inrichting ook op de harde ondergrond van een dijklichaam ecologische winst te boeken is: het 2

5 rijke dijken concept. Hier liggen mogelijkheden voor ecologische verrijking van het tracé Voolhok - Keerweer. Vragen en opmerkingen Kwelders hebben onder normale omstandigheden een dempend effect op de golfslag. Dat effect is er niet bij een extreme waterhoogte. De kwelder is geen onderdeel van de waterkering! Dit klopt, maar bij normaal waterpeil beschermt de kwelder de zandige kwelderwal tegen afslag. Bij extreme omstandigheden biedt de kwelderwal bescherming op de manier waarop een duinmassief dat ook doet. Kan men boezemwater niet beter op de te vormen kwelder lozen, zodat daar de coagulatie optreedt die dan weer de aanslibbing versterkt? Door het water niet op één plek geconcentreerd te spuien maar gespreid, maak je de aanslibbing natuurlijker. Deze opmerking wordt meegenomen in het andere deelproject over het boezembeheer. Presentatie Ecologie kwelderwal Hans Revier (Hanzehogeschool) geeft een inleiding over de kwelderwal bezien vanuit de ecologie van de Waddenzee. Hij geeft aan dat er gezien de vele bedijkingen en verdwenen kwelders een groot belang is bij nieuwe, extra kwelderruimte. Kwelders en zilte graslanden verkeren momenteel in een ongunstige staat van instandhouding. Nederland heeft een specifieke verantwoordelijkheid omdat er internationaal gezien maar weinig oppervlak van bestaat. Daarnaast is in de Dollard als gevolg van erosie het kwelderareaal behoorlijk afgenomen. Hij verbindt het belang van een kwelderwal bij de Schermdijk aan de volgende punten: Vergroten van het kwelderareaal. Hoogwatervluchtplaats. Broedgebied voor kolonievogels als visdief en stern. Voedselgebied voor ganzen en weidevogels. Als methode om de kwelder (versneld) vast te leggen is inzaaien niet wenselijk. De vragen over beheer en inrichting liggen vooralsnog helemaal open. Denk er aan de recreatieve ontsluiting mee te nemen vanaf het eerste begin. 3

6 Vragen en opmerkingen Met het beheer van kwelders is bij de Dollard al wat ervaring opgedaan. Riet dat aanspoelt na een storm geeft nogal wat onderhoudsproblemen. Discussiepunten en kansen Naar aanleiding van de presentaties zijn de kansen en discussiepunten geïnventariseerd die de individuele aanwezigen zien. Deze zijn weergegeven in Bijlage 1. De aanwezigen beoordeelden vervolgens elkaars kansen en discussiepunten met rode ( niet mee eens ) en groene ( mee eens ) stippen. Is die nok op de kwelderwal wel nodig (het lichtbruine deel in de figuur op de vorige pagina) voor de gewenste golfreductie en is alleen een kwelder niet al voldoende? Nee, die is niet voldoende, bij het toetspeil haal je de norm niet. De Schermdijk moet 1 meter omhoog om zoveel golfreductie te bereiken dat de primaire kering erachter voldoende veilig is. Het maatgevend peil ligt hier heel hoog, daar doet de kwelder echt onvoldoende aan. Wat neem je mee in de toetsing voor de veiligheid van de primaire kering? De Schermdijk moet je meenemen en de kweldernok (de ophoging van de Schermdijk) moet je dus ook meenemen in de toetsing. Hij moet dus ook zijn opgenomen in de legger en (dus) in stand worden gehouden. Is die nieuwe kwelder wel te toetsen? Ja. Gaat de slibmotor wel werken? Dat laat zich nu slecht voorspellen, maar je kunt daarvoor in het begin de punaise gebruiken: een baggerdompelpomp. In het Havenkanaal van Delfzijl komt met het geloosde zoete water jaarlijks twee- tot vierduizend m 3 slib mee. Waar grotere baggermachines hun werk niet kunnen doen, is die kleine, op afstand bedienbare baggermachine denkbaar. Deze kun je continu laten werken in de haven of in een bepaald kweldervak om de bagger schoon slib! op een gewenste plaats op de vooroever aan te brengen. De punaise wordt al gebruikt bij zandwinning, bij het graven van sleuven voor kabels en leidingen in de zeebodem en (bijvoorbeeld in IJmuiden) om in de haven te baggeren. Is dit een winwinoptie bij de kweldervorming? Zorg voor samenhang. Leg een verband tussen de inrichting van het boezembeheer, vrijkomend slib en klei bij het baggeren van de haven en de vaargeul van de Eems, en de gewenste kweldervorming achter de Schermdijk. 4

7 De kwelder beschermt in normale omstandigheden de kweldernok, zodat daaraan weinig onderhoud nodig is. In extreme omstandigheden kan op die kweldernok vertrouwd worden. Ontwikkeling recreatie? Je kunt het project, de betekenis ervan en de kwelderontwikkeling in de tijd tonen. En de damwand? De muur tussen stad en haven blijft staan, maar hoeft de eerste vijftig jaar ook niet hoger. Is het, omdat de gemeente veel moeite heeft met die barrière, een optie om hem (deels) aantrekkelijker te maken met metselwerk door de oude stadswal te herstellen of hem die vorm te geven? Het zijn geen veiligheidsoverwegingen die voorschrijven dat de waterkering er zo uit moet zien als de huidige stalen damwand. Zandlichaam ter verhoging van de Schermdijk. Om op termijn tot een kwelderwal te komen zou je nu vast met de kweldervorming kunnen beginnen. Dan heb je over 20 jaar een slappe basis als je daar bovenop een zandlichaam wilt opbrengen. Leg daarom eerst een zandlichaam, ook al is zand bovenop klei technisch wel mogelijk. Vervolgproces Op 12 april vindt het tweede bestuurlijke overleg plaats. Daarna volgt in juli een rondetafelgesprek met alle betrokkenen. De aanwezigen maakten een inventarisatie van de daarbij te betrekken partijen en vertegenwoordigers. Het resultaat is hiernaast weergegeven. 5

8 Bijlage 1 Inventarisatie van discussiepunten, kansen en reacties ( niet mee eens mee eens). Kwelderwal + nok Disc: Is die kweldernok nodig? Op IJsselmeer hebben we ook gebroken golven. Disc: Is de nieuwe kwelderwal te toetsen op Voorschrift Toetsen op Veiligheid? [conclusie na misverstand: nok en kwelderwal wel meenemen in de toetsing en in de legger. Zie PKB Ruimte voor de Rivier.] Kosten Kans: Als kwelderwal dijkverhoging uitstelt, breng dan deze rentewinst in beeld. Andere functies Kans: Absoluut! recreatief medegebruik Disc: Levert de kwelderwal de gewenste verbinding tussen stad en water, of vergroot het juist de afstand? Beheer Disc: Inrichting kwelders kan gevolgen hebben voor beheer/onderhoud groene dijk. Afvoer drijfmateriaal resulteert na afvoer tegen milieukosten. Disc: Gaat teen van de kwelder niet eroderen en daarna de rest ook? Monitoren Kans: Eemsdelta / Waddenmonitor (effecten, ontwikkeling). Tijd Kans: Fasering Schermdijk spreekt mij aan. Kans: Faseren start / combineren met baggeren. Kans: Is helemaal groeimodel mogelijk? Waarom aanleg? Proef voor snelheid? Disc: Lengte kwelderwal van Voolhok tot Schermdijk. Zoeken combinatie kwelderwal / harde kering Disc: Nu beginnen kan dus geen kwaad. Andere functies Kans: Zoeken aansluiting veiligheid en ecologie. Kans: Mooie natuur, ook op andere locaties toepasbaar? Disc: Inpassing in bredere (ecologische) ontwikkeling / wensen Eems-Dollard. 6 de Coulissen

9 Slibmotor [opmerking: Zie IJmuiden] Disc: Slib vangen in de haven, kan dat? Slibvang? Disc: Punaise in plaats van slibmotor? Disc: Slibmotor gaat niet werken. Spuien en baggeren Kans: Kwelderwal-oplossing goed punt. Slibmotor biedt kansen voor slibprobleem in Havenkanaal, in samenhang met waterafvoer. Disc: Breng spuien in relatie tot baggeren. Bijlage 2 Lijst van deelnemers aan het werkatelier Arjen Bosch Adviseur De Coulissen Tjalle de Haan Topadviseur waterveiligheid Waterdienst Rijkswaterstaat Christaan Jacobs Beleidsmedewerker primaire keringen Waterschap Noorderzijlvest Willem Kastelein Planologisch beleidsmedewerker Waterschap Hunze en Aa's Kampe Lentz Specialist keringen/veiligheid Waterschap Hunze en Aa's Quirijn Lodder Adviseur Waterdienst Rijkswaterstaat Jan Mulder Senior specialist Deltares Hans Revier Lector mariene wetland studies Hanzehogeschool Groningen Jornand Veldman Projectleider IPG Gemeente Delfzijl Anne Rixt de Vries Stagiaire Waterschap Hunze en Aa's Mindert de Vries Specialist ecologie/eco-engineering Deltares Jan van der Wijk Senior beleidsmedewerker water- Provincie Groningen huishouding Ingrid Wijngaarde Beleidsmedewerker milieu Gemeente Delfzijl 7 de Coulissen