Suïcidepreven2e (in Vlaanderen): waar staan we? G. Portzky 1. Suïcidepreven2e? Suïcidaal gedrag complex; mul2ple risicofactoren (cfr. Stress- kwetsbaarheidsmodel) Breed mul2level benadering voor preven2e nodig USI- model 3 verschillende niveaus preven2e Universele Preven2e Gericht naar algemene bevolking vb. sensibiliseringscampagne omtrent mentale veerkracht Selec2eve Preven2e Geïndiceerde Preven2e Gericht naar popula2egroepen met verhoogd risico vb. deskundigheidsbevordering bij huisartsen inzake herkenning en behandeling van depressieve symptomen Gericht naar personen die suïcidaal zijn. vb. goede opvang van suïcidepogers 1
Evidence- based strategieën voor SP Zalsman et al., 2016: Suicide preven2on strategies revisited: a 10- year systema2c review, Lancet Psychiatry. Figure 1: Evidence-based strategies of suicide prevention in mental health care and in public health approaches Suïcidepreven2e interna2onaal Waar staan we? IASP- WHO Global survey on suicide preven2on : 31% Na2onaal SP- plan; 14% in ontw; 55% geen SP- plan Voornamelijk Europa, USA, Zuid- Oost Azië Weinig/niet Afrika, Midden- Oosten 21% volledig uitgevoerd; 54% deels uitgevoerd; 25% geen antwoord Uitdagingen: Suïcidaal gedrag nog stracaar in 23 landen Ineffec2eve planning, coördina2e, samenwerking Gebrek aan implementa2e van richtlijnen Onvoldoende middelen Gebrek aan systema2sche evalua2e van SP- plannen 2. Suïcidepreven2e in Vlaanderen 1 ste Vlaams Ac2eplan Suïcidepreven2e 2006-2010 Gezondheidsdoelstelling: daling suïcidecijfers met 8% tegen 2010 (referen2ejaar 2000). Doelstelling gehaald 2 de Vlaams Ac2eplan Suïcidepreven2e 2012-2020 Gezondheidsdoelstelling: daling suïcide rate met 20% tegen 2020 (referen2ejaar 2000) 2
Vlaams Ac0eplan Suïcidepreven0e II 2012-2020 1. Geestelijke gezondheids- bevordering 2. Laagdrempelige telefonische en online hulp 3. Deskundigheids- bevordering en netwerkvorming 4. Programma s gericht naar hoogrisico- groepen 5. Mul0disciplinaire richtlijnen - Fit in je Hoofd, - www.zelfmoord1813.be - Artsen, - Tool voor ouders - Zelfmoordlijn 1813 ziekenhuizen, HV - Te Gek!? - Jongeren- -. - organisa2es - Poli2e -. 5 SP- strategieën gebaseerd op USI Onder elke strategie verschillende ac2es gekozen op basis van: wetenschappelijke eviden2e; suïcidespecifiek; implementeerbaar; kosteneffec2ef - Suïcidepogers - Suïcidale gedachten - Nabestaanden, LGBT, jongeren, ouderen, - - - Richtlijn voor detec0e en behandeling Algemene richtlijnen Richtlijn Ketenzorg Tussen2jdse evalua2e VAS II Waar staan we in 2016? Uitvoering van de geplande ac2es? Bijkomende ac2es op basis van nieuwe noden/ inzichten/ontwikkelingen? Stand van zaken cijfers suïcide en suïcidepogingen? Conclusie? Uitdagingen? Tussen2jdse evalua2e VAS II UITVOERING GEPLANDE ACTIES BIJKOMENDE ACTIES 3
Strategie 1 Geestelijke gezondheidsbevordering Versterken individuele veerkracht en zelfzorg Versterken ondersteuningsvaardig- heden ouders Bevorderen sociale aanslui2ng bij ouderen Hulpzoeken aanmoedigen en s2gma doorbreken Bevorderen veilige omgeving (media, school, werk) Fit in je Hoofd (vernieuwde tool, zelnest, app) Onderzoek en ontwikkeling tool voor ouders (2016-2017) Pilootstudie netwerkgroepen voor ouderen (2017) Associa2e Beeldvorming (VVGG en Te Gek!?) Mediarichtlijnen en Mediawatch Goed Gevoel Stoel Werelddag GG Preven2ecoaches School NokNok (vernieuwd) Werelddag SP Preven2ecoaches Werk Zilverwijzer Campagne signaalherkenning (2017) Strategie 2 Laagdrempelige telefonische en online hulp Hulpverlening via telefoon, chat, email: Zelfmoordlijn 1813 Preven2e 2.0: outreachend werken op het internet 1 centrale toegangspoort voor SP ASPHA (Advieslijn SP Huisartsen en andere Hulpverleners) Forum, groeps- chat nabestaanden Zelfmoord1813 Serious Game jongeren (gestart 2016) App BackUp App On Track Again Online Zelpulpmodule Think Life Strategie 3 Deskundigheidsbevordering en netwerkvorming Deskundigheidsbevordering door CGG- SP: Huisartsen, ziekenhuizen, ouderen- en thuiszorg, Jeugdzorg, CLB, poli2e, sociale diensten, Cavaria, bedrijven Deskundigheidsbevordering door CPZ: Crisishulpverleners, nooddiensten, hulp- en informa2elijnen, vrijwilligersorganisa2es, bedrijven, Deskundigheidsbevordering door Werkgroep Verder: Postven2e, rouw na zelfdoding, mediarichtlijnen Informa2eposter voor professionelen 4
Deze poster is beschikbaar gesteld door het Suicide Prevention Resource Center en is door de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek vertaald en aangepast voor gebruik in Vlaanderen. Deze poster maakt onderdeel uit van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie II 2012-2020 en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid. 8/12/16 Is uw patiënt suïcidaal? Suïcide is één van de meest voorkomende doodsoorzaken bij de Vlaamse bevolking tussen 20 en 54 jaar en komt zowel bij vrouwen als bij mannen op relatief jonge leeftijd voor. 1/8 van de mensen die een suïcidepoging onderneemt, contacteert een hulpverlener, maar brengt hem/haar niet op de hoogte van zijn/haar suïcidegedachten. Stel daarom vragen Red een leven. Signalen die wijzen op een acuut suïciderisico Praten over suïcide Zoeken naar methodes Doelloosheid Angst of onrust Slapeloosheid Alcohol- en/of drugsmisbruik Hopeloosheid Zich terugtrekken, isoleren Woede Roekeloos gedrag Stemmingswisselingen Gedragsverandering Andere belangrijke risicofactoren Een eerdere suïcidepoging vergroot het risico op een volgende poging en op suïcide. Meerdere voorgaande pogingen vormen de belangrijkste voorspeller van suïcide. Negatieve levensgebeurtenissen die leiden tot vernedering, schaamte of hopeloosheid, vergroten het risico op suïcide. Zoals bv. de beëindiging van een relatie, overlijden van een dierbare (al dan niet door suïcide), de huidige of verwachte financiële of gezondheidstoestand. Middelen (zoals vuurwapens of medicatie) die direct toegankelijk zijn in een acute risicosituatie vergroten de kans op suïcide. Win informatie in en contacteer indien nodig de behandelende (huis)arts. Bevraag uw patiënt wanneer je signalen ziet of vermoedens hebt van een acuut suïciderisico ongeacht de hoofdklacht! 1. Denk je wel eens aan de dood of aan dood gaan? 2. Heb je ooit de gedachte gehad dat je leven niet de moeite waard was? 3. Denk niet je de er wel moeite eens aan waard om was? een einde aan je leven te maken? 4. Heb je ooit een suïcidepoging ondernomen? 5. Denk je er op dit moment aan om een einde aan je leven te maken? 6. Wat zorgt ervoor dat je je leven wil beëindigen en wat zorgt ervoor dat je wil blijven leven? 7. Hoe heb je het tot nu toe volgehouden? Deze vragen vormen een effectieve methode om suïcidale gedachten en eerdere suïcidepogingen bespreekbaar te maken. Gebruik hiervoor tevens het Instrument voor eerste Psychosociale Evaluatie en Opvang van suïcidepogers (IPEO). Ondersteuning nodig? Raadpleeg zelfmoord1813.be/hulpverlening of contacteer een CGG-SP suïcidepreventiewerker of Advies SuïcidePreventie voor Huisartsen en Andere hulpverleners (ASPHA) voor meer informatie. Strategie 4 Strategieën voor specifieke risicogroepen Suïcidale personen Onderzoek naar nieuwe behandelingvormen (afgerond 2018) Online zelpulpmodule Think Life Zorg voor Pogers Vorming en ondersteuning ziekenhuizen IPEO en KIPEO Draaiboek Zorgpad Volwassenen en Jongeren Pa2ëntenfolder; website On Track Again, App On Track Again Kwetsbare personen Personen met psychische stoornis: VDIP Nabestaanden: Werkgroep Verder Holebi s en transgenders: uitwisselingsdag cavaria/sp; vorming vrijwilligers; onderzoek prevalen2e en risicofactoren; start ontwikkeling ac2es Ouderen/jongeren: Zilverwijzer; netwerkgroepen ouderen; onderzoek Awel, NokNok; Serious game Gede2neerden: openstellen Zelfmoordlijn 1813; deskundigheidsbevordering CCG- SP Kansarmen: Goed Gevoel Stoel; deskundigheidsbevordering CGG- SP Artsen: Onderzoeksproject Domus Medica 5
Strategie 5 De ontwikkeling en implementa0e van aanbevelingen en hulpmiddelen voor de preven0e van zelfdoding Algemene aanbevelingen voor de preven2e van suïcide Algemene richtlijnen Richtlijnen school Richtlijnen werk Mul2disciplinaire richtlijn detec2e en behandeling suïcidaal gedrag Ontwikkeling richtlijn 2014-2016 Ontwikkeling E- learning tool voor hulpverleners (2016-2017) Implementa2e 2017 Aanbevelingen voor ketenzorg voor suïcidale personen Ontwikkeling 2017 Tussen2jdse evalua2e VAS II STAND VAN ZAKEN CIJFERS SUÏCIDE EN SUÏCIDEPOGINGEN Suïcide? Fig: Evolu2e suïcide rates Vlaanderen 2000-2014 100 90 80 70 2000 mannen 2014 mannen 2000 vrouwen 2014 vrouwen 60 50 40 30 20 10 0 15-19 jaar 20-24 jaar 25-29 jaar 30-34 jaar 35-39 jaar 40-44 jaar 45-49 jaar 50-54 jaar 55-59 jaar 60-64 jaar 65-69 jaar 70-74 jaar 75-79 jaar 80-84 jaar 85+ jaar Lee_ijdsspecifiek ster_ecijfer (1/100.000 inwoners) Bron: Agentschap Zorg en Gezondheid 6
Gezondheidsdoelstelling? Cijfers 2014: 20% minder suïcides tav 2000? Gehaald: 16-29jr 30-44jr 60-74jr Mannen 75+ Niet gehaald: 45-59jr Vrouwen 75+ Suïcidepogingen? Fig: Evolu2e rates suïcidepogingen Vlaanderen 2000-2015 250 200 rates/100.000 inwoners 150 100-16% 50 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 132 109 133 102 123 144 124 145 147 124 128 143 143 135 132 125 mannen vrouwen 220 185 214 168 179 188 184 210 233 196 169 202 182 179 183 185 Totaal 175 146 172 135 151 165 154 168 192 160 150 179 159 156 159 154 Bron: Eenheid voor Zelfmoordonderzoek CONCLUSIE UITDAGINGEN 7
Conclusie/uitdagingen ü Alle geplande ac2es uitgevoerd, lopende of start in 2017 à volledige uitvoering tegen 2020 ü 17 nieuwe/bijkomende ac2es ü VAS breed, veel ac2es, evidence- based ü Tussen2jdse evalua2e Uitdagingen: Gezondheidsdoelstelling gehaald voor verschillende leenijdsgroepen MAAR nog niet gehaald voor 45-60jr en 75+ vrouwenà Effect van econ crisis? Opvolgen/onderzoeken! Evolu2e komende jaren (cfr. Besparingen)? Blijvend alert zijn: voor implementa2e vd ac2es/richtlijnen voor nieuwe Vlaamse noden interna2onale ontwikkelingen Con2nuïteit vd ac2es SP moet belangrijke opdracht blijven! Vragen? info@vlesp.be @vlesptweet 8