Pijn en Kunst http://www.phil.uu.nl/~rob/ Rob van Gerwen Subfaculteit Filosofie Universiteit Utrecht www.phil.uu.nl/~rob/2007/guest.shtml Periode 4, 2007 C3 Pijn, kunst en schoonheid Contents 1 Schoonheid 1 1.1 Recapitulatie............................................. 1 1.2 Lichamen............................................... 1 2 Definities van kunst 2 2.1 Houdingen............................................... 9 2.2 Kunst en Moraal........................................... 9 1 Schoonheid 1.1 Recapitulatie Geest lichaam dualisme gebaseerd op redeneren, opdelen van de wereld in atomen Mens is een geheel organisme (holisme) Waarneming als causale keten gebaseerd op redeneren Waarnemen doet het organisme (de mens) als lichaam Als belichaamde waarnemers verhouden we ons tot onze omgeving en tot de anderen Soorten Schoonheid Natuurschoonheid een gunst; een eigen logica; verwondering Kunstschoonheid bedoeld door de kunstenaar; kunstschoonheid zien veronderstelt kennis van de kunstgeschiedenis Menselijke schoonheid: twee soorten! 1. Mooie modellen in magazines: een gunst, toch maakbaar; 2. Je partner, broers, zussen: expressie van moreel innerlijk 1.2 Lichamen Onze Lichamen Wie mooi wil zijn moet pijn lijden piercings, tattoeages: pijn bij het in-, c.q. aanbrengen. Zijn ze mooi? (Of is dat een verkeerde vraag?)
Figure 1: Tattoo Waarom zijn ze mooi? Is het menselijk uiterlijk als een kunstwerk: maakbaar omwille van de schoonheid? Wat is er eerst: mensen mooi maken, of kunst maken? Hoe verhoudt kunstschoonheid zich tot menselijke schoonheid? Niet Schoonheid, maar Expressie (van Pijn) Tattoos, piercings (ik ben stoer, cool; sterk, durf) Ze vertellen iets aan anderen, zijn expressief Ze vertellen ook over de pijn Dat doen littekens ook 2 Definities van kunst Tolstoi: kunst is expressie Clive Bell: kunst is betekenisvolle vorm Weitz: kunst open concept, niet te definiëren (tegen eerbetoon definities) Dickie: institutionele conceptie Eaton: Houdbaarheids definitie Tilghman (en Wittgenstein): eerst de kunstpraktijk van Gerwen: drietraps definitie (en de artistieke houding) 2
Figure 2: Eminems tattoos hebben betekenissen Figure 3: Maori hoofd (Nieuw Zeeland): rituele en sociale betekenissen 3
Figure 4: Waarom waarschuwt dit boek? Figure 5: Wat Bang Phro Monniken aan het werk 4
Figure 6: Handige Piercing Figure 7: Piercings 5
Figure 8: Tattoes, piercings Expressie Art is a human activity consisting in this, that one man consciously by means of external signs, hands on to others feelings he has lived through, and that others are infected by these feelings and also experience them. (Leo Tolstoi, What is Art?) Formalisme... lines and colours combined in a particular way, certain forms and relations of forms, stir our aesthetic emotions. [... ] these aesthetically moving forms, I call Significant Form ; and Significant Form is the one quality common to all works of visual art. (Clive Bell, Art (1881-1964)) niets tegenin te brengen, en: alles past erin (en dat is teveel) Kunst Open Concept Morris Weitz Creativiteit Eerbetoon-definities sluiten teveel uit, sluiten teveel in definitie: al wat x heeft is kunst (voldoende voorwaarde), en alleen wat x heeft is kunst (noodzakelijke voorwaarde) Toets voor noodzakelijke voorwaarde: zoek een kunstwerk waarvan niet geldt dat het X is bevat. Toets voor voldoende voorwaarde: zoek een object dat X is/bevat maar geen kunstwerk is. Kunst is open concept Niet definiëren, maar classificeren: Familiegelijkenis 6
Figure 9: Wassily Kandinsky, Composition on White Institutionele Definitie The definition of art that I proposed goes as follows (slightly altered) : A work of art in the classificatory sense is (1) an artifact (2) upon which some person or persons acting on behalf of a certain social institution (the Artworld) have conferred the status of candidate for appreciation. (Dickie 1973, p. 25) De Kunstpraktijk Benjamin Tilghman (en Ludwig Wittgenstein) Niet met alle mogelijke moeite lastige kunstwerken incorporeren zoeken naar een reële, geen nominale definitie eentje die zegt wat kunstwerken moeten kunnen of moeten zijn De kunstpraktijk is primair: Wat wordt er in die kunstpraktijk van ons verwacht; hoe moeten we met die dingen omgaan? En waarom? A Sustainable Definition x is a work of art if and only if (1) x is an artefact, and (2) x is discussed in such a way that information concerning the history of production of x directs the viewer s attention to properties that are worthy of attention (Marcia Eaton) Een Realistische Drietraps Definitie 1. Iets is een kunstwerk dan en slechts dan als Het deelheeft aan een procedure... die artistiek is 2. Een procedure is artistiek dan en slechts dan als 7
Figure 10: Duchamp: Fountain, 1928 Figure 11: Karsten Höller: Caroussel, 2006 (Tate Modern) 8
ze artistiek waardevolle instanties toelaat 3. Een instantie is artistiek waardevol dan en slechts dan als ze een belonende ervaring bewerkt van een type bekend van grootse kunst in andere kunstvormen Ruimte en Tijd De fenomenologie van Kunstvormen Ruimte en tijd van de kunstvormen Vijf keer de ruimte Waarneming egocentrisch, synchroon Temporele verschillen Kunstwerken spreken niet alle zintuigen aan, en niet volledig Ze spreken ons niet aan als moreel handelende mensen, maar als moreel denkende en voelende mensen Kunstvormen (-procedures) te begrijpen als verschillende fenomenologiën van onze ervaringen 2.1 Houdingen Houdingen natuurschoonheid: we nemen vrijwillig esthetische houding in kunstschoonheid: om kunst te ervaren moeten we een esthetische houding innemen: artistieke houding menselijke schoonheid: we worden verliefd, verlangen naar de ander, keizen een partner Film Jean-Luc Godard: les Carabiniers auto-ongeluk voorbeeld 2.2 Kunst en Moraal Kunst en Moraal kunstwerken eisen artistieke houding dat wil zeggen, we stellen onszelf buiten morele dus als de ander (in een film, op toneel, in een performance of schilderij) pijn heeft, gaan we niet troosten! Wordt de pijn van die ander wel echt overgebracht op het publiek? Mist er niet een wezenlijk aspect als we niet willen helpen? Abramowicz Rhythm 5: persoon en persona qua kunst zijn we niet in de pijn van de persoon geïnteresseerd, maar in die van de persona 9
Figure 12: Marina Abramowicz: Rhythm 5, Yugosl., 1975 Daarna: weergaven van pijn in de kunst??? El Greco? Guernica? Heizel drama Vrijdag over de vraag of pijn gerepresenteerd kan worden References [1] Dickie, George. 1973. The Institutional Conception of Art. Language and Aesthetics, edited by Benjamin R. Tilghman, 21 30 Lawrence: University of Kansas Press. [2] Marcia M. Eaton. 2000. A Sustainable Definition of Art. Theories of Art Today, edited by Noëll Carroll, 141 60 Madison: University of Wisconsin Press. [3] Weitz, Morris. 1956. The Role of Theory in Aesthetics. Journal of Aesthetics and Art Criticism 15:27 35 10