RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 14 juni 2010 (16.06) (OR. en) 11061/10 ENV 426 AGRI 232 PROCIV 85 INFORMATIEVE NOTA van: het secretariaat-generaal aan: de delegaties Betreft: Waterschaarste, droogte en aanpassing aan de klimaatverandering - Conclusies van de Raad Voor de delegaties gaan in bijlage dezes de conclusies die de Raad (Milieu) op 11 juni 2010 over bovengenoemd onderwerp heeft aangenomen. 11061/10 gys/hor/sd 1 DG I 1A NL
BIJLAGE Waterschaarste, droogte en aanpassing aan de klimaatverandering - Conclusies van de Raad - DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE, 1. ERKENT dat waterschaarste en droogte in vele Europese regio's reeds een ernstig probleem vormen en dat de situatie naar verwachting zal verergeren ten gevolge van de klimaatverandering en, in geval van uitblijven van een passende reactie, de toenemende vraag naar water, en WIJST OP de verwachte nadelige gevolgen voor de kwaliteit en de beschikbaarheid van water en op de mogelijke negatieve uitwerking op de biodiversiteit en de menselijke gezondheid. 2. WIJST OP het belang van de meest recente gegevens van de Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering 1, waaruit blijkt dat het aantal door droogte getroffen gebieden sedert 1970 "waarschijnlijk" 2 is gegroeid en dat de verschillen tussen de regio's als gevolg van de klimaatverandering naar verwachting zullen toenemen, waardoor vaker voorkomende en grotere droogten, met name in Zuid-Europa, te verwachten zijn. 3. BRENGT IN HERINNERING dat waterschaarste en droogte afzonderlijke, doch onderling nauw verbonden verschijnselen zijn: waterschaarste wordt veroorzaakt door het gebrek op lange termijn aan evenwicht tussen vraag naar en aanbod van water en de behoeften van ecosystemen, terwijl droogte in al haar vormen wordt omschreven als een significante tijdelijke afwijking van de gemiddelde beschikbaarheid van natuurlijk water op de lange termijn, zodanig dat er onvoldoende water beschikbaar is om te voldoen aan de behoeften van duurzame menselijke activiteiten en ecosystemen. 1 2 4e evaluatierapport van de Intergouvernementele Werkgroep inzake klimaatverandering (2007). Het woord tussen aanhalingstekens verwijst naar een formulering waarmee in het 4e evaluatieverslag van de IPCC uitdrukking wordt gegeven aan een bepaalde mate van onzekerheid. 11061/10 gys/hor/sd 2
4. HERINNERT ER tevens AAN dat de Raad in zijn conclusies van 30 oktober 2007 3 de Commissie verzocht heeft de huidige EU-strategie voor waterschaarste en droogten in 2012 te evalueren en verder te ontwikkelen, en dat ook het Commissieverslag over de uitvoering van de kaderrichtlijn water 4 en het EU-raamwerk voor aanpassing aan de klimaatverandering in 2012 worden ingewacht. 5. WIJST EROP dat de evaluaties in 2012 een unieke kans bieden voor de verdere ontwikkeling van een gemeenschappelijk beleidskader voor de integratie van waterschaarste en extreme weersomstandigheden, zoals droogte, in het beheer van de watervoorraden. 6. IS VERHEUGD dat de lidstaten in toenemende mate aandacht schenken aan de problemen in verband met waterschaarste en droogte die aan de orde gesteld zijn tijdens verschillende workshops, conferenties en fora in geheel Europa, zoals de internationale conferentie over "waterschaarste en droogte: de weg naar adaptatie aan klimaatverandering" onder het Spaanse voorzitterschap in februari 2010, waar de toenemende publieke belangstelling voor en publieke participatie in deze aangelegenheden naar voren kwamen. 7. BRENGT IN HERINNERING dat het Witboek "Aanpassing aan de klimaatverandering: naar een Europees actiekader" 5 een kader biedt om de Europese Unie minder kwetsbaar te maken voor de gevolgen van de klimaatverandering, als aanvulling op en ondersteuning van de maatregelen van de lidstaten en de internationale werkzaamheden met betrekking tot de adaptatie aan de klimaatverandering. 8. IS ZICH TEN VOLLE BEWUST van het internationale aspect van het probleem van waterschaarste en droogte en van de dwarsverbanden met adaptatie aan de klimaatverandering en het behoud van de biodiversiteit, en WIJST OP het belang van de uitwisseling van ervaring en beste praktijken, zowel tussen de lidstaten als met andere partners, ook in de betrokken internationale fora, teneinde de inzichten als gevolg van verworven kennis op het gebied van adaptatie toe te passen op de gevolgen van de klimaatverandering voor de watervoorziening. 3 4 5 Doc. 13888/07. Richtlijn 2000/60/EG van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid. Doc. 11666/09 - COM(2009) 147 def. 11061/10 gys/hor/sd 3
9. ONDERKENT het belang van de instandhouding van gezonde en productieve ecosystemen die uitermate dienstig zijn op tal van gebieden, zoals wateropslag, waardoor droogten beter kunnen worden opgevangen en woestijnvorming kan worden tegengegaan. 10. WIJST EROP dat investeringen in milieu-innovatie en een efficiënt gebruik van watervoorraden zullen bijdragen tot de werkgelegenheid en tot een evenwichtige en duurzame groei in het kader van de Europa 2020-strategie voor banen en groei. De kernboodschappen 11. CONSTATEERT dat in vele lidstaten de beschikbaarheid van zoet water naar verwachting zal afnemen, zowel door natuurlijke als door antropogene oorzaken, en dat dit probleem een van de vele belangrijke uitdagingen is bij de beoogde verwezenlijking van een goede toestand van de waterlichamen, zoals voorgeschreven door de kaderrichtlijn water. 12. WIJST EROP dat de lidstaten middelen en oplossingen moeten stimuleren om het hoofd te bieden aan waterschaarste en aan extreme hydrologische situaties, zoals droogte. Bij deze middelen en oplossingen valt onder meer te denken aan preventieve, geïntegreerde maatregelen om kwalitatieve en kwantitatieve achteruitgang van zoet water op de middellange en de lange termijn te voorkomen en de risico's in verband met waterschaarste en droogte zoveel mogelijk te beperken. 13. WIJST tevens, in de eerste plaats, OP het belang van een geïntegreerde planning en duurzame ontwikkeling bij de aanpak van watergebruik, waterschaarste en droogte, op basis van de integratie van sectorale beleidsvormen, en in de tweede plaats op het belang van territoriale planning in de gebieden die traditioneel door waterschaarste en droogte worden getroffen. 14. ONDERSTREEPT dat, om besluiten te kunnen nemen en passende beleidsresponsen op waterschaarste en droogte voor te bereiden, betrouwbare gegevens voorhanden moeten zijn over de verdeling in de tijd en de ruimte van waterschaarsten en droogten, over de verwachte gevolgen van de klimaatverandering op de watervoorraden en de kwetsbaarheid van ecosystemen, alsmede de bijbehorende sociaaleconomische aspecten, met inbegrip van de kosten en baten van de verschillende adaptatieopties. 11061/10 gys/hor/sd 4
15. HERINNERT ERAAN DAT vele waterlichamen in de Europese Unie grensoverschrijdend zijn; dat we allemaal met dezelfde risico's en uitdagingen te maken krijgen, en de oplossingen gecoördineerd moeten worden, en dat hierbij een belangrijke rol is weggelegd voor grensoverschrijdende samenwerking, ook met landen die niet tot de EU behoren. 16. WIJST EROP dat het met het oog op de voorkoming van en adaptatie aan waterschaarste en droogten van belang is de hiërarchie van de maatregelen te respecteren, en dat efficiënt watergebruik en het beheer van de vraag naar water moeten worden bevorderd door een combinatie van verschillende hulpmiddelen, zoals de vaststelling van een prijs voor water, betere irrigatietechnologieën en -technieken, een efficiënt watergebruik in gebouwen, in de industrie, in het toerisme en in de distributienetten, door hergebruik van afvalwater, bewustmakingscampagnes en educatieve maatregelen, alsmede door, waar dienstig, kleinschalige waterretentie, bebossing en herbossing. 17. IS VAN OORDEEL dat, nadat eventuele preventieve maatregelen na onderzoek ontoereikend zijn bevonden, mogelijk teruggegrepen zal moeten worden naar zowel traditionele als alternatieve aanvullende watervoorzieningsmogelijkheden, zoals waterontzilting, of regenwateropvang, en wel op duurzame en kosteneffectieve wijze; IS ZICH ERVAN BEWUST dat deze alternatieve watervoorzieningsopties in de toekomst aan belang kunnen winnen ten gevolge van de klimaatverandering en de verminderde beschikbaarheid van water; NEEMT er in dit verband NOTA van dat investeringen in de ontwikkeling van nieuwe duurzame technologieën voor schoon water moeten worden aangemoedigd. 18. ONDERSTREEPT dat droogten weliswaar niet kunnen worden voorkomen, maar dat de effecten en gevolgen ervan kunnen worden verlicht door middel van planning en droogterisicobeheer, en VERWELKOMT daarom de initiatieven om een Europees systeem voor vroegtijdige droogtewaarschuwing tot stand te brengen, waarmee dankzij een multidisciplinaire aanpak droogteperioden kunnen worden voorspeld, zodat adequate maatregelenprogramma's op het passende niveau kunnen worden opgezet om de nood te lenigen. 19. SPREEKT ZIJN STEUN UIT voor de verdere ontwikkeling van de Europese waarnemingspost voor droogten, uitgaande van en nauw verbonden met de bestaande EU-structuren en -activiteiten, die het zijne moet bijdragen tot droogtevoorspellingen, -evaluaties en -monitoring, en moet zorgen voor de uitwisseling van beste praktijken op dit gebied tussen bevoegde autoriteiten, regionale verbanden zoals het droogtebeheerscentrum voor Zuidoost- Europa (DMCSEE) en de belanghebbenden. 11061/10 gys/hor/sd 5
20. IS VAN MENING dat bij aanhoudende droogte passend gebruik moet worden gemaakt van het Solidariteitsfonds van de EU, met inachtneming van de voorschriften daarvan, en dat beheersplannen voor droogte in deze situaties van nut kunnen zijn, en JUICHT HET TOE dat de droogteproblematiek is opgenomen in het werkprogramma van het mechanisme voor civiele bescherming van de EU 6. 21. HERINNERT ERAAN dat de bestaande mogelijkheden voor financiering door de EU van de aanpak van waterschaarste en vraagstukken in verband met waterbeheer ten volle moeten worden benut, met respect voor de hiërarchie op het gebied van waterbeleid. 22. ONDERSTREEPT het belang van de kaderrichtlijn water, en met name van stroomgebiedbeheersplannen en de bijbehorende maatregelenprogramma's, als voornaamste middelen om een goed waterbeheer te waarborgen, en IS INGENOMEN met de richtsnoeren, zoals oriënterend document nummer 24 uit hoofde van de kaderrichtlijn water, "Stroomgebiedbeheer bij een veranderend klimaat", dat is opgesteld in het kader van de gemeenschappelijk uitvoeringsstrategie. 23. WIJST EROP dat in sommige gebieden droogtebeheersplannen nodig zijn, waarbij gebruik zou moeten worden gemaakt van gemeenschappelijke EU-indicatoren en -risicokaarten, en van gemeenschappelijke criteria die met het oog op dergelijke plannen moeten worden opgesteld. 24. IS INGENOMEN met de positieve resultaten van de uitvoering van de droogtebeheersplannen in sommige lidstaten en IS VAN MENING dat dankzij een goede planning gedurende recente droogten de gevolgen met succes konden worden beperkt, met name waar het gaat om de watervoorziening en de bescherming van kwetsbare ecosystemen. 25. BENADRUKT het belang van deelname van alle belanghebbende instanties en partijen op uniaal, nationaal, regionaal en lokaal niveau. 26. WIJST MET NADRUK op de belangrijke rol van de participatie van het publiek in het beheer van waterschaarste en droogte, omdat het publiek dan meningen en problemen naar voren kan brengen en de beleidsvormers daar rekening mee kunnen houden, zodat er sprake is van meer verantwoording en transparantie bij het besluitvormingsproces. 6 Beschikking 2007/779/EG, Euratom van de Raad van 8 november 2007 tot vaststelling van een communautair mechanisme voor civiele bescherming. 11061/10 gys/hor/sd 6
27. NEEMT er met belangstelling KENNIS VAN dat in het werkprogramma van de Commissie een initiatief betreffende de waterefficiëntie van gebouwen wordt aangekondigd en VESTIGT de aandacht op de mogelijkheid van een harmonisatie van de normen voor het waterverbruik, bijvoorbeeld via de richtlijn ecologisch ontwerp. Opvolging 28. DRINGT er bij alle lidstaten die bedreigd worden door een ernstig watertekort of door ernstige droogte, inclusief verwoestijning, OP AAN passende beheersplannen voor waterschaarsten en droogten op te stellen, die worden gecoördineerd en geïntegreerd in de algemene planning met betrekking tot watervraagstukken als omschreven in de kaderrichtlijn water. 29. VERZOEKT in dit verband de lidstaten een efficiënter en duurzamer watergebruik in de landbouw te bevorderen, in het licht van de recente "check-up" van het gemeenschappelijk landbouwbeleid. 30. IS VERHEUGD zich te kunnen buigen over een Europese waterstrategie ("Blauwdruk voor het water van Europa"), die in 2012 door de Commissie zal worden voorgelegd op basis van een evaluatie van de strategie inzake waterschaarste en droogte en het verslag over de uitvoering van de kaderrichtlijn water, en parallel aan het EU-raamwerk voor aanpassing aan de klimaatverandering, en ONDERSTREEPT de noodzaak van vroegtijdig overleg met de lidstaten. 31. VERZOEKT in dit verband de Europese Commissie zich te beraden op de juiste combinatie van maatregelen en financiële instrumenten die nodig zijn om waterschaarste en/of droogte het hoofd te bieden, en hiervoor indien nodig passende voorstellen in te dienen. 11061/10 gys/hor/sd 7