RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ HET ALTRA COLLEGE, LOCATIE AMSTERBAKEN - JJI (VOORHEEN JOC) Plaats : Amsterdam BRIN-nummer : 07IQ Cluster : 4 Onderzoek uitgevoerd op : 17 en 18 januari 2012 Rapport vastgesteld te Utrecht op 22 maart 2012 HB3020646/7 Documentnummer: H3256670
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 17 en 18 januari 2012 een onderzoek uit op het Altra College, locatie Amsterbaken (voorheen JOC), school voor voortgezet speciaal onderwijs voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen verbonden aan de Justitiële Jeugdinrichting te Amsterdam, om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en in de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding Op 30 november 2004 voerde de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit, waarbij zij belangrijke tekortkomingen vaststelde in de kwaliteitszorg, het leerstofaanbod en bij zorg en begeleiding. De bevindingen van het onderzoek zijn beschreven in het inspectierapport dat op 16 maart 2005 is vastgesteld. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Toezichthistorie Bij het laatste onderzoek in 2004 werd aan de school een PKO-2 toegekend. In het kader van de onderzoeken met de meerdere inspecties: Inspectie jeugdzorg, Inspectie van het Onderwijs, Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie voor de Sanctietoepassing in verband met de veiligheid in de instellingen, werd met het bestuur de afspraak gemaakt dat tijdens de onderzoeken naar veiligheid in de instelling de school niet afzonderlijk bezocht zou worden. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. - Analyse van documenten die de school aan de inspectie heeft toegestuurd en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school. - Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: o dossiers, waaronder handelingsplannen, bestudeerde en beoordeelde; o gesprekken voerde met de directie en de commissie voor de begeleiding; o o de onderwijspraktijk observeerde in alle groepen; bevindingen en conclusie besprak met de directie en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag. Uit het waarderingskader onderzocht de inspectie bij dit onderzoek de kern- en normindicatoren. Voor een volledig en actueel kwaliteitsprofiel voegde zij daaraan de indicatoren van het aspect 'cyclisch proces van kwaliteitszorg' toe. Pagina 3 van 11
Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 4 van 11
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Pagina 5 van 11
Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. 10.6 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 6 van 11
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op het Altra College, locatie Amsterbaken (JJI) voor vso te Amsterdam als voldoende. De kwaliteit van de geobserveerde lessen is over het algemeen voldoende. De school heeft in de afgelopen jaren sterk ingezet op het verhogen van de veiligheid. Dit was noodzakelijk omdat bij een inspectiebezoek in 2007 met meerdere inspecties de veiligheid ernstig in het geding was. In een onderzoek in 2009 bleek de veiligheid weer voldoende te zijn. De schoolleiding bestempelt de afstemming met de leefgroepen van de instelling als goed. Binnen het systeem van leerlingenzorg zijn drie van de vier normindicatoren als voldoende beoordeeld. De school slaagt erin de beginsituatie van de leerlingen binnen korte tijd in kaart te brengen. Dat is noodzakelijk vanwege de soms zeer korte verblijfsduur van de jongeren. De evaluatie van de voortgang met de leerstofinhouden in de handelingsplannen is echter nog een verbeterpunt. Andere verbeterpunten zijn: cyclisch proces van kwaliteitszorg met een schoolbrede evaluatie van het handelen van leraren, van de leerlingenzorg en van de opbrengsten; borging van bereikte kwaliteitsverbetering; doorvoeren van een vaste, voorspelbare en lesstructuur met een herkenbaar instructiegedeelte; vergroten van de actieve betrokkenheid van de jongeren bij de les en bij de planning van hun werk; zelfstandigheidsbevordering van de jongeren. Door de beperkte informatie in schoolplan en schoolgids over de werkwijze van locatie Amsterbaken voldoet de school niet aan de heersende wet- en regelgeving (WEC, artikel 21 en 22). Toelichting Systeem van kwaliteitszorg en schoolklimaat Het Amsterbaken heeft voldoende kennis van de leerlingenpopulatie om af te stemmen op de gedragsstoornissen, de gedragsproblematiek, het psychiatrisch beeld en de cognitieve mogelijkheden. Positief is dat de jongeren tijdens hun detentieperiode IVIO-examens kunnen doen en certificaten kunnen behalen, waarmee zij de kans krijgen om - in positieve zin - in hun toekomst te investeren. Daarnaast wil de school onderwijstrajecten uitzetten om zowel voor de praktijkrichting als de theoretische opleiding een breed aanbod te hebben. Op dit moment is dat echter nog niet het geval, met name voor de praktijkstroom. Tevens heeft de school haar onderwijsconcept nog niet uitgewerkt op een zodanige wijze dat deze aansluit bij de leerlingenpopulatie. De snel wisselende populatie en de beperkte beschikbaarheid en inzetbaarheid van de vakleraren zijn daarbij risico s. De school werkt met voor elke locatie een A3-jaarplan dat is gebaseerd op het Altrabreed gevoerde kwaliteitsbeleid. De schoolleiding beseft dat zij nog onvoldoende beeld heeft van haar eigen opbrengsten en tevens van de kwaliteit van het onderwijsleerproces. De kwaliteit van de leraren is niet op schoolniveau in kaart gebracht, ondanks het feit dat het team scholing krijgt voor het verbeteren van het didactisch handelen. Daarnaast is ook de leerlingenzorg niet systematisch het onderwerp van evaluatie. De school heeft daarentegen een aanzet gegeven tot het borgen van de zorg in de vorm van een zorgplan. Dit moet op termijn leiden tot een kwaliteitshandboek waarin ook het leerstofaanbod staat uitgewerkt. Pagina 7 van 11
Een verbetering ten opzichte van het onderzoek in 2004 is dat de school met de ZEKvragenlijst de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel in beeld heeft gebracht (indicator 10.1). Het veiligheidsbeleid van de school beoordeelt de inspectie als voldoende. De school inventariseert systematisch van personeel en leerlingen de beleving van veiligheid en welbevinden binnen de school. Waar nodig treft de school maatregelen ter verbetering. De locatieleiding geeft in een jaarverslag een beknopt beeld van de ontwikkelingen van het afgelopen jaar. Dit jaarverslag is slechts voor een beperkte doelgroep bestemd en daarom niet beschikbaar voor andere belanghebbenden zoals de schoolgaande jongeren en hun ouders/verzorgers/voogd. Voor wat betreft de betrokkenheid van de ouders kan de school zich meer inspannen om deze - of de wettelijk vertegenwoordigers van de jongeren, zoals een voogd - actief te betrekken bij de school en bij het toekomstperspectief voor de jongeren. De schoolleiding wil naar een model waarin een zorgcoördinator, afdelingsmanager en beleidsmedewerker interne visitaties uitvoeren. Daarmee moeten onder andere klassenconsultaties leiden tot een beeld van de kwaliteit van het leren en onderwijzen en van de leerlingenzorg per locatie. Systeem van leerlingenzorg en functionaliteit van de handelingsplanning Het systeem van leerlingenzorg is van voldoende kwaliteit omdat drie van de vier indicatoren van voldoende niveau zijn. De functionaliteit van handelingsplannen beoordeelt de inspectie eveneens als voldoende, voor alle vakken is een planning van de lesstof aanwezig. De school neemt in de handelingsplannen echter nog niet - systematisch - de diagnostische informatie op over hiaten bij leerlingen, met vermelding van de extra oefenstof die het gehanteerde softwareprogramma hiervoor biedt. De school stelt wel consequent handelingsplannen op en baseert de daarin benoemde doelen op de uitgangssituatie van de leerling. Deze uitgangssituatie stelt de school bij instroom in de school vast op basis van de gegevens die - indien beschikbaar - van de toeleverende school meekomen. Een verbeterpunt is nog de evaluatie van de handelingsplannen, die nu onvoldoende is gericht op de voortgang van de vorderingen in de leerstof. Hier ligt nog een taak voor de commissie voor de begeleiding (cvb). Pedagogisch en didactisch handelen van leraren Het pedagogisch handelen van de meeste leraren is voldoende en zij slagen er meestal in om de gedragsregels te handhaven. Leraren gaan respectvol met de jongeren om en weten hun handelen veelal af te stemmen op de jongeren, bijvoorbeeld door hen bewust te maken van het maken van denkfouten, zoals dat met de gehanteerde methodiek YouTurn gebeurt. Desondanks is de inspectie van mening dat leraren de jongeren te weinig de kans geven om zelfverantwoordelijkheid te ontwikkelen voor hun eigen werk. De jongeren waarmee de inspectie heeft gesproken bevestigen dit beeld, wat blijkt uit de uitspraak dat zij eigenlijk het werkschema liever samen met de leraar invullen, omdat zij het er dan naar eigen zeggen mee eens zijn en het daarom makkelijker kunnen doen. Daarnaast stelt de inspectie vast dat de leraren tijdens de lessen de leerlingen te weinig actief betrekken en hen te weinig mee laten denken. Tevens merken de jongeren - in het gesprek met de inspectie - op dat in de klas een heldere structuur nodig is, omdat zij zich anders slecht gaan gedragen. Voor de verbetering van het didactisch handelen krijgt het team - zoals eerder benoemd - scholing van een landelijke instelling. Het is de bedoeling dat de leraren gebruik maken van een vaste lesstructuur met een groepsgewijze introductie en vervolgens instructie aan de subgroepen, afgewisseld met momenten van zelfstandig werken en met aan het eind van de les een (evaluatieve) terugkoppeling. Dit model is echter niet voldoende herkenbaar geobserveerd in de lessen die de inspectie heeft bijgewoond. In de praktijk ziet de inspectie in te veel gevallen dat de jongeren na binnenkomst geacht worden aan het werk te gaan met de lesstof waar zij in een vorige les zijn gebleven. In een aantal lessen ontbreekt zelfs in het Pagina 8 van 11
geheel een instructiemoment. De inspectie signaleert daarmee belangrijke aanknopingspunten voor verbetering. Onderwijstijd Een punt van aandacht is nog dat het zeer frequent voorkomt dat de jongeren niet naar school komen, om zeer uiteenlopende redenen. De inspectie is van mening dat de school zich moet inspannen om ervoor te zorgen dat het naar school toe komen hoge prioriteit krijgt. Om deze reden is de indicator met betrekking tot een efficiënt gebruik van de tijd als onvoldoende beoordeeld. Opbrengsten De inspectie beoordeelt de resultaten van het onderwijs nog niet. De school heeft geen eigen doelen gesteld voor haar leerlingen en kan de resultaten van de leerlingen daar vervolgens niet aan afmeten. De school heeft er daardoor geen zicht op of de leerlingen voldoende vorderingen maken. Wel registreert de school de door leerlingen behaalde diploma s en certificaten. Aan de andere kant ontbreekt het de inspectie nog aan standaarden waaraan zij de opbrengstgegevens van scholen kan afmeten. De inspectie verwacht van scholen dat zij met ingang van de nieuwe wetgeving voor alle leerlingen ontwikkelingsperspectieven opstellen en werken met door- en uitstroomniveaus voor leerlingen. Pagina 9 van 11
Pagina 10 van 11
3. TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan het Altra College, locatie Amsterbaken te Amsterdam het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek. Naleving De inspectie heeft in de naleving de volgende tekortkomingen geconstateerd. Schoolplan Het Altra College heeft een schoolplan op bovenschools niveau. Het beleid met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs dat op de locatie Amsterbaken wordt gevoerd, is daarin onvoldoende beschreven. In elk geval ontbreekt het onderwijskundig beleid, het personeelsbeleid en het beleid met betrekking tot bewaking en verbetering van de kwaliteit van het onderwijs (WEC, artikel 21). Schoolgids Het Altra College heeft een schoolgids op bovenschools niveau. In deze schoolgids is nauwelijks informatie opgenomen over de werkwijze van de locatie Amsterbaken, conform de WEC, artikel 22. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkomingen in de naleving van wettelijke voorschriften op te heffen. De Inspectie van het Onderwijs geeft het bevoegd gezag daartoe de volgende opdracht. In het vastgestelde schoolplan voor de komende planperiode (2012-2016) beschrijft de school ook voor de afzonderlijke onderwijslocaties het schoolbeleid dat met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs op de locatie wordt gevoerd. Zij houdt zich hierbij minimaal aan de voorschriften van wet- en regelgeving (WEC, artikel 21). Het bevoegd gezag neemt in de schoolgids voor het komende schooljaar (2012/2013) voldoende informatie op over de werkwijze van de locatie Amsterbaken. Zij houdt zich hierbij minimaal aan de voorschriften van wet- en regelgeving (WEC, artikel 22). De inspectie ontvangt per 1 juni 2012 het schoolplan van het Altra College met daaraan toegevoegd de bovenstaande afspraak. Als aan deze afspraak wordt voldaan dan hebben alle afzonderlijke locaties van het Altra College hiermee de geconstateerde tekortkomingen opgeheven. Pagina 11 van 11