Beknopte informatiebrochure Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility / ITEM Grensoverschrijdende kennis voor beleid en praktijk 1
Grensoverschrijdende samenwerking De uitdagingen waarmee de landen van de Europese Unie door de toenemende globalisering van de economie en internationalisering van de samenleving nu en in toekomst geconfronteerd worden, zijn groot. Grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit, internationale dienstverlening en de verbetering van het investerings- en vestigingsklimaat gelden daarom als grote prioriteiten in de Europese Unie en in het bijzonder binnen de Benelux. Om deze uitdagingen aan te gaan, is internationale en regionale grensoverschrijdende samenwerking cruciaal. Problemen oplossen Grensoverschrijdende publieke samenwerking is vaak moeizaam vanwege verschillende regelgeving en bevoegdheden. Ook werknemers en bedrijven ondervinden bij internationale en grensoverschrijdende activiteiten de nodige hinder. De klachten van arbeidsmigranten die de Europese Commissie ieder jaar ontvangt, bewijzen dat er nog steeds vele obstakels zijn die het optimale gebruik van grensoverschrijdende rechten en mogelijkheden in de weg staan. Verschillen in de fiscale en sociale zekerheidswetgeving, trage procedures bij erkenning van beroepskwalificaties, verschillen in implementatie van Europese richtlijnen, bevoegdheidsverdelingen en overheidsstructuren zorgen voor extra administratieve lasten en belemmeren hierdoor ook de economische groei. Verder eist de demografische ontwikkeling in de Euregio snel goede en attractieve regelingen voor het aantrekken van internationale kenniswerkers en hun families. Ook moeten vraag en aanbod op het gebied van arbeid bij elkaar worden gebracht. Goede informatie-uitwisseling tussen de verschillende overheden, bedrijfsleven en particulieren is daarom noodzakelijk. Coördinerende aanpak Volgens de Euregio Maas-Rijn is een coördinerende aanpak binnen de Euregio nodig om de aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt te verbeteren, om scholings- en onderwijscapaciteit beter te benutten en om verschillen in fiscale- en sociale zekerheid en pensioenregelgeving te verminderen en voor zover mogelijk op te heffen (EMR2020). Ook op het gebied van grensoverschrijdende gezondheidszorg, milieu, strafrecht/criminaliteit, ruimtelijke ordening en cultuur doen zich vaak grote problemen voor die dringend om oplossingen vragen. Er bestaat in de Euregio al een keur aan adviesorganen voor grensoverschrijdende vraagstukken met een bewezen track-record. Toch mist de Euregio een ondersteunend orgaan dat zich bezig houdt met overkoepelende vraagstukken rondom grensoverschrijdende mobiliteit en samenwerking. Een orgaan dat het debat en de discussie rondom grensoverschrijdende vraagstukken kan stimuleren alsook in overleg met de bestaande adviesorganen praktische oplossingen zou kunnen aandragen. 2 Institute for Transnational and Euregional Cross Border Cooperation and Mobility / ITEM
Vragen uit de praktijk??? Expatdesks/Infopunten Kennisinstellingen Denktanks Uitvoeringsinstanties Overheidsinstanties Belangenorganisaties Bedrijven Informatie verzameling en database/kennisbank ITEM / Dagelijks bureau Dialoog Proefprocessen Kennisdeling Grenseffectenanalyse Fundamenteel onderzoek Toegepast (contract) onderzoek Onderwijs Figuur 1: ITEM werkwijze Knelpunten aanpakken Om in de Euregio economische groei te stimuleren, moeten deze problemen worden onderzocht, oplossingen worden ontwikkeld en knelpunten snel worden aangepakt. De brede kennis en dienstverlening moeten worden samengebracht in één expertisecentrum. Een expertisecentrum waar alle partners van elkaar leren en waar constant nieuwe, relevante kennis wordt verworven, een centrum dat haar output deelt met de adviesorganen die in direct contact staan met de burger/ werknemer, en waar de belanghebbenden doelbewust naar de juiste informatie worden geleid. Expertisecentrum ITEM Opgericht in 2015 is het Institute for Transnational and Euregional Cross Border Cooperation and Mobility (hierna: ITEM of het Expertisecentrum) de spil van onderzoek, advisering, kennisuitwisseling en trainingsactiviteiten omtrent grensoverschrijdende mobiliteit en samenwerking. 3
Bevorderen en onder steunen ITEM is opgericht om het grensoverschrijdend en internationaal functioneren van de euregionale en transnationale samenleving te ondersteunen en bevorderen. Op de eerste plaats betekent dit het ondersteunen van de ontwikkeling van een goed functionerende grensoverschrijdende agglomeratie. Daarnaast gaat het om het internationaal functioneren van de Euregio in een globaliserende economie te versterken. Verminderen van grens barrières Met ITEM wordt, gelet op de ambities van de Euregio Maas-Rijn, haar partnerregio s en de Benelux in samenwerking met Noordrijn-Westfalen (NRW), in belangrijke mate bijgedragen aan de ontwikkeling van een internationale en grensoverschrijdende arbeidsmarkt. De ontwikkeling en verdere uitbouw van de euregionale samenwerking vragen om een transparante en aantrekkelijke euregionale arbeidsmarkt met zo min mogelijke grensbarrières. Het verminderen van deze grensbarrières speelt ook op Europees niveau en op het niveau van derde landen buiten Europa een rol. ITEM benadert de grensoverschrijdende problematiek dan ook niet alleen vanuit euregionaal perspectief, maar ook vanuit transnationaal oogpunt Activiteiten De activiteiten van ITEM richten zich vanuit juridische, economische, culturele en bestuurlijke invalshoek op het vergemakkelijken van grensoverschrijdende mobiliteit en samenwerking. De kracht van ITEM is de wetenschappelijke en interdisciplinaire aanpak waarmee concrete praktische oplossingen worden aangedragen richting adviesorganen, politiek en belanghebbenden. ITEM ontplooit hiertoe de volgende activiteiten: (fundamenteel en toegepast) onderzoek doen naar actuele thema s; voeren van proefprocedures om een concrete bijdrage te leveren aan het opheffen van door grenzen veroorzaakte belemmeringen; stimuleren van de internationale wetenschappelijke en politieke discussie over grensoverschrijdende vraagstukken door deze met feiten te kaderen en van oplossingsvoorstellen te voorzien; 4 Institute for Transnational and Euregional Cross Border Cooperation and Mobility / ITEM
(permanent) adviseren en uitwisselen van informatie met bestaande grensinfopunten, expatdesks, de Bureaus Belgische en Duitse Zaken van de Sociale Verzekeringsbank en andere instellingen, bedrijven en adviesorganen; organiseren van conferenties, trainingssessies en workshops om de lokale, regionale en internationale partners bij elkaar te brengen; opzetten van een database/kennisbank met informatie over regelgeving, rechtspraak en best practices ; analyseren van grenseffecten en de verdere ontwikkeling van de grensoverschrijdende arbeidsmarkt. Partners ITEM is een initiatief van Universiteit Maastricht (UM), het Nederlands Expertise en Innovatiecentrum Maatschappelijke Effecten Demografische krimp (NEIMED), Zuyd Hogeschool, de Gemeente Maastricht, de Euregio Maas-Rijn (EMR) en de Provincie Limburg (NL). Het Expertisecentrum ITEM is in eerste instantie opgezet vanuit de Faculteit der Rechtsgeleerdheid (FdR) van Universiteit Maastricht. Op het gebied van onderzoek werken de Faculteit Arts and Social Sciences (FASoS), de Faculteit Humanities and Sciences (FHS; daarbinnen specifiek de School of Governance / UNU- Merit) en de School of Business and Economics (SBE; waarbinnen specifiek het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA)) met FdR samen. Door deze samenwerking is de interdisciplinariteit van ITEM gegarandeerd. ITEM heeft naast partners een aantal organisaties waarmee actief samengewerkt wordt op basis van specifieke kennis en expertise. Zo zal ITEM onder andere samenwerken met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). State of the art ITEM bouwt voort op de activiteiten van MACIMIDE, het interfacultaire Maastricht Centre for Citizenship, Migration and Development van Universiteit Maastricht. In het kader van MACIMIDE werken onderzoekers van diverse faculteiten nauw samen op de onderzoeksterreinen migratie en ontwikkelingsvraagstukken, burgerschap, nationaliteit en integratie, internationale familierelaties, Europees en internationaal immigratieen asielrecht, arbeidsmobiliteit, sociale zekerheid, belastingrecht en pensioenen. Op grond van de bestaande en over jaren opgebouwde expertise in de verschillende betrokken faculteiten van Universiteit Maastricht en bij NEIMED, is het Expertisecentrum gelijk van start gegaan met het opzetten van concrete actuele onderzoeksprojecten, het creëren en vullen van de database/kennisbank, het aanhalen van de contacten met kennisinstellingen in de Euregio en de overheidsinstanties in de Benelux en Duitsland/NRW en met andere belanghebbenden zoals bedrijven, informatiepunten, expatcentra en adviesorganen. Verder maken de onderzoekers van Universiteit Maastricht deel uit van grote internationale onderzoeksnetwerken. Zij werken vooral samen in het kader van grote EU-onderzoeksprojecten op het gebied van migratie, arbeidsmobiliteit en sociale zekerheid, burgerschap en veiligheid. De partnerinstellingen zijn universiteiten, onderzoeksinstituten en denktanks binnen de Euregio en de EU maar ook in Azië, Afrika, Australië, Canada en de Verenigde Staten. Deze internationale en regionale contacten kunnen bij het opzetten en uitbouwen van ITEM als expertisecentrum worden gebruikt. Ook de goede samenwerking met de Benelux en overheidsinstanties in Duitsland is voor de effectiviteit en toekomst van ITEM heel belangrijk. ITEM is opgericht om het grensoverschrijdend en internationaal functioneren van de euregionale en transnationale samenleving te ondersteunen en bevorderen. 5
Onderzoeksthema s Op basis van de dialogen met belanghebbenden zijn de volgende tien onderzoeksthema s voor de eerste vier jaar (gerekend vanaf 2015) geprioriteerd: 1. Erkenning van (gedeeltelijke) kwalificaties. 2. Grensoverschrijdende arbeid en tegenstrijdigheden in conflictenrecht. 3. Grensoverschrijdende keten- en inleneraansprakelijkheid. 4. Kwalificatieproblematiek: tussen sociale zekerheid en aanvullend pensioen. 5. De aantrekkelijkheid van Limburg voor internationale kenniswerkers: de sterke en zwakke punten van het Europese en nationale immigratiebeleid voor internationale kenniswerkers. 6. Werk, leefsituatie en de binding van immigranten aan Limburg. 7. Formele en informele sociale zekerheid over de grenzen heen. 8. Limburg: Proeftuin voor duurzame werkgelegenheid en nieuwe vormen van werken. 9. Actieve jeugd, gebonden aan de regio. 10. De effecten van de bestuurlijke aanpak van zware criminaliteit in Limburg en de Euregio Maas-Rijn. Impact zonder grenzen profiteren. Dit heeft ook effect op de Euregio Maas-Rijn. De diensten van ITEM komen verder ten goede aan de Benelux-landen en aangrenzende buurlanden. Kortom: de focus van het Expertisecentrum ligt op regionale problemen en internationale oplossingen. Financiering ITEM krijgt een duurzaam karakter en zal na afloop van de provinciale subsidieperiode (2025) op eigen kracht verder gaan. De inkomsten zullen dan worden verkregen uit onderzoeksubsidies (op basis van diverse nationale en Europese programma s van onder andere NWO, FWO, Deutsche Forschungsgesellschaft, Interreg en Horizon 2020), abonnementen op de dienstverlening en onderliggende database, vergoedingen voor contractonderzoek en effectenrapportages/beoordelingen, deelnamebijdragen voor training- en dialoogactiviteiten. De komende 10 jaar (gerekend vanaf 2015) is een investeringsvolume van 20,6 miljoen voorzien, waarvan in eerste instantie de Universiteit Maastricht en de Provincie Limburg (NL) met respectievelijk 43% en 33% hoofdsponsoren zijn. Daarnaast leveren Zuyd Hogeschool, de gemeente Maastricht en EMR ieder een financiële bijdrage, al dan niet in natura. De resterende middelen dienen via derde partijen gegenereerd te worden. ITEM levert niet alleen euregionaal maar ook in de internationale arena een bijdrage aan de oplossing van grensoverschrijdende vraagstukken. ITEM zal daarom ook lid worden van internationale netwerken op het gebied van border studies. Het Expertisecentrum legt de basis voor de creatie van een regio zonder grenzen die het voor particulieren, bedrijven en de overheid gemakkelijker en aantrekkelijker maakt in deze regio te investeren. Het oplossen van grensoverschrijdende vraagstukken zal leiden tot effecten waarvan niet enkel de individuele arbeidsmigrant maar vooral ook overheden, het bedrijfsleven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen, en daarmee de economie en de samenleving als geheel, 6 Institute for Transnational and Euregional Cross Border Cooperation and Mobility / ITEM
7
Colofon Vormgeving Zuiderlicht September 2015 8 Institute for Transnational and Euregional Cross Border Cooperation and Mobility / ITEM