Leefbaarheid en leefklimaat volgens: Atlas voor Gemeenten: Leefbaarometer Elsevier: De beste gemeenten 2013 notitie van Onderzoek www.onderzoek.utrecht.nl juli 2013
Colofon uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht (030) 286 1350 onderzoek@utrecht.nl internet www.utrecht.nl/onderzoek rapportage Johannes van Raaij informatie (030) 286 13 50 Juli 2013
Gemeente Utrecht 1 Inleiding en conclusie In juni 2013 zijn twee onderzoeken verschenen over leefbaarheid en leefklimaat. Atlas voor Gemeenten publiceerde een actualisatie van de Leefbaarometer en Elsevier bracht de jaarlijkse vergelijking tussen gemeenten uit in De beste gemeenten 2013. Leefbaarometer Atlas voor Gemeenten meet elke twee jaar de ontwikkeling van de leefbaarheid in Nederland. De resultaten worden verzameld in de Leefbaarometer. In 2013 is voor de zesde keer deze meting gedaan. Aan de hand van zes dimensies (bestaande uit 49 indicatoren) geeft de Leefbaarometer informatie over de leefbaarheid in alle gemeenten, wijken en buurten van Nederland. Er is hierbij bijzondere aandacht voor de aandachts-, VINEX- en bloemkoolwijken. De beste gemeenten Elsevier heeft voor de zeventiende keer een ranglijst opgesteld van gemeenten. De gemeenten worden vergeleken op basis van zeven thema's (woonvoorkeuren). Deze thema's zijn onderverdeeld in 20 onderwerpen. Er is dit jaar sprake van een aanscherping van de statistiek en indicatoren, hierdoor zijn de resultaten niet vergelijkbaar met voorgaande jaren. Inrichting onderzoeken Leefbaarometer (dimensies) Samenstelling bevolking Sociale samenhang Publieke ruimte Veiligheid Niveau voorzieningen Woningvoorraad Bron: Atlas voor Gemeenten, Elsevier De beste gemeenten (thema's) Basisvoorzieningen Plusvoorzieningen Arbeidsmarkt Groen en blauw Rust en ruimte Harmonieus leefklimaat Bereikbaarheid Conclusie In de Leefbaarometer wordt voor Nederland een stabiele gematigde verbetering van de leefbaarheid gemeten. Er is sprake van een positieve ontwikkeling in grote steden zoals Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Arnhem, Nijmegen, Groningen. In de periode 2010-2012 heeft de leefbaarheid zich het positiefst ontwikkeld in de 40 aandachtswijken. In deze wijken was ook de grootste winst te behalen. Dit sluit aan op de convergentietrend waarbij de lage en hoge scores naar elkaar toe bewegen. Uit zowel de Leefbaarometer als De beste gemeenten 2013 blijkt de kracht van Utrecht te liggen in de voorzieningen. De uitdagingen voor Utrecht zijn te vinden in de dimensies Samenstelling bevolking en Veiligheid en in het thema Harmonieus Leefklimaat. 3
2 Leefbaarheid Scores gemeente Utrecht De leefbaarheid in Utrecht maakt in de periode 2010-2012 een duidelijke positieve ontwikkeling door. Deze ontwikkeling is een vervolg op de tendens die al eerder is ingezet. Er is echter in de onderliggende wijken en dimensies sprake van een grote variatie aan ontwikkelingen. De achterstand in leefbaarheid in Kanaleneiland was één van de grootste van de achterstandswijken. Dat is nog steeds het geval, maar er is een duidelijke inhaalslag zichtbaar. De meeste VINEX-locaties hebben een positieve leefbaarheidsscore. Toch staat in Leidsche Rijn de leefbaarheid onder druk. In de periode 1998-2012 heeft zich geen ontwikkeling voorgedaan. Het percentage bewoners met een (zeer) negatieve en matige leefbaarheidsscore is in de afgelopen jaren teruggebracht van 24% in 1998 naar 10% in 2012. In figuur 1 zijn de scores van Utrecht weergegeven voor de periodes 2008, 2010 tot 2012. De score per dimensie wordt afgezet tegen het landelijk gemiddelde (score 0). De hoogst mogelijke afwijking kan zijn -50 of +50. Figuur 1 Leefbaarheidsdimensies Utrecht 2008 2010 2012 samenstelling bevolking sociale samenhang publieke ruimte veiligheid niveau voorzieningen woningvoorraad -40-30 -20-10 0 10 20 30 40 0 = landelijk gemiddelde Bron: Leefbaarometer 4 Leefbaarheid en leefklimaat
Gemeente Utrecht Wanneer de buurten van Utrecht afgezet worden tegen de gemiddelde leefbaarheid van Utrecht blijkt dat Abstede, Tolsteegsingel e.o. de buurt is die het meest overeenkomt met het stedelijk gemiddelde. Andere buurten die het mist afwijken zijn Egelantierstaat en Mariëndaalstraat e.o., Bleekstraat e.o. en Staatsliedenbuurt. De buurten die het meest afwijken van het stedelijk gemiddelde (en meer dan 1.000 inwoners hebben) zijn Vleuterweide-zuid, Nieuwegracht-oost en Terweide-west. De bloemkool- en VINEX-wijken hebben zich in de periode 1998 tot en met 2012 negatief ontwikkeld ten opzichte van de landelijke trend. Lunetten-zuid wijkt voornamelijk sterk af op niveau voorzieningen. De economische crisis heeft niet of nauwelijks invloed op de leefbaarheidsontwikkeling. Dit komt mede doordat er gebruik is gemaakt van gegevens voor 1 januari 2012. Omdat het percentage werkzoekenden in 2012 is toegenomen in Utrecht, zal de leefbaarheidsscore op dat onderwerp minder worden. Figuur 2 geeft per buurt de score van de leefbaarheid weer. In een aantal buurten wonen te weinig mensen om de leefbaarheidsscore te bepalen en is deze onbekend. Figuur 2 Leefbaarheidsscore Utrecht per buurt Bron: Atlas voor Gemeenten 5
U10 en G4 De leefbaarheidsscores van de gemeenten van de U10 verschillen sterk van elkaar. Ook binnen de G4 zijn er grote verschillen te ontdekken. Utrecht weerspiegelt het landelijk gemiddelde van samenstelling bevolking. Dit betekent een mooi evenwicht tussen niet-westerse allochtonen, hoogopgeleiden, de verschillende inkomensgroepen en werkzoekenden. In vergelijking met de gemeenten uit de G4 is dat een mooie plaats. Op het gebied van sociale samenhang wijkt de positie van Utrecht meer af van het landelijk gemiddelde dan de andere gemeenten van de U10 en G4. De nagenoeg gemiddelde score voor publieke ruimte laat Utrecht zien als vriendelijke stad met groen en water in de wijken. Stichtse Vecht heeft de beste publieke ruimte van de U10 en Amsterdam van de G4. Utrecht scoort voor veiligheid sterk onder het landelijk gemiddelde, maar minder slecht dan rest van de G4. Houten en Bunnik scoren binnen U10 hoog. Het niveau voorzieningen is in Utrecht bovengemiddeld. Hoewel in vergelijking met de G4 aan de lage kant. IJsselsteiners hebben in de directe omgeving prima toegang tot een supermarkt, bankfiliaal of groot winkelcentrum. In Stichtse Vecht is het juist zoeken naar deze voorzieningen. Bij woningvoorraad wordt gekeken naar de verscheidenheid aan bebouwing. Deze is in Bunnik en Houten divers. In vergelijking met Amsterdam en Rotterdam doet Utrecht het redelijk. Leefbaarheidsscore U10 en G4 samenstelling bevolking sociale samenhang publieke ruimte veiligheid niveau voorzieningen woningvoorraad Bunnik 28 12-13 37-6 20 De Bilt 25 16-14 28-17 4 Houten 27-11 -25 38 11 6 IJsselstein 12-9 4 7 27 1 Nieuwegein 8-4 7 3-11 -16 Stichtse Vecht 22-3 32 11-25 4 Vianen 15-3 3 12-13 -2 Woerden 24-2 16 22 5 5 Zeist 13 6-21 7 11-5 Utrecht 1-12 1-25 6-17 Amsterdam -21-7 39-42 26-35 Rotterdam -35-8 20-42 24-34 Den Haag -24-5 -2-40 22-21 0 = landelijk gemiddelde Bron: Leefbaarometer 6 Leefbaarheid en leefklimaat
Gemeente Utrecht 3 Leefklimaat Het onderzoek van Elsevier naar de beste gemeenten geeft een waarde per dimensie. Die waarde kan (zeer) positief, neutraal of (zeer) negatief zijn. Dit in vergelijking met het landelijk gemiddelde. Niet alleen de voorzieningen van de eigen gemeente tellen mee, ook die van de buurgemeenten. De beste gemeente van 2013 is Rozendaal. Naarden, Haren, Blaricum en Heemstede completeren de top 5. Utrecht is op de ranglijst gezakt van plaats 64 naar plaats 121. Toch scoort Utrecht bij de verschillende onderwerpen op hetzelfde kwalificatiesniveau als vorig jaar. Utrecht scoort goed op plusvoorzieningen (plaats 2), bereikbaarheid (plaats 3), basisvoorzieningen (plaats 8) en arbeidsmarkt (plaats 18). Minder goed doet Utrecht het op harmonieus leefklimaat en rust en ruimte. U10 en G4 Utrecht staat met plaats 121 op de ranglijst lager dan Amsterdam maar flink hoger dan Den Haag en Rotterdam. Utrecht scoort bij veel kwalificatieniveaus zeer goed (elf van de twintig). De positie hangt echter ook af van het aantal niveaus waar matig gescoort wordt. Bunnik doet het wat dat betreft het beste. Figuur 3 Aantal kwalificatieniveaus per gemeente en positie op ranglijst -- - + ++ Bunnik De Bilt Houten IJsselstein Nieuwegein Stichtse Vecht Vianen Woerden Zeist Utrecht Amsterdam Rotterdam Den Haag -10-5 0 5 10 Kwaliteitsniveau 0 (redelijk) is buiten beschouwing gelaten 12 28 26 133 154 118 201 61 95 121 93 374 308 positie op ranglijst Bron: Elsevier 7