AAN DE RAAD Raadsvergadering d.d. : 3 juli 2014 Voorstelnummer : Portefeuillehouder : H. Klijnstra Carrousel d.d. : 3 juli 2014 Afdeling : Financiën Opsteller : T.A.P. Bremer Onderwerp : Vaststellen van economische activiteiten van de gemeente Castricum in het algemeen belang als bedoeld in artikel 25h Mededingingswet (in het kader van de Wet Markt en Overheid). Voorgesteld besluit : De volgende economische activiteiten aan te wijzen als activiteiten, die plaatsvinden in het algemeen belang als bedoeld in artikel 25 h, vijfde lid, van de Mededingingswet : 1. verhuur/in gebruik geven van binnen- en buitensportaccommodaties (incl. zwembaden); 2. verhuur/in gebruik geven van maatschappelijk vastgoed; 3. anti-kraak verhuur vastgoed; 4. verstrekken van startersleningen (via SVN); 5. kappen van zieke bomen voor derden; 6. exploitatie veerponten Akersloot en De Woude; 7. beschikbaar stellen van het gemeentehuis voor bijeenkomsten van maatschappelijke organisaties. Aanleiding en beoogd effect Aanleiding Op 1 juli 2012 is de Wet Markt en Overheid van kracht geworden. Deze wet geeft een aantal spelregels, die overheidsinstanties - zoals gemeenten - in acht moeten nemen als zij economische activiteiten uitvoeren. Daaronder wordt begrepen het aanbieden van goederen en diensten op de markt. De belangrijkste spelregel is, dat de gemeente dergelijke activiteiten wel mag aanbieden, maar dan in beginsel aan de afnemer de integrale kostprijs in rekening moet brengen. Verder bevat de wet bepalingen over het gebruik van overheidsgegevens voor die activiteiten en over functiescheiding tussen uitvoerders en toezichthouders op die activiteiten. Voor overheidsbedrijven geldt, dat de overheid deze bedrijven niet mag bevoordelen bijvoorbeeld door hen diensten of middelen ter beschikking te stellen onder de integrale kostprijs. De wet maakt het mogelijk om af te wijken van de gedragsregels, maar dan dient dit wel te gebeuren op basis van een raadsbesluit, waarin bepaald is, dat de daarin genoemde activiteiten verricht worden in het algemeen belang. Uit een inventarisatie is gebleken, dat er door de gemeente een aantal economische activiteiten wordt uitgevoerd, waarbij niet de integrale kostprijs in rekening wordt gebracht, terwijl het uit een oogpunt van algemeen belang wel wenselijk is, dat deze activiteiten op die manier worden aangeboden. Beoogd effect Het beoogd effect is dat deze activiteiten op de bestaande voet mogen worden voortgezet onder de werking van de Wet markt en overheid. Pagina 1 van 5
Politieke keuzeruimte Om genoemde economische activiteiten op de bestaande voet te mogen voortzetten onder de werking van de Wet Markt en Overheid, is er geen politieke keuzeruimte. Het betreft namelijk een wettelijke regeling waaraan de gemeente moet voldoen. Indien de raad besluit om de zeven genoemde economische activiteiten (of een deel hiervan), waarvoor niet de integrale kosten in rekening worden gebracht, niet van algemeen belang te verklaren, voldoet de Gemeente Castricum voor wat betreft de zeven genoemde economische activiteiten (of een deel hiervan) niet aan de wettelijke regeling. Deze activiteiten zouden daarom per 1 juli 2014 (tijdelijk) moeten worden stopgezet of beëindigd. Gedachtegang Wettelijke regeling De wettelijke regeling is op 1 juli 2012 in werking getreden, maar geeft de gemeente twee jaar de tijd om bestaande activiteiten in overeenstemming te brengen met die regeling. De wet bevat een regeling voor door overheidsinstanties zoals gemeenten uitgevoerde economische activiteiten. Daaronder wordt begrepen het aanbieden van goederen en diensten op de markt. Publieke overheidstaken vallen niet onder de wet en in het verlengde daarvan ook niet het uitvoeren van die taken ten behoeve van derden zoals buurgemeenten. Verder zijn integraal alle werkzaamheden uitgezonderd, die vallen onder het begrip Sociale Werkvoorziening. Een laatste uitzondering zijn die activiteiten, waarvan de gemeenteraad heeft bepaald, dat deze van algemeen belang zijn. De gemeente moet bij de uitvoering van economische activiteiten aan de volgende gedragsregels voldoen: 1. aan afnemers dient minstens de integrale kostprijs in rekening gebracht te worden. 2. als ten behoeve van die activiteiten gegevens worden gebruikt, die de gemeente op grond van haar publieke taak onder zich heeft, dient zij deze desgevraagd ook aan particuliere ondernemers ter beschikking te stellen. 3. indien de gemeente tegelijkertijd een activiteit uitvoert en daarop toezicht dient te houden mogen deze taken niet in één functie verenigd zijn. Inventarisatie Er is intern een inventarisatie uitgevoerd naar de door de gemeente verrichte economische activiteiten als bedoeld in de wet. Gebleken is, dat de volgende activiteiten wel voldoen aan alle andere gedragsregels uit de wet, maar niet aan de regel, dat de integrale kostprijs in rekening wordt gebracht : 1. verhuur/in gebruik geven van binnen- en buitensportaccommodaties (incl. zwembaden). 2. verhuur/in gebruik geven van maatschappelijk vastgoed. 3. anti-kraak verhuur vastgoed. 4. verstrekken van startersleningen (via SVN). 5. kappen van zieke bomen voor derden. 6. exploitatie veerponten Akersloot en De Woude. 7. beschikbaar stellen van het gemeentehuis voor bijeenkomsten van maatschappelijke organisaties. Ten aanzien van deze activiteiten zijn in het verleden weliswaar, al dan niet, expliciet besluiten genomen om deze onder de integrale kostprijs aan te bieden, maar het is wenselijk om dit te formaliseren via het voorgestelde raadsbesluit. De raad heeft namelijk de bevoegdheid om te bepalen dat bepaalde economische activiteiten in het algemeen belang geschieden waardoor de verplichting tot het doorberekenen van alle kosten niet geldt. Pagina 2 van 5
Administratieve werklast De huidige financiële administratie is niet zodanig ingericht dat de integrale kosten per economische activiteit eenvoudig kunnen worden achterhaald. De financiële administratie is m.i.v. 2013 juist sterk vereenvoudigd (minder kostenplaatsen en soorten) om de administratieve werklast te verlagen. Een andere inrichting van de financiële administratie zou een éénmalige investering vergen en vervolgens leiden tot structurele extra administratieve werkzaamheden en kosten (en dus doorberekend moeten worden in de integrale kostprijs). Motivering per activiteit: 1. Verhuur/in gebruik geven van binnen- en buitensportaccommodaties (incl. zwembaden): Indien kostendekkende huurtarieven in rekening zouden worden gebracht zou dit ten koste gaan van het deelnemen aan sportactiviteiten. Dit terwijl wij o.a. als maatschappelijk doel hebben om de deelname aan sportbeoefening zoveel mogelijk te bevorderen door dit betaalbaar en toegankelijk te houden voor een breed publiek. 2. Verhuur/in gebruik geven van maatschappelijk vastgoed (incl. grond): Het gaat hierbij om verhuur/in gebruik geven van accommodaties aan verenigingen, belangengroepen en maatschappelijke organisaties. Hiermee bevordert de gemeente de participatie in de samenleving en wordt de kracht van de gemeente ondersteund. Het in rekening brengen van de volledige integrale kostprijs zal er toe leiden dat deze organisaties door de hogere kosten hun maatschappelijk gewenste activiteiten (zonder winstoogmerk) niet of niet volledig meer kunnen uitvoeren. In het verleden is veelal impliciet besloten om een huurprijs door te berekenen aan dergelijke organisaties die past bij de exploitatie en financiële mogelijkheden van de betreffende huurder. 3. Anti-kraak verhuur vastgoed: Panden die leeg staan, geven we in beheer bij anti-kraakorganisaties. Hiermee dekken we onze risico s af. We sluiten zelf dus geen anti-kraakovereenkomsten, maar besteden dit uit aan hierin gespecialiseerde organisaties. We voorkomen hiermee dat er sprake is van huurovereenkomsten met huurbescherming. Verder willen we het risico op kraak en vandalisme voorkomen en de verloedering van de panden tegengaan (niet-gebruik van vastgoed leidt namelijk tot achteruitgang). We brengen geen kosten in rekening bij de anti-kraak organisaties, maar betalen wel alle lasten van het pand (verzekering, belasting en nutsvoorzieningen). 4. Verstrekken van startersleningen (via SVN): De gemeente heeft in 2013 (maar ook in eerdere jaren) geld overgemaakt aan het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVN). Het SVN verstrekt laagrentende leningen aan particulieren (startersleningen) en andere initiatiefnemers van projecten die bijdragen aan de kwaliteitsverbetering van de fysieke woon- en leefomgeving in stadswijken en dorpskernen. Onze gemeente heeft voorwaarden opgesteld waaraan moet worden voldoen om voor de starterslening in aanmerking te komen. Wij bepalen dan ook of iemand in aanmerking komt voor een starterslening bij SVN. Bij het verstrekken van een starterslening komen de rentelasten de eerste 3 jaar ten laste van de gemeente. Het is onduidelijk of er hier sprake is van marktfalen. De starters wenden zich namelijk tot de gemeente voor een extra geldlening om zo een start op de woningmarkt (koop) te kunnen maken. Hun reden hiervoor is dat bancaire instellingen en/of andere hypotheekverstrekkers niet het vereiste bedrag als hypothecaire lening willen verstrekken. De gemeente wil hiermee de woningbouw wil stimuleren en jonge mensen (starters) als inwoners van de gemeente behouden of aantrekken en ziet het daarom als een activiteit in het algemeen belang. 5. Kappen van zieke bomen van derden: Het kappen van bomen van derden, gebeurt uitsluitend indien er sprake is van zieke bomen (bv. de iepziekte). De gemeente heeft er groot belang bij dat de boom zo spoedig mogelijk wordt verwijderd (gekapt) om besmettingsgevaar voor andere bomen te voorkomen. Door zorg van of in opdracht van de gemeente wordt de boom Pagina 3 van 5
verwijderd. De gemeente maakt vooraf een raming van de te maken kosten (maatwerk). Deze raming vormt de basis voor de te verhalen kosten op de derde. De gemeente brengt uiteindelijk niet de integrale kosten in rekening. Bij het kappen van zieke bomen prevaleert het maatschappelijk belang boven het in rekening brengen van de integrale kosten. De gemeente ziet deze activiteit als een activiteit in het algemeen belang om verdere ziekteverspreiding te voorkomen. 6. Exploitatie veerponten Akersloot en De Woude: Sinds 1 januari 2014 is onze gemeente verantwoordelijk voor de veerdiensten bij Akersloot en De Woude. Deze taak is overgenomen van het HHNK. De gemeente is van mening dat hier sprake is van marktfalen, zonder dat hier een marktonderzoek aan ten grondslag ligt. De investeringskosten (aanschaf van één veerpont varieert tussen de 600.000-1.000.000) zijn namelijk te hoog voor marktpartijen om maatschappelijk verantwoorde tarieven te hanteren en continuïteit en zekerheid in dienstverlening te kunnen bieden. De tarieven die de gemeente op dit moment hanteert zijn niet kostendekkend, uitgaande van de cijfers die het HHNK beschikbaar heeft gesteld ten tijde van de overname van buitenwegen en beide veerponten. Continuering van het aanbieden van veerdiensten is in het algemeen belang. 7. Beschikbaar stellen van het gemeentehuis voor bijeenkomsten van maatschappelijke organisaties: In januari 2013 heeft het college besloten om, binnen een aantal randvoorwaarden, externe partijen (verenigingen, stichtingen, instellingen en organisaties zonder winstoogmerk) de mogelijkheid te bieden om bijeenkomsten te organiseren in het gemeentehuis. De gemeente stelt zonder vergoeding (vergader)ruimten beschikbaar, waarbij alleen de kosten voor personele inzet en catering in rekening (kunnen) worden gebracht. Als voorwaarden zijn gesteld dat er sprake moet zijn van bijeenkomsten, waarvan de inhoud gericht is op een ideële doelstelling dan wel raakvlakken heeft met de gemeente. Overwegingen van het college Genoemde activiteiten zijn bedoeld om beleidsdoelstellingen te realiseren. Ten aanzien van deze activiteiten zijn in het verleden weliswaar al dan niet expliciet besluiten genomen om deze onder de integrale kostprijs aan te bieden, maar het is wenselijk om dit te formaliseren via het voorgestelde raadsbesluit. Wij achten al deze activiteiten namelijk van algemeen belang. Daarnaast zijn wij van mening, dat door het onder de kostprijs aanbieden van deze activiteiten de belangen van particuliere ondernemers niet worden geschaad. In de afgelopen jaren heeft de gemeente hierover geen signalen, klachten e.d. ontvangen, waaruit dat zou blijken. Met het besluit om een economische activiteit van algemeen belang te verklaren en deze onder de kostprijs te leveren, bestaat het risico op verdringing van de markt van private ondernemingen die een vergelijkbare activiteit aanbied. De voordelen voor het algemeen belang moeten opwegen tegen de nadelen voor deze belangen van derden. Bij eerdergenoemde activiteiten is hiervan sprake. Het is wellicht mogelijk om voor deze activiteiten de integrale kosten door te berekenen en de doelgroepen anderzijds te compenseren met een (extra) subsidie. Dit biedt een optimale transparantie. Deze oplossing brengt echter extra administratieve lasten met zich mee voor zowel de gemeente als de doelgroep. Om die reden is dit vooralsnog niet mogelijk. Bij het uitblijven van een besluit van het bestuursorgaan om bepaalde economische activiteiten, waarvoor niet de integrale kosten in rekening worden gebracht, van algemeen belang te verklaren, voldoet de gemeente Castricum voor wat betreft de zeven genoemde economische activiteiten niet aan de wettelijke regeling. Deze activiteiten zouden daarom per 1 juli 2014 (tijdelijk) moeten worden stopgezet of beëindigd danwel moet voor deze activiteiten per 1 juli 2014 de integrale kostprijs in rekening worden gebracht. Dit zou zeer onwenselijk zijn. Directe beëindiging van overeenkomsten is in de praktijk in de meeste gevallen niet mogelijk in verband Pagina 4 van 5
met huurrechten. Daarnaast levert het leegstand op en bestaat het risico dat bepaalde activiteiten niet meer in de gemeente worden ondernomen. Communicatie / Vervolgproces Het raadsbesluit wordt op de gebruikelijke wijze gecommuniceerd (gepubliceerd in de krant en op de gemeentelijke website). Met het vaststellen van de economische activiteiten als zijnde van algemeen belang in de zin van de Wet Markt en Overheid, wordt uitvoering gegeven aan deze wet in onze gemeentelijke organisatie. Voor de toekomst kunnen heroverwegingen plaatsvinden ten aanzien van dit besluit. Dit betekent dat er nieuwe uitzonderingen geformuleerd kunnen worden, dan wel dat er uitzonderingen zullen verdwijnen omdat er doorberekening van de integrale kostprijs zal plaatsvinden. Toezicht De Autoriteit Consument & Markt (ACM) ziet toe op de naleving van de Wet Markt en Overheid. De ACM kan toezicht uitoefenen uit eigen beweging of naar aanleiding van klachten of signalen over (vermeende) overtredingen. Voor het verrichten van onderzoek beschikt de ACM over verschillende bevoegdheden. De ACM kan informatie opvragen of inzage vorderen in de administratie. Medewerking is verplicht. Ingeval van overtreding van de gedragsregels kan de ACM een maatregelen opleggen en een last onder dwangsom opleggen om beëindiging van de overtreding af te dwingen. Bijlagen 1 - artikel 25 h, vijfde en zesde lid van de Mededingingswet 2 - Handreiking Wet Markt en Overheid Achterliggende documenten Geen Pagina 5 van 5