Rabobank Retail Update Januari 2017 Deze update geeft een selectie van belangrijke ontwikkelingen in de sector 1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf belangrijke thema s in de Nederlandse retail: Fusion/grenzeloze retail, Verticale integratie, Omnichannel/ technologie, Samenwerking en Markt en concurrentie. Verder zijn enkele kerncijfers opgenomen ter illustratie van de marktontwikkelingen en vooruitzichten. Heeft u geen uitnodiging ontvangen voor het Rabobank Anton Dreesmann retailcongres van 20 januari 2017 en behoort u tot de doelgroep (bestuurders van grotere retailers)? Stuur een mail naar Jeroen Wortman of Jos Voss Nespresso: flexibele retailstrategie Nespresso heeft winkels geopend op Schiphol en treinstation Utrecht Centraal, gericht op de klant die weinig tijd heeft en meer gemak wil. De reislocaties bieden het volledige assortiment, maar bijvoorbeeld geen koffiemasterclasses. De winkels zijn voorzien van relatief weinig meubels en veel personeel, om klanten snel aan de juiste koffie te helpen. Ook op het gebied van koffiemachines is het volledige assortiment in de travelwinkels te koop. Klanten zullen waarschijnlijk niet met een machine over Schiphol willen sjouwen, maar ze kunnen hem ook daar kopen en de volgende dag thuisbezorgd krijgen, aldus retail director Herman Rooswinkel. Fusion grenzeloze retail Amazon opent showroom in China Amazon heeft een fysieke showroom geopend in het centrum van Peking waar Chinezen geïmporteerde producten uit de Verenigde Staten en Groot-Brittannië digitaal kunnen kopen. Het aanbod is een selectie uit het assortiment van 10 miljoen overzeese artikelen. De winkel lijkt op een grote Amazonverzenddoos ter grootte van een basketbalveld. Consumenten kunnen producten uit de categorieën kinderen, keuken, kleding en elektronica voelen en uitproberen, waarna zij de items via een barcode mobiel bestellen in de dedicated webshop Amazon.cn. Chinezen kunnen in hun eigen taal Amerikaanse en Britse artikelen bestellen en contact opnemen met een Chinese klantenservice. In de showroom is ook plek gereserveerd voor Amazon Prime. Dit kost in China 388 yuan (ca. USD 57), veel minder dan wat Amerikanen betalen voor een jaarabonnement (USD 99). Media Markt: flexibiliteit in winkels en meer diensten De experimenten van Media Markt-Saturn met kleinere winkels zijn succesvol. Dat betekent dat in de toekomst het bedrijf niet alleen grote winkels (2.000-3.000 m2) hoeft te openen, aldus beoogd CEO Pieter Haas. Nieuwe winkels kunnen ook kleinere winkels in kleinere steden zijn, stelt Haas. De retailer test momenteel ook shop-in-shops, bijvoorbeeld bij Tesco in Hongarije. De Nederlander zet ook in op meer diensten, zoals extra verzekeringen, reparaties en personalisering van producten. Dit is nu 6% van de omzet en dat moet naar 10% kunnen, stelt Haas. 1 Voor bronnen: zie pagina 4. Pagina 1 van 5
IKEA kijkt naar nieuwe winkelconcepten IKEA wil winkels onderbrengen in grotere projecten, met ook onder meer hotels en woonruimte. In Kopenhagen investeert de meubelketen al in een dergelijk project, aldus CEO Peter Agnefjäll. De ontwikkelingen rond gemengd gebruik van ruimtes zijn volgens Agnefjäll nodig om nieuwe winkels meer in het centrum van steden te openen. Zo kunnen we deze normaal vrij dure stukken grond kopen en de prijzen toch laag houden, stelt Agnefjäll. In Kopenhagen wordt de winkel gecombineerd met een hotel en kantoor- en woonruimte. Het recept voor IKEA s succes zijn volgens Agnefjäll tot nu toe grote winkels in aardappelvelden geweest. En die zijn er niet veel in het centrum van Londen. Omdat zeventig procent van de wereldbevolking tegen 2050 in steden woont, moet IKEA volgens zijn CEO iets doen om toegankelijk te blijven. IKEA opende in 2014 in Hamburg zijn eerste winkel in de binnenstad, een test voor toekomstige locaties. De woonwinkelketen zou onder meer zijn zinnen hebben gezet op een aantal panden van de failliete Britse warenhuisketen BHS. Fusion gaat over het verdwijnen van grenzen binnen en buiten de retailsector wat nieuwe groeikansen biedt. De voorbeelden bevatten verschillende van dit soort kansen. Amazon toont aan dat de grenzen tussen online en fysiek steeds verder vervagen. Nespresso, Media Markt en IKEA laten zien dat klassieke grenzen van de locatiestrategie los gelaten moeten worden om kansen te benutten en nieuwe markten aan te boren. Nespresso gaat naar high traffic locaties en Media Markt en IKEA naar de binnensteden. Media Markt is ook bezig met shops-in-shop. Het succes van al deze initiatieven moet nog blijken, maar het testen van nieuwe mogelijkheden is in ieder geval positief. Flexibiliteit in formules en formats is nodig om deze mogelijkheden om te zetten in succesvolle business. Media Markt laat ook nog een andere vorm van Fusion zien: de uitbreiding van producten naar diensten. Dit biedt veel mogelijkheden om toegevoegde waarde aan klanten te leveren. Verticale integratie Sylvie Meis komt met eigen lingerielijn Sylvie Meis gaat haar eigen lingerielijn, Sylvie Flirty Lingerie genaamd, lanceren. Bij de lingerielijn hoort ook een badmodelijn. Beiden worden uitgegeven door Meis Enterprise, de onderneming van de presentatrice en voormalig model. Meis is inmiddels ervaringsdeskundige op het gebied van lingerie en badmode. Vijf jaar lang was zij het gezicht van Hunkemöller. In mei van dit jaar kwam haar tijd bij het lingeriebedrijf tot een einde. Na lang beraad dacht ik: Of ik stop, of ik ga het zelf doen. Ik ben Hunkemöller dankbaar en heb daar veel geleerd, zoals poseren in lingerie. Het is niet gemakkelijk, kan ik je vertellen, aldus Meis. De nieuwe lijn is vanaf volgend jaar verkrijgbaar. Van Tilburg: personal shoppers, online en offline Modeketen Van Tilburg Mode & Sport gaat pilots uitvoeren met personal shoppers, die klanten bijstaan tijdens het winkelen, offline én online. Onderzoek onder klanten wijst uit dat ruim 40% van de klanten open staat voor persoonlijke assistentie. Bij online personal shopping gaat het om een doos met kleding die door een stylist van Van Tilburg wordt samengesteld op basis van persoonlijke wensen. De ontvanger betaalt alleen wat hij of zij niet terugstuurt. In de offline omgeving legt de personal shopper van te voren kledingsets klaar die tijdens de afspraak worden gepast. Blokker komt met eigen label Blokker heeft de eerste producten van het eigen label in zowel de fysieke winkels als de webshop geïntroduceerd. Het eigen merk is in verschillende productgroepen zichtbaar. Baden & Slapen is de grootste nieuwe productgroep, zo vertelt directeur category management Johanneke de Moor. De basis van het label Blokker is `kwaliteit tegen een zeer aantrekkelijke prijs`. Met het eigen merk worden volgens De Moor sfeer, modern design en vrolijke trends toegevoegd. En we spelen in op seizoenen. De retailer volgt hiervoor niet alleen de markt en de algemene trends, maar gaat in samenspraak met producenten en leveranciers ook op zoek naar een eigen signatuur en onderscheidende producten. Verticale integratie het voeren van regie over de keten en het dicht bij de klant komen is een belangrijke trend in retail. Het voorbeeld van Sylvie Meis laat zien dat ook niet-retailers daartoe actie kunnen ondernemen. Een beroemdheid met consumentenrelevantie kan gaan retailen. Van Tilburg komt met personal shoppers, online en offline, dichter bij de klant en levert meer toegevoegde waarde. Het eigen label van Blokker geeft de retailer meer eigen gezicht in de markt, meer mogelijkheden om met eigen, unieke producten te komen en vermindert de afhankelijkheid van producenten. Omnichannel en technologie Winkels komen met voetscan app Omoda en Men At Work zijn in zee gegaan met startup 3Daboutme. Die maakt het voor consumenten mogelijk om zelf hun voet te scannen, zodat ze online gelijk de goede maat bestellen. Gebruikers van de app kunnen hun voet op een A4'tje zetten, waarna de app een 3D-model maakt en dat vergelijkt met de modellen in de database van 3Daboutme. Op basis daarvan bepaalt 3Daboutme de juiste schoenmaat. De verschillen tussen schoenmerken zijn enorm, legt oprichter Pagina 2 van 5
Joost Alferink uit. 3Daboutme hoopt met de app een oplossing te bieden voor de hoge kosten die retourzendingen met zich meebrengen voor webwinkels. 3Daboutme is verder in gesprek met onder meer Van Bommel en de Bijenkorf. Lena: online fashionbibliotheek Bij Lena in Amsterdam kunnen klanten kleding huren op abonnementsbasis, een duurzame en kastruimtebesparende manier om steeds weer anders en goed voor de dag te komen. De startup wil zijn modebibliotheek nu online brengen en een netwerk van zogenoemde swap-points creëren. Lena draait nu twee jaar offline, maar het merkt dat potentiële gebruikers afhaken door de afstand. Om Lena s fashion library te bekijken moeten ze afreizen naar de Amsterdamse Westerstraat. Een nieuwe website moet de verhuurcollectie online ontsluiten. Lena, dat het nieuwe concept presenteert als de the Spotify of fashion, wil verschillende afhaal- en retourpunten creëren om het gebruiksgemak verder te vergroten. Amazon: test met supermarkt zonder kassa Amazon heeft een eerste supermarkt geopend in Seattle. De winkel zonder kassa is nu alleen toegankelijk voor eigen personeel, maar gaat begin 2017 open voor het grote publiek. De winkel draagt de naam Amazon Go en beschikt over de meest geavanceerde winkeltechnologie. Klanten moeten een app gebruiken om de winkel binnen te gaan, waarna ze de boodschappen kunnen pakken die ze willen en ze de winkel weer kunnen verlaten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van dezelfde technologie als voor zelfrijdende auto's, waaronder computer vision en machine learning. De Just Walk Out - technologie detecteert automatisch welke producten iemand heeft gepakt en bewaart ze in een virtuele winkelwagen. Kort daarna wordt het verschuldigde bedrag van het Amazonaccount afgeschreven. De eerste winkel is zo n 170 vierkante meter groot en heeft onder meer een ready-to-eat aanbod voor ontbijt, lunch en diner. Ook zijn er snacks, kazen, chocolade en belangrijke boodschappen zoals brood en melk. Verder liggen er maaltijdboxen, met ingrediënten voor een maaltijd voor twee personen. De klant staat centraal bij het issue omnichannel en technologie en niet de technologie of de kanalen. Door het combineren en integreren van kanalen moet de service aan de klant verbeterd worden, waarbij technologie ondersteunend is. De voorbeelden sluiten hier allemaal op aan. De voetscan app ondersteunt de klanten bij het online bestellen van schoenen. Lena zoekt de combinatie van het online ontsluiten van de fashion bibliotheek en het creëren van meer offline locaties ( swap-points ). Deze combinatie verhoogt het serviceniveau voor de klanten. De technologie gedreven Amazon Go supermarkt maakt winkelen gemakkelijker voor klanten omdat niet meer in de rij hoeft te worden gestaan voor het afrekenen van de artikelen. Samenwerking Google en Domino: samen pizza bestellen Domino s bestelopties zijn geïntegreerd in Google Home, een virtuele assistent voor in huis. Amerikaanse consumenten kunnen nu via spraak een pizza bij het bedrijf bestellen. Google Home werkt ongeveer hetzelfde als Echo van Amazon. Door een opdracht (startend met OK Google,.') te geven met de stem voert het apparaat allerlei klusjes uit, zoals boodschappenlijsten maken, informatie opzoeken over een onderwerp of producten bestellen. Domino s speelt in op deze laatste mogelijkheid door als één van de eerste bedrijven in Google Home de besteloptie te integreren. Gebruikers kunnen naast het bestellen ook bijvoorbeeld een eigen profiel aanmaken en favoriete toppings opslaan. Samen werken aan milieuvriendelijke bezorging Wielren- en mountainbikeshop Futurumshop slaat de handen ineen met Fietskoeriers.nl om veertig procent van zijn bezorgingen per fietskoerier te kunnen afleveren. Futurumshop bezorgt sinds juli in Apeldoorn bestellingen nog dezelfde dag per fiets. Komend jaar wil Futurumshop elk pakketje binnen de stad gratis per fiets afleveren; dat komt neer op zo'n veertig procent van alle orders. De afgelopen maanden hebben aangetoond dat onze klanten een duurzame bezorgwijze net zo belangrijk vinden als wij. Consumenten ergeren zich aan onnodig grote pakketten en de grote hoeveelheid bestelbusjes door de straat. Mede daarom hebben we besloten een duurzame stadsbezorging in alle grote steden in Nederland mogelijk te maken, aldus CEO Harmen van der Meulen. Breda: samen werken aan slimme bezorging Technologiebedrijf Parcer International is in Breda een samenwerking aangegaan met versplatform Marktlokaal. Gedurende zes maanden ontvangt een groep klanten zijn bestelling in de slimme brievenbus van Parcer. Het bedrijf uit Breda introduceerde afgelopen zomer de kastjes, die in de tuin of aan de gevel geplaatst kunnen worden. De brievenbus kan door de bezorger van een pakket worden geopend via een code op het pakket. Gedurende de pilot zal Marktlokaal de producten rechtstreeks in de Parcer bezorgen. De pilot wordt financieel gesteund door de gemeente Breda, de provincie Noord-Brabant en de Regio West-Brabant. Tijdens de test wordt onderzocht hoe de brievenbus kan bijdragen aan meer gemak, beperking van vervoersbewegingen in de wijk en het beperken van CO2- uitstoot. Pagina 3 van 5
Een groot voordeel van samenwerking is dat de zelfstandigheid in stand blijft. Bovendien worden de risico s van andere groeistrategieën vermeden. Samenwerking is daarmee een aantrekkelijke strategische optie voor retailers. De voorbeelden laten verschillende vormen van samenwerking zien waarmee diverse strategische doelen bereikt kunnen worden. Domino s krijgt via Google Home een extra afzetkanaal. Google biedt haar klanten meer gemak door de samenwerking met Domino s. Futurumshop zoekt de samenwerking met Fietskoeriers.nl om een snelle en milieuvriendelijke bezorging mogelijk te maken waarmee onderscheidend vermogen kan worden gecreëerd. In Breda werken verschillende partijen technologieleverancier, retailer, lokale overheden - samen om een bezorgwijze te introduceren die meer gemak en minder milieubelasting combineert. Markt en concurrentie TEDi en KiK groeien op Nederlandse markt De Duitse retailer Tengelmann Group (omzet ca. EUR 27 mld) heeft in Nederland twee formules: TEDi en KiK. TEDi is een variety store die veel verschillende producten zoals decoratieartikelen, speelgoed en schrijfwaren verkoopt. De formule maakte in 2013 zijn entree op de Nederlandse markt en is in anderhalf jaar tijd gegroeid naar 15 winkels. KiK is een textieldiscounter en concurreert in ons land met spelers als Wibra en Zeeman. KiK liet eerder dit jaar weten in Nederland te willen groeien van de huidige 26 naar 250 filialen. Nieuw faillissement in modesector Alle 27 winkels van Hier Mode en Willemsen Mode sluiten hun deuren. Eigenaar Mechteld Schwartz heeft er geen vertrouwen in dat de benodigde investeringen in de winkels tot een positief resultaat leiden in de toekomst. Bij mij overheerst de teleurstelling over het stoppen met het bedrijf dat mijn ouders ruim veertig jaar geleden zijn gestart, aldus Schwartz. Hier Mode is opgericht in 1975, terwijl de geschiedenis van Willemsen Mode tachtig jaar teruggaat. De winkels van het gefuseerde bedrijf zijn vooral gevestigd in het oosten van het land. Overname leidt tot sluiting van winkels ElectronicPartner en de lokale ondernemer Tummers kiezen ervoor om vier elektronicazaken in Limburg te sluiten. Tien maanden na de overname van elektronicaketen Maxwell gaan de winkels in Echt, Panningen en Roermond dicht. De drie filialen bevinden zich in plaatsen waar Tummers actief is. "We kiezen ervoor de krachten te bundelen en de beste locatie te exploiteren", laat marketing- en inkoopdirecteur Patrick van Tent weten. Tummers stapt per 1 januari over van Electro World naar ElectronicPartner. Tummers sluit daarnaast op 1 januari 2017 zijn winkel in Tegelen, om samen te gaan met de lokale winkel van Maxwell. "Twee winkels worden één superwinkel", aldus Tummers. Marktomstandigheden blijven uitdagend Het consumentenvertrouwen en de koopbereidheid zijn in december ongewijzigd gebleven. In oktober steeg de retailomzet in de non-food winkels, maar food daalde. Het aantal koopdagen had echter een fors drukkend effect. Online groeide in hoog tempo door en won verder marktaandeel. Zie het onderdeel Kerncijfers voor meer details. De vertrouwensindicatoren (consumentenvertrouwen en koopbereidheid) zijn in december ongewijzigd gebleven. De CBS omzetcijfers over oktober laten een stijging zien voor de non-food winkels en druk op de food winkels. De samenstelling van het aantal koopdagen was echter sterk ongunstig in oktober. Gecorrigeerd hiervoor zijn de uitkomsten veel beter. De cijfers tonen ook aan dat online verder marktaandeel wint. Al met al blijven de marktomstandigheden uitdagend, vooral voor fysieke winkels. Het faillissement van Hier Mode en Willemsen Mode en de sluiting van de consumentenelektronica winkels in Limburg laten zien dat de problemen voor de detailhandel nog lang niet voorbij zijn, ondanks de wat aantrekkende economie. De fundamentele veranderingen in de sector (consumentengedrag, concurrentie, technologie) zijn veel bepalender dan de economie. Ook in deze marktomstandigheden zijn er nog spelers die ruimte zien voor groei zoals geïllustreerd door het voorbeeld van KiK. Door de groei van diverse spelers in een markt die niet of hooguit beperkt groeit, neemt de concurrentie verder toe. Bronnen voor deze uitgave zijn: retailnews.nl, retailwatching.nl, twinklemagazine.nl, Algemeen Dagblad, fashionunited.nl, De Stentor, Financieel Dagblad, The Wall Street Journal, CBS Statline Contactgegevens Sectorspecialisten Retail Rabobank Jos Voss Jos.Voss@rabobank.com John David Roeg JohnDavid.Roeg@rabobank.com Sebastiaan Schreijen Sebastiaan.Schreijen@rabobank.com Pagina 4 van 5
Kerncijfers Vertrouwensindicatoren Dec/15 Feb/16 Apr/16 Jun/16 Aug/16 Oct/16 Dec/16 14 12 10 8 6 4 2 0-2 -4-6 De vertrouwensindicatoren waren in december ongewijzigd ten opzichte van november. Het consumentenvertrouwen was +12 en de voor de detailhandel belangrijke koopbereidheid was +5. Consumer confidence NL Readiness to buy NL Detailhandelsomzet: groei in % (jaar-op-jaar) Oct/15 Dec/15 Feb/16 Apr/16 Jun/16 Aug/16 Oct/16 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% De omzet van food winkels daalde 2,7% in oktober. De non-food winkels lieten een stijging zien van 2,4%. De samenstelling van het aantal koopdagen had in oktober een fors drukkend effect op de maandcijfers. Gecorrigeerd hiervoor zouden de uitkomsten 4-5% hoger zijn geweest. De online omzet groeit nog steeds flink. -10% Sales growth non-food stores Sales growth online+catalogue players Sales growth food stores Online sales growth multi channel stores Non-food winkels januari-oktober 2016 groei in % (jaar-op-jaar) 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% Living DIY Clothing Drugstores 4.5% 6.7% 3.7% -2.6% 2.0% 1.8% 1.4% 0.5% Growth in % Jan-Oct 2016 (YoY) 4.1% Textile superm. -3.5% 0.1% Average 1.5% Growth in % Jan-Oct 2015 (YoY) Consumer electr. -5.3% -3.0% Het beeld voor de verschillende sectoren loopt nogal uiteen. Wonen en DHZ profiteren van de aantrekkende woningmarkt. Er zijn ook plussen voor drogisterijen (veel need to have producten), textielsupermarkten (valuefor-money propositie) en bovenkleding. Consumentenelektronica laat daarentegen een forse min zien. Over Huishoud rapporteert CBS niet meer apart; de cijfers t/m juni waren sterk negatief (-7,0%). Bron: CBS Deze publicatie is een uitgave van Rabobank. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. De tekst is afgesloten op 29 december 2016. Pagina 5 van 5