ZELF- REGIE
Zelfregie Eigen kracht van burgers en zelfregie vormen nu het motto. De opdracht van ons, Buddyzorg Limburg, is dan ook om mensen zó te ondersteunen, dat ze zo goed mogelijk de regie kunnen voeren en hun mogelijkheden benutten. Maar hoe doe je dat? Wat is eigenlijk zelfregie? Zelfregie gaat over het richting geven aan je leven, óók wanneer je een beroep op anderen moet doen voor steun bij je zelfredzaamheid of participatie. Zelfregie en zelfredzaamheid worden vaak in één adem genoemd.
Waar zelfregie draait om zelf richting geven aan je leven, wordt zelfredzaamheid gedefinieerd als het met zo min mogelijk overheidssteun een zelfstandig leven kunnen leiden Zelfregie en zelfredzaamheid zijn dus niet hetzelfde: richting geven aan je leven (zelfregie) kan ook in situaties waarin je ondersteuning of zorg nodig hebt en dus per definitie niet zelfredzaam bent. Zo n 20 % van de Nederlandse bevolking lukt het niet om een geheel zelfstandig leven te leiden. Zij zijn vanwege (meervoudige) problemen als fysieke of geestelijke beperkingen, schulden of verslaving tijdelijk of langdurig afhankelijk van professionele hulpverlening. Ze zijn dus niet zelfredzaam. Maar zij kunnen wel zoveel mogelijk zelf de regie over hun leven voeren.
Een eigen leven kunnen leiden
Een eigen leven kunnen leiden Mensen ervaren zelfregie als ze hun eigen leven kunnen leiden: als ze (mede)zeggenschap hebben over wat ze doen en wat er met hen gebeurt; als ze optimaal gebruik kunnen maken van hun eigen kracht; als ze zelf hun leven kunnen inrichten, gebaseerd op hun eigen waarden en drijfveren; als ze erkenning en steun ondervinden van hun eigen netwerk.
Presentie benadering
Presentiebenadering Wat doen we al? Buddyzorg is gebaseerd op deze methodiek. Het gaat er vooral om dat de buddy er is voor de ander, zodat aan een vertrouwensrelatie kan worden gewerkt en de ander zich gezien, gehoord en volwaardig mens voelt. Hierdoor kan iemand zijn eigen kracht hervinden en aan de slag om het leven op een zinvolle wijze in te vullen. Er is sprake van een positieve basishouding gebaseerd op respect en erkenning. Dit scherpt het gevoel van erbij te horen aan. Positief zijn betekent ook meedeinen met de twijfels, meebewegen met weerstanden, steun geven aan en het geloof in het eigen kunnen van het maatje.
Hoe breng ik mensen in hun kracht?
Hoe breng ik mensen in hun kracht? Deze presentiebenadering kan alleen werken wanneer houding, gedrag en geloof in het eigen kunnen van het maatje oprecht is.
Empowerment
Empowerment Dit is een term voor een zeer uitgebreide methodiek, die in de jaren negentig overwaaide uit de VS. Empowerment is een totaal concept waarbij mensen bewust gemaakt moeten worden/ of ergens uitgehaald worden en hen wordt getoond dat er meer mogelijk is dan zij dachten. In een empowerment benadering worden negatieve aspecten van een situatie verbeterd door positieve zaken te zoeken en wordt welzijn benadrukt i.p.v. zich op problemen te richten. (Mogelijkheden onmogelijkheden). Binnen Empowerment wordt veel waarde gehecht aan ervaringskennis. Luisteren naar het unieke verhaal van de ander, ingaan op hun krachten, die ze hebben aangeboord om met de moeilijke levensomstandigheden om te gaan waardoor n gevoel van trots vrijkomt.
Begrippen als hoop, veerkracht, inspiratie, inzicht, eigen verantwoordelijkheid nemen, herstel (hiervoor is vertrouwen in eigen kracht nodig) raken allen aan empowerment. Iemand kan alleen zichzelf empoweren, een ander kan dit niet voor hem doen. Vanuit empowerment worden cliënten gezien als mensen met eigen betekenisgevingen, gevoelswerelden, dromen en krachten. Ook als deze laatsten niet meer zichtbaar zijn voor de betrokkene zelf en/of zijn omgeving. Dit vraagt om krachtgerichte zorg. Om een vernieuwende hulpverlening die ruimte laat voor reflecteren en experimenteren en een grote scharrelruimte laat. Deze tendens is zichtbaar in het nieuwe maatschappij concept, waarin participatie (actief burgerschap) de leidraad is. Krachtgerichte zorg vraagt om krachtgerichte methodieken.
ZELF- REGIE in dialoog met je maatje
Model Zelfregie Zelfregie is gebaseerd op: eigenaarschap, eigen kracht, motivatie en contacten. De grondbeginselen vormen de leidraad voor de individuele begeleiding door buddy s.
Eigenaar- schap
Eigenaarschap In de hulpverlening * Autonomie Cliënten houden of hernemen autonomie, zeggenschap en eigenaarschap, ook als er problemen zijn. Professionals en vrijwilligers ondersteunen daarbij, door het gezamenlijk formuleren van leer- of ontwikkeldoelen, vanuit een houding van gelijkwaardigheid. Daarnaast hebben zij een activerende en stimulerende rol. * Maatwerk Randvoorwaarde voor het aansluiten bij eigen keuzes en motivatie is dat maatwerk mogelijk is. Dit betekent één-op-één contact en een op het individu toegesneden benadering.
Eigenaarschap is de kern van zelfregie. Elk mens heeft het recht om eigen keuzes te maken. Het gaat om zelf kiezen en zelf bepalen.
WAT KUN JE DOEN ALS BUDDY? Neem de tijd en gun iemand de tijd. Erken dat een beslissing belangrijk is en dat het maatje die zelf neemt. Accepteer de beslissing onvoorwaardelijk en stel je ondersteuning in dienst hiervan.
WAT KUN JE VRAGEN ALS BUDDY? Wat wilt u veranderen? Wat heeft u hierbij nodig? Wie of wat heeft invloed op de keuzes die u maakt?
Wat kun je vragen als buddy? Wat wilt u veranderen? Wat wilt u met de verandering bereiken? Stel dat u het veranderd heeft waaraan merkt u dat dan concreet? En wat merken anderen? Wat wilt u houden zoals het is, waarover bent u tevreden? Waarom vraagt u juist nu hulp? Wat heeft u hierbij nodig? Hoe gaat u meestal om met problemen of met veranderingen? Hoe maakt u keuzes en komt u in actie? Wat heeft u in deze situatie nodig? Wat verwacht u van mij?
Wie of wat heeft invloed op de keuzes die u maakt? Waar maakt u gebruik van bij het maken van keuzes? (informatie, tijd, mensen, intuïtie, social media?) Vraagt u anderen wel eens om raad? Wie heeft er invloed op de keuzes die u maakt, gewenst of ongewenst? Hoe vrij voelt u zich in het maken van keuzes?
ACHTERAF KUN JE OVERWEGEN: Op welke manier hebben we bepaald waar we mee aan de slag gaan? In hoeverre heb ik invloed gehad op het plan van mijn maatje? Wat vind ik van de keuzes die het maatje maakt? Welke verwachtingen heeft het maatje uitgesproken over mijn rol?
Achteraf overwegen Dit is reflecteren over het eigen gedrag. Het is een middel om je bewust te worden van je eigen handelen, je gedrag en de mate waarop je invloed uitoefent. Heb je de autonomie bij de ander gelaten en dein je mee op wat hem/ haar innerlijke beweegt: twijfels, wantrouwen, gebrek aan zelfvertrouwen, enz. Heb je het geduld om de ander zijn eigen route en de snelheid van de rit te laten bepalen? Kun je luisteren of neem je de regie snel over? Bovendien: Niemand kan een ander veranderen!
ZELF- REGIE vóór je maatje in dialoog met JEZELF
Zo is zelfregie voor je maatje,. ook in dialoog met jezelf. Ook als buddy leer je van deze situatie. Het helpt je om rollen en verwachtingen zuiver te houden en kan je helpen om een gezonde en wenselijke afstand te behouden en te (blijven) bewaken.
Eigen kracht
Eigen kracht In de hulpverlening * Eigen Kracht Uitgangspunt zijn mogelijkheden, krachten, talenten, capaciteiten en niet beperkingen of problemen. * Zelfrespect en zelfwaardering Werken aan zelfrespect en zelfwaardering is een belangrijk element in het contact. Vanuit een respectvolle relatie waarin de ondersteuner vertrouwen toont en zich kwetsbaar opstelt, wordt gewerkt aan openheid en groei van zelfvertrouwen. Dit gebeurt onder meer door met lotgenoten ervaringen uit te wisselen.
Gericht leren / vaardigheden trainen Er wordt heel gericht gewerkt aan vaardigheden nodig om de regie te voeren, zoals: componenten van empowerment, communicatievaardigheden en probleemoplossend vermogen. Informatie en educatie Professionals geven feitelijke informatie over problemen, de gevolgen daarvan voor de betrokkenen en mogelijke oplossingsrichtingen, bijvoorbeeld over psychische aandoeningen, geweldsituaties, verstandelijke beperkingen en financiële problemen. Met deze informatie kunnen burgers de regie in handen houden. Buddyzorg Limburg doet dit ook in haar preventieve campagnes op scholen. Leren op maat Er wordt aangesloten bij de natuurlijke manier van leren van cliënten en hun motivatie. Ook wordt aandacht besteed aan het leren toepassen van nieuw geleerde vaardigheden, onder meer door actuele situaties en gebeurtenissen van deelnemers in trainingen te gebruiken.
Iedereen heeft kracht in zich! Eigen kracht is niet statisch, mensen leren voortdurend. Oefening baart kunst. Iedereen heeft talenten. Iemand die iets nodig heeft, heeft ook iets te bieden.
WAT KUN JE DOEN ALS BUDDY? Erken het lijden. Compassie is nodig om ook ruimte voor de andere kant te creëren. Toon vertrouwen in de eigen kracht Help vaardigheden te ontdekken, geef complimenten!
WAT KUN JE VRAGEN ALS BUDDY? Waar bent u goed in? Wat doet u om overeind te blijven in moeilijke periodes? Hoe kunt u uw sterke kanten in deze situatie inzetten?
Wat kun je vragen als buddy? Waar bent u goed in? Wat geeft u plezier en energie? Waar bent u trots op? Wanneer zijn anderen trots op u? Vragen anderen u weleens om hulp? Zo ja, waarvoor? Stel dat we een uitje organiseren met elkaar? Welke rol past u dan het beste? Wat doet u om overeind te blijven in moeilijke periodes? Hoe kijkt u terug op moeilijke periodes uit uw leven? Wat heeft u gedaan om overeind te blijven? Wat zou u nu anders doen? Wat of wie heeft u geholpen en hoe kijkt u tegen het vragen om hulp aan?
Hoe kunt u uw sterke kanten in deze situatie inzetten? Welke van uw vaardigheden: kunnen, kennis, kwaliteiten komen nu van pas (kunnen, kennis, zijn)? Wat wilt u (beter) leren om met deze situatie om te kunnen gaan? Welk advies zou u een jongere versie van u zelf geven? Hoe kunnen anderen uw sterke kanten aanvullen?
ACHTERAF KUN JE OVERWEGEN: Welke krachten zie ik bij het maatje en belangrijke personen in zijn omgeving? Welke oprechte complimenten geef ik mijn maatje? Hoe benut ik deze krachten in mijn begeleiding? Hoe versterk ik de kracht van het maatje?
Achteraf overwegen Door over deze vragen na te denken, krijg je meer helderheid in de complexiteit van een situatie. Bovendien kun je je eigen rol bijstellen en bewust inzetten op ondersteuning van de kracht van jouw maatje.
ZELF- REGIE voor je maatje in dialoog met JEZELF
Zo is zelfregie vóór je maatje,..ook in dialoog met jezelf. Ook als buddy leer je van deze situatie. Je helpt door de ander zich te laten herinneren hoe zijn eigen kracht ook alweer uitziet en voelt. Zo zet je de ander terug in zijn kracht. Deze beleving helpt de ander een passende en eigen manier te vinden om zijn problemen aan te kunnen. De ander behoudt zijn verantwoordelijk voor het probleem.
Motivatie
Motivatie In de hulpverlening Aansluiten bij motivatie In de ondersteuning wordt aangesloten bij de intrinsieke motivatie (van binnen uit), wensen en voorkeuren van de cliënten. De professional heeft een coachende rol. Gericht op positieve wensen/doelen Positieve wensen en doelen staan centraal: het draait om perspectief, hoop, inspiratie, toekomstwensen en meer concreet om deelnemen aan de maatschappij, vrienden maken.
Motivatie raakt aan zingeving: wat is volgens t maatje een goed leven? Motivatie is een motor voor het kiezen voor verandering. Er is moed, tijd en ondersteuning voor nodig om iemand uit te laten vinden wat hem/haar motiveert.
WAT KUN JE DOEN ALS BUDDY? Neem de tijd, bouw aan de relatie. Onderzoek samen wat zin geeft in iemands leven? Waar droomt hij/zij van? Benoem t plezier, dat je ziet in de ogen van de ander.
WAT KUN JE VRAGEN ALS BUDDY? Wat vindt u leuk om te doen? Wat vindt u het belangrijkst in uw leven? Wat zou u willen bereiken?
Wat kun je vragen als buddy? Wat vindt u leuk om te doen? Naar welk moment van de dag kijkt u uit? Wat zijn activiteiten die vanzelf lijken te gaan? Waar komt u uw bed voor uit? Waar kunnen we u midden in de nacht voor wakker maken? Wat vindt u het belangrijkst in uw leven? Waar bent u het meest trots op in uw leven? Wie is voor u een voorbeeldfiguur? Waarom? Met wie voelt u zich het meest verbonden/ Als u uw leven over kon doen, wat zou u dan zeker hetzelfde doen?
Wat zou u willen bereiken? Stel dat al uw problemen opgelost zouden zijn, hoe ziet uw leven er dan uit? Hoe ziet uw ideale dag er uit? Wat is het belangrijkste voor u in deze situatie om te veranderen? Hoe wilt u dat anderen zich herinneren als u niet meer leeft?
ACHTERAF KUN JE OVERWEGEN: Hoe ben ik achter de motivatie van mijn maatje gekomen? Is mijn maatje klaar voor verandering? Hoe sluit ik aan bij zijn motivatie? Wat is mijn motivatie in deze situatie?
Verschillende fasen van verandering Motivatie is de sleutel tot verandering.
ZELF- REGIE voor je maatje in dialoog met JEZELF
Zo is zelfregie vóór je maatje, ook in dialoog met jezelf. Ook als buddy leer je van deze situatie. Je komt er achter wat jou drijft in deze situatie, waar je mogelijk in spiegels kijkt, iets zelf wel/ niet hebt uitgewerkt of je een voorbeeld kunt zijn voor de ander of voor dezelfde uitdaging staat en samen met de ander ook aan jouw eigen levensthema s kunt werken.
Contacten
Contacten In de hulpverlening Netwerk betrekken Bestaande contacten betrekken en het versterken of uitbreiden van netwerken rond cliënten zijn belangrijke elementen die zorgen voor meer begrip voor de problematiek en meer sociale steun. Bemiddeling Ondersteuners vervullen vaker een brugfunctie: tussen cliënt en samenleving om participatie mogelijk te maken, tussen professional en cliënt en zijn netwerk om vertrouwen te vergroten en tussen cliënt en (teams) van professionals om duurzame ondersteuningsrelaties te realiseren.
Contact met anderen is cruciaal voor mensen. Niet alleen vragen, ook iets delen helpen je ontdekken wie je waarlijk bent. Wederkerigheid/ gelijkwaardigheid is wezenlijk.
WAT KUN JE DOEN ALS BUDDY? Bewaak de wederkerigheid in de relatie. Toon begrip voor de situatie van t maatje: hulp vragen voelt in sommige situaties niet gelijkwaardig. Help evt. het maatje zijn netwerk in kaart te krijgen. Ook oude of onregelmatige contacten kunnen nog betekenis hebben.
WAT KUN JE VRAGEN ALS BUDDY? Welke mensen zijn belangrijk voor u? Wie is er betrokken bij uw situatie? Wie wilt u betrekken bij uw situatie?
Wat kun je vragen als buddy Welke mensen zijn belangrijk voor u? Met welke mensen heeft u regelmatig contact? Bij wie voelt u zich op uw gemak? Welke mensen steunen u? Aan wie verleent u zelf steun? Wie is er betrokken bij uw situatie? Wie merken er iets van als er iets verandert in uw situatie? Op welke manier heeft u contact met anderen? Ook via social media? Zijn er mensen bij wie u zich betrokken voelt, waar u geen contact meer mee heeft? Wilt u iets veranderen in de contacten die u heeft?
Wie wilt u betrekken bij uw situatie? Wilt u familie of vrienden vragen u te ondersteunen? Welke professionals of vrijwilligers zijn al betrokken? Op welke manier vraagt u anderen om hulp? Wilt u dat ik u ondersteun in het betrekken van anderen? Zo ja, hoe?
ACHTERAF KUN JE OVERWEGEN: Hoe heb ik het netwerk van de cliënt in kaart gebracht? Waarom heb ik het netwerk verkend? Welke rol wil mijn maatje dat het netwerk vervult in zijn begeleiding? Waar sta ik in dat netwerk?
ZELF- REGIE vóór je maatje in dialoog met JEZELF
Zo is zelfregie vóór je maatje,..ook in dialoog met jezelf. Ook als buddy leer je van deze situatie.
Deze presentatie is gebruikt als introductie bij buddy s van Buddyzorg Limburg van het begrip Zelfregie tijdens regiobijeenkomsten. Deze presentatie is gemaakt door Corine Simons, projectmedewerker van Buddyzorg Limburg. Voor meer informatie zie: www.zelfregiecentrum.nl