Voorstel ~atwijl{ Aan : Burgemeester en Wethouders Zaaknummer : 2008-008665 Status : Openbaar Datum : 20 mei 2009 Afdeling Medewerk(st)er : Maatschappelijke Zaken : Cowall, T. Paraaf meaewerastter: Raad: :~ ij;; 74.# OR: : Nee Telefoonnummer : 071-406 5618 Communicatie: : Nee Portefeuillehouder : Duijn, W. J. van Bijlage(n) : 5 Onderwerp: Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013 Samenvatting: Op 17juli 2008 stelde de gemeenteraad de "Kadernota Verslavingsbeleid 2009-2013" vast. Deze kadernota is uitgewerkt in een 'Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013" en wordt ter vaststelling aan u aangeboden. Het werkplan is opgesteld met inbreng van Platform Kocon. Op de algemene voorwaarden en beleidskaders uit de Kadernota wordt in dit werkplan nader ingegaan, zodat er voor de komende vier jaar een basis ligt voor de jaarlijkse activiteitenplannen. Het activiteitenplan 2009 is inmiddels vastgesteld. Vanaf 2010 zal het activiteitenplan voortvloeien uit dit werkplan, Op basis van aanbevelingen van Platform Kocon en de GGD zal eind 2009 een overzicht met te nemen maatregelen op met name het gebied van handhaving worden aangeboden. Gevraagde beslissing: 1. Het Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013 vast te stellen; 2. Voor een verhoogde steekproef voor de Volwassenen- en Ouderenpeiling 2009 van de GGD HM (nulmeting) eenmalig een bedrag van C 4.000,- beschikbaar te stellen, dit bedrag kan worden gedekt uit het reguliere verslavingszorgbudget. f8j ntern advies VE/ FPO/FN [81 Extern advies Kocon, GGD HM, Brijder WMO-adviesraad Circuleren B&W Secr. Burg. Weth.1 Weth.1 Weth.1 welhllv Datum besluit B&WjBurgemeester Akkoord: c-z:... /JA <: -" 26 ME 2009 Nr"j v Bespreken B&W- {/ vereedenne Besluit: Overeenko!""",~l"i het voorstel,l-v.~.~.l 19 mei 2009
Zaaknummer Onderwerp ~atwijl{ : 2008-008665 : Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013 nleiding Op 17juli 2008 stelde de gemeenteraad de "Kadernota Verslavingsbeleid 2009-2013" vast. Deze Kadernota is uitgewerkt in een "Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013" en wordt ter vaststelling aan u aangeboden. Het werkplan is opgesteld met inbreng van Platform Kocon. Gezien hun expertise is ook diverse malen om de tafel gezeten met een vertegenwoordiging van de GGD HM en Brijder Verslavingszorg. Op deze manier is geprobeerd een realistisch en haalbaar werkplan op te stellen, dat in het verlengde ligt van de uitgangspunten van de kadernota. Op de algemene voorwaarden en beleidskaders uit de kadernota wordt in het werkplan nader ingegaan, zodat er voor de komende vier jaar een basis ligt voor de jaarlijkse activiteitenplannen van het Platform Kocon. Hoewel het activiteitenplan 2009 al is vastgesteld, zal het activiteitenplan in de komende jaren logischerwijze voortvloeien uit dit werkplan. n het werkplan komt naar voren wat de gemeente in de komende vier jaar wil bereiken op het gebied van het verslavingsbeleid. n de jaarlijkse activiteitenplannen zal dit verder worden geconcretiseerd door een uitwerking in activiteiten op het terrein van preventie, zorg, maatschappelijk herstel en handhaving. Het werkplan biedt op haar beurt dus weer richtlijnen voor de activiteitenplannen. Naar aanleiding van de recent van de GGD ontvangen lokale cijfers voor 2008 (zie appendix 4 van het werkplan) zal nog dit jaar in overleg met de GGD en het Platform Kocon gekeken worden naar nieuwe maatregelen op het gebied van handhaving. Deze zullen aan het eind van dit jaar worden uitgewerkt in een overzicht dat het college ter vaststelling zal worden aangeboden. Beoogd resultaat Een effectief verslavingsbeleid binnen de gemeente Katwijk. Argumenten 1.1 De gemeenteraad heeft in de kadernota vastgesteld dat er een werkplan moet worden opgesteld. n haar vergadering van 17juli 2008 stelde de gemeenteraad de Kadernota Verslavingsbeleid 2009-2013 vast, op grond waarvan een werkplan verslavingsbeleid 2009-2013 dient voort te komen voor de uitvoering van het beleid. 1.2 Door een werkplan verslavingsbeleid geeft de gemeente sturing aan de activiteitenplannen. Door het opstellen van een gemeentelijk Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013 legt de gemeente haar prioriteiten neer voor de komende vier jaar en geeft zij sturing aan de door Platform Kocon op te stellen activiteitenplannen. De activiteitenplannen dienen immers gebaseerd te worden op het Werkplan. Op deze manier komt het gemeentelijk beleid daadwerkelijk tot uitvoering. 1.3 Uitvoering van bijstelling, vernieuwing en uitbreiding van het activiteitenplan moet budgettair neutraal plaatsvinden. Voor een aantal nieuw op te starten en te intensiveren activiteiten zullen keuzes moeten worden gemaakt en is herschikking van budgetten noodzakelijk. 2.1 Een aparte verslaglegging voor Katwijk biedt meer inzicht in de lokale situatie n 2009 zal de GGD HM de Volwassenen- en Ouderenpeiling gaan uitvoeren. Nadeel hiervan is dat deze peilingen een regionale steekproef betreffen en er dus geen specifieke gegevens over Katwijk beschikbaar zullen zijn. Door een aparte verslaglegging voor Katwijk aan te vragen bij de GGD HM komen deze gegevens wel beschikbaar. Hiertoe dienen extra kosten betaald te worden. Het gaat hierbij om portokosten en dergelijke. Er worden geen extra kosten berekend voor de analyse en verslaglegging. 19 mei 2009
2.2 n de begrotingsvergadering van 2008 is gevraagd om gegevens over volwassenen n de technische begrotingsraadsvergadering van 1 oktober 2008 is de vraag gesteld of er in het schema met indicatoren verslavingszorg in de toekomst ook gegevens kunnen worden opgenomen over volwassenen. Er is destijds toegezegd dat de GGD HM dit in haar onderzoek meeneemt. Om de betrouwbaarheid van het onderzoek te garanderen zou een verhoogde steekproef noodsakelijk kunnen zijn. De kosten hiervan komen neer op een bedrag van C 4.000,-. 2.3 De WMO-Adviesraad heeft aangedrongen op meer ambitie op het gebied van effect-evaluatie De WMO-adviesraad heeft in haar advisering omtrent het Werkplan Verslavingsbeleid aangegeven graag meer gemeentelijke ambitie te zien met betrekking tot de vaak moeilijk te realiseren effect-evaluatie van het gevoerde beleid. Een aparte verslaglegging voor Katwijk komt tegemoet aan deze wens, daar de gegevens als nulmeting kunnen worden aangewend. Om de verdere mogelijkheden m.b.t. effect-evaluatie te onderzoeken, heeft de gemeente bovendien contacten gelegd met TNO. Op korte termijn zal worden geïnventariseerd welke rol deze organisatie zou kunnen spelen bij effect-evaluaties van het in Katwijk gevoerde verslavingsbeleid. Kanttekeningen 2.1 De gegevens van de Volwassenen- en Ouderenpeiling 2009 kunnen niet als effectmeting dienen Hoewel er in een aparte verslaglegging specifieke cijfers over Katwijk beschikbaar komen, geven deze niet het effect van het werkplan weer. De volgende Volwassenen- en Ouderenpeiling vindt namelijk pas plaats in 2014, terwijl evaluatie van het werkplan plaatsvindt in 2012. Ook voor de tussentijdse evaluatie in 2010 kan geen daadwerkelijke effectmeting plaatsvinden, aangezien de nulmeting bij aanvang van het werkplan niet recent is (gegevens 2005) en de gegevens van de peiling 2009 pas in 2010 beschikbaar komen. 2.2 Gegevens over drugsgebruik komen alleen beschikbaar als de GGDHM hier vragen over opneemt n de Volwassenen- en Ouderenpeiling van 2005 waren geen vragen opgenomen over drugsgebruik. Door de GGD HM wordt bekeken of dit onderdeel in de peiling van 2009 wel meegenomen zal worden. De gemeente Katwijk zal haar wens hierover benadrukken richting de GGD HM. Middelen De incidentele lasten voor 2009 ad C 4.000 dekken t.l.v. het reguliere verslavingszorgbudget. De financieel adviseur is akkoord met het voorstel. Uitvoering Door bijgevoegde brieven Stichting en Platform Kocon op de hoogte stellen van uw besluit (inclusief het Collegebesluit en de daarbij behorende stukken). Vervolgens wordt de komende vier jaar het Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013 uitgevoerd. De concrete uitwerking in activiteiten vindt jaarlijks zijn neerslag in activiteitenplannen van Platform Kocon. De jaarlijkse evaluaties van deze activiteitenplannen die door het Platform Kocon worden aangeleverd laten tijdig zien of het beleid van de gemeente dient te worden bijgesteld en hoe en op welke terreinen dit zou moeten gebeuren. Bijlagen 1. Kadernota Verslavingsbeleid 2009-2013 2. Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013 (met 5 appendices: Activiteitenplan Kocon aooç/samenvatting rapportage MeetkeetjKerncijfers drugs en alcohol Katwijk 2008 GGD/Brief Platform Kocon Juli 2008/Handreiking GGD 2007-2010) 3. Advies WMO-adviesraad mbt Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013 4. Begeleidende brief aan Stichting Kocon 5. Begeleidende brief aan Platform Kocon
T Voorstel ~atwijk Aan StQtus Afdeling Me.dewerk(srJer Telefoonn~mmu Pone(eurllehouder : Burgemeester en Wethouders : Openbaar : Maatschappelijke Zaken : Rienstra, B.l. : 071-406 5623 : Duijn, W. J. van ZQQknummer : 2008-008665 Datum : 3 juli 2008 Paraaf Raad: :Ja medewerlc(st)er: OR: : Nee J.. Communicatie: :Nee Bijlogern) : 1 Onderwerp: Aangepaste Kadernota verslavingsbeleid 2009-2013 Samenvatting: De Kadernota verslavingsbeleid 2009-2013 is op 1juli jl. aan de orde geweest in de commissie welzijn. Naar aanleiding van de bespreking zijn door wethouder van Duijn drie tekstuele aanpassingen toegezegd De bijgevoegde 'Voorwaarden en algemene kaders verslavingsbeleid 2009-2013" zijn hierop aangepast. Cevraagde beslissing: nstemmen met de tekstwijzigingen in de "Algemene voorwaarden en kaders verslavingsbeleid 2009-2013". 181 ntern advies o Extern advies Circuleren B&W Secr, Burg. Weth. Wettl.1 Weth.1 W~'V Akkoord: 1'1/ ~ 'Bespreken B&W- 0.( vereaëertne f'7 Besluit: V Datum besluit B&W/Burgemeester """'- 'f.j.. Nr. 08 JUL Z008 S. B» r J Overeenkomstig het voorstel besloten 1 3juli 2008
Zaaknllmmer Onderwerp ~atwijk : 2008-008665 : Aangepaste Kademota verslavingsbeleid 2009-2013 nleiding De "Kademota Verslavingsbeleid 2009-2013' is op 1juli jj. aan de orde geweest in de commissie welzijn. Naar aanleiding daarvan zijn door wethouder van Duijn drie tekstuele aanpassingen in de "Algemene Voorwaarden en kaders verslavingsbeleid 2009-2013" toegezegd. Het gaat daarbij om de volgende aanpassingen: Onder paragraaf 3 Preventie: 2. Gebruik van alcohol en drugs bij jongeren onder de 23 jaar terugdringen; s gewijzigd in: Voorkomen van overmatig alcoholgebruik en tegengaan van drugsgebro.ik bijjongeren onder de 23jaar. 3. in het eerste deel is het woord "jongeren" toegevoegd en het het laatste deel: de mogelijkheden om overmatig alcohol- en drugsgebruik te voorkomen; s gewijzigd in: de mogelijkheden om overmatig alcoholqebruik te voorkomen en dro.gsgebruik tegen te gaan. S. Voorkomen van overmatig alcohol- en drugsgebruik in alle leeftijdscategorieën; s gewijzigd in: Voorkomen van overmatig alcoholgebruik en het tegengaan van drugsgebruik in alle leeftijdscategorieën. Beoogd resultaat De toegezegde aanpassingen in de "Kademota Verslavingsbeleid 2009-2013" aanpassen, zodat de gemeenteraad er op 17 juli a.s. een besluit over kan nemen, ' Argumenten n.v.t. Kanttekeningen n.v.t, Middelen n.v.t. Uitvoering Nadat uw couege akkoord is met de voorgestelde aanpassingen zal dit door de griffie aan de gemeenteraadsleden kenbaar worden gemaakt. Bij_ge(n) - De aangepaste Algemene voorwaarden en kaders verslavingsbeleid 2009-2013" 3juli 2008
Algemene voorwaarden en kaders verslavingsbeleid 2009-2013 1. nleiding n deze notitie worden de algemene voorwaarden en kaders voor het verslavingsbeleid 2009-2013 beschreven die in samenspraak met Platform en Stichting Kocon en de Wmo-adviesraad zijn opgesteld. De algemene voorwaarden en kaders staan in een tekstvak en de toelichting staat er cursief onder weergegeven. Op grond van deze algemene voorwaarden en beleidskaders zal een Werkplan Verslavingsbeleid 2009-2013 met inbreng van Platform Kocon worden opgesteld. De algemene voorwaarden worden in paragraaf 2 beschreven en de beleidskaders zijn in de paragrafen 3 tjm 6 beschreven en ingedeeld naar preventie, zorg, maatschappelijk herstel en openbare orde. De kaders zijn uitgangspunten waarbij moet worden onderkent dat de realiteit weerbarstiger is dan de theorie. 2. Algemene voorwaarden n deze paragraaf worden in de tekstvakken de algemene voorwaarden bescbreven waaraan het verslavingsbejeid moet voldoen. 1. Beleidsmaatregelen worden op dusdanige wijze uitgevoerd zodat het effect ervan op een zo objectief mogelijke wijze kan worden gemeten. Toelichting: Uit de evaluatie 2000-2007 blijkt dat de effecten van de meeste activiteiten op het gebied van verslavingsbeleid niet goed konden worden gemeten. Dit is wel wenselijk, omdat er op deze manier in de toekomst beter geëvalueerd kan worden. Op grond van de uitkomsten van de evaluatie kan het beleid met de daaraan gekoppelde activiteiten worden aangepast. Het is wel lastig om op een effectieve wijze te meten, daar het niet altijd mogelijk is om te weten of de effecten die zijn gemeten alleen gevolg zijn van lokale beleidsmaatregelen of ook van landelijke maatregelen. Bij ieder project wordt bekeken in hoeverre een effectmeting mogelijk is en tegen welke kosten. 2. De taakverdeling tussen Stichting Kocon en de gemeente worden opnieuw bekeken en vastgelegd. Toelichting: Uit de monitor blijkt dat er onder de deelnemers van Platform Kocon onduidelijkheid is Over de taakverdeling tussen het Platformi Stichting en de gemeente, hoewel deze afspraken eind 2004 in een convenant zijn vastgelegd. Ook heeft de interne taakverdeling tussen het Platform en de Stichting de aandacht. n het werkplan zal naar verwachting worden voorgesteld om het huidige convenant met het Platform te actualiseren en met de Stichting afte sluiten, waarbij aandacht zal worden gegeven aan de interne communicatie over de taakverdeling met het Platform. 3. Beleidsmaatregelen op het gebied V'an preventie, zorg, maatschappelijk herstel en openbare orde worden goed op elkaar afgestemd. Toelichting: Als de maatregelen en activiteiten op elkaar afgestemd zijn wordt overlap voorkomen. 4. Preventie, zorg, maatschappelijk herstel en openbare orde zijn leidend voor concrete regelgeving en de handhaving ervan. Toelichting: De maatregelen en activiteiten op het gebied van preventie, zorg en maatschappelijk herstel en openbare orde worden versterkt door handhaving van concrete regelgeving. n de afgelopen periode is gebleken de landelijke wetgeving hierin soms achterhaald is en.belemmerend heeft gewerkt. Op lokaal niveau wordt zoveel als mogelijk de ruimte gezocht om door een proejtuinconstructie en het uitoefenen uan invloed de regelgeving op landelijk niveau te beinvloeden.
S. De beleidsuitvoering vindt integraal plaats in alle leefgebieden van de lokale maatschappij. Toelichting: Genotmiddelenmisbruik is een samenlevingsbreed vraagstuk en dient zodanig te worden opgepakt en te zijn gericht op alle leefgebieden zoals gezin, school, werk, sport en vrije tijd. 6. Elke vier jaar dient er een monitor en evaluatie van het beleid plaats te vinden op grond waarvan de beleidskaders en het werkplan worden geactualiseerd. Toelichting: Het is wenselijk dat het beleid en de uitgevoerde activiteitenplannen elke vier jaar worden gemonitord en geëvalueerd. De uitkomsten hiervan zijn de basis om het te vervolgen beleid te actualiseren en in te passen in een nieuw werkplan. Op deze manier blijft het verslavingsbeleid actueel, blijft de voortgang voor alle partijen transparant en als geheel goed werkbaar. 3. Preventie n deze paragraaf worden in de tekstvakken de beleidskaders weergegeven op het gebied van preventie. Onder 'preventie' worden alle interventies bedoeld met betrekking tot het voorkomen van nadelige gezondheids- en maatschappelijke effecten door het gebruik van genotmiddelen. 1. Het gebruik van alcohol en drugs bij jongeren onder de 16jaar voorkomen. Toelichting: Uit de 'Monitor en evaluatie verslauingsbeleid Katwijk 2000-2007' blijkt dat er onder deze groep al veeljongeren alcohol en drugs gebruiken. Dit is schadelijk voor de gezondheid. 2. Voorkomen van overmatig alcoholgebruik en tegengaan van drugsgebruik bij jongeren onder de 23 jaar. Toelichting: Er zijn aanwijzingen dat het gebruik van alcohol en drugs de ontwikkeling van de hersenen onder jongeren tot 23 jaar kan belemmeren. 3. Ouders, opvoeders enjongeren bewust maken van de negatieve gevolgen van alcohol- en drugsgebruik bij jongeren en de mogelijkheden om overmatig alcoholgebruik te voorkomen en drugsgebruik tegen te gaan. Toelichting: Jongeren kunnen de gevolgen van hun acties op langere termijn niet goed overzien, omdat deze functie in hun hersenen nog niet is volgroeid. Het is belangrijk om ouders bewust te maken van de gevaren van alcohol en drugs en de invloed en de mogelijkheden die ze op het gebruik van hun kinderen kunnen uitoefenen. 4. Bevorderen dat risicovol genotrniddelengebruik vroegtijdig wordt gesignaleerd en hierop interventiemethoden worden ontwikkeld en uitgevoerd. Tqelichting: Het doel van het vroegtijdig signaleren is afglijding naar verslaving te voorkomen. Alle sectoren (zoals zorg instellingen, horeca, sportverenigingen, scholen,jongerensociëteiten) die in aanraking komen met mensen die genotmiddelen gebruiken dienen hierop alert te zijn en actie te ondernemen.
5. Voorkomen van overmatig alcoholgebruik en het tegengaan van drugsgebruik in alle leeftijdscategorieën. Toelichting: Overmatig alcoholgebruik en drugsgebruik is zeer schadelijk voor de gezondheid en veroorzaakt overlast en criminaliteit. Het beleid dient zich naast jongeren ook te richten op volwassenen inclusief ouderen. 4.Zorg n deze paragraaf wordt in het tekstvak een beleidskader gegeven op het gebied van zorg voor verslaafden van genotmiddelen. De zorginstellingen zoals Brijder Verslavingszorg en Stichting De Brug zijn hiervoor verantwoordelijk. n principe heeft de gemeente Katwijk alleen een stimulerende/regisserende rol in deze. 1. Stimuleren van het doorbreken van verslavingsgedrag. Toelichting: Landelijke en provinciale overheden zijn primair verantwoordelijk voor de zorg van alcohol- en drugsverslaafden. De gemeenten hebben hierin een aanvullende rol. Het kan bijvoorbeeld noodzakelijk zijn dat op basis van signalen uit de praktijk extra aanbod kan worden gecreëerd of bestaand aanbod wordt omgevormd. 2. Scheppen van voorwaarden voor alcohol- en drugsverslaafden zodat zij zelfredzaam zijn en in de maatschappij kunnen participeren. Toelichting: Zie de toelichting bij 1 5. Maatschappelijk herstel n deze paragraaf wordt in het tekstvak een beleidskader gegeven op het gebied van maatschappelijk herstel. Maatschappelijk herstel houdt de reintegratie in van (ex)verslaafden in de lokale maatschappij. 1. Sluitende keten van voorzieningen treffen waardoor (ex)verslaafden kunnen reïntegreren in de gemeente Katwijk. Toelichting: Dit beleidskader past binnen de uitgangspunten van het Wmo-beleidsplan 2008-2011, waarin er naar wordt gestreefd om inwoners die belemmeringen ondervinden in hun zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie te ondersteunen. 6. Openbare Orde n deze paragraaf wordt in hel tekstvak een beleidskader gegeven op het gebied van openbare orde. 1. Terugdringen van overlast en criminaliteit als gevolg van handel in en het overmatig gebruik van alcohol en drugs. Toelichting: Er is een relatie tussen het gebruik van overmatig alcohol en drugs en overlast en criminaliteit. Verder is de handel in drugs verbaden en moet dan ook gehandhaafd worden. Beleidsontwikkeling en -uitvoering in deze valt binnen het ntegrale Veiligheidsbeleid.
Monitor en evaluatie Verslavingsbeleid Katwijk 2000-2007 Maart 2008 GGD... Hollands Midden
nhoudsopgave Samenvatting 5 1 nleiding 9 2 Onderzoeksvragen en methoden 11 2.1 Genotmiddelengebruik en verslavingszorg 11 2.2 Evaluatie verslavingsbeleid Katwijk 2000-2007 11 3 Cijfers alcohol 13 3.1 Jongeren, volwassenen en ouderen 13 3.2 Uitgaande jongeren en alcohol 17 4 Cijfers soft- en harddrugs 18 4.1 Cannabis 19 4.2 Cocaïne, XTC en amfetamine 21 4.3 Uitgaande jongeren en drugs 21 5 Cijfers verslavingszorg 23 5.1 Stichting De Brug 23 5.2 Brijder verslavingszorg 25 5.3 Totaal gebruik verslavingszorg 26 6 Evaluatie gemeentelijk verslavingsbe1eid 27 6.1 Beleids- en werkplannen Stichting Kocon 27 6.2 WZD l- vragenlijst 29 6.3 nterviews 30 7 Conclusies en beschouwing 35 7.1 Conclusies 35 7.2 Beschouwing over effecten van preventiebeleid 38 8 Aanbevelingen 41 Bijlage Organogram Stichting Kocon 43 Bijlage 2 Gegevensbronnen 45 Bijlage 3 Beleidsdocumenten Platform Kocon 47 Bijlage 4 Wizdiz-vragenlij st. 49 Bijlage 5 Lijst geïnterviewden 2007 51 Bijlage 6 Overzicht partijen en betrokkenen 53 Bijlage 7 Tabellen cijfers alcohol- en drugsgebruik 55 Bijlage 8 Resultaten in kort bestek 57 3
Colofon: Opdrachtgever: Uitvoerder: Onderzoekers: 4 Gemeente Katwijk GGD Hollands Midden Hanneke Tielen Dorien Krab Pub/icatienummer. 07032 Bestellen: 071-516 33 36 Email: htiejen@ggdhm.nl maart 2008
Samenvatting De GGD Hollands Midden heeft in opdracht van de gemeente Katwijk de Monitor A1echol en Drugs uit 2000 geactualiseerd. Alle beschikbare cijfers over alechol- en drugsgebruik en het gebruik van de verslavingszorg tussen 2000 en 2007 zijn op een rij gezet. Daarnaast is een procesevaluatie uitgevoerd ten aanzien van het verslavingsbeleid van de gemeente Katwijk. Beleids- en werkplannen die tussen 2000 en 2007 zijn verschenen, zijn geanalyseerd en er zijn nterviews gehouden met vijftien direct betrokkenen bij de ontwikkeling en uitvoering van het gemeentelijk verslavingsbeleid. Ten slotte is een beperkte literatuurstudie gedaan naar effecten van preventie. Alcoholgebruik De gemiddelde leeftijd waarop kinderen met alechol kennismaken is in de vijf jaar voorafgaande aan 2003 jonger geworden. Onder 12-14 jarigen zijn meer meisjes alechol gaan drinken. Het aantal glazen dat door 12-17 jarigen bij één gelegenheid wordt gedronken is n zeven jaar tijd toegenomen van 3,3 n 1996 naar 5,7 in 2003. n Katwijk is de mate van alcoholgebruik door de jeugd gelijk aan dat in de rest van Zuid-Holland Noord. Onder volwassenen vanaf 35 jaar wordt in Katwijk in 2005 door minder mensen alcohol gedronken en zij drinken ook minder glazen per gelegenheid, dan elders in Zuid-Holland Noord. Drugsgebruik Het cannabisgebruik onder 12-17 jarigen is in 2003 gelijk aan vijf jaar ervoor. Ook het gebruik van cocaïne, XTC en/of amfetamine onder 18-26 jarigen is in dezelfde periode gelijk gebleven. Op een willekeurige uitgaansdag in 2002 had 8% van de mannelijke cafébezoekers en 1% van de vrouwen cocaïne gebruikt. n de jongerencentra wordt meer cocaïne gebruikt onder de jongens dan in de cafés en discotheken. Het cannabis- en cocaïnegebruik is in Katwijk gelijk aan elders in Zuid-Holland Noord. Verslavingszorg Het aantal cliënten van De Brug schommelt tussen 1999 en 2007 tussen de 80 en 100. Het aantal cliënten van Brijder Verslavingszorg dat uit Katwijk komt is toegenomen van 149 naar 245. De grootste toename geldt de alcoholverslaafden. De samenstelling van de cliënten van De Brug en Brijder Verslavingszorg is verschoven naar minder heroïneverslaafden, meer alcohol- en cocaïneverslaafden. Deze trends komen overeen met de landelijke ontwikkelingen. Verslavingsbeleid Stichting Kocon is in 2004 opgericht met Platform Koecn als opvolger van Platform Verslavingszorg Katwijk. Het Platform heeft haar prioriteiten verlegd van drugs- naar alecholbestrijding. Alcohol is als probleem op de gemeentelijke politieke agenda gezet en het collectieve bewustzijn ten aanzien van alcoho/problemen onder jongeren, s vergroot. De geïnterviewden zijn tevreden met de onderlinge samenwerking in het Platform, de open sfeer waarin wordt gediscussieerd en de beleldsru/mte die de gemeente het Platform geeft. Taakverdeling en verantwoordelijkheden tussen stichting, Platform en gemeente zijn in 2004 in een convenant vastgelegd. n de praktijk blijkt hierover op de werkvloer niet altijd duidelijkheid te bestaan. 5
De doelgroep waarop het Platform haar activiteiten richt, heeft zich in de loop der jaren uitgebreid: de leeftijd van de jongeren wordt steeds jonger (basisschool), ouders worden actiever betrokken bij de voorlichting en er zijn steeds meer ketenpartners benaderd voor het maken van afspraken, zoals horeca, supermarkten en jongerencentra. De laatste jaren is de nadruk meer op handhaving en juridische mogelijkheden gaan liggen. Hierbij lopen de gemeente en het Platform aan tegen landelijke wet- en regelgeving wat de mogelijkheden voor eigen plannen beperkt. nhoudelijk verschuift de laatste jaren de aandacht van verslavingspreventie en -zorg naar maatschappelijke opvang en reïntegratie. De Brug ontvangt bijvoorbeeld ook niet-verslaafden en begeleidt ex-gedetineerden. Het Platform neemt steeds meer taken op zich waardoor de voorbereiding en evaluatie in de knel komen. Voor sommigen is dit een zorgelijke ontwikkeling. Aanbevelingen 1. Preventie overmatig alcoholgebruik De meest recente wetenschappelijke inzichten geven aan dat preventie van overmatig alcoholgebruik alleen werkt als bewustwording, voorlichting en signalering samen gaan met beperking van de beschikbaarheid van alcohol, controle en handhaving. Bovendien blijkt uit onderzoek dat 'zelfregulering door de sector' niet werkt zonder controle en handhaving door de overheid. Dit leidt tot onderstaande aanbevelingen: - beperken van de omvang en inhoud van alcoholreclame en marketing _handhaven enjof verhogen van leeftijdsgrenzen voor verkoop alcohol, beperken verkooppunten _verlagen van wettelijk toegestane alcoholpromillage in het verkeer en at random uitgevoerde ademanalyses met inbeslagname van het rijbewijs Katwijk start in 2008 een pilot project waarin zij zelf de alcoholverkoop aan jongeren tot en met vijftien jaar gaat controleren. Dit is een veelbelovende weg, mits het gepaard gaat met implementatie in de gehele gemeente zodat maatregelen elkaar op verschillende niveaus versterken: - mobiliseren van het brede publiek (op maatregelen aanslunende voorlichting) _ondersteunen van alcohol aanbieders en -verkopers om beleid aan te passen _controle en handhaving (scholen, jongerencentra, horeca, detailhandel, sportclubs, verkeer) - beperking van alcoholverkooppunten - een aantal jaren achtereen volhouden 2. Stichting Kocon en gemeentelijk alcoholpreventiebe/eid De tevredenheid over Platform Kocon als openbaar discussieforum en plannenbedenker is groot. De 'Proeftuinfunctie' dient te worden behouden. Er moet meer aandacht en tijd komen voor evaluatie van de uitgedachte en uitgevoerde plannen en bijstellen van het beleid. De gemeente zal de rol van het Platform moeten formuleren bij de ontwikkeling van een integrale visie waarin de samenhang duidelijk wordt tussen de nieuwe nota verslavingsbeleid, de WMO-prestatievelden en het Regionaal Kompas. De capaciteit van de secretariële ondersteuning van het Platform dient hieraan te worden aangepast. 6
3. Meetbare doelen Cijfers over alcoholgebruik in de bevolking zijn niet direct bruikbaar als prestatie-indicatoren voor beleid. Om activiteiten te kunnen evalueren s het nodig van te voren een aantal meetbare doelen te stellen. Beginwaarden moeten bekend zijn. Achteraf kan dan gemakkelijker worden nagegaan in hoeverre de werkelijke resultaten tegemoetkomen aan de gewenste en verwachte. 7
1 nleiding n 2000 heeft de gemeente Katwijk voor het eerst een monitor laten uitvoeren waarin gegevens zijn verzameld over het alcohol- en drugsgebruik in Katwijk. Daarnaast is een aantal jongeren geïnterviewd naar hun motivaties en attituden ten opzichte van het gebruik. Tenslotte zijn de preventieactiviteiten op een rij gezet. Het onderzoeksbureau Eysinck, Smeets en Etman uit Oen Haag heeft het onderzoek uitgevoerd. Oe gegevens waren afkomstig van de GGD Hollands Midden (voorheen GGD Zuid Holland Noord), Stichting De Brug, Brijder Verslavingszorg (voorheen Parnassia), Politie Hollands Midden en het jongerenwerk. De gemeente Katwijk heeft in de zomer van 2007 de GGD Hollands Midden verzocht de cijfers uit de Monitor 2000 te actualiseren. De gemeente heeft in de afgelopen jaren veel energie gestoken n preventieactiviteiten gericht op jeugd en jongeren ten aanzien van het alcoholgebruik. De vraag is hoe het alcoholgebruik onder jongeren zich in deze periode heeft ontwikkeld. Oe meest recente beschikbare gegevens over alcohol en drugsgebruik onder jongeren zijn echter uit 2003. De ontwikkeling tussen 2003 en 2007 is dus niet bekend. n het najaar van 2008 s de volgende peiling door de GGD onder jongeren gepland. Naast de actualisatie van de cijfers is de GGD verzocht het verslavingsbeleid 2000-2007 te evalueren. De gemeente wil weten wat de effecten van haar beleid zijn geweest. Een effectevaluatie is echter niet haalbaar om verschillende redenen. Ten eerste ontbreekt specifieke kennis over de beginsituatie bij een duidelijk omschreven doelgroep. Het is te veelomvattend om interventies van de afgelopen zeven jaar afzonderlijk te evalueren' naar wijze van uitvoering, aantal bereikte mensen en dergelijke. Ten slotte zijn effectevaluaties altijd lastig omdat effecten door externe invloeden (die niets met het beleid te maken hebben) niet zijn uit te sluiten. Daarom is gekozen voor beperking tot de uitvoerders van het beleid (gemeente, Platform Kocon en partners) en het analyseren van alle beleidsplannen en verslagen die tussen 2000 en 2007 zijn gepubliceerd. De doelgroepen van het beleid Oongeren, intermediairs) zijn niet bij de evaluatie betrokken. De evaluatie zal zich richten op de inhoud van het beleid, de samenwerking, het draagvlak en randvoorwaarden. 9
2 Onderzoeksvragenen methoden 2.1 Genotmiddelengebruik en verslavingszorg Onderzoeksvragen 1 n welke mate gebruiken Katwijkers alcohol en/of drugs? 2 Hoe verhoudt het alcohol- en drugsgebruik van Katwijkers zich ten opzichte van inwoners in de regio? 3 Wat is de ontwikkeling in het alcohol- en drugsgebruik sinds 2000? 4 Hoeveel Katwijkers maken gebruik van de verslavingszorg? 5 Wat is de ontwikkeling in het gebruik van de verslavingszorg sinds 2000? Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg zijn n 2006 gefuseerd tot de gemeente Katwijk. De actualisatie van de cijfers geldt voor Katwijk van na de fusie. De cijfers van Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg die dateren van voor 2006 zijn samengevoegd. Melhoden Om de ontwikkeling van het alcohol- en drugsgebruik in kaart te brengen wordt geput uit de resultaten van onderstaande onderzoeken. De onderzoeken die sinds 2000 in Katwijk zijn u~gevoerd naar het alcohol- enlof drugsgebruik van jongeren, volwassenen en ouderen, staan in chronologische volgorde. Onderzoeken in Katwijk vanaf 2000. - A1cohol- en Drugs Monitor 2000, gemeente Katwijk, februari 2001 - Alcohol Meetkeet 2002, onderzoek in horeca en voetbalkanunes, april 2003 - Veilig in Katwijk Stappen, enquête onder 13-15 jarige Katwijkers, 2003 807 respondenten 585 respondenten - Gezondheidspeiling 2003 jongeren 12-26 jaar, oktober 2003 3697 respondenten - Scholierenpeiling 2003 genotmiddelen en gokken, oktober 2004 705 respondenten - Stichting Alexander, panelgesprekken met 14-25 jarigen, december 2004 26 jongeren - Gezondheidspeiling 2005 volwassenen en ouderen 19-94 jaar, Juni 2006 3486 respondenten Om de ontwikkeling van het gebruik van de verslavingszorg in kaart te brengen worden cliëntgegevens opgevraagd bij Stichting De Brug en Brijder Verslavingszorg (voorheen Pamassia circuit verslavingszorg) van 1ggg tot en met 2006. 2.2 Evaluatie verslavingsbejeid Katwijk 2000-2007 Onderzoeksvragen 6 Welke plannen uit de beleids- en werkplannen zijn gerealiseerd? 7 Hoe is het proces rondom het verslavingsbeleid verlopen sinds 20007 8 Wat Zijn de knelpunten en welke aanbevelingen voor toekomstig beleid kunnen worden gedaan? 11
Methoden Voor het beantwoorden van de vragen zijn de beleids- en werkplannen van het Platform Kocon betreffende alcohol- en drugspreventie doorgenomen, verschenen tussen 1 januari 2000 en 1 mei 2007. Uit jaarverslagen en voortgangsrapportages is bekeken n hoeverre plannen zijn gerealiseerd. Om inzicht te krijgen in het beleidsproces sinds 2000, is aan de direct betrokkenen van het verslavingsbeleid een vragenlijst gestuurd, de zogenaamde WZDZ'. De WZDZ-vragenlijst (Werkgroep ntegrale Zorg, Diagnose-instrument de openbare gezondheidszorg 12 ntegrale Zorg) is een instrument om een proces in te meten. Oe WZDZ is ontwikkeld aan de Universiteit Maastricht met behulp van onderzoek naar Hartslag Limburg en de succes- en faalfactoren voor samenwerking in netwerken. De succes- en faalfactoren zijn onderverdeeld in vier clusters, die gezamenlijk de (on)mogelijkheden van samenwerking bepalen: 'lokale context' (de dagelijkse, praktische omstandigheden in het gebied van het netwerk); 'draagvlak' (commitrnent); 'management' (besturing en beheersing van het netwerk); 'externe factoren' (de bredere context van het netwerk). Per cluster (met respectievelijk 16, 14, 32 en 5 vragen) wordt een gemiddelde score van de respondenten berekend, die worden ingedeeld in vier categorieën: (zeer) ongunstig; niet gunstig, niet ongunstig en (zeer) gunstig. Daarnaast zijn gesprekken gevoerd met vijftien direct betrokkenen bij de ontwikkeling enl of uitvoering van het verslavingsbeleid n de gemeente Katwijk (Bijlage 5). 1 procesmanagement in public health; ontwerp, analyse & verandering. Bohlmeijer E, Ruland E, Raak Av, Mur- Veenman (redactie).trimbos nstituut, Utrecht 2005.
3 Cijfers alcohol 3.1 Jongeren, volwassenen en ouderen Hoeveel mensen drinken alcohol? Het merendeel van de kinderen heeft de eerste ervaring met alcohol als zij op de basisschool zitten. n 2003 heeft 64% van de Katwijkse leerlingen in groep 7 en 6 tenminste één keer alcohol gedronken. De overgang naar het voortgezet onderwijs gaat gepaard met een toename van het aantal teerlingen dat kennis maakt met alcohol. n de eerste twee klassen heeft 65% ooit alcohol gedronken en in de derde klas 94%. De eerste kennismaking met alcohol vindt op steeds jongere leeftijd plaats. n 1996 had nog maar 32% van de basisschoolleerlingen ooit een keer alcohol gedronken. n zeven jaar tijd is het percentage basisschoolleerlingen ervaring heeft met verdubbeld. dat alcohol "Xl go.. 71) 60 perantagl 50... D '" 30 20 10 o - A;:,...... V <, <, fu 12 14 1Sol1 18-2324--28 21.l' 35-49 so.e.. 65-74 75-94... ftljd Figuur 1 Alcoholgebruik de afgelopen vier weken in Katwijk en overig Zuid-Ho/land Noord - Kstw1k peiing 2 -o.eig ~ peiln; 2 Naarmate leerlingen ouder worden wordt het normaler om regelmatig alcohol te drinken. Op 12-14 jarige leeftijd heeft een kwart de a1gelopen vier weken alcohol gedronken. Dit percentage loopt op tot bijna 60% op 15-17 jarige leeftijd en bijna 90% boven de achttien jaar. Pas boven de 35 jaar neemt het percentage alcoholdrinkers weer af tot onder de 60%. Van de hoogbejaarden (75-94 jaar) drinkt nog 65%. n Katwijk drinken evenveel jongeren alcohol als in overig Zuid-Holland Noord. Onder Katwijkse inwoners tussen 35 en 94 jaar wordt door minder mensen alcohol gedronken Holland Noord (zie figuur 1) s het percentage drinkers toe- of afgenomen? dan in overig Zuid- Het percentage drinkers is in Katwijk tussen de eerste en tweede peiling onder jongeren en jongvolwassenen toegenomen en onder 35-plussers afgenomen. Figuur 2 laat de verschillen tussen de eerste en tweede peiling zien naar leeftijd. 13
De toename onder jongeren geldt voor de meisjes van 12-14 jaar en vrouwen van 18-23 jaar. n overig Zuid-Holland Noord zijn ook meer jonge meisjes en vrouwen gaan drinken. Meisjes hebben hun achterstand ten opzichte van jongens ingelopen. Het percentage drinkers onder 35-64 jarigen is in Katwijk juist afgenomen. De ouderen zijn pas bij de tweede peiling bij het onderzoek betrokken. De daling van het percentage drinkers onder 35-plussers heeft in de rest van Zuid-Holland Noord niet plaatsgevonden. UXl go 80 70 60 percentage 5) drinkers.,., 20 ~...! T." <, li -. { [' t i " o 12 14 15-17 18-23 24-26 27-34 J.5..49 51).64 &5-74 15-94 leeftijd pt!!iing r: 12-26}aar 1998, 27-&4 jaar 2000 _ 2c '2 26 jaa- 2OOl27 94;a... 2005 Figuur 2 Alcoholgebruik de afgelopen vier weken in Katwijk; eerste en tweede peiling - Katwijk peing 2 -~ Katwijk peilng 1 Vergelijking met landelijke cijfers: het aandeel scholieren dat op jonge leeftijd alcohol drinkt is tussen 1999 en 2003 toegenomen. Onder twaalfjarigen nam het percentage drinkers tussen 2003 en 2005 weer wat af. Het percentage drinkers onder volwassenen bleef tussen 2001 en 2005 stabiel. Hoeveel jongeren drinken vijf of meer glazen bij één gelegenheid? Bij de tweede peiling in 2003 (figuur 3) drinkt in Katwijk 7% van de 12-14 jarigen en ruim 30% van de 15-17 jarigen vijf of meer glazen alcohol bij één gelegenheid in de afgelopen twee weken. De helft van de 18-23 jarigen drinkt deze hoeveelheid en eenderde van de 24-26 jarigen. De 18-23 jarigen zijn hiermee de 'grootste drinkers'. Van de drinkers is een kwart van de 12-14 jarigen een veeldrinker (vijf of meer glazen bij één gelegenheid), vier van de tien 15-17 jarigen drinken veel, 60% van de 18-23 jarigen en 40% van de 24-26 jarigen. Volgens het Trimbos-instituut 'veel drinken' onder jongeren meer regel dan uitzondering. 2003 hoorde tweederde van de is n drinkende 12-16 jarigen tot de veeldrinkers. Bij het Trimbosinstituut is naar de afgelopen zes maanden gevraagd. n Katwijk is gevraagd naar de afgelopen twee weken. Daardoor is het landelijk percentage veel hoger dan het Katwijkse. 14 ~r----------------------------'.,f---------~=-zçl.~"'-"...,""=-c---_! _...,. 2003 plrc:.ntag. X f-------+.h~---------...:'--_! -- K.n«!1t 1998 vuldrlnkerl _owng Z)-t4 2003 20 t-----~z...:.-----------------_j -- CMJig 2}fl 1998 "f--~~-----------_! 12_U 15011 1&.23 z... Figuur 3 Percentage vee/drinkers onder jongeren
ZJn jongeren meer of minder glazen per gelegenheid gaan drinken? De resultaten van de gezondheidspeiling onder jongeren tussen 12-26 jaar van de GGD en de scholierenpeiling onder 10-18 jarigen van het Trimbos-instituut spreken elkaar tegen. Volgens de gezondheidspeiling is het percentage 'veeldrinkers' (vijf of meer glazen bij één gelegenheid) tussen 1998 en 2003 in Katwijk gelijk gebleven en in de rest van Zuid-Holland Noord iets gedaald (figuur 3). Uit de scholierenpeiling van het Trimbos-instituut blijkt dat leerlingen in het voortgezet onderwijs tussen 1996 en 2003 gemiddeld meer glazen alcohol bij één gelegenheid zijn gaan drinken (tabel 1). Deze trend is voor Katwijk en Zuid-Holland Noord hetzelfde. Tabel1 Gemiddeld aan/al alazen alcohol bi; één m.1llt7enheid fleerlinaen voorlaezet onderwijs) KatWik OveriaZHN 2003 1996 2003 1996 n=236 n=299 n = 1375 n=2411 leeftijd 12-14jaar 5,1 1,8 3.4 1,6 15-17jaar 66 51 60 45 geslacht jongen 6,1 3,8 5,7 3,7 melsis 52 29 42 25 tolaal 5,7 3,3 5,0 3,1 Recentere landelijke cijfers van het Trimbos-instituut duiden op een verdere toename van het percentage veeldrinkers onder leerlingen in het voortgezet onderwijs tussen 2003 en 2005. Uit de gezondheidspeiling komt bovendien naar voren dat het percentage veeldrinkers in Katwijk in 1998 onder dat van de rest van Zuid-Holland Noord lag. n 2003 zijn de twee percentages gelijk, met uitzondering van de 24-26 jarigen. n deze groep is het percentage 'veeldrinkers' in Katwijk onder dat van Zuid-Holland Noord gebleven. Hoeveel jongeren onder de 16 jaar kopen wel eens alcohol? Het is wettelijk verboden aan jongeren onder de 16 jaar alcohol te verkopen. Toch gebeurt het regelmatig. vooral in de supermarkt Een kwart van de 12-15 jarige Katwijkers zegt wel eens alcohol te kopen. Dat doen ze (13%) en in café of discotheek (14%). Tien procent koopt wel eens bij de slijter en een veel kleiner percentage koopt wel eens alcohol in de sportkantine (beide 2%) of ergens anders (3%). of jongerencentrum Het valt op dat Katwijkse jongeren onder de 16 jaar vaker alcohol kopen dan leeftijdgenoten elders in Zuid-Holland Noord. n overig Zuid-Holland Noord koopt één van de tien 12-15 jarigen wel eens alcohol. Vergelijking met landelijke cijfers: n 2004 gaf een kwart van de 12-16 jarigen aan wel eens alcohol te kopen. Dit percenlage komt overeen met het Katwijkse percentage. 15