ONDERWERP DOELGROEP PLAN VAN AANPAK JONGEREN VAN 0 TOT 19 JAAR 1. Samenvatting JOGG Hoogeveen De gemeente Hoogeveen is sinds 2014 JOGG-gemeente. JOGG is een landelijke beweging en staat voor Jongeren op Gezond Gewicht. Met elkaar werken we aan een gezonde jeugd in een gezonde omgeving. De Hoogeveense JOGG aanpak wordt gecombineerd met het bestaande actieplan Sport en Bewegen en heeft onderstaande doelstelling: Het percentage jongeren met gezond gewicht blijft in de periode 2014-2017 minimaal gelijk Dit willen wij bereiken door een brede gezamenlijke aanpak gericht op het stimuleren van een gezonde leefstijl, gezonde leefomgeving en toegankelijke (preventieve) zorg. Hiervoor wordt ingezet op drie thema s. Hoofdthema 1: Gezonde leefstijl en leefomgeving Voorkomen van ongezond gewicht door het vergroten van het bewustzijn en de kennis van een gezonde leefstijl en dit toegankelijk maken voor de doelgroep. Hierbij wordt specifiek ingezet op de doelgroepen gezinnen met jonge kinderen (-1 tot 12 jaar) en jongeren (12 jaar en ouder). Elk projectjaar staat voor beide doelgroepen één thema centraal. Jaarlijks wordt de aanpak vergroot met een extra thema. De aanpak bevat een mix van actie op voorlichting, stimuleren en toegankelijk maken van het jaarthema. Voor de doelgroep gezinnen met jonge kinderen is het thema in het eerste jaar het drinken van water, in het tweede jaar het stimuleren van fietsen en in het derde jaar het dagelijks ontbijten. Voor de doelgroep jongeren is het thema in het eerste jaar structurele sportdeelname, in het tweede jaar het verminderen van snacken en in het derde jaar dagelijks ontbijten. De thema s richten zich op één doelgroep maar worden waar mogelijk in de praktijk op beide doelgroepen toegepast. Hoofdthema 2: Doorverwijsketen signalering en doorverwijzing Terugdringen van ongezond gewicht door het optimaliseren van de keten van signalering en doorverwijzing bij (dreigend) overgewicht. De inzet richt zich hierbij op het versterken van de onderlinge afstemming van stakeholders door het in kaart brengen van deze keten(partners) en hen te informeren over ieders rol. De actie bestaat uit het opstellen van een lijst met bestaande ketenpartners en ieders rol in signalering en doorverwijzing. Als vervolg hierop volgt een analyse van deze doorverwijsketen en een een aanpak van de knelpunten. Deze keten wordt zichtbaar gemaakt door het opstellen van een breed doorverwijsschema voor kinderen met (dreigend) overgewicht. Ketenpartners worden hier vervolgens herhaaldelijk over geinformeerd, o.a. door ontmoetingen. Hoofdthema 3: Gezonde School Het bieden van een gezonde leefomgeving aan kinderen in de basisschoolleeftijd door scholen te ondersteunen bij een structurele en planmatige aanpak van hun gezondheidsbeleid. Dit wordt gedaan door te ondersteunen bij het behalen van het vignet Gezonde School en de daadwerkelijke uitwerking van de vignetvoorwaarden op korte en lange termijn. De actie bestaat uit het informeren van scholen over de mogelijkheden en meerwaarde van het vignet Gezonde School en zitting nemen in werkgroepen per deelnemende gezonde school. Samen met de scholen wordt een aanvraag gedaan in combinatie met het voorwerk voor het vodoen aan de voorwaarden. Als vervolg daarop worden scholen ondersteund bij de uitvoering, evaluatie, doorontwikkeling en borging van de aangevraagde vignetonderdelen. PAGINA 1 VAN 7
PAGINA 2 VAN 7 2. Uitgangssituatie Volgens het meest recente themarapport Overgewicht en obesitas in Drenthe van GGD Drenthe heeft Hoogeveen in de groepen 2 en 7 van het basisonderwijs het hoogste percentage kinderen met overgewicht in Drenthe. Als een kind overgewicht heeft, heeft hij of zij op latere leeftijd ook vaak overgewicht en is er meer kans op diabetes, hart- en vaatziekten en vormen van kanker. Daarnaast zitten gezonde kinderen vaak lekkerder in hun vel, hebben vaak meer plezier en worden minder gepest dan kinderen die overgewicht hebben. De urgentie van de JOGG aanpak blijkt uit onderstaande gegevens, o.a. uit het GGD-rapport Overgewicht en obesitas in Drenthe uit maart 2014: 11,8% van de Hoogeveense kinderen in groep 2 heeft overgewicht, 3,2% heeft ernstig overgewicht In Drenthe is dit 11,9% en 2,8% 4,5% van de Hoogeveense kinderen in groep 7 heeft ondergewicht. 17,1% van de Hoogeveense kinderen in groep 7 heeft overgewicht, 3,6% heeft ernstig overgewicht In Drenthe is dit 15,2% en 2,6% 5,5% van de Hoogeveense kinderen in klas 2 heeft ondergewicht 18,8% van de Hoogeveense jongeren in klas 2 heeft overgewicht, 4,7% heeft ernstig overgewicht In Drenthe is dit 17,1% en 3,2% 23,7% van de volwassenen van 19 t/m 34 jaar heeft overgewicht, 9,7% heeft obesitas 1 Een kwart van alle jongeren ontbijt niet elke dag. 84% ontbijt minstens 5 keer per week 2 8% van alle jongeren eet elke dag groente en 78% minstens 5 keer per week 2 Een vijfde van alle jongeren kijkt tenminste 6 dagen per week tenminste 2 uur per dag TV 2 1 naarmate de leeftijd nog hoger wordt, stijgt ook het percentage mensen met ongezond gewicht 2 betreft jongeren in de leeftijd van 12 18 jaar JOGG-gemeenten ontvangen jaarlijks de meest recente versie van de gegevens uit de GGDschoolonderzoeken in de groepen 2 en 7 en klas 2, vooruitlopend op de uitkomsten van het leefstijlonderzoek. 3. Achtergrond JOGG Hoogeveen De gemeente Hoogeveen is sinds 2014 JOGG gemeente. Binnen de landelijke JOGG beweging wordt gewerkt aan het op gezond gewicht houden en brengen van jongeren. De JOGG aanpak wordt in Hoogeveen ingezet in combinatie met het actieplan Sport en Bewegen. In het kader van dit actieplan zet de gemeente Hoogeveen sinds 2010 extra in op het ondersteunen en versterken van de sportinfrastructuur, stimulering van deelname aan bestaand sport- en beweegaanbod en sportieve ondersteuning van kwetsbare doelgroepen door inzet van sport en bewegen als middel voor sociaal-maatschappelijke doelen. Het actieplan is een bundeling van acties en projecten, voor een groot deel uitgevoerd door een team van combinatiefunctionarissen (CF) onder de noemer Sportief Hoogeveen. Met het deelnemen aan JOGG wordt de kennis vergroot en de aanpak versterkt voor het verbeteren van de gezondheid van jongeren in de gemeente Hoogeveen. Vanuit de landelijke JOGG beweging ontvangt de gemeente op diverse terreinen ondersteuning. Gemeenten worden gevraagd om een JOGG-regisseur voor de lokale uitvoering beschikbaar te stellen. De regisseursrol van JOGG in Hoogeveen wordt ingevuld door de coördinator van het actieplan Sport en Bewegen, vanuit het actieplan betrokken bij de huidige aanpak in Hoogeveen als het gaat om samenwerkingsverbanden, programma s en acties die zijn gericht op een gezonde en actieve leefstijl van kinderen en jongeren.
PAGINA 3 VAN 7 Plan van aanpak Dit plan van aanpak geeft de basis weer van waaruit de komende periode (van 2014 t/m 2017) gewerkt gaat worden. Hoofdlijnen zijn hierin omschreven. Het plan is tot stand gekomen met input van organisaties die een betrokkenheid hebben bij kinderen/jongeren en hun ouders, zoals onderwijs, kinderarts, CJG, diëtistes, sportverenigingen, welzijn, SportDrenthe, GGD en dergelijke. Er worden werkgroepen geformeerd met vertegenwoordigers van genoemde organisaties die zorgen voor verdere concretisering van dit plan. 4. Doelstelling JOGG Hoogeveen Het percentage jongeren met gezond gewicht blijft in de periode 2014-2017 minimaal gelijk Percentages zijn bij uitgangssituatie weergegeven 5. Doelgroep en focusgebied Bij het vaststellen van de doelgroep is per hoofdthema gekeken wie daadwerkelijk invloed kan hebben. Bij hoofdthema 1 is bewust gekozen voor ouders van jonge kinderen (-1 tot 12 jaar) omdat zij een grote invloed hebben op de leefstijl van hun kinderen. Hierbij richt de aanpak zich op de verschillende settings waar de doelgroep zich begeeft. Ook is gekozen voor inzet op jongeren van 12 jaar en ouder die steeds meer zelfstandig keuzes gaan maken. Bij hoofdthema 2 zijn de organisaties die betrokken zijn bij signalering en doorverwijzing de doelgroep. Hoofdthema 3 richt zich op het onderwijs als organisatie die invloed uitoefent op de omgeving van het kind. De acties richten zich per hoofdthema dan ook op een doelgroep. Er is vanwege de gekozen doelen en aanpak afgezien van een wijk- of dorpsgerichte actie. Alle acties kunnen door deze aanpak gemeente breed worden uitgevoerd. Vanwege de aangetoonde relatie tussen ongezond gewicht en lage SES-gebieden wordt de aanpak waar mogelijk extra sterk ingezet binnen minimagezinnen. Hierbij wordt een koppeling gemaakt met de zogenaamde GIDS-gelden vanuit het programma Gezond in de Stad. 6. Uitvoering De uitvoering van JOGG Hoogeveen wordt per hoofdthema ingevuld met een aantal acties. Per jaar wordt per hoofdthema een praktisch uitvoeringsplan opgesteld op basis van onderstaande actie. In het uitvoeringsplan volgt een concrete planning per schooljaar waarin wordt beschreven welke activiteiten waar, wanneer en door wie worden uitgevoerd. Deze uitvoeringsplannen worden per thema door een werkgroep uitgewerkt. Hoofdthema 1: Gezonde leefstijl en leefomgeving Een jaar lang staat voor beide genoemde doelgroepen één onderdeel van een gezonde leefstijl centraal. Dit thema wordt gedurende het schooljaar continu onder de aandacht gebracht tijdens reguliere werkzaamheden van alle partners. Het belang en de kennis over het thema wordt duidelijk gemaakt tijdens informatiebijeenkomsten, reguliere afspraken, activiteiten en mediauitingen. Hiermee wordt het een sterke gezamenlijke boodschap van de partners. Daarnaast wordt gewerkt aan het toegankelijk maken van dit onderdeel van een gezonde leefstijl. Als voorbeeld: bij het thema waterdrinken wordt gewerkt aan de uitleg waarom dit gezond is, maar worden ook de mogelijkheden onderzocht van mobiele of vaste watertaps. Waar mogelijk wordt hierbij de afstemming gezocht met bestaande initiatieven zoals Millenium Stichting Hoogeveen, Stichting SHOMA en Join The Pipe. De thema s richten zich op een specifieke doelgroep maar campagne en actie wordt waar mogelijk ook ingezet op andere doelgroepen wanneer dit praktisch goed toepasbaar is.
PAGINA 4 VAN 7 Jaarthema s doelgroep 1: ouders met jonge gezinnen o 14/15 waterdrinken o 15/16 waterdrinken & fietsgebruik o 16/17 waterdrinken & fietsgebruik & ontbijt/traktaties 1 Jaarthema s doelgroep 2: jongeren van 12 tot 19 jaar o 14/15 sportdeelname o 15/16 sportdeelname & snacken o 16/17 sportdeelname & snacken & ontbijt/traktaties 1 1 De keuze voor het thema voor het schooljaar 2016/2017 wordt gemaakt in het schooljaar 2015/2016. Hoofdthema 2: Doorverwijsketen signalering en doorverwijzing Alle mogelijke ketenpartners worden in kaart gebracht. Door het bestaande netwerk gezond gewicht Hoogeveen ligt er al een basis aan informatie. Naast het in kaart brengen van de partners worden ook de rollen en werkzaamheden van de partners onderzocht en benoemd. Als vervolg hierop worden alle partners hier op verschillende manieren van op de hoogte gebracht. Het overzicht van partners wordt jaarlijks geupdate volgens vast format. Hoofdthema 3: De Gezonde School Alle basisscholen in de gemeente Hoogeveen worden geinformeerd over de mogelijkheden en meerwaarde van de Gezonde School en het behalen van het bijbehorende vignet. De combinatiefunctionarissen ondersteunen de scholen bij het behalen en behouden van het vignet. Alle ketenpartners wordt gevraagd te ondersteunen bij de uitvoering van de vignetacties. Deze inzet is afhankelijk van de school, het gekozen thema en de aanpak. Hier is via het team combinatiefunctionarissen al een aanzet voor gegeven. De extra inzet op de Gezonde School richt zich in eerste instantie alleen op het basisonderwijs. Indien mogelijk wordt de Gezonde School-aanpak uitgebreid naar de voortgezet onderwijs-scholen. 7. Communicatie Alle partners worden waar nodig gevraagd hun communicatiekanalen open te stellen voor de communicatie over JOGG, de aanpak en de thema s. Dit om een brede gezamenlijke boodschap uit te dragen. De communicatie over JOGG Hoogeveen wordt daarnaast meegenomen in het communicatieplan van het actieplan Sport en Bewegen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de Sportief Hoogeveen-nieuwsbrief, - website, -perskanalen, -brochures en logo, waar mogelijk gecombineerd met het JOGG-logo. 8. JOGG ondersteuning Als JOGG gemeente zijn er voor organisaties verschillende vormen van ondersteuning op maat mogelijk vanuit het landelijk JOGG bureau. Enkele voorbeelden van mogelijke JOGG ondersteuning: Het leveren van JOGG bidons om het drinken van water te stimuleren of andere landelijk ontwikkelde promotie- en ondersteuningsmaterialen Ondersteunen bij het opzetten van PPS constructies met leveranciers van o.a. fruit Inzet van externe experts op het gebied van de vijf JOGG pijlers (zie hoofdstuk 9) Coaching en toegang tot bestanden en voorbeelden van andere gemeenten Ondersteuning wordt op maat aangeboden en sluit aan bij wensen en behoefte van JOGG partners en doelstellingen in Hoogeveen. Dit wordt opgenomen in de jaarlijkse uitvoeringsplannen.
PAGINA 5 VAN 7 9. JOGG pijlers De JOGG aanpak bestaat uit vijf JOGG pijlers. De Hoogeveense inzet hierop wordt hieronder beschreven en waar mogelijk verwerkt in de verschillende hoofdstukken. Politiek bestuurlijk draagvlak Het college van B&W wordt betrokken bij de JOGG aanpak in besluitvorming, het beschikbaar stellen van middelen en menskracht en ambassadeurschap van de JOGG aanpak. Het plan van aanpak wordt vastgesteld binnen gemeentelijke besluitorganen en de voortgang komt hier periodiek in terug. Daarnaast wordt ook de gemeenteraad geïnformeerd over de plannen en voortgang. Ook wordt bekeken of er een aparte sessie met betrokken bestuurders en ambtenaren wordt georganiseerd om de JOGG plannen te bespreken. Daarnaast wordt de JOGG aanpak opgenomen in het actieplan Sport en Bewegen zodat het meegenomen wordt in de hiervoor bestaande informatie- en verantwoordingsrondes. Verbinding Zorg en Preventie Hoofdthema 2 richt zich op de keten van zorg en preventie zodat deze pijler volop aandacht krijgt. Vanuit het JOGG bureau kunnen specialisten worden ingezet om hierin mee te denken en landelijke ervaringen in te brengen m.b.t. signalering, doorverwijzing en interventies voor kinderen met ongezond gewicht. Publiek-private samenwerking Eén van de pijlers van JOGG is inzet op publiek-private samenwerking. Daar waar mogelijk worden samenwerkingsverbanden opgezet met private partijen. Per deelproject wordt bekeken welke kansen er lokaal liggen. In samenwerking met de gemeentelijke afdeling EZ worden de mogelijkheden voor een bijeenkomst met lokale ondernemers onderzocht. Hierbij kunnen de JOGG plannen en hun mogelijke bijdrage worden besproken. Hierbij gaat het niet om sponsoring maar om inhoudelijke samenwerking op netwerk, communicatie, menskracht, kennis, bijdrage in natura, etc. Daarnaast wordt aangesloten bij provinciaal op te zetten samenwerkingsverbanden. Voorwaarden voor PPS zijn het hebben van gemeenschappelijke doelen, eerlijke verwachtingen van betrokken partijen en vastlegging van een overeenkomst Sociale Marketing De pijler sociale marketing wordt ingezet bij de uitvoering van hoofdthema 1, gericht op bewustwording van een gezonde leefstijl. Hierbij wordt gekeken naar de doelgroep en hun invalshoek zodat activiteiten en de toon aansluiten bij hun belevingswereld. De uitvoering wordt nader uitgewerkt. Wetenschappelijke begeleiding en evaluatie Vanuit het actieplan Sport en Bewegen worden alle activiteiten en effecten gemonitord. Binnen het hoofdstuk monitoring en evaluatie wordt hier nader op ingegaan. Vanuit de GGD ontvangen Drentse JOGG gemeenten ondersteuning bij monitoring op de doelstellingen. Het beoogd resultaat en de wijze van meten hiervan is vastgelegd in de dit plan. Voor uitwerken van de doelstellingen wordt samen met de GGD een apart plan opgemaakt. 10. Monitoring en evaluatie Beoogd resultaat Voor het al dan niet behalen van het beoogd resultaat wordt gebruik gemaakt van de GGD gegevens uit de jaarlijkse schoolonderzoeken in de groepen 2 en 7 van het basisonderwijs en klas 2 van het voortgezet onderwijs. De cijfers uit het GGD-rapport Overgewicht en obesitas in Drenthe uit maart 2014 zijn hierin de uitgangssituatie. JOGG-gemeenten ontvangen een jaarlijkse update van deze gegevens..
PAGINA 6 VAN 7 Hoofdthema s Om de resultaten en effecten van de acties op de drie hoofdthema s te monitoren wordt in samenwerking met de GGD een monitoringswijze opgesteld gericht op kengetallen met betrekking tot de leefstijl. Daarnaast wordt de uitvoering meegenomen in de reguliere monitoring en verantwoording van het actieplan Sport en Bewegen en de bijbehorende verantwoordingsmomenten. Evaluatie Evaluatie en doorontwikkeling van de acties wordt per hoofdthema halfjaarlijks uitgevoerd volgens de methode realistisch evalueren die ook gebruikt wordt binnen het actieplan Sport en Bewegen. Deze methode richt zich met name op het proces en de benodigde randvoorwaarden voor het vervolg. 11. Partners Onder partners worden alle partijen genoemd die hebben aangegeven in meer of mindere mate een bijdrage te willen leveren of geïnteresseerd / betrokken te zijn bij de JOGG aanpak in Hoogeveen. Organisaties hebben niet per definitie extra personeelsinzet of budget beschikbaar en ook is hier geen overeenkomst voor getekend. Het begrip partner geeft in deze dan ook geen verplichtingen. De lijst met partners is als bijlage toegevoegd en bevat onder andere vertegenwoordiging van: GGD Drenthe Gemeente Hoogeveen Lokale leefstijladviseurs Sportaanbieders Welzijnswerk Huisartsen Politiek De Smederijen Basisscholen CJG Hoogeveen Fysiotherapiepraktijken Diëtisten JOGG Nederland SportDrenthe Stageteam JOGG Hoogeveen Uit deze lijst blijkt een groot draagvlak om gezamenlijk te werken aan een gezonde leefstijl. Per hoofdthema wordt met verschillende partners de samenwerking gezocht en worden afspraken gemaakt. 12. Stageteams In samenwerking met de Hanze Hogeschool Groningen is er elk schooljaar een stageteam aanwezig met vier studenten SGM. De studenten ondersteunen de JOGG aanpak en initiëren hierin eigen projecten. In het eerste projectjaar zet het stageteam zich in tweetallen in op de verschillende hoofdthema s. 13. Borging De JOGG aanpak wordt ingezet als onderdeel van het gemeentelijk actieplan Sport en Bewegen en de inzet van combinatiefunctionarissen. De ingebrachte kennis, het netwerk en de nieuw op te starten initiatieven worden zo een vast onderdeel van het actieplan en geborgd in de bestaande uitvoeringsplannen. Het is daarom van belang geen nieuwe projecten op te starten die na 2017 niet kunnen worden voortgezet. Ook worden alle JOGG acties uitgevoerd binnen de kaders en uitgangspunten van het actieplan. Voorwaarde voor de borging op deze wijze is de continuering van het actieplan op de langere termijn. Daarnaast worden alle samenwerkingsverbanden zo opgezet dat deze worden gedragen door meerdere partijen.
PAGINA 7 VAN 7 14. Financiering De provincie Drenthe neemt de gemeentelijke JOGG-bijdrage van 10.000, - per jaar op zich. Door de integratie van de JOGG aanpak in het actieplan Sport en Bewegen is een groot deel van de kosten voor de uitvoering reeds gedekt. Hierbij gaat het om de inzet van de JOGG-regisseur en inzet van de combinatiefunctionarissen. Daarnaast wordt ook van de overige partners een bijdrage in inbreng van kennis, netwerk of ureninzet gevraagd. Voor de uitvoering is geen extra budget beschikbaar. Wel opent JOGG deuren. Bijvoorbeeld door inzet op de JOGG pijler publiek-private samenwerking waardoor met extra middelen de JOGG aanpak wel verder worden verwerkt.