Nr. 35 van de agenda 2003 van Provinciale Staten van Overijssel Aan Provinciale Staten onderwerp datum: 20 mei 2003 Technische uitwerking n.a.v. de invoering van het BTWcompensatiefonds; ons kenmerk: MI/2003/282 7 e wijziging van de Beleidsbegroting 2003. Bijlagen: I. Ontwerpbesluit nr. 35 - I (bijgevoegd) II. Overzicht budgettaire gevolgen van de 7 e wijziging op de Beleidsbegroting 2003 (ligt ter inzage in de bibliotheek) III. Herziene openingsbalans per 1 januari 2003, geschoond van BTW-componenten (ligt ter inzage in de bibliotheek) IV. Indicatie van verloop Reserve BCF (ligt ter inzage in de bibliotheek) V. Comptabele 7 e wijziging van de Beleidsbegroting 2003 (ligt ter inzage in de bibliotheek) 1. SAMENVATTING Per 1 januari 2003 is de Wet op het BTW-compensatiefonds (BCF) van kracht geworden. In dit Statenvoorstel wordt de technische uitwerking van de invoering aan u voorgelegd. De Beleidsbegroting 2003 is nog bruto (inclusief BTW) opgesteld. Middels bijgaande begrotingswijziging wordt het BTW-component er uit gehaald. De invoering leidt ertoe dat de uitkering uit het Provinciefonds verlaagd wordt en dat we deze korting moeten zien te compenseren door de in rekening gebrachte BTW te compenseren bij het BCF. Aangezien de BTW geen kostenpost meer is, zullen in principe alle budgetten in de provinciale begroting moeten worden verlaagd met de daarin aanwezige BTW. Dit geldt ook voor reserves, voorzieningen en verplichtingen. De uitgaven die daar in de toekomst ten laste van komen, zullen immers ook geen BTW meer bevatten. Verder stellen wij voor de aanwezige materiële vaste activa per 31 december 2002 af te waarderen, zodat de toekomstige kapitaallasten in verhouding blijven met de lagere uitkering uit het Provinciefonds. Tot slot stellen wij voor een Reserve BCF in het leven te roepen. 2. INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING De reden van de Wet op het BTW-compensatiefonds is tweeledig: de eliminatie van BTW als factor in beslissingen door provincies aangaande het zelf doen of uitbesteden van provinciale taken; beperken van zogenaamde BTW-constructies. Kern van het BCF is dat provincies de BTW die zij in rekening gebracht krijgen in het kader van overheidstaken (grotendeels) kunnen declareren bij het BTW-compensatiefonds (BCF). Hier staat een korting op de uitkering van het Provinciefonds tegenover. Naar verwachting kunnen we met lagere budgetten, dezelfde taken uitvoeren. Niet meer en niet minder. Uitgangspunt bij de invoering van de wet BCF is dat noch de provincies noch de overheid daarvan directe voor- of nadelen ondervinden. 2.1. Onderbandbreedte Op macroniveau zijn de gedeclareerde BTW en de korting op de uitkering in evenwicht en is zodoende het financiële effect van de wet BCF neutraal. Op het niveau van de individuele provincie kunnen zich echter wel voor- of nadelen voordoen.
2 Nadelen zijn tot en met 2005 gemaximeerd door middel van een onderbandbreedte. Om deze onderbandbreedte te financieren zal tot en met 2005 96% van de te compenseren BTW uitbetaald worden uit het BCF. 2.2. Invoeringsaspecten De invoering van het BCF heeft aanzienlijke gevolgen voor de provinciale organisatie en de begrotingsbeheersing. Ook zijn er de nodige systeemtechnische aanpassingen noodzakelijk, zodat de BTW gemakkelijk kan worden herkend en geregistreerd inclusief de mogelijkheid tot compensatie daarvan. Verder dient er ieder kwartaal een aangifte BCF ingediend te worden bij de Belastingdienst. Om de extra invoeringskosten te dekken heeft het Rijk de uitkering van het Provinciefonds in 2003 eenmalig verhoogd met 240.000 voor Overijssel. Dit is bij de begroting 2003 reeds geoormerkt. Middels deze begrotingswijziging wordt deze ook administratief verwerkt naar het product concerncontrolling. 2.3. Afspraken met de Belastingdienst Nagenoeg alle facturen die de provincie ontvangt, hebben betrekking op overheidstaken. De grootste uitzondering heeft betrekking op het bedrijfsrestaurant. Een deel van de provinciale kosten (bijvoorbeeld huisvesting) heeft betrekking op zowel overheids- als ondernemerstaak. Dit zijn de zogenaamde gemengde kosten. Hiervoor is met de Belastingdienst de afspraak gemaakt, dat 3% van de gemengde kosten betrekking heeft op ondernemerstaken en de rest als overheidstaak. Per saldo betekent dit dat we alle betaalde BTW op de gemengde kosten terugontvangen. 2.4. Overige aandachtspunten Nog niet alle gevolgen rond de invoering van het BCF zijn helemaal bekend. Hierbij denken wij onder meer aan de samenwerkingsverbanden en bijdragen aan derden. Deze worden hieronder toegelicht. 2.4.1. Samenwerkingsverbanden Provincie Overijssel participeert in diverse samenwerkingsverbanden, zoals de Gemeenschappelijke Regelingen IPO, IZR en de Bestuursacademie. De consequenties van de invoering van het BCF op deze regelingen en andere samenwerkingsverbanden worden nog verder onderzocht. Eventuele consequenties hiervan zullen in een nader voorstel aan u voorgelegd worden. 2.4.2. Specifieke uitkeringen De korting op het Provinciefonds is gebaseerd op de feitelijk verwachte te declareren BTW door de provincies, ongeacht hoe de uitgaven gefinancierd worden. Dit houdt in dat het Provinciefonds ook gekort wordt met de BTW in uitgaven van Rijksdoeluitkeringen. Daarom zou het onjuist zijn als het Rijk ook nog een korting zou toe passen op deze specifieke uitkeringen, ter correctie van de BTW-voordelen van de provincie. Het Rijk heeft toegezegd dat ook niet te doen. 3. FINANCIËLE GEVOLGEN In deze paragraaf wordt kort aangegeven welke specifieke gevolgen de invoering voor het BCF voor provincie Overijssel heeft. Concreet houdt dit in dat de begroting en balans voor wat betreft de BTWcomponent geschoond zijn. 3.1. Uitgangspunten De uitgangspunten voor de technische verwerking hebben wij onder meer gebaseerd op de volgende publicaties: Handreiking t.b.v. de Invoering van het BCF: uitgave van VNG in samenwerking met Ernst & Young (incl. bijlagen); Circulaire BTW-compensatiefonds van het Ministerie van Financiën; Mei-circulaire 2002 van BZK; Elsevier BTW-almanak 2002.
Aangezien het BCF voor iedereen nieuw is, kunnen in de loop van dit jaar nog interpretatieverschillen ontstaan. Indien er eventueel aanleiding is om onze uitgangspunten aan te passen, zullen wij deze betrekken bij de opstelling van de Jaarrekening 2003. 3 3.2. Reserve BCF Momenteel zijn er nog veel onzekerheden wat de exacte gevolgen zijn van de invoering van het BCF. Kunnen wij bijvoorbeeld het verwachte bedrag inderdaad declareren? Inmiddels is de eerste (kwartaal)- aangifte voor het BTW-compensatiefonds verstuurd aan de Belastingdienst. In principe zou er 25% van de op jaarbasis verwachte compensabele BTW gerealiseerd moeten zijn. Uit de eerste aangifte blijkt dit echter slechts 12% te zijn. De ervaring leert weliswaar dat het zwaartepunt van de uitgaven rond juni en oktober/november liggen. Verder kan het voorkomen, dat ondanks zorgvuldige schattingen, dat er budgetten te veel gekort zijn. Daarnaast wordt de definitieve uitname uit het Provinciefonds pas in de loop van 2004 voorlopig vastgesteld en na de evaluatie in 2005/2006 definitief. Ook zijn de gevolgen van de samenwerkingsverbanden en bijdragen aan derden nog niet geheel duidelijk. In 2003 zal er eenmalig de BTW uit de reserves, voorzieningen en verplichtingen (per 31 december 2002) gestort worden. Tegelijkertijd zal de afwaardering van de materiële vaste activa eenmalig ten laste van de reserve gebracht worden. Voor de jaarschijven 2003-2006 zal het volledige BTW-deel in de exploitatie overgeheveld worden naar de reserve. Aangezien wij tot en met 2005 96% van de gedeclareerde BTW uitgekeerd krijgen (i.v.m. financiering van de onderbandbreedte), zal de resterende 4% jaarlijks onttrokken moeten worden uit de reserve. Deze reserve zal opnieuw worden beoordeeld na de landelijke evaluatie van het BCF in 2005/2006 en zodra alle financiële consequenties van de begrotingsjaren 2003-2006 bekend en verrekend zijn. De voornaamste voeding van de reserve is de aframing van de diverse budgetten. Het doel van deze reserve is om nu nog niet bekende gevolgen van de invoering van het BCF te dekken (egaliseren). Gezien de nog bestaande onzekerheden raden wij u aan om zeer terughoudend met een positief saldo van de reserve om te gaan en deze beschikbaar te houden voor eventuele tegenvallers uit het BCF. 3.3. Begroting Zoals gemeld heeft de invoering van het BCF gevolgen voor de begroting van 2003 en latere jaren. Enerzijds dienen de exploitatiebudgetten verlaagd te worden met de BTW-component, anderzijds wordt de uitkering van het Provinciefonds verlaagd. 3.3.1. Exploitatie Om de begroting BTW-vrij te maken is zo zorgvuldig mogelijk van ieder product het BTW-deel van de budgetten beoordeeld. Hierbij is onder meer gekeken naar de besteding van de budgetten uit voorgaande jaren. Uiteraard is ook naar de toekomstige bestedingen gekeken. Op basis hiervan is geschat welk BTWdeel in ieder budget zit. Net als bij een reguliere begroting zal het uiteindelijke werkelijk BTW-deel afwijken van hetgeen nu geschat is. Indien er substantiële afwijkingen (meer en/of minder BTW) zijn, kunnen deze eventueel rond de behandeling van de Jaarrekening 2003 gecorrigeerd worden t.l.v. de reserve. 3.3.2. Korting Provinciefonds Op grond van een voorlopig gehanteerde verdeelsleutel bedraagt de voorlopige uitname uit het Provinciefonds voor Overijssel vanaf 2004 9,208 miljoen (prijspeil 2003). Dit is gebaseerd op een schatting van Cebeon. In 2004 zal de korting op het Provinciefonds worden geactualiseerd op basis van de gecompenseerde BTW over 2003, waardoor de korting vanaf 2004 nog aangepast kan worden. Bovendien zal in 2005/2006 een evaluatie plaatsvinden. Deze is vooral gericht op de vraag of in 2003 sprake was van een normaal jaar, zodat de geraamde onttrekking een goed gemiddelde vertoont. De dan vastgestelde onttrekking wordt structureel en zal niet meer worden aangepast. Voor het afwaarderen van de materiële vaste activa wordt in 2003 wordt de uitkering van het Provinciefonds nog niet gekort, maar kunnen we de in 2003 in rekening gebrachte BTW al wel compenseren. Uitkering vanuit het BCF vindt vervolgens in 2004 plaats. Reden hiervan is het verschil tussen het kasstelsel van het Rijk en het stelsel van baten en lasten van de provincie. Zie hiervoor paragraaf 3.4.1.
4 Het saldo van de BTW in de exploitatie minus de vereveningsbijdrage (4%) minus de korting van het Provinciefonds bedraagt voor (x 1 miljoen): 2003 11,258 2004 2,322 2005 0,607 2006 -/- 0,061 Een specificatie hiervan staat in bijlage IV. Bovengenoemde saldi zullen via een nieuw product Mutatie reserve BTW-compensatiefonds naar de reserve geboekt worden. 3.4. Balans Naast het opschonen van de jaarlijkse budgetten, heeft de invoering van het BCF ook gevolgen voor de balanspositie van de provincie. Momenteel staan de materiële vaste activa (zoals gebouwen) nog inclusief BTW geactiveerd. Aangezien de toekomstige uitgaven lager zullen zijn (wij krijgen immers de betaalde BTW uit het fonds terug), zijn ook de reserves, voorzieningen en verplichtingen verlaagd. Een BTW-vrije balans per 1 januari 2003 treft u als bijlage aan. 3.4.1. Materiële vaste activa Zoals gezegd zal de uitkering uit het Provinciefonds worden verlaagd. Hiertegenover staat dat in hetzelfde jaar de provincie de door haar betaalde BTW op (investerings)goederen en diensten die van derden worden betrokken grotendeels gecompenseerd kan krijgen. Voor het Rijk, die het kasstelsel hanteert, is hiermee sprake van een neutraal financieel effect. Dit geldt echter niet voor de provincie omdat de gecompenseerde BTW op investeringsgoederen niet ineens, maar slechts geleidelijk tot een voordeel in de exploitatie leidt. Namelijk in de jaren waarin over de investering wordt afgeschreven. Zoals gezegd wordt de korting op de uitkering uit het Provinciefonds wel ineens ten laste van de exploitatie gebracht. Met andere woorden de baten dalen ineens terwijl de lasten slechts geleidelijk dalen. Op activa die reeds op 31 december 2002 op de balans staan, is tot en met 2002 afgeschreven over de bruto aanschafwaarde (incl. BTW). Als dit vanaf 2003 gecontinueerd wordt, zijn de kapitaallasten (rente en afschrijving) relatief te hoog t.o.v. de verlaagde uitkering uit het Provinciefonds. Het Rijk heeft dit probleem onderkend en heeft besloten om de uitkering uit het Provinciefonds pas met ingang van 2004 te verlagen, terwijl de in 2003 in rekening gebrachte BTW al wel gecompenseerd kan worden. Dit eenmalig voordeel is bedoeld om de bestaande activa per 31 december 2002 in één keer af te waarderen met de aanwezige BTW. Hierdoor staan de toekomstige kapitaallasten in verhouding met de verlaagde uitkering uit het Provinciefonds. Voor Overijssel hebben wij de BTW-component van de vaste activa bepaald op 19,141 miljoen. Een andere optie is om de BTW-component niet uit de activa te halen. Dit veroorzaakt echter een structureel tekort op de begroting. Daarom raden wij u deze oplossingsrichting af. 3.4.2. Reserves en voorzieningen De opbouw van de reserves in het verleden is gebaseerd op verwachte kosten inclusief BTW. De BTW vormt geen kosten meer, waardoor ook de reserves verlaagd dienen te worden. In de Herziening nota Reserves en voorzieningen (statenvoorstel 15 van de agenda 2003) is reeds het BTW-deel van de diverse reserves en voorzieningen opgenomen. Op basis van de Jaarrekening 2002 is het BTW-deel geactualiseerd. Uit deze actualisatie blijkt dat van de totale reservepositie 9,798 miljoen betrekking heeft op BTW. Dit bedrag zal worden afgestort in de Reserve BCF en wordt onder meer aangewend ter financiering van afwaardering van de activa. 3.4.3. Verplichtingen Ook de op 31 december 2002 aanwezige verplichtingen zijn nog inclusief BTW. Hierdoor zijn deze verplichtingen afgewaardeerd met 1,694 miljoen. 3.5. Onzekerheden Zoals gemeld zijn nog niet alle gevolgen van de invoering van het BCF helemaal bekend. Hieronder staat een kort overzicht van de onzekerheden (zoals eerder in dit statenvoorstel besproken): wat wordt de definitieve korting op het Provinciefonds?; ontvangen wij inderdaad het verwachte bedrag uit het BCF?; zijn de budgetten niet te veel gekort?; samenwerkingsverbanden; bijdragen aan derden. In verband met bovenstaande onzekerheden, adviseren wij u om zeer terughoudend om te gaan met een positief saldo van de reserve en deze beschikbaar te houden voor eventuele tegenvallers uit het BCF.
5 Indien er aanleiding is tot bijstelling van deze (7 e ) begrotingswijziging, zal dit bij de behandeling van de Jaarrekening 2003 (of indien noodzakelijk eerder bij de behandeling van de begroting 2004) aangepast worden. 4. VOORSTEL Wij stellen u voor om: 1. de 7 e wijziging van de Beleidsbegroting 2003 vast te stellen, waarin de technische uitwerking van de invoering van het BTW-compensatiefonds (BCF) wordt verwerkt in de Beleidsbegroting; 2. de materiële vaste activa, reserves, voorzieningen en verplichtingen af te ramen met de BTWcomponent en als gevolg hiervan de openingsbalans conform bijlage II vast te stellen; 3. tot instelling van de Reserve BCF, waarin alle verschillen tussen baten en lasten in het kader van de invoering van het BCF worden toegevoegd danwel onttrokken; 4. het saldo van deze Reserve BCF beschikbaar te houden voor tegenvallers in het kader van het BCF; 5. het in de begroting 2003 reeds geoormerkte budget ad 240.000 beschikbaar te stellen voor invoeringsaspecten via het product Concerncontrolling. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, G.J. JANSEN secretaris, H.A. TIMMERMAN
6
7 Bijlage I Ontwerpbesluit nr. 35 - I Provinciale Staten van Overijssel, gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten d.d. 20 mei 2003, kenmerk MI/2003/282; besluiten: 1. de 7 e wijziging van de Beleidsbegroting 2003 vast te stellen, waarin de technische uitwerking van de invoering van het BTW-compensatiefonds (BCF) wordt verwerkt in de Beleidsbegroting; 2. de materiële vaste activa, reserves, voorzieningen en verplichtingen af te ramen met de BTWcomponent en als gevolg hiervan de openingsbalans conform bijlage II vast te stellen; 3. tot instelling van de Reserve BCF, waarin alle verschillen tussen baten en lasten in het kader van de invoering van het BCF worden toegevoegd danwel onttrokken; 4. het saldo van deze Reserve BCF beschikbaar te houden voor tegenvallers in het kader van het BCF; 5. het in de begroting 2003 reeds geoormerkte budget ad 240.000 beschikbaar te stellen voor invoeringsaspecten via het product Concerncontrolling. Zwolle, Provinciale Staten voornoemd, voorzitter, griffier,