Project Nieuw Logistiek Concept Sierteelt Eindverslag Bleiswijk 31 oktober 2011
Project Nieuw Logistiek Concept Sierteelt Deelnemende bedrijven en organisaties Projectdeelnemers: Lemkes Export b.v., Bleiswijk Gebr. van der Salm, Boskoop Projectleiding en onderzoek: Kenlog b.v., Honselersdijk Ministerie EL&I (voorheen LNV) Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) is eindverantwoordelijk voor POP2 in Nederland. Ondersteuning projectaanvraag: Innovatieprogramma Flowers & Food Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland 1
Inhoudsopgave Voorblad 1 Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 Hoofdstuk 1. Projectactiviteiten 4 1.1 Doelstelling van het project 4 1.2 Uitgevoerde activiteiten 5 1.3 Resultaten 8 1.4 Tijdschema 13 Hoofdstuk 2. Projectdoelstelling 14 2.1 Behaalde doelstellingen 14 2.2 Beoordeling projectactiviteiten 14 2.3 Beoordeling resultaat 15 Hoofdstuk 3. Kennis en informatie 18 3.1 Samenvatting leereffecten 18 3.2 Belang voor andere ondernemers/organisaties 19 3.3 Verspreiding van kennis en informatie 19 Bijlagen 21 - Processtappen in de sierteeltketen 22 - Rekenmodel NLCS 23 2
Inleiding Dit eindverslag beschrijft de activiteiten die zijn uitgevoerd voor het project Nieuw Logistiek Concept Sierteelt (NLCS). Dit project betreft onderzoek naar de toepassing van een dubbeldekstrailer en een nieuw te ontwikkelen rolcontainer voor transport van sierteeltproducten, met name potplanten. Het project loopt van 1 augustus 2010 tot en met 30 september 2011. De oorspronkelijke einddatum was 31 augustus 2011, met instemming van het ministerie is dit verlengd met 1 maand. De projectdeelnemers zijn Lemkes Export b.v. uit Bleiswijk, de grootste exporteur van potplanten in Nederland, en Gebr. van der Salm b.v., een innovatieve kwekerij van tuinplanten in Boskoop. De projectleiding en het onderzoek lag in handen van bedrijfskundig adviesbureau Kenlog b.v. uit Honselersdijk. De subsidievoorwaarden schrijven voor dat na elk projectjaar een tussenverslag wordt verstrekt. Aangezien de looptijd van dit project 14 maanden bedraagt, is er voor gekozen om de tussenrapportage direct de eindrapportage te laten zijn. Voor de opzet van dit document is uitgegaan van de eisen die daaraan gesteld worden op de site van het EL&I loket, www.hetlnvloket.nl. Naast dit eindverslag komt een uitgebreid rapport van het onderzoek beschikbaar, dat in november 2011 wordt afgerond. Hieronder zijn de kerngegevens van het project schematisch weergegeven. Onderdeel Omschrijving Projectnaam Financier Projectdeelnemer 1 Projectdeelnemer 2 Projectleiding en onderzoek Referentie De opdracht Start- en einddatum Nieuw Logistiek Concept Sierteelt Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (voorheen LNV). Het project is aangevraagd in het kader van Flowers & Food. Lemkes Export b.v. Hollandweg 8, 2665 MT Bleiswijk Gebr. van der Salm b.v. Kooiweg 32, 2771 WJ Boskoop Kenlog b.v. Zwethlaan 56, 2675 LB Honselersdijk 4100004152655 (zie toekenning d.d. 25 juni 2010, LNV) Conform het projectvoorstel projectaanvraag Nieuw Logistiek Concept Sierteelt, aangevraagd in kader van Flowers & Food. En conform toekenning van de aanvraag door Ministerie LNV op 25 juni 2010. Project aanvang is 1 augustus 2010, afronding van het project is 30 september 2011, oplevering van de definitieve rapportage bij het ministerie uiterlijk 31 oktober 2011. 3
Hoofdstuk 1. Projectactiviteiten 1.1 Doelstelling van het project De doelstelling van het project is drieledig: 1. Aanpassen van een reeds bestaande dubbeldekstrailer voor gebruik in de sierteelt, door een beweegbare 2 e laadvloer aan te brengen die het mogelijk maakt om diverse typen rolcontainers geconditioneerd te vervoeren. Dit doel is in de loop van het onderzoek aangepast. Hierover later meer. 2. Ontwikkelen van een rolcontainer die qua maatvoering bijdraagt aan het bereiken van deze beladingsgraadverbetering. Daarvoor is een Euro-maatvoering nodig, en worden de rolcontainers aanzienlijk lager dan de huidige typen; enerzijds vanwege het gewicht en de handling, anderzijds om de maximale ruimte in de trailer te benutten door het stapelen van twee halve rolcontainers. 3. Bij de ontwikkeling van een rolcontainer rekening houden met de wens om logistieke middelen in de gehele keten toe te passen, van orders klaarmaken op de kwekerij tot verkopen op de winkelvloer. Dat houdt o.a. in: presentabel genoeg om als mobiel winkelschap te kunnen functioneren en onderzoeken van de mogelijkheid en haalbaarheid van het inbouwen van een actieve RFID-tag. De aanleiding voor het project is de noodzaak om innovatie en besparingen te bereiken in het transport van sierteeltproducten. De land- en tuinbouwsector, waarvan de sierteeltsector deel uitmaakt, heeft een belangrijk aandeel in de Nederlandse economie en heeft qua export een top drie notering op wereldniveau. Ook op het gebied van transport en distributie speelt de sector een belangrijke rol. Tegenwoordig is één op de drie vrachtwagens gevuld met producten uit de land- en tuinbouw. De sierteeltsector is de grootste exporteur van bloemen en planten in Europa. In de glastuinbouwketen werkt men al jaren met vrachtwagentrailers, met stapelwagens om bloemen te vervoeren en met rolcontainers (zogeheten Deense Containers) om planten te vervoeren. De kosten en milieubelasting van het transport in de tuinbouwketen zijn hoog en er wordt daarom constant gezocht naar verbeteringen; binnen de huidige transportmiddelen of in nieuwe transportmiddelen. Naast verbeteringen in het transport zijn er, met name vanuit de grootschalige retail, wensen ten aanzien van de ladingdrager. Retailers willen verse producten vaker geleverd krijgen, in kleinere hoeveelheden per levering. En aangezien de rolcontainer die voor het transport wordt gebruikt vaak ook in de winkel wordt gebruikt als verkoopdisplay, zijn er ook wensen ten aanzien van dat gebruik van de rolcontainer. Retailers wensen een rolcontainer die minder hoog beladen wordt, minder zwaar is en minder lawaai maakt. In een aantal andere branches zoals de kledingbranche en de supermarktbranche is in Nederland een nieuw transportconcept ontwikkeld. Dit dubbeldekstrailerconcept bestaat uit een vrachtwagentrailer met andere afmetingen dan de huidige vrachtwagentrailers en met een dubbele laadvloer erin. Het grote voordeel hiervan is dat er per rit meer belading meegenomen kan worden en het concept de mogelijkheid biedt om verschillende ladingdragers bij elkaar in één trailer te vervoeren. Op papier leidt dat tot 25% hogere belading van vrachtwagens, met bijbehorende voordelen in kosten en milieubelasting. Om deze redenen lijkt het dubbeldekstrailerconcept, in combinatie met een nieuwe rolcontainer, een interessant transportconcept voor de glastuinbouw. Om dit concept in 4
de tuinbouwketen met succes te kunnen toepassen, zijn natuurlijk wel aanpassingen vereist. In dit onderzoek zal daarom onderzocht worden of een dubbeldekstrailer in combinatie met een nieuwe rolcontainer als transportconcept in de sierteeltketen ingezet kan worden, op die manier dat het gebruik ervan de gebruikers transportkosten besparingen oplevert. Hieronder is schematisch weergegeven dat het onderzoek zich richt op de sierteeltketen, als onderdeel van de Nederlandse land- en tuinbouw (ook wel het Agro cluster genoemd). De afbakening van het project Nieuw Logistiek Concept Sierteelt 1.2 Uitgevoerde activiteiten De activiteiten zijn ondergebracht in 3 fasen. Deze zijn hieronder benoemd, met daarbij de activiteiten per fase. Fase 1: De blauwdruk In deze fase wordt het globale idee vertaalt naar de sierteeltsector. Na een beschrijving van de aanleiding en de doelstelling van het project volgt een beschrijving van de sierteeltketen, de transportmodaliteiten en de processtappen in de keten. Het dubbeldekker concept (een trailer met 2 laadvloeren), zoals dat elders al in gebruik is, wordt geïntroduceerd. Om het beeld te complementeren worden andere ontwikkelingen in het transport van sierteeltproducten benoemd, en wordt het dubbeldekker concept vergeleken met LZV s (Lange Zware Voertuigen), een concept dat in de sierteeltsector reeds wordt toegepast. Dit onderdeel wordt afgesloten met een opsomming van de randvoorwaarden voor succes bij het ontwikkelen van een concept met een dubbeldekstrailer en een rolcontainer. 5
Uitgevoerde activiteiten in fase 1: 1. Beschrijven van de uitgangspositie en de onderzoeksopzet van het project (hoofdstuk 1 van het rapport). Dit bevat: Aanleiding en probleemstelling Doelstellingen van het project Methode van aanpak en planning Organisatie en uitvoering Scope van het onderzoek Beoogd resultaat Innovatieve karakter en perspectief voor de sector 2. Kennismaking met de sierteeltketen (hoofdstuk 2 van het rapport). Dit bevat: Uitleg over de verschillende partijen in de sierteeltketen Beschrijving van de gebruikte ladingdragers Beschrijving van de gebruikte transportmodaliteiten De processtappen in de sierteeltketen Een gedetailleerde beschrijving van de route die een rolcontainer aflegt in de sierteeltketen 3. Kennismaking met het dubbeldekstrailer transportconcept (hoofdstuk 3 van het rapport). Dit bevat: Een introductie van een bestaand dubbeldekstrailer concept De ervaringen bij een drietal gebruikers van dit bestaande concept Ervaringen uit de praktijk van chauffeurs en een carrosseriebouwer Een theoretische berekening van de belading bij een dubbeldekstrailer concept in de sierteelt Een globale inventarisatie van transportkosten Een voorlopige beoordeling van het dubbeldekstrailer concept 4. Beschrijving van relevante bestaande transportconcepten, om die af te zetten tegen het dubbeldekstrailer concept (hoofdstuk 4 van het rapport). Dit bevat: Een beschrijving van Lange Zware Voertuigen (LZV s) Een korte opsomming van andere relevante ontwikkelingen in de sierteeltsector, zoals initiatieven om spoor- en binnenvaartvervoer in te zetten Een vergelijking van het dubbeldekstrailer concept met LZV s Een opsomming van relevante ontwikkelingen in de sierteeltsector ten aanzien van rolcontainers Een beschrijving van de randvoorwaarden voor succes en de risico s van het project Fase 2: Conceptontwikkeling Met behulp van ketenpartners en leveranciers wordt aan de hand van de blauwdruk het concept verder uitgewerkt, een rolcontainer ontwikkeld en een testscenario beschreven waarin het concept getest kan worden. In deze fase worden de voorbereidingen getroffen om het concept in de praktijk te gaan toetsen, waaronder het maken van twee prototypes van de nieuwe rolcontainer. In deze fase bleek dat één van de oorspronkelijke uitgangspunten om praktische redenen niet haalbaar was. Bij het aanvragen van het project werd verondersteld dat het technisch mogelijk zou zijn om een beweegbare tweede laadvloer in een trailer aan te brengen. Dit zou het mogelijk maken om de tweede laadvloer op diverse hoogtes aan te brengen. Omdat er in de sierteeltketen wordt gewerkt met diverse ladingdragers (diverse 6
typen stapelwagens en rolcontainers) was dit een interessante optie. Immers, de flexibiliteit die geboden wordt met een laadvloer op variabele hoogte zal het toepassingsbereik en daarmee de haalbaarheid vergroten. Dit zou het namelijk mogelijk maken om in één zending meerdere typen ladingdragers te vervoeren, en de verschillende typen ladingdragers naar behoefte met elkaar te combineren. Echter, navraag bij carrosseriebouwers wees uit dat deze techniek op dit moment nog niet beschikbaar is. De praktijktesten die door hen al eens zijn uitgevoerd met een beweegbare laadvloer over de gehele lengte van een trailer, wezen uit dat dit leidt tot een instabiele constructie. Dat is niet alleen gevaarlijk hij het rijden (het risico van omvallen van de trailer), het kan zelfs voorkomen dat de wanden van de trailer gaan scheuren. Carrosseriebouwers werken aan oplossingen, maar vanwege het doel van dit project en de looptijd is er voor gekozen om te werken met een bestaand en bewezen concept: een vaste tweede laadvloer. Overigens is er bij de test (de volgende fase) wel gebruik gemaakt van een geconditioneerde trailer, omdat dit type wordt gebruikt in de sierteeltsector. Uitgevoerde activiteiten in fase 2: 1. Opstellen van een functioneel programma van eisen (hoofdstuk 5 van het rapport). Dit bevat: Een beschrijving van de productstromen en het proces in de sierteeltketen, als voorbereiding op een testscenario Een beschrijving van de kenmerken van het transport in de sierteeltketen (collectie-, distributie- en retourtransport) Een beschrijving van de betrokken organisaties en medewerkers Een beschrijving van de veranderingen die dit concept oplevert, ten opzichte van de huidige situatie in de sierteeltketen Een opsomming van veranderingen die niet zijn meegenomen, om het project af te bakenen 2. Ontwikkeling en keuze van een concept rolcontainer (hoofdstuk 6 van het rapport). Dit bevat: Een beschrijving van de wensen ten aanzien van een nieuw te ontwikkelen rolcontainer Tekeningen van een nieuwe rolcontainer Het produceren van twee prototypes van de nieuwe rolcontainer Fase 3: Testen De twee prototypes van de rolcontainer worden in de praktijk getest, in combinatie met een trailer met een vaste tweede laadvloer. De test is gesplitst in twee delen. Eerst is de nieuwe rolcontainer door de projectdeelnemers bekeken op lokatie in een kwekerij. De tweede test betrof het vervoer van de rolcontainers met een trailer (met dubbele laadvloer) van een kwekerij naar een groothandelaar, en vandaar naar de winkel van een retailer. Naast de praktijktest is een rekenmodel opgesteld om de financiële haalbaarheid van het concept te kunnen inschatten. In deze fase werd gebruik gemaakt van de faciliteiten van de projectdeelnemers (een kwekerij en een overslagpunt van de groothandelaar). De trailer werd ter beschikking gesteld door een carrosseriebouwer. In het oorspronkelijk projectplan was rekening gehouden met de productie van een tiental rolcontainers. Aangezien de ontwikkeling van de rolcontainer meer tijd en kosten vergde dan voorzien, is er voor gekozen om de test te beperken tot twee prototypes. Om te kunnen bepalen of dit concept voor de 7
sierteeltketen überhaupt interessant genoeg is om door te ontwikkelen, is dit overigens voldoende. Voor het rekenmodel is gebruik gemaakt van reeds beschikbare informatie van vervoerders en carrosseriebouwers en publieke bronnen (hoewel die laatste niet veel concrete gegevens opleverden). Dat betreft deels schattingen, vooral waar het gaat over de dubbeldekstrailer en de nieuw ontwikkelde rolcontainer. Uitgevoerde activiteiten in fase 3: 1. Twee praktijktesten, met een verslag (hoofdstuk 7 van het rapport). Dit bevat: Een beschrijving van de lokaties en de opzet van de twee praktijktesten De conclusies uit de eerste praktijktest De conclusies uit de tweede praktijktest 2. Een rekenmodel om de financiële haalbaarheid te kunnen inschatten (als bijlage bij het rapport, zie ook de bijlage bij dit eindverslag). Dit bevat: Gegevens over het huidige transport in de sierteeltsector met geconditioneerde trailers met één laadvloer Gegevens over het transport met een dubbeldekstrailer Gegevens over de huidige ladingdrager die wordt gebruikt bij het transport van potplanten (de Deense container) Gegevens over de nieuwe ladingdrager (de in dit project ontwikkelde rolcontainer) 3. Een analyse van de haalbaarheid van het concept (hoofdstuk 8 van het rapport). Dit bevat: De technische haalbaarheid, waaronder ook de maatvoeringen en de veiligheid De commerciële haalbaarheid, met name de kwalitatieve voordelen voor de gebruikers en dan met name de retail De financiële haalbaarheid, aan de hand van het rekenmodel De culturele haalbaarheid, ofwel de mogelijkheid om dit concept te implementeren in de sierteeltsector 4. Een advies voor vervolg (hoofdstuk 9 van het rapport). Dit bevat suggesties voor verder onderzoek en aandachtspunten bij vervolgonderzoek en eventuele implementatie in de sierteeltsector. 1.3 Resultaten In deze paragraaf wordt beschreven wat het project heeft opgeleverd. Dit is gesplitst in twee onderdelen. Het eerste deel geeft een overzicht van de tastbare producten van dit project, dit bestaat uit een rapport en een tweetal prototypes van een rolcontainer. Om een beeld te geven van de inhoud van het rapport is een impressie van de resultaten opgenomen. Voor meer informatie wordt u verwezen naar het rapport zelf. Het tweede deel gaat in op de conclusies die de projectdeelnemers uit dit project hebben getrokken. 8
1.3.1 Het project heeft de volgende deliverables opgeleverd: 1. De sierteeltketen is in kaart gebracht, waarbij de betrokken partijen zijn geïdentificeerd, de ladingdragers en transportwijzen worden beschreven. 2. De processtappen in de sierteeltketen zijn in detail in kaart gebracht (zie daarvoor ook de bijlage bij dit eindverslag). 3. Het dubbeldekstrailer concept is beschreven. Dit is aangevuld met praktijkervaringen van gebruikers. 4. Er is een theoretische berekening gemaakt van de mogelijke toepassing van dit concept in de sierteelt. Dit bevat ook een eerste berekening van de gewenste maatvoering van een rolcontainer. 5. Er is in beeld gebracht welke andere relevante ontwikkelingen in de sierteeltsector zichtbaar zijn, op het gebied van transport en rolcontainers. Het concept van een dubbeldekstrailer is vergeleken met het concept van een LZV. 6. De processtappen die een rolcontainer doorloopt in de sierteeltketen zijn in detail in kaart gebracht, met de bijbehorende activiteiten. 7. Er is een nieuwe rolcontainer ontwikkeld, die qua maatvoering en uitvoering geschikt is om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden van een dubbeldekstrailer. Tevens voldoet de rolcontainer beter aan de wensen van de retailers, teneinde deze te kunnen gebruiken als winkeldisplay. 8. Er zijn twee prototypes gemaakt van deze rolcontainer. 9. Er is twee praktijktesten uitgevoerd met de prototypes, één waarbij alleen de rolcontainer is bekeken, en één waarbij de rolcontainers zijn vervoerd in het traject van kwekerij naar groothandel, van groothandel naar winkel, en intern in de winkel. 10. Er is een rekenmodel opgesteld om de financiële haalbaarheid van het concept te kunnen beoordelen. 11. De technische, commerciële en culturele haalbaarheid is beschreven. 12. Er ligt een advies voor vervolgonderzoek. Hieronder wordt een impressie gegeven van de resultaten van het project. Meer informatie is te vinden in het rapport. De sierteelketen in cijfers: 9
Een impressie van de huidige ladingdragers (rolcontainers) in de sierteeltketen. Een conventionele, geconditioneerde trailer en een dubbeldekstrailer. Een voorlopige berekening van transport van rolcontainers in een dubbeldekstrailer. 13.600 mm 9.800 mm 1.200 mm 800 mm 2 WIN 3.600 mm 1.200 mm 10
De processtappen in de sierteeltketen (zie ook de bijlage voor meer details). De nieuw ontwikkelde rolcontainer, met variabele hoogte van de zijstangen en losse bledden. Links: de retailcontainer uitgeklapt, maximale hoogte. Rechts: de retailcontainer ingeklapt, minimale hoogte 11
Een impressie van de praktijktest met de prototypes van de nieuwe rolcontainer 1.3.2 De belangrijkste conclusies van de projectdeelnemers: 1. De dubbeldekstrailer met vaste laadvloer heeft geen noemenswaardige beperkingen in het transport van kwekerij naar groothandel en winkel. Vooraf waren er bedenkingen vanwege de lage vloerhoogte en het werken met een lift, maar dat bleek in de praktijk mee te vallen. 2. De belading van een dubbeldekstrailer met vaste laadvloer is alleen optimaal als daarbij ook een qua maatvoering aangepaste rolcontainer wordt gebruikt. Belading met de bestaande rolcontainer (de Deense container) is niet optimaal, en ook combinaties van diverse typen ladingdragers zijn slecht mogelijk. 3. De techniek van een variabel in te stellen tweede laadvloer is blijkbaar nog niet uitontwikkeld. Toch blijft dat voor de toekomst een interessante optie, vanwege de flexibiliteit in het gebruik van diverse typen ladingdragers in één zending. 4. Bij het ontwikkelen van een nieuwe rolcontainer is het interessant om te kijken naar mogelijkheden om de hoogte van de stangen (en daarmee de hoogte van de bledden en de optimale belading) te variëren. 5. De techniek die daarvoor in de test werd gebruikt (uitschuifbare stangen) is echter relatief duur en kwetsbaar, en stuit in de praktijk op praktische problemen met vuilophoping en resten van stickers en folie. 6. Logistieke hulpmiddelen zoals seal-apparaten zijn ingesteld op de Deense container en niet geschikt voor een andere maatvoering of uitvoering van de rolcontainer. 7. Het prototype was niet voorzien van een koppelmechanisme, waardoor gebruik bij intern transport lastig wordt. Het is een typische cross dock rolcontainer. 12
8. De maatvoering en uitvoering van de nieuwe rolcontainer past wel bij de wens om lagere eenheden per winkelbestelling te vervoeren, en de rolcontainer als winkeldisplay te gebruiken. 9. De kosten van de nieuwe rolcontainer zijn meer dan 3 keer zo hoog in vergelijking met de huidige rolcontainer. Dit wordt veroorzaakt door een combinatie van hogere aanschaf- en onderhoudskosten per rolcontainer, en een lagere belading in m3 per rolcontainer. Er moeten dus naast transport andere voordelen aan het gebruik van deze rolcontainer zitten, om dit financieel haalbaar te maken. 10. De belading in m3 van een dubbeldekstrailer is ca. 24% hoger dan bij een conventionele trailer. Echter, het verschil in kosten per m3 is niet van dezelfde orde, deze zijn 10% lager dan bij een conventionele trailer. Dat komt door hogere aanschaf- en onderhoudskosten. Toch is een besparing van die omvang zeer interessant. 11. De CO2 uitstoot van een dubbeldekstrailer is ca. 40% lager dan die van een conventionele trailer. Vanuit maatschappelijk verantwoord ondernemen is dit concept dus zeker interessant. 12. Invoering van een nieuw transportconcept vereist de medewerking van alle ketenpartijen, en een zorgvuldige beoordeling van de kosten en baten in elk traject van de sierteeltketen. Het zal een ketenoplossing moeten zijn, dit concept zal niet door één partij in de keten kunnen worden opgezet en doorgevoerd. 13. Nu dit vooronderzoek een beter beeld heeft opgeleverd van de mogelijkheden van een nieuw transportconcept, is verder onderzoek aan te bevelen. Daarbij zou naast de techniek ook gekeken moeten worden naar de totale ketenkosten, de kwalitatieve voordelen van dit concept en het beheer van een pool aan rolcontainers. 1.4 Tijdschema Het oorspronkelijke tijdschema is grotendeels gevolgd. De test was voorzien in het voorjaar van 2011, maar werd uitgesteld omdat de ontwikkeling van een rolcontainer meer tijd vergde dan vooraf ingeschat (zie daarvoor ook paragraaf 2.2). Om dit op te vangen is verlenging van de projectduur met één maand aangevraagd, op 12 juli 2011 bij de Dienst Regelingen. Op 23 september 2011 is deze goedkeuring per brief verleend. Het project is vervolgens volgens schema afgerond op 30 september 2011. Door de projectaanvrager Lemkes Export wordt nog wel aan het rapport gewerkt in oktober en november 2011. Ook verspreiding van de kennis vindt na afloop van het project plaats. 13
Hoofdstuk 2. Projectdoelstellingen 2.1 Behaalde doelstellingen Zoals in paragraaf 1.1 al werd vermeld, heeft het project drie doelstellingen. Daarvan is er één niet behaald vanwege technische beperkingen (hoewel er een oplossing is gevonden om het concept toch te testen) en zijn twee doelstellingen wel behaald. 1. De eerste doelstelling is niet behaald, dit betreft het aanbrengen van een beweegbare 2 e laadvloer in een trailer. Uit gesprekken met de leveranciers van trailers bleek dat deze techniek nog niet toegepast kan worden. Dat wil zeggen: een laadvloer die over de gehele lengte van de trailer kan worden verhoogd of verlaagd. Praktijkproeven met dit type laadvloer wezen uit dat de trailer hierdoor zeer instabiel wordt, en dat de wanden zelfs kunnen scheuren. Deze techniek is dus nog niet veilig en rijwaardig genoeg om daarmee te kunnen testen. In plaats daarvan is gekozen voor testen met een trailer met een vaste 2 e laadvloer, een techniek die wel veilig en betrouwbaar is, en al wordt toegepast in de praktijk. Daardoor werd het toch mogelijk om praktijktesten uit te voeren met een combinatie van dubbeldekstrailer en nieuwe rolcontainer. 2. De tweede doelstelling is behaald. Er is een rolcontainer ontwikkeld met een Euromaatvoering, en qua hoogte en gewicht geschikt om als een zogenaamde DD container (combinatie van distributie en display container) te kunnen gebruiken. Het gewicht, het materiaal, de uitvoering en het geluidsniveau komen beter overeen met de wensen van retailers, in vergelijking met de bestaande rolcontainer die gebruikt wordt in sierteeltvervoer. Door het aanbrengen van schuifbare zijstangen is het mogelijk de bledden (los te plaatsen draagvloeren) op de rolcontainer op diverse hoogtes aan te brengen. Het beoogde effect om een lagere rolcontainer te gebruiken, die tijdens transport gestapeld kan worden, is daarmee gerealiseerd. 3. De derde doelstelling, ervoor zorgen dat de rolcontainer presentabel genoeg is om als verkoopdisplay te kunnen functioneren, is behaald. Door het gebruik van lichte materialen, afgeronde hoeken, zachte (en daarmee geluidarme) wielen en aandacht voor het design van de rolcontainer, is deze uitermate geschikt als display in een winkel. Denk daarbij aan een plek bij de kassa, wat voor impulsproducten als bloemen en planten cruciaal is. De constructie laat toe dat later een eventuele RFIDtag ingebouwd kan worden. 2.2 Beoordeling projectactiviteiten De activiteiten zoals die hierboven in hoofdstuk 1 van dit verslag zijn beschreven, werden door de projectdeelnemers allen als zinvol ervaren. Ook hebben deze activiteiten allen bijgedragen aan het bereiken van de doelstellingen. Activiteiten die vooraf in het plan waren opgenomen, maar waarvan tijdens het project bleek dat deze niet echt een zinvolle bijdrage aan het project zouden leveren, zijn komen te vervallen. Dit betrof het aanschaffen van meerdere rolcontainers, naast de twee prototypes die het project heeft opgeleverd, en de aanschaf van mechanische hefinstallaties (ook wel stapelaars genoemd) voor het op- en afstapelen van rolcontainers. Dit wordt verderop in deze paragraaf toegelicht. 14
De pragmatische aanpak van de projectdeelnemers heeft ertoe geleid dat er geen projectactiviteiten zijn uitgevoerd waarvan al duidelijk was die dat geen bijdrage zouden leveren aan de doelstelling. Daarnaast heeft deze aanpak ertoe geleid dat de totale kosten van het project lager zijn uitgevallen dan vooraf begroot, hoewel de doelstelling wel grotendeels is behaald. De kosten voor het ontwikkelen van de nieuwe rolcontainer vielen hoger uit, maar daarentegen zijn er geen kosten gemaakt voor de hefinstallaties, de productieserie van rolcontainers en de aanpassing van de trailer. In de financiële verantwoording bij de aanvraag tot vaststelling van het subsidiebedrag wordt dit in detail toegelicht. De eerste activiteit die is komen te vervallen, is het laten produceren van een groter aantal rolcontainers dan de twee prototypes waar nu mee is gewerkt. Het ontwikkelen van de nieuwe rolcontainer nam meer tijd in beslag dan vooraf werd ingeschat, en daarnaast zagen de projectdeelnemers bij de eerste test in dat de ontwikkeling nog lang niet af is. Tijdens de eerste praktijktest werd uitsluitend gekeken naar de rolcontainer zelf, en daarbij kwamen nog zoveel verbeterpunten naar voren dat een zogeheten productierun niet zinvol werd geacht. Een ander onderdeel in het projectplan betrof de beoogde aanschaf van gemechaniseerde hefinstallaties, om rolcontainers te kunnen opstapelen en afstapelen. Aangezien in de test werd gewerkt met slechts twee exemplaren van het prototype, en de test qua duur en omvang beperkt van opzet was, leek aanschaf van deze apparaten niet zinvol. Bij het uitvoeren van de praktijktest hebben de projectdeelnemers gebruik gemaakt van een werkwijze die momenteel ook wordt toegepast in de sierteelt, namelijk het op- en afstapelen van rolcontainers met behulp van een heftruck, zowel op de kwekerij als bij de groothandel en in de winkel. Dit was een praktische oplossing, tegen veel lagere kosten, met hetzelfde resultaat. En, zoals hierboven in paragraaf 2.1 al werd vermeld, is ook de aanpassing van een trailer niet doorgegaan. In plaats daarvan is in de test gebruik gemaakt van een trailer met een vaste tweede laadvloer, die overigens door de carrosseriebouwer te beschikking is gesteld. Ook dit was een pragmatische oplossing, om de essentie van het concept in de praktijk te kunnen beoordelen. Een punt van aandacht voor volgende projecten is de diepgang van het theoretisch vooronderzoek, met name de beschrijving van de sierteeltsector. Voor deelnemers die zelf al goed op de hoogte zijn van de situatie in de sierteeltsector lijkt dit in eerste instantie ietwat overbodig. Toch blijkt het zinvol om de sector en de processtappen goed te beschrijven, om drie redenen: 1. Niet elke geïnteresseerde lezer zal in dezelfde mate op de hoogte zijn van de ins en outs van de sierteeltsector, en dus werkt dit verhelderend. 2. Bij een projectmatige aanpak hoort een duidelijke afbakening van het onderzoeksveld, en een beschrijving van hetgeen wordt onderzocht. 3. Bij het opstellen van het testscenario heeft de theoretische voorbereiding enorm geholpen om alle processtappen te definiëren, en daarmee een degelijk testscenario op te zetten. In volgende projecten zal op dezelfde manier afgewogen kunnen worden in welke mate theoretisch vooronderzoek nodig en nuttig is. 2.3 Beoordeling resultaat De projectdeelnemers zijn tevreden over het resultaat van het project. De doelstelling om inzicht te krijgen in de bruikbaarheid van het concept dubbeldekstrailer + nieuwe rolcontainer voor transport van sierteeltproducten is behaald. Een belangrijke wens van de projectdeelnemers om dit concept niet alleen op papier uit te rekenen, maar ook in de 15
praktijk te testen, is vervuld. Hoewel de test niet geheel de vorm en omvang had die vooraf in het projectplan was bedacht, levert dit toch waardevolle inzichten en berekeningen op die gebruikt kunnen worden bij een vervolg. De belangrijkste resultaten uit het project, wat de projectdeelnemers betreft, zijn de volgende conclusies: 1. Een transportconcept waarbij een dubbeldekstrailer wordt ingezet is zeker nader onderzoek waard, nu blijkt dat de besparingen in transportkosten ongeveer 10% bedragen. Dat is minder dan op basis van het grotere transportvolume van dit concept was verwacht, maar even goed een zeer positief resultaat. 2. De vermindering van CO2 uitstoot per vervoerd volume, en het kleinere aantal trailers dat nodig is voor eenzelfde transportvolume, maken dit concept vanuit maatschappelijk verantwoord ondernemen zeer interessant. 3. Het blijkt mogelijk om een rolcontainer te ontwikkelen die zowel geschikt is om gestapeld vervoerd te worden, en die daarnaast prima kan fungeren als verkoopdisplay in de winkel. De combinatie van keuze van de juiste materialen, instelbaarheid van onderdelen en aandacht voor design is daarbij de sleutel. 4. Het prijskaartje van de nieuwe rolcontainer is enigszins teleurstellend. Een kostenniveau voor de gebruikers dat drie keer zo hoog ligt dan bij de huidige rolcontainer schrikt af. Er zijn kwalitatieve voordelen aan de nieuwe rolcontainer, maar die gelden vooral voor de eindgebruiker (de retailer), en bovendien zullen die gekwantificeerd moeten worden om de financiële haalbaarheid goed te kunnen beoordelen. Om een concept als dit werkbaar te maken voor alle ketenpartijen, zal het sommetje moeten kloppen; dat wil zeggen: dezelfde of lagere kosten in vergelijking met alternatieven. De conclusie die de projectdeelnemers hieruit hebben getrokken is dat de ontwikkeling van een nieuwe rolcontainer gedaan zal moeten worden in samenspraak met de eindgebruiker, de retailer. Daarnaast zal er gestreefd moeten worden naar een ontwerp dat qua kosten per eenheid lager uitvalt dan de prototypes uit dit project. Nu het toekomstige gebruik in de sierteeltsector voldoende in kaart is gebracht, zal bij een vervolg het accent meer moeten liggen op kennis en ervaring vanuit het vakgebied industrieel ontwerpen. Naast deze hoofdlijnen uit het project, zijn ook de volgende punten van belang: 1. Dit project heeft de processtappen inzichtelijk gemaakt, in de keten van kwekerij via groothandel naar retail. Dit inzicht bleek direct toepasbaar in het project, bij het voorbereiden van de praktijktesten. 2. De vergelijking van het dubbeldekstrailer concept met bestaande concepten zoals LZV s, is inzicht ontstaan in de relatieve voor- en nadelen van deze concepten. Zo bleek dat het dubbeldekstrailer concept minder last heeft van beperkingen die worden opgelegd vanuit wet- en regelgeving en daarmee breder toepasbaar is. 3. De kostenfactoren die te maken hebben met wegtransport en het gebruik van een rolcontainer zijn inzichtelijk gemaakt. Ook dit kon in het project direct worden toegepast door het ontwikkelen van een rekenmodel (zie ook de bijlage bij dit eindverslag). 4. De projectmatige aanpak van het project en de structuur in het vooronderzoek hebben er aan bijgedragen dat het project binnen de gestelde tijd nuttige resultaten heeft opgeleverd. Een groot deel van deze kennis en informatie is bruikbaar bij een vervolg onderzoek en bij eventuele implementatie van het concept. Naast de positieve resultaten van dit project zijn er uiteraard ook resultaten die tegenvielen. Desondanks zijn de doelstellingen van het project grotendeels gerealiseerd en levert dit vooral aanwijzingen op voor een vervolg. 1. De bedoeling was om een bestaande trailer aan te passen met een verstelbare tweede laadvloer, in de veronderstelling dat deze techniek al voldoende was uitontwikkeld. Dit bleek niet het geval te zijn. De beoogde uitvoering was al eens 16
getest en bleek in de praktijk niet te voldoen. De carrosseriebouwers zijn dit wel aan het ontwikkelen, zo zijn er al tekeningen van trailers met een tweede laadvloer die in delen kan worden verhoogd of verlaagd. Maar op het moment dat in het project beslist moest worden over dit punt, was alleen een trailer met vaste laadvloer beschikbaar. Omdat in het project qua tijd en qua budget niet was voorzien in het ontwikkelen van de techniek van een verstelbare laadvloer, en dat ook niet de doelstelling was, is besloten om te werken met wat wel voorhanden was. 2. De ontwikkeling van een rolcontainer nam meer tijd in beslag dan vooraf ingeschat. Dat had te maken met het feit dat het oorspronkelijke idee voor de vorm en uitvoering bij projectdeelnemer Lemkes vandaan kwam, een potplantenexporteur met bescheiden kennis van de techniek. Door uitstekende interactie met de ontwikkelaars van de rolcontainer en praktische toepassing van de adviezen die zij inbrachten, werden er toch binnen korte tijd twee prototypes opgeleverd. Voor het tijdschema betekende dit echter dat de test werd opgeschoven. Om het project toch zorgvuldig te kunnen afronden is daarom verlenging met één maand aangevraagd en gekregen. 3. De kosten van de nieuwe rolcontainer vallen tegen, deze zijn ruim 3 keer zo hoog in vergelijking met de huidige rolcontainer die gebruikt wordt voor transport van potplanten. Dit wordt veroorzaakt door een combinatie van hogere aanschaf- en onderhoudskosten per rolcontainer, en een lagere belading in m3 per rolcontainer. Er moeten dus naast transport andere voordelen aan het gebruik van deze rolcontainer zitten, om dit financieel haalbaar te maken. De projectresultaten leveren uiteraard ook leereffecten en nuttige informatie op voor andere bedrijven of organisaties. Naast de hierboven genoemde resultaten en conclusies betreft dit ook de volgende ervaringen uit het project: 1. Het bleek niet makkelijk om informatie over transportkosten te verkrijgen uit openbare bronnen en door navraag bij brancheorganisaties. Het is dus aan te bevelen om bij een project als dit al vooraf in het projectplan op te nemen dat er onderzoek gedaan moet worden naar basisgegevens over de processen in de keten. 2. De betrokkenheid van een extern adviesbureau draagt er aan bij dat er een gestructureerde, projectmatige aanpak wordt gevolgd. Deelnemende bedrijven kunnen de neiging hebben om direct naar een oplossing toe te springen, of de resultaten te beoordelen vanuit bestaande inzichten over haalbaarheid en technische mogelijkheden. Bijdragen van anderen, die minder dicht op de praktijk zitten, helpen om out of the box te denken. 3. Aan de andere kant zorgt betrokkenheid van deelnemers uit de praktijk ervoor dat er bij hobbels in het project pragmatisch wordt opgetreden. Zo zijn er in dit project praktische oplossingen gevonden voor activiteiten die anders uitpakten dan vooraf ingeschat. 4. Het is belangrijk om vanaf de start van het project de bevindingen te documenteren. Dat helpt later bij het opstellen van de rapportage. 17
Hoofdstuk 3. Kennis en informatie 3.1 Samenvatting leereffecten De leereffecten van het project Nieuw Logistiek Concept Sierteelt kunnen worden onderscheiden in twee groepen, inhoud en proces. Inhoud betreft de conclusies uit het project, het proces betreft de aanpak van het project. Inhoud: 1. De dubbeldekstrailer biedt in theorie een beladingsgraadverbetering van 25%, maar de werkelijke beladingswinst ten opzichte van een conventionele trailer wordt ook bepaald door de logistieke middelen (in dit geval rolcontainers) die worden gebruikt. 2. De hogere belading van een dubbeldekstrailer vertaalt zich niet in evenredig lagere transportkosten per m3. Die zijn ongeveer 10% lager dan bij een conventionele trailer, onder andere door de hogere aanschaf- en onderhoudskosten van een dubbeldekstrailer. 3. De verminderde uitstoot van CO2 met 40% is een aanzienlijk positief maatschappelijk effect. 4. Het gebruik van een dubbeldekstrailer levert in de praktijk geen problemen op, hoewel dat vanwege de verlaagde laadvloer vooraf wel werd gedacht. 5. De techniek van een in hoogte variabel instelbare tweede laadvloer is blijkbaar nog niet uitontwikkeld. 6. Technisch is er veel mogelijk om een rolcontainer geschikt te maken voor in hoogte variabel in te stellen bledden, maar die techniek is ook weer kwetsbaar voor ruw gebruik in de praktijk. 7. Dockboards en logistieke ruimtes leverden geen beperkingen op in het gebruik van de dubbeldekstrailer en de nieuwe rolcontainer; echter, logistieke hulpmiddelen zoals inseal-apparaten zijn ingericht voor een ander type rolcontainer en kunnen slecht overweg met de nieuwe rolcontainer. 8. De tijd en de kosten die gemoeid zijn met het ontwikkelen van een nieuwe rolcontainer werden onderschat. Tevens vielen de geschatte kosten in het gebruik van de nieuwe rolcontainer tegen, ten opzichte van de verwachtingen. De deelnemers hadden verwacht dat de kosten in de buurt van de huidige rolcontainers zou liggen, niet dat die meer dan drie keer zo hoog zouden zijn. Proces: 1. Een projectmatige aanpak is vereist om te zorgen dat het project wordt uitgevoerd zoals vooraf bedacht, en om de deadline te halen. 2. Theoretisch vooronderzoek helpt bij het structureren van het project en bij het voorbereiden van praktijktesten. 3. Betrokkenheid van projectdeelnemers uit de branche zorgt ervoor dat de projectactiviteiten praktisch van aard zijn, dat zinvolle activiteiten worden uitgevoerd en dat er bij hobbels een pragmatische, doelgerichte oplossing wordt gevonden. 4. Ontwikkeling van een nieuw concept kan prima gedaan worden door een kleine groep van voorlopers, die gedreven zijn en energie willen steken in de ontwikkeling van een concept. Echter, begeleiding door externe deskundigen is noodzakelijk ten aanzien van de inhoud van het project (in dit geval, input van carrosseriebouwers en ontwikkelaars van rolcontainers) en het proces (in dit geval, de projectmatige aanpak en gedegen onderzoek door een adviesbureau). 5. Het bleek niet makkelijk om informatie over transportkosten te verkrijgen uit openbare bronnen en door navraag bij brancheorganisaties. Het is dus aan te bevelen om bij een project als dit al vooraf in het projectplan op te nemen dat er 18
onderzoek gedaan moet worden naar basisgegevens over de processen in de keten. 3.2 Belang voor andere ondernemers/organisaties Hoewel dit project zich richtte op een nieuw logistiek concept voor de sierteeltsector, kunnen de resultaten ook van belang zijn voor andere branches. De aanwijzingen van meer generieke aard die dit project heeft opgeleverd zijn: 1. Meer te vervoeren volume in een nieuw concept betekent niet automatisch dat dit concept ook in dezelfde mate leidt tot lagere transportkosten. Daarvoor moet ook de belading met logistieke dragers worden meegewogen. 2. Het ontwikkelen van een nieuw logistiek concept moet gedaan worden vanuit het gebruik in de gehele keten. Dit betekent dat het gehele logistieke proces moet worden meegenomen en dat ook de afweging van kosten en baten op die manier wordt bekeken. 3. Het in beeld brengen van de processen in de keten moet op zo n gedetailleerd niveau gedaan worden, dat het gebruikt kan worden om de praktijk al tijdens testen na te bootsen. 4. Als er weinig tot geen openbare gegevens zijn over de processtappen in de betreffende keten, moet bij de planning van het project al rekening worden gehouden met een gedetailleerde beschrijving van deze processtappen en de parameters die later nodig zijn voor het maken van berekeningen. 5. Een combinatie van projectdeelnemers uit de praktijk van de branche, en deskundigen die het project begeleiden, biedt het beste van twee werelden: een pragmatische en doelgerichte insteek en een gedegen aanpak van de projectleiding en onderzoek en ontwikkeling. 6. Als een idee voor een technische ontwikkeling ontstaat bij een ketenpartij die daarover beperkt kennis in huis heeft, is het verstandig om in een zo vroeg mogelijk stadium al te sparren met deskundigen. Op die manier wordt voorkomen dat er bij de deelnemers uit de praktijk verkeerde verwachtingen leven over wat technisch mogelijk is. 3.3 Verspreiding van kennis en informatie Om de kennis uit dit project te verspreiden, is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen drie doelgroepen: 1. Toekomstige gebruikers van dit concept, met name vertegenwoordigers van ketenpartijen die nog niet (of beperkt) aan het onderzoek hebben bijgedragen, zoals retailers en transportbedrijven. 2. Mogelijke producenten van trailers en rolcontainers, en mogelijke beheerders van pools van logistieke middelen (zoals beheersorganisaties voor rolcontainers, pallets en plastic kratten). 3. Overige geïnteresseerden. Groep 1: Transportbedrijven en retailers Voor de eerste doelgroep zullen bijeenkomsten worden georganiseerd om de projectresultaten toe te lichten en feedback te vragen. Projectdeelnemer Lemkes Export zal de transportbedrijven waarmee zij werkt uitnodigen voor een informatiebijeenkomst op de lokatie in Bleiswijk. De datum moet nog worden vastgesteld, maar gezien de gebruikelijke seizoenspieken in de sierteeltsector in het voorjaar zal dit plaatsvinden tussen november 2011 en maart 2012. 19