Colofon Het congres wordt mede mogelijk gemaakt door:

8 OKTOBER DEN BOSCH

Colofon De Onderwijscoöperatie organiseert samen met het Koning Willem I College Het Lerarencongres 2014. Het Koning Willem I College stelt zijn prachtige campus beschikbaar en levert een grote bijdrage aan de organisatie door de inzet van vele studenten onder begeleiding van hun leraren. De Onderwijscoöperatie is er van, voor en door de leraar en werkt intensief samen met de mensen die zij vertegenwoordigt. Er zijn 180 leraren structureel actief aan het werk; daarnaast wordt samengewerkt met nog eens 500 leraren en geassocieerde organisaties. Goed onderwijs staat of valt met goede leraren. Goede leraren zorgen zelf dat ze bekwaam zijn en blijven en nemen verantwoordelijkheid voor hun ontwikkeling. Ze laten zien wat het betekent om een professional te zijn. Dat is in een notendop het uitgangspunt van de Onderwijscoöperatie. De Onderwijscoöperatie is een initiatief van de Algemene Onderwijsbond, Beter Onderwijs Nederland, CNV Onderwijs, Federatie van Onderwijsvakorganisaties en Platform Vakinhoudelijke Verenigingen Voortgezet Onderwijs. Het Koning Willem I College loopt al jaren voorop bij het investeren in de ontwikkeling van medewerkers en heeft al vanaf 2001 een interne academie: de Academie voor Teaching & Learning. Leraren en trainers van het Koning Willem I College verzorgen een aantal activiteiten binnen het programma van het congres. Naast het uitvoeren van workshops en presentaties organiseren zij het Boekencafé en het Onderwijscafé. Het congres wordt mede mogelijk gemaakt door: Alle leraren die hun workshop lezing of presentatie verzorgen en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. 1

Welkom op Het Lerarencongres 2014! Het enige congres dat echt van, voor en door de leraar is. Boordevol ervaringen, tips, nieuwe kennis en nieuwe kennissen. U wacht vandaag een unieke belevenis. Tijdens de eerste ronde van de verschillende lezingen en workshops wordt u welkom geheten door een van de ambassadeurs van de Onderwijscoöperatie. De workshops, lezingen en vol is vol. Elke sector heeft zijn presentaties eigen kleur en in het schema zijn De thema s van het congres hebben de programmaonderdelen voor direct verband met het dagelijks de startende leraar met een * werk van de leraar en komen aangegeven. voor in de Lerarenagenda van OCW en de Agenda Beroepsgroep Lerarencongres.nl Leraren. Dit zijn onder andere: Blijf de hele dag op de hoogte van een sterke beroepsgroep, alle laatste ontwikkelen via de site professionalisering, peer review, lerarencongres.nl. professionele leergemeenschappen, de lerarenopleiding en het Festivaltent lerarenregister. Naast de vaste onderdelen biedt de festivaltent allerlei vormen van Interactie is het sleutelwoord (inter)actie. Laat u informeren over U ontmoet collega s, wisselt het register, ontmoet de Onderwijs ervaringen uit en neemt deel aan Pioniers, kom alles te weten over workshops en debatten over het over peer review of maak kennis prachtige beroep van leraar. met de lidorganisaties van de Onderwijscoöperatie. Het kan U kunt vrij kiezen tussen de allemaal in de festivaltent! Niet onderdelen op het blokkenschema alleen is er een Boekencafé aanwezig, (p. 13 t/m 18) met maar één stelregel: u kunt zich vandaag bijvoorbeeld ook lekker laten verwennen door de studenten van de opleiding Lifestyle van het Koning Willem I College. Zij zullen u flink in de watten leggen! De studenten van het Koning Willem I College zetten zich vandaag speciaal voor u in om er een leerzame, inspirerende maar vooral ook ontspannende dag van de maken. U kunt voor al uw vragen bij hen terecht en ze zijn te herkennen aan hun groene bodywarmer met een vraagteken op hun rug. Fotoproject Leraren van Nederland Simon Verwer, docent in het VO is initiatiefnemer van Leraren van Nederland (www.lerarenvannederland.nl). Dat is een fotoblog met de ambitie om 1 procent van alle leraren zichtbaar te maken via een foto en een inspirerende quote. In de tent kunt u Simon helpen met zijn project! Wilt u uw collega s mee laten genieten vandaag? Vergeet dan niet uw berichten en foto s te plaatsen op twitter met de hashtag #Lerarencongres2014 en #KW1C, zodat we samen van deze dag een trending topic kunnen maken! 3 4

Programmaoverzicht 09.00-10.00 Inloop en registratie 10.00-10.55 Start eerste ronde sessies 11.05 11.45 Start tweede ronde sessies 11.55 12.35 Start derde ronde sessies 12.35 13.20 Lunch 13.20 14.00 Start vierde ronde sessies 14.10 14.50 Start vijfde ronde sessies 15.00 15.40 Start zesde ronde sessies 15.50 16.30 Start zevende ronde sessies Vanaf 16.15 Gelegenheid tot napraten in het Onderwijscafé 17.00 Einde Eten en drinken De studenten van de Middelbare Horeca School van het Koning Willem I College verzorgen de gehele dag de catering. Koffie en thee is de hele dag aanwezig. Vanaf 12.30 uur staan de studenten klaar rondom de festivaltent om u te voorzien van een (h)eerlijke lunch. Niet alleen is er rekening gehouden met de vegetariërs, er worden ook glutenvrije versnaperingen uitgedeeld. Let goed op de aanwijzingen bij de lunchbuffetten. Speciaal water Op het congres zijn er speciale waterflesjes verkrijgbaar geproduceerd door de Waterfabriek. De Waterfabriek maakt onderdeel uit van het Koning Willem I College, waar veel technische mbo-opleidingen te volgen zijn. Het is een leerwerkbedrijf zonder winstoogmerk, waar flesjes water met een aanpasbaar, uniek etiket naar wens van de klant worden geproduceerd. 5 6

Speciaal congresonderdeel voor de Startende Leraar Dit onderdeel van Het Lerarencongres is speciaal bedoeld voor startende leraren; voor alle leraren uit het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en speciaal onderwijs, die minder dan vier jaar werkzaam zijn in het onderwijs. Wat biedt deze dag u als startende leraar? Leer kijken over de grenzen van uw eigen school, hoor wat er allemaal gebeurt in onderwijsland, laat u inspireren door verschillende sprekers op het Lerarencongres, deel uw ervaringen met zowel zeer ervaren docenten als met andere starters, haal praktijktips op en ervaar wat passie is op een plek speciaal voor startende leraren. Het programma wordt georganiseerd en geleid door zeer ervaren leraren, leraren die ooit Leraar van het Jaar zijn geweest in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs of speciaal onderwijs en zich verenigd hebben in de LerarenKamer. Het programma wordt tweemaal uitgevoerd, s ochtends van 10.00 tot 12.30 uur en s middags van 13.20 tot 15.30 uur. Locatie: School voor de Toekomst. Project Bovenschoolse Inductie en de LerarenKamer Een goede begeleiding voor startende leraren binnen de eigen school is hard nodig. Minstens zo belangrijk is de bovenschoolse begeleiding, de zogeheten inductie in het onderwijs. Op verzoek van minister Bussemaker is de LerarenKamer gestart met een begeleidingsproject voor startende leraren. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap financiert het project. Inspiratiedagen behoren tot een van de activiteiten in dit kader. Programma Startende Leraar Van goed naar véél beter Jan Verweij, Leraar van het Jaar 2012, vertelt een inspirerend verhaal over werken in het onderwijs en gaat in gesprek met de zaal. Lessen in Passie In gesprek met Leraren van het Jaar over passie voor lesgeven Dialoogtafels Onder leiding van (ex-)leraren van het Jaar met collega-startende-leraren in gesprek over: - Overzicht en overwicht in de klas - Ken je leerling - Relatie opbouwen met je leerling - Begeleiding en ondersteuning bij het starten - Timemanagement - Orde en structuur - Oudergesprekken - Differentiatie/leerstijlen - Relatie team/leidinggevende - Werkdruk/werkplezier Intervisie Tevens zullen de hele dag door enige ervaren coaches aanwezig zijn bij wie het mogelijk is om met andere startende docenten te praten over het vak! Blokkenschema Naast dit speciale congresonderdeel worden er ook andere workshops en lezingen gegeven voor de startende leraar. In het blokkenschema zijn deze congresonderdelen voorzien van een *. 7 8

Uitgelicht Uitreiking promotiebeurzen Metaforum (School voor de Toekomst) 15.50 tot 16.30 uur Tijdens het Lerarencongres reikt minister Bussemaker de Promotiebeurzen uit aan 30 leraren. Leraren krijgen zo de mogelijkheid om promotieonderzoek te doen. Een groter aantal gepromoveerde leraren voor de klas verhoogt de kwaliteit van het onderwijs. De promotiebeurs is populair: sinds 2011 ontvingen in totaal al 136 leraren een beurs. Presentatie Talisrapport Metaforum (School voor de Toekomst) 11.05 tot 12.35 uur en van 14.10 tot 15.40 uur Goede leraren vormen de sleutel voor kwalitatief hoogstaand onderwijs en goed presterende leerlingen. Daarvoor zijn goed opgeleide en deskundige leraren onontbeerlijk. Maar zij kunnen het niet alleen. Er is ook een professionele schoolorganisatie nodig, die het leraarschap aantrekkelijk maakt. De werk- en leeromgeving van leraren in de onderbouw van het voortgezet onderwijs staan centraal in de Teaching and Learning International Survey (Talis) van de OESO. Leraren in 34 landen over de gehele wereld, waaronder Nederland, zijn in de gelegenheid gesteld zich te laten horen en het onderwijsbeleid te beïnvloeden. Tijdens deze bijeenkomst worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd. Boekencafé In de festivaltent schuiven verschillende schrijvers van onderwijsboeken aan in het Boekencafé. Daniel Koelink, leraar en redacteur bij Leraar 24 gaat met hen in gesprek. Dus kom luisteren naar uw favoriete schrijver en laat uw boek signeren! Debatteer mee! Wilt u eindelijk eens uw mening uiten over allerlei onderwijszaken? Gedurende de dag vindt er in de Mensa een aantal debatten plaats. Debatteer mee met de Groene Golf over de positie van startende leraren. Wat vindt u van het Junior Leraarschap? En hoe belangrijk is het lerarenregister voor u? Met elkaar in dialoog Ga de dialoog aan met andere leraren en aanwezigen over deze twee thema s: 1. Jij durft te veranderen! 2. Jij maakt het verschil! De dialoogtafels worden geleid door leraren en zijn gestoeld op de vier stappen van Nederland in Dialoog: 1. Kennismaken, 2. Ervaringen delen, 3. Dromen en 4. Doen. U treft de dialoogtafels aan in de leerlingenkantine in gebouw C. Inloopspreekuur: Vragen staat vrij Heeft u een korte vraag over de CAO, de medezeggenschap of het beleid rondom de school? Consulenten van de Aob, CNV onderwijs, BON en FVOV zijn aanwezig om deze vragen te beantwoorden. N.B.: het gaat om algemene informatie en vragen; niet om advisering inzake arbeidsconflicten. 9 10

Plattegrond wc garderobe centrale tent 11 12

Programma blokkenschema Locatie 1 10.00-10.55 2 11.05-11.45 3 11.55-12.35 Lunch 12.35-13.20 4 13.20-14.00 5 14.10-14.50 6 15.00-15.40 7 15.50-16.30 Onderwijscafé Koningszaal Gebouw E 107. Het belang van Bildung Aleid Truijens 108. Hersenontwikkeling in de klas Lucia Talamini 106. Inspiratie! Jelmer Evers, Susanne Winnubst en Andrew Niemeijer 105. De Lerarenagenda Minister Bussemaker & staatssecretaris Dekker 109. Wat is passend? De leraar centraal Martine Delfos Dramazaal Gebouw E 28. Leren debatteren MBO Stichting Nederlands Debat Instituut 28. Leren debatteren VMBO/ PO Stichting Nederlands Debat Instituut 28. Leren debatteren HAVO/ VWO Stichting Nederlands Debat Instituut Mensa Gebouw G 54. Debat: Junior leraarschap: Borging of ontwikkeling?* Marco Snoek, studenten van de HVA 118. Het is mijn prachtige, mijn hondse baan Marten Kircz 117. Collegiale visitatie en het beroepsregister voor leraren in de praktijk Amerens Schurer e.a. 90. Debat: In debat met jonge docenten en schoolleiders* De Groene Golf Jan Willem Hengeveld 119. Debat: Sta voor kwaliteit. Sta in het Register! Leerlingenkantine Gebouw C Dialoogtafels: Jij durft te veranderen! Dialoogtafels: Jij maakt het verschil! D005 12. 5 tips om beter presterende leerlingen te krijgen* Marlies de Groot 94. Teach & Learn: the entreprenuerial rollercoaster Dionne Zeldenrijk 1. Yes, een speler in de les! Marja Boidin e.a. 8. Ambachtschap en 21st century skills Harry van der Schans D007 85. Sta voor kwaliteit met het Lerarenregister Thea Nabring 5. Literatuur leren lezen Ton Basting 85. Sta voor kwaliteit met het Lerarenregister Thea Nabring 35. Een functioneel handschrift voor IEDEREEN Ben Hammerling 86. Elke dag samen een beetje beter! LeerKRACHT Jeske Hamers D009 62. VierSlagLeren: bundelen van krachten Wenckje Jongstra 78. Effectief feedback geven aan leerlingen* Lilian Spijkerman 75. Verschuif de grenzen Christa Romijn 72. Lesson study aanpak Jan van der Veen e.a. 113. Afrekenen op Toegevoegde Waarde: geen goed idee Dick van der Wateren 67. 100% digitaal met de stercollecties van VO-content Dicky van Berkel D010 74. Co-teaching, dat werkt. Passend onderwijs Marcia van der Wens 26. Werken aan kwaliteit Theo de Rouw 6. Gezocht: Programmeerleerkracht, ervaring niet nodig! Sjoerd Dirk Meijer 3. Werken aan de Wereld Lidy van Oers e.a. D013 43. De leraar: professional of instrument? Hans de Bruin 65. Mannen in het onderwijs - studiesucces en jongens Dick Vrensse 39. Ervaringen met LeerKRACHT Arjan van der Meij 40. Gamification: Work in progress Sem van Geffen 50. Don Quichot in het onderwijs David Mulder 45. Als een wind van verandering waait... Ed Booms 76. Kinderen zijn pas leesrijp als hun brein daar klaar voor is Elly de Wild-Dienske Elke sector heeft zijn eigen kleur. De programmaonderdelen die toegankelijk zijn MBO Alle sectoren voor iedereen hebben geen kleur. Iedereen is van harte welkom bij deze onderdelen. PO PO en VO Voor de startende leraar worden er naast het speciale programma (zie pagina X) VO VO en MBO 13 ook workshops en lezingen geven. Deze zijn voorzien van een *. * = voor startende leerkrachten 14

Programma blokkenschema Locatie 1 10.00-10.55 2 11.05-11.45 3 11.55-12.35 Lunch 12.35-13.20 4 13.20-14.00 5 14.10-14.50 6 15.00-15.40 7 15.50-16.30 Onderwijscafé D014 27. Breek uit de klas (Slimfit) Helga Bongers e.a. 81. Werkbare groepsoverzichten en -plannen in de klas Sanne Daphne Buijsrogge-Ruijs e.a. 14. Inspiratie voor de startende leerkracht* Leonie Verweij e.a. 2. Mindfulness in de klas* Lonneke Gerritsen 82. Leerkrachten en Passend onderwijs Marian van Geffen 83. Preventie en aanpak gedragsproblemen (Leer-Kracht) Dolf van Veen D104 19. Van Prikkel tot Pitch Harry van der Schans 84. VeVaSMART, bewust met (social) media omgaan Anouk van Butselaar 33. Maak gebruik van de expertise van leraren! Thijs Dam e.a. 18. Teacher in the lead Marjolein Held 29. Game on! Sem van Geffen D105 59. Peer review Hans van Dinteren 32. Hoogsensitiviteit en onderwijs Mieke Vijn e.a. 41. Gelukkig voor de klas Jacqueline Boerefijn 9. Humor en creatief denken Harry van der Schans 11. Hoe ben jij intelligent?* Imre Mutsaers D107 10. Goochelen met aandacht, omgaan met lastige leerling* Bas Jacobs 22. Laat taal in schoolteksten en toetsen geen struikelblok zijn Gerdineke Silfhout 4. De wederopstanding van de leraar? Simon Verwer e.a. 20. LOB binnen het vernieuwde vmbo Inge Kirsten 13. Ontdek de vier geheimen voor GROOTS onderwijs Erna Reiken D108 (Speciaal Onderwijs) 80. Taal en communicatie dmv De Liedjeskist Ineke Aerts 97. Passend Onderwijs in Optima Forma Lia van Emmerik 98. Gewoon maar toch anders Thijs van der Heijden 100. Positive Behaviour Support Judith Koster 42. Leer Werk Gemeenschap (LWG) in de praktijk Anneke Duit 101. Haal de wereld in je klas; reis met je klas de wereld in! Bob Hofman D112 D109 D114 D115 (ING-zaal) 16. Een mentor die er toe doet, wát doet die precies? Ella de Jong 25. Mediamachtig door filmlessen in de klas Nick Landman 46. Docent 24/7 Ralf Hillebrand 7. Uitlegvideo s? Hoe maak je ze, wat heb je eraan? Lisette Heijke 24. Film als vak op school, hoe begin je in de praktijk? Franka Stas Vragen staat vrij (Inloopspreekuur vakbonden) Vragen staat vrij (Inloopspreekuur vakbonden) 37. Kracht van samen! Martijn Vermeulen 31. De rol van docenten bij studiekeuzesucces Peter Huwae 93: Studievaardigheden: met gemak van vmbo naar havo Hans Konings e.a. 71. Passie voor het onderwijs* Jan Willem van den Bos 99. Met Agora werken aan gedeeld leiderschap Ramon Moorlag e.a. 88. Engagement: eindexamen kunstgeschiedenis vwo Martin Bakker 89. Kunst- en cultuureducatie voor iedereen!? Yvonne Eikenaar 56. Professionele ruimte en gespreid leiderschap Anita van Wijngaarden 48. Opleiden voor een betere wereld Rob de Vrind 23. Professionalisering bij Gelderse ROC s Theo de Wit e.a. 36. Buurtleren. nl ontdekt het buurtpotentieel Klaas Wever e.a. 38. Het MBO verdient een betere financiering Toon Rekkers 15. Oogst de kracht van sociale media in de klas! Patrick Koning MBO Alle sectoren PO PO en VO VO VO en MBO 15 * = voor startende leerkrachten 16

Programma blokkenschema Locatie 1 10.00-10.55 2 11.05-11.45 3 11.55-12.35 Lunch 12.35-13.20 4 13.20-14.00 5 14.10-14.50 6 15.00-15.40 7 15.50-16.30 D205 D207 D210 D212 D213 D214 Festivaltent 60. Uitdaging: vwo ers in de basisschool Theo Wubbels 61. Een leraarsnest: ideaal om (in) te leren? Paul Hennissen 96. Verhalen vertellen Hetty Hospes 95. Help mijn groep kan niet samenwerken! Henk Hospes 52. Ik haal je op, ik neem je mee Bo Rodenhuis e.a 53. Aan de slag met engagement! (vwo examenthema) Renee Lievens 55. Op weg naar persoonlijk leren Alexandra Smeets e.a. 57. Informatica ondergaat verjongingskuur Ramon Moorlag e.a. 64. De puberijsberg en de warme leraar Ingrid van Essen 44. Flippen in je klas Arnoud Kuijpers 17. Rust in je hoofd, orde in de klas Douwe Kerkstra 21. Van Werkdruk naar Werkplezier* Angela Kouwenhoven 21. Van Werkdruk naar Werkplezier* Angela Kouwenhoven 30. Leren lezen in 40 uur - als het kind eraan toe is! Ewald Vervaet 114. Leraar worden: recht of voorrecht Femke Baartman e.a. 21. Van Werkdruk 47. Groepsvergaderingen in het naar Werkplezier* Angela basisonderwijs Geke Kouwenhoven Versprille 87. Sensomotorische ontwikkeling bij kleuters Ingrid Deelen 102. Invaller? Wat kan ik verwachten Kelly Jansen 77. Onderwijspioniers, je 58. Kom verder met je stem, vul je vindt dat het beter gereedschapskan? kist Anneriet Nubé Geke Versprille e.a. 73. Leraren Maatschap Daniel Dessaur 63. Ontwrichte kinderen in het onderwijs Willem de Jong 70. Leraren van het jaar: Lessen uit Nieuw-Zeeland Rijan van Geene e.a 63. Ontwrichte kinderen in het onderwijs Willem de Jong 69. Contextrijk lesgeven Robert Zibret 66. Begeleiding van toekomstige leraren, een vak apart Veronique van de Reijt 91. Starten in het onderwijs - de basis* Jan Willem Hengeveld 68. We leren leerlingen niet wat, maar hoe te denken Rikie van Blijswijk 51. Lerende docenten in een lerende school Frum van Egmond 49. Van eiland naar WIJland! Martine Creemers 104. Met flexibele routes naar een bevoegdheid Annemarie Thomassen 112. Een waardevol register Jan Anthonie Bruijn 34. Je lokaal het podium, jij/je kinderen de spelers Jolanda Mulder Vanaf 10.00 uur doorlopend markt Onderwijs Pioniers 110. Boekencafé 79. Jongleren, belevend theorie leren! Wytze Koop 92. Onderwijscafe: differentieren in de klas, utopie? Jan van Gemert e.a. 111. Boekencafé 79. Jongleren, de kunst van het loslaten Wytze Koop 92. Onderwijscafé: differentieren in de klas, utopie? Jan van Gemert e.a. Metaforum School voor de Toekomst - Gebouw S 103 TALIS, international onderzoek naar de leer- en werkomgeving van leraren en schoolleiders Mirjam Stuivenberg e.a. 103 TALIS, international onderzoek naar de leer- en werkomgeving van leraren en schoolleiders Mirjam Stuivenberg e.a. 116. Uitreiking promotiebeurzen minister Bussemaker Startende Leraar School voor de Toekomst Gebouw S Programma Startende Leraar (zie p. 7-8) Programma Startende Leraar (zie p. 7-8) Onderwijscafé MBO Alle sectoren PO PO en VO VO VO en MBO 17 * = voor startende leerkrachten 18

Overzicht programmaonderdelen 1. WORKSHOP Yes, een speler in 3. WORKSHOP Werken aan de de les! Wereld Marja Boidin en Tanya Kolmus Lidy van Oers Op het Koning Willem I College Een workshop, zodat je leert werken bestaat sinds 12 jaar een met het lesmateriaal dat door Koning simulantenbank. Er zijn 50 getrainde Willem I College en VSO Nederland vrijwilligers beschikbaar om in lessen ontwikkeld is voor Wereldburgerschap beroepsvaardigheden te oefenen. Een binnen het project Werken aan de ideale brug tussen theorie en praktijk. Wereld (www.werkenaandewereld.nl) In de workshop maakt u kennis met.je neemt het materiaal en een deze innovatieve werkwijze en met de lesvoorbereiding voor een eigen voorwaarden om dit in het onderwijs les direct mee. Het materiaal is te realiseren. ontwikkeld voor het mbo, maar het kan wellicht ook gebruikt worden in 2. WORKSHOP Mindfulness in het vo. de klas* Lonneke Gerritsen Tijdens deze interactieve workshop krijg je achtergrondinformatie over Mindfulness; de Mindfulkidsmethode (ontwikkeld door R. Brandsma en G. Langenberg) en ga je zelf ook je aandacht trainen. Na deze workshop kun je de tips en tools meteen toepassen in je groep. 4. WORKSHOP De wederopstanding van de leraar? Simon Verwer en Eke Rebergen In zijn laatste werk spreekt pedagoog en hoogleraar Gert Biesta over het verdwijnen van de leraar. Hij doelt hiermee op een aantal ontwikkelingen die er voor zorgen dat de leraar langzaam maar zeker verandert in coach of facilitator. In deze workshop onderzoeken we het werk van Gert Biesta en gaan we onder meer in op de vraag hoe de school als instituut relevant kan blijven in de 21 e eeuw. 5. LITERATUURLES Literatuur leren lezen Ton Bastings Het ontwikkelen van een persoonlijke definitie van literatuur, die toepassen op eerdere leeservaringen en vervolgens toelichten aan de hand van een literaire tekst. 6. WORKSHOP Gezocht: Programmeerleerkrachten, ervaring niet nodig! Sjoerd Dirk Meijer Tijdens de workshop wil ik juffen en meesters uit het po laten ervaren dat programmeren niet moeilijk is en dat je samen met je klas op programmeerontdekkingstocht kunt gaan zonder programmeerervaring (of brede ICT-kennis in het algemeen). 7. WORKSHOP Uitlegvideo s. Hoe maak je ze, wat heb je eraan? Lisette Heijke Samen met een aantal docenten die actief zijn met uitlegvideo s (dus veel ervaring hebben), laten we zien hoe je het beste uitlegvideo s maakt. En vooral ook, wat je ermee doet in de les en wat leerlingen er aan hebben. We gaan niet voor theorie, maar voor praktijk. MBO Alle sectoren PO PO en VO VO VO en MBO 19 * = voor startende leerkrachten 20

8. WORKSHOP Ambachtschap en 21st century skills Harry van der Schans Het belang van modern en traditioneel ambachtschap gekoppeld aan opleiden in de 21e eeuw. In het bijzonder wordt er een relatie gelegd met creatief denken. 9. WORKSHOP Humor en creatief denken Harry van der Schans Het is geen toeval dat de spelling van AHA en HAHA bijna hetzelfde is - Mitch Ditkoff De meeste van onze denkfouten zijn perceptiefouten. Volgens creativiteitsexpert Edward de Bono is humor verreweg de belangrijkste activiteit van het menselijk brein. Bij humor is er altijd sprake van een verandering in de manier waarop je naar iets kijkt en dit is essentieel bij het veranderen van onze denkwijze. Humor en creativiteit zijn daarmee nauw met elkaar verbonden. Logica zal deze veranderingen nooit teweeg kunnen brengen. 10. WORKSHOP Goochelen met aandacht, omgaan met lastige leerling* Bas Jacobs De docent: Jeffrey, je moet stil zijn. Jeffrey: Wie moet stil zijn? En hij dan? Wat Jeffrey hier doet is een alledaags voorbeeld van Goochelen met aandacht. Net als een goochelaar wijst leerling Jeffrey naar iets anders, waardoor de aandacht van het eigenlijke onderwerp wordt weggehaald. Er zijn duizenden variaties en je komt het overal tegen. 11. WORKSHOP Hoe ben jij intelligent? Imre Mutsaers Ieder mens is knap. Dat zegt Howard Gardner, grondlegger van de theorie van de Meervoudige Intelligenties. In deze workshop maak je kennis met de 8 intelligenties en de toepassingsmogelijkheden binnen je eigen lessen. Welke intelligenties kun je meer aanspreken en hoe geeft het je mogelijkheden voor differentiatie? 12. WORKSHOP 5 tips om beter presterende leerlingen te krijgen* Marlies de Groot Je verwacht een bepaald antwoord, maar je krijgt het niet. Daardoor is het minder duidelijk of de leerling de lesstof heeft begrepen. Welke middelen kun je in de les inzetten, zodat leerlingen vaardiger worden in een bepaald vak? Uitgangspunt is dat interactie over leerinhouden essentieel is om begripsontwikkeling te bevorderen. 13. LEZING Ontdek de vier geheimen voor GROOTS onderwijs Erna Reiken Innovatie. Je kan er in de 21 e eeuw niet meer omheen als je staat voor groots onderwijs. Maar hoe werkt dat dan? Hoe vind je meer en vooral betere ideeën? Uit welke fases bestaat zo n proces? Welke regels gelden dan? Welke valkuilen kom je tegen? Ik help je om in vier eenvoudige stappen meer en betere mogelijkheden te ontdekken. 14. WORKSHOP Inspiratie voor de startende leerkracht Leonie Verweij en Elise Luiten Als leerkracht wil je graag goed contact met je leerlingen. Goed contact verbetert immers de werkhouding. Toch is het soms moeilijk om de aandacht van kinderen langere tijd vast te houden. Afwisseling is hierbij cruciaal. In deze workshop wordt het belang van werkvormen toegelicht en worden verschillende werkvormen geoefend. De werkvormen helpen de concentratie en sfeer in de klas te verhogen. Daarnaast helpt het de leerlingen te activeren. 15. WORKSHOP Oogst de kracht van sociale media in de klas! Patrick Koning Het slim gebruik van sociale media in de klas kan een aantal voordelen opleveren volgens Kennisnet. Aan de hand van de Sociale Media Bingo wordt met elkaar het landschap van sociale media verkend met als doel te leren wat de mogelijkheden van sociale media en mobiele apparatuur zouden kunnen zijn in het klaslokaal. Natuurlijk zijn er echte prijzen te 21 winnen met de Sociale Media Bingo. 22

16. WORKSHOP Een mentor die er toe doet, wat doet die precies? Ella de Jong 18. WORKSHOP Teacher in the lead Marjolein Held bezighoudt met en geïnteresseerd is in creatief denken. In het bijzonder voor degenen die zich bezighouden 22. WORKSHOP Laat taal in schoolteksten en toetsen geen struikelblok zijn De leerkrachten maken kennis met De Teacher in the lead is inmiddels met onderwijs in ondernemendheid. Gerdineke Silfhout een behulpzame, vrolijke manier van kijken naar en helpen van leerlingen. Deze manier van werken met een begrip binnen het mbo. Wat begon met een onderwijsexpeditie van bestuurders en docenten is 20. WORKSHOP Lob binnen het vernieuwde vmbo Lesmaterialen moeten zo begrijpelijk mogelijk zijn. Natuurlijk! Maar hoe ziet een begrijpelijke schooltekst leerlingen is uitermate geschikt om uitgegroeid tot een steeds groter Inge Kirsten er concreet uit? Zakelijk, dus zonder in te zetten door mentoren. Voor hun wordende groep docenten die zich LOB krijgt met ingang van 2016 anekdotes. Duidelijk en met heldere leerlingen, maar ook voor henzelf! Een weer eigenaar van zijn vak wil voelen een prominente plek binnen het verbanden. Dat geldt niet alleen goede basis van waaruit te handelen maar tevens voortrekker in dit proces curriculum van de nieuwe afdelingen. voor lesmaterialen, maar ook voor geeft energie en inspiratie om door te wil zijn. Tijdens deze workshop gaan Op welke manier kun je als vakdocent, toetsvragen. Met een geschiedenis- of gaan. Er echt zijn voor de leerlingen, we het profiel en het benodigde mentor, decaan daar op participeren. rekentoets wil je je leerling natuurlijk ondanks alles. onderwijslandschap verkennen. De VO-raad heeft een aantal tools niet op leesvaardigheid afrekenen. ontwikkeld om aan de slag te gaan Geïmporteerde zakken Kopi Luwak 17. WORKSHOP Rust in je hoofd, orde in de klas 19. WORKSHOP Van Prikkel tot Pitch met betekenisvol LOB binnen het VO. In deze workshop gaan we in gesprek koffie kunnen voor minder taalvaardige leerlingen zomaar een struikelblok Douwe Kerkstra Harry van der Schans over en aan de slag met dit traject. vormen. In deze workshop zal ik Ruim 20 technieken voor rust in je hoofd die door volstrekte amateurs onmiddellijk kunnen worden Een nieuwe ICE Age! Er is een klimaatverandering nodig voor de duurzame ontwikkeling van 21. WORKSHOP Van Werkdruk naar Werkplezier vanuit mijn promotieonderzoek en mijn expertise als toetsdeskundige handvatten aanreiken voor het toegepast ter plekke ervaren. Van organisaties en haar medewerkers. Angela Kouwenhoven selecteren en maken van goede heel serieus, via ietwat grappig tot ICE (Innovation, Creativity & Inzicht krijgen in waar ligt voor mij lesmaterialen en toetsvragen. bijna hilarisch. Toepasbaar voor jezelf Entrepeneurship) en 21st century de werkdruk en mijn werkplezier (in en overdraagbaar op leerlingen. skills. In deze levendige en welk onderdeel van mijn beroep). Overgoten met een licht theoretisch interactieve workshop maak je kennis Ligt dat intern of extern? Gevoel of sausje met inzichten over menselijk met een creatief innovatiemodel in vaardigheden? Hoe kan ik dat anders functioneren, stemming en resultaten zes stappen (Prikkel, Context, Vraag, aanpakken? en het voorkomen van burn-out. Idee, Oplossing & Pitch). Speciaal voor een ieder die zich 23 24

23. WORKSHOP Professionalisering bij Gelderse ROC s 25. WORKSHOP Mediamachtig door filmlessen in de klas Nick Landman 27. WORKSHOP Breek uit de klas (Slimfit) Helga Bongers en Kim van Dooijeweert 29. WORKSHOP Game on! Sem van Geffen Games hebben een onweerstaanbare Theo de Wit en Margriet Philipsen Met praktijkvoorbeelden, Uitleg over Slimfit (InnovatieImpuls aantrekkingskracht op leerlingen. De Gelderse ROC s werken met de filmfragmenten, doe-opdrachten en Onderwijs) en voorbeelden uit de Zorg voor meer enthousiasme en HAN en ISndo/Marant op allerlei resultaten van leerlingen laat ik zien praktijk (PO). Nadruk op organisatie betrokkenheid bij de doelgroep door terreinen samen. Het Pedagogisch dat je filmlessen kunt geven zonder en inzet van personeel en ICT. achterliggende principes van games, Getuigschrift wordt samen ontwikkeld, camera s of montage apparatuur. Actief aan de slag met input van kortom gamification, in te zetten opleiden in de school wordt samen Leerlingen worden Mediamachtig het publiek. Vragen, kansen en inje onderwijs! In deze workshop ga opgepakt. En er zijn ateliers op het of MediaWijs door een filmproject. initiatieven bespreken en richting je een concreet, eigen spelconcept terrein van ICT en Leren, didactiek, Docenten krijgen een volledig door geven behoort tot de opties. Hierbij ontwikkelen dat je kunt gebruiken in toetsing en studieloopbaan mij uitgewerkt lesboekje met alle kan ook aandacht besteed worden aan de klas. ontwikkeld en uitgevoerd. Hoe geef je fragmenten digitaal. Lijm, schaar, veranderprocessen. vorm aan levenslang leren? 24. WORKSHOP Film als vak op school. Hoe begin je in de praktijk? potlood en een digitaal bord, meer is er niet nodig. 26. WORKSHOP Werken aan kwaliteit 28. WORKSHOP Leren debatteren Stichting Nederlands Debat Instituut Hoe houd je een debat in de klas? Hoe kies je een goede stelling? 30. WORKSHOP Leren lezen in 40 uur - als het kind eraan toe is! Ewald Vervaet De workshop draait om de leesrijpheidstoets. Eerst schrijft het Franka Stas Theo de Rouw Hoe beoordeel je leerlingen? De kind woorden en letters die het zegt Een lessenreeks over seksuele In deze workshop oefenen we een stap- Stichting Nederlands Debat Instituut te kunnen schrijven. Bijvoorbeeld, diversiteit voor de bovenbouw VO penplan waarmee je (samen) kunt helpt u in deze workshop op weg! Sonja schrijft SONJA, PAPA en voor CKV/Film. De film Uitgesproken, werken aan de kwaliteit van je Ten eerste omdat debatteren een MAMA. Als men met Sonja s letters van regisseurs Dylan en Lazlo Tonk onderwijs. Uitgangspunt is een verbe- mooie en interactieve manier is om bijvoorbeeld JAS schrijft, kan men is het uitgangspunt. Aan de hand tering die je zelf wilt bereiken in jouw de mondelinge taalvaardigheid te haar leesrijpheid bepalen. Als ze JAS van een praktische opdracht wordt werksituatie. Voor je leerlingen, jezelf, je oefenen. Ten tweede is het debat een leest als J, a, s; jas, is ze toe aan lezen; de essentie van beeldtaal geschetst. bouw/afdeling/sectie of voor je school. uitstekend middel om de voor- en als ze J, a, s leest, niet. Verder ga ik in op hoe de doorlopende We maken gebruik van het nieuwe tegenargumenten bij actuele thema s leerlijn Film er uit ziet op het overzicht bekwaamheidseisen, de te behandelen. Alberdingk Thijm College. websites Leraar24, 1000jaarvoordeklas en het Lerarenregister. 25 26

31. LEZING De rol van docenten bij studiekeuzesucces 33. WORKSHOP Maak gebruik van de expertise van leraren! 35. LEZING Een functioneel handschrift voor IEDEREEN 37. LEZING Kracht van samen! Martijn Vermeulen Peter Huwae Thijs Dam en Marjon Sanders Ben Hamerling De bijdrage is een pleidooi voor het Een verkeerde studiekeuze heeft Binnen themawerkgroepen gaan Iedereen kan over een bruikbaar inzetten van netwerken door scholen steeds meer consequenties. Het is docenten Nederlands en rekenen handschrift beschikken door een klein om bijzondere, onderscheidende een kwaliteit van scholen wanneer met een bepaald thema aan de beetje kennis over lettervormgeving. onderwijsprojecten te initiëren. Het zij leerlingen helpen om een goede slag gedurende een schooljaar. De Deze kennis wordt over het algemeen succesvolle Juniorsymposium Nijmegen keuze te maken en de kans op uitval opbrengst en resultaten van hun werk niet aangeleerd op de basisschool, maar en de Tweede Wereldoorlog onder de in het vervolgonderwijs te verkleinen. delen ze met de rest van het college, is nodig om tot effectieve zelfevaluatie vlag van het Stedelijk 4 en 5 Mei Comité Deze workshop gaat vooral over de onder andere door het verzorgen van te komen. Niet de motoriek, maar de Nijmegen staat met name centraal. Waar rol die je als vakdocent kunt spelen in een presentatie over hun bevindingen. lettervormgeving bepaalt de kwaliteit. liggen kansen en wat zijn valkuilen bij dit proces. Deze kennis wordt in de lezing het opzetten van (complexe) projecten? 34. WORKSHOP Je lokaal het overgedragen en is de volgende dag 32. WORKSHOP Hoogsensitiviteit en onderwijs Mieke Vijn en Ria ten Bookum Het aantal hoogsensitieve leerlingen podium, jij/je kinderen de spelers Jolanda Mulder Op je klassepodium gebeurt er dagelijks van alles. De kinderen hebben bruikbaar in het gehele onderwijs. 36. LEZING Buurtleren.nl ontdekt het buurtpotentieel 38. LEZING Het mbo verdient een betere financiering Toon Rekkers De financiering van het mbo is toe groeit snel. Zij leren en werken op hun eigen rollen, en jij als leerkracht Klaas Wever en Chris Wever aan verbetering. Door de lumpsum een andere manier. Uitleg over de ook. Die rollen kunnen harmonieus Buurtleren is een marktplaats, waar financiering werden scholen zelf eigenschappen, hersenwerking en samengaan, maar de wisselwerking ieder in de buurt gratis een advertentie verantwoordelijk gehouden voor energiepatronen geven aan wat ertussen kan ook leiden tot strijd, kan plaatsen waarin je aanbiedt een de besteding van de beschikbare werkt en wat tegenwerkt. We nemen gezeur, onbegrip, chaos, terugtrekken, ander iets te leren. Variërend van talen, gelden. Naarmate de tijd voortschreed je mee op reis door het land van vermoeidheid, daar-gaat-ie-weer. lassen, schilderen, breien, musiceren, bleek ook dat geld bestemd voor mogelijkheden, overeenkomsten en Tijdens deze workshop zoeken we naar bijles. Of vraagt wie jou iets kan leren. onderwijs, besteed werd aan zaken een goed gevoel. Een bijeenkomst vol mogelijkheden om zulke rolpatronen Je onderhoudt je advertentie. Op zoek die het onderwijs niet altijd ten goede herkenning, informatie en bovenal en vaste scripts te doorbreken. naar docenten met passie dichtbij. Ook kwamen. praktische tips! leuk met groepen leerlingen te doen. 27 28

39. LEZING: Ervaringen met LeerKRACT zijn maar weinig beroepen, waar de eigen emoties, mentale toestand en bestuurder, directeur en leraar. Dit is de voorlopige conclusie op basis veranderen? Welke fasen zijn te onderscheiden bij veranderen? Welke Arjan van der Meij persoonlijkheid zo n stempel drukken van mijn promotieonderzoek. Waar hulp kun je inschakelen? Docenten van De Populier laten zien op het werk, de sfeer, en daarmee ook zitten de manco s en waar zijn hoe gewerkt wordt aan de kwaliteit op de motivatie en de prestaties van oplossingen te vinden? Waarvan moet 46. LEZING Docent 24/7 van het leraarschap. de leerlingen. de organisatie zich bewust zijn? Hoe Ralf Hillebrand 40. LEZING Gamification: Work in progress Sem van Geffen 42. LEZING Leer Werk Gemeenschap (LWG) in de praktijk brengen we de leraar weer in positie? 44. LEZING Flippen in je klas Arnoud Kuijpers Een pleidooi, kan dus ook als passievolle toespraak, over het gebruik van social media als begeleidingsinstrument. Facebook, Een korte introductie in de Anneke Duit Flipping the Classroom is momenteel Whatsapp en andere toepassingen mogelijkheden van gamification in Doel LWG: succesvol samenwerken via populair. Maar wat is het precies? Is zijn door docenten goed te gebruiken de klas. En passant worden vragen duurzame vorm van organisatieleren. het waardevol? Wat zijn de voor- en om stof over te dragen maar ook om beantwoord, als: Wat kun je nog meer Leerkrachten doen praktijkonderzoek nadelen? Is het toepasbaar? En in studenten en leerlingen te coachen en doen met games in de klas? Hoe samen met studenten, die stage lopen hoeverre is dit principe al morgen te begeleiden. ontwerp je een echte game? Hoe pas op de school, en een pabostudent van toepasbaar in je les? In deze lezing je op een slimme manier gamification toe? Aan het eind begrijp je wat de de hogeschool Marnix (met expertise op het vakgebied van het onderzoek). geef ik antwoord op al deze vragen. Daarnaast geef ik voorbeelden uit 47. LEZING Groepsvergaderingen in het basisonderwijs mogelijkheden van blended games zijn Het leren van en met elkaar gebeurt mijn eigen lespraktijk met als doel om Geke Versprille en welke tools je kunt gebruiken om systematisch volgens vijf fasen. andere docenten te enthousiasmeren! De groepsvergadering is een krachtig zelf een eigen blended game te gaan ontwikkelen. 41. LEZING Gelukkig voor de klas Jacqueline Boerefijn Gelukkig zijn met en in je werk is De ervaringen van de Gabriel Mehenschool (PCBO Amersfoort) worden graag gedeeld! 43. LEZING De leraar: professional of instrument? 45. LEZING Als een wind van verandering waait... Ed Booms Een inspirerende lezing door Ed Booms van InnovatieImpuls middel om de saamhorigheid in de groep te versterken en de leerlingen medeverantwoordelijk te maken voor het groepsklimaat. Hoe werkt het, welke onderwerpen kunnen aan bod komen, wat zijn de praktijkervaringen vooral in het onderwijs erg belangrijk. Hans de Bruin Onderwijs over veranderen rondom van verschillende leerkrachten. Gelukkige docenten hebben De professionele ruimte van de een aantal vragen als: Waarom leerlingen die beter presteren, dit leraar blijft onderbenut door de is veranderen vaak zo moeilijk? is wetenschappelijk aangetoond. Er gebrekkige verbindingen tussen Wat komt er allemaal kijken bij 29 30

48. WORKSHOP Opleiden voor een betere wereld 50. WORKSHOP Don Quichot in het onderwijs binnen het mbo is een speerpunt. Een uitdaging als deze aangaan, het 54. DEBAT Het juniorleraarschap: Borging of ontwikkeling?* Rob de Vrind David Mulder behalen van welk organisatiedoel ook, Marco Snoek en studenten HvA We moeten onze leerlingen de De overheid wil door sturing hangt o.a. samen met onze motivatie. In de Amsterdamse pilot rond het competenties mee geven dat ze in en controle onderwijskwaliteit Met z n allen gaan we (zittend) Op juniorleraarschap (de eerste twee hun beroep en in het dagelijks leven afdwingen. Menig docent meent Expeditie. Dit is een hedendaagse jaar van de beroepsuitoefening) is de kunnen handelen op een manier die kwaliteit te halen als hij maar ontwikkeling waarbij er op een vraag of het juniorleraarschap vorm zodat een meer duurzame wereld met rust gelaten wordt. Deze nieuwe manier naar (de inrichting moet krijgen vanuit een nadruk op ontstaat. Vandaar dat keuzedeel vluchtwegen tekenen het debat van) betrokkenheid van medewerkers contractlegging en beoordeling, of duurzaam al geaccrediteerd is. Maar over onderwijskwaliteit. Een uitweg wordt gekeken om uitdagingen/ vanuit een nadruk op ontwikkeling ook in de huidige beroepsprofielen uit deze patstelling vraagt om een veranderingen op te pakken. In veel en begeleiding. In dit debat gaan is het te gebruiken. Maar hoe? In sociale revolutie en is dus kansloos. non-profitorganisaties, met name we over deze twee scenario s voor de workshop leer je wat daarvoor In deze workshop wordt aangeraden in het oosten van ons land, hebben het juniorleraarschap in gesprek, op allemaal al klaar staat op het internet om een van de twee vluchtwegen te teams succesvol kleine en grote zoek naar de voors en tegens van elk bij www.duurzaammbo.nl. verkiezen. bergen beklommen. scenario. 49. WORKSHOP Van eiland naar WIJland! Martine Creemers 51. LEZING Lerende docenten in een lerende school Frum van Egmond 53. LEZING (interactief) Aan de slag met engagement! (vwo examenthema) 55. WORKSHOP Op weg naar persoonlijk leren Alexandra Smeets en Cynthia Veerman Kwaliteit in het onderwijs, doet een Hoe kun je ervoor zorgen dat je een Renee Lievens Scholen zijn bang drastische persoonlijk beroep op de leraar; Doe lerende school wordt? Deze lezing In deze korte presentatie zal aanpassingen in hun vwo door te ik de goede dingen? en Doe ik de laat zien hoe je dit doet door gebruik worden toegelicht hoe gewerkt kan voeren. De kans dat de vwo-afdeling dingen ook goed? We benaderen de te maken van de talenten van je worden met het vwo examenthema te klein wordt om bestaansrecht te professionele ontwikkeling vanuit docenten en ervoor zorgt dat iedereen engagement. Welke bronnen zijn hebben speelt hierbij een grote rol. het informeel leren op de werkplek graag meedoet! geschikt, waar zijn deze bronnen te Het Connect College wil deze trend en ervaren welke bijdrage collegiaal vinden, welke relatie is er mogelijk doorbreken. Daarom zijn we gestart het leren levert aan de professionele cultuur van de organisatie. 52. WORKSHOP Ik haal je op, ik neem je mee of eventueel noodzakelijk met het praktijkvak, wat is wel essentieel uit onderwijsproces meer op de individuele leerlingen aan te passen. In deze Bo Rodenhuis en Nico Hemelaar de stof en wat niet? workshop laten we zien welk traject we De Voortijdige Schoolverlater hebben doorlopen en waar we nu staan. 31 32

56. WORKSHOP Professionele ruimte en gespreid leiderschap 58. WORKSHOP Kom verder met je stem, vul je gereedschapskist 60. LEZING Uitdaging: vwo ers in de basisschool 62. LEZING VierSlagLeren, bundelen van krachten Anita van Wijngaarden Anneriet Nubé Theo Wubbels Wenckje Jongstra Welke professionele ruimte ervaar jij In deze workshop leren docenten hoe Wat zijn de ervaringen van In deze lezing lichten we de als leraar of schoolleider in je werk? ze hun stem zo kunnen gebruiken afgestudeerden van de Academische uitgangspunten van Vierslagleren Hoe kun je deze professionele ruimte dat ze met minder inspanning meer Lerarenopleiding Primair toe en krijgt u een impressie van de voor ontwikkeling en kennisdeling bereiken. Meer volume, een beter Onderwijs van de Hogeschool en opbrengsten voor de cursisten en vergroten? Wat kan gespreid contact met de leerlingen, inspireren, Universiteit Utrecht? Wat vinden de voor hun lerende en innoverende leiderschap hierbij betekenen? motiveren. In de workshop wordt schooldirecteuren van deze leraren schoolteams. Workshop naar aanleiding van mijn beoogd meer inzicht te geven in hoe en wat denken huidige studenten onderzoek naar professionele ruimte en gespreid leiderschap in het mbo. Na de stem werkt en worden technieken aangereikt waarmee het spreken ervan? Kan de ALPO een startpunt zijn voor steun vanuit de universiteit 63. LEZING Ontwrichte kinderen in het onderwijs een korte introductie is er ruimte voor gemakkelijker en duidelijker wordt. voor de basisscholen? Een student, Willem de Jong uitwisseling van ervaringen en ideeën ter inspiratie voor de eigen praktijk! 59.WORKSHOP Peer review afgestudeerde en werkgever vertellen over hun ervaringen. Veel meer leerlingen dan tot nu toe werd aangenomen kampen met 57. LEZING (interactief) Informatica ondergaat verjongingskuur Hans van Dinteren Collegiale consultatie, intervisie en visitatie spelen een rol in de professionalisering van de leraar en 61. Een leraarsnest: ideaal om (in) te leren? Paul Hennissen hechtings- en traumaproblematiek. De gevolgen van mishandeling, verwaarlozing, psychische- en verslavingsproblematiek in gezinnen Ramon Moorlag en René Franquinet van het team. Door lessen te bekijken, Leerkrachten zijn als geen ander vertalen zich in afwijkend gedrag Sinds kort is een begin gemaakt met lessen voor te bereiden, samen diegenen die willen leren, van en op school. (Vroeg)kinderlijke trauma de hernieuwing van het jonge vak problemen op te lossen, vergroot je met elkaar, elke dag weer. Dat kan ervaringen vervormen de architectuur informatica. Het was gebaseerd op je eigen deskundigheid en verhoog je in leraarsnesten, waarin zittende en van de hersenen. De stress-response wensen uit de jaren 90. De ICT-wereld de kwaliteit van het team. Kennis en aankomende leerkrachten samen, elke systemen van deze leerlingen staan verandert echter razendsnel. Hoe houd ervaring van leraren en teams worden dag zoeken naar verbeteringen van het verkeerd afgesteld. je zoiets bij in een vak dat leerlingen serieus genomen bij deze activiteiten. onderwijs, in zogenaamde Communities voorbereidt op hun digitale toekomst? of Practice. Het stelt eisen aan de Ook didactisch eist het vak een nieuwe cultuur en het leiderschap, maar het aanpak. Daarover geven we uitleg en levert veel voldoening op in de ogen gaan we graag in discussie. van alle betrokkenen. 33 34

64. WORKSHOP De puberijsberg en de warme leraar uit en gebaseerd zijn op recente neurowetenschappelijke inzichten in gegaan worden op voorbereiding, digitale didactiek, de rol van de 70. WORKSHOP Leraren van het Jaar: Lessen uit Nieuw-Zeeland Ingrid van Essen (breinkennis). docent, en nog veel meer vragen. Rijan van Geene, Tingue Klapwijk, Sara In deze workshop, laat Ingrid van Essen zien dat pubergedrag slechts het topje van de puberijsberg is. Zij reikt handvatten aan waarmee 66. WORKSHOP Begeleiding van toekomstige leraren, een vak apart Veronique van de Reijt 68. WORKSHOP We leren leerlingen niet wat, maar hoe te denken Albone en Jan Willem van den Bos De docenten van het jaar 2013 hadden de eer om dit jaar mee te gaan met de minister naar het docenten de verborgen kwaliteiten, Met leraren (PO/VO/MBO) kijken Rikie van Blijswijk internationaal onderwijscongres in talenten, gevoelens en behoeften van we naar de invulling van de rol als We bieden kort informatie over The Nieuw-Zeeland. Daar kwamen de 20 leerlingen kunnen herkennen om zo begeleider van toekomstige leraren in Essential Schools en hun tien krachtige best scorende onderwijslanden bij écht contact met hen te maken. de school. We inventariseren wat een uitgangspunten aan. Vervolgens elkaar. Wat waren de uitkomsten van goede begeleider doet, vergelijken leggen we het accent op de eerste: Je deze summit? Wat kunnen we hier van 65. WORKSHOP Mannen in het dit met de beroepsstandaard van komt naar school om te leren denken. leren? Hoe gaan wij dit als docenten onderwijs - studiesucces en lerarenopleiders en kijken naar de Vervolgens bieden we The Habits of in onze eigen onderwijspraktijk jongens praktische invulling. Hoe ziet de goede Mind aan. Samen met deelnemers invoeren? Hoe zou jij dat willen doen? Dick Vrenssen begeleiding er in de praktijk uit? Wat verkennen we de praktische Jongens doen het in het algemeen niet echt goed in het onderwijs. Zeker in vergelijking met meisjes vallen de onderwijsprestaties van jongens tegen. Door aan te sluiten op de doe je als begeleider en wat niet? 67. WORKSHOP 100% digitaal met de stercollecties van VOcontent mogelijkheden om er morgen met de leerlingen mee aan de slag te kunnen. 69. LEZING Contextrijk lesgeven Robert Zibret 71. LEZING Passie voor het onderwijs* Jan Willem van den Bos Als leraar van het jaar VO 2013 wil ik graag mijn passie voor het onderwijs specifieke behoeften van jongens, Dicky van Berkel Videofragmenten als mede peer overbrengen op anderen. Docent kan studiesucces worden verbeterd. Veel VO-scholen zijn op zoek naar vragen kunnen helpen om leerlingen zijn is voor mij hetzelfde als een Op de Fontys Hogeschool voor digitaal lesmateriaal. Een van de een context aan te bieden waar ze voetbalcoach zijn. Wat is de juiste Kind en Educatie (voorheen: Fontys mogelijkheden is de digitale leerlijn concepten aan kunnen koppelen. tactiek? Pabo s) worden allerlei activiteiten van VO-content: de Stercollecties. Tijdens de lezing zullen er ondernomen om de kansen van De invoer van digitaal lesmateriaal praktijkvoorbeelden gegeven worden; jongens op studiesucces te vergroten. brengt veel vragen met zich mee de does en don t verteld en middels Tijdens deze workshop worden vooral voor docenten en schoolleiding. Aan discussie gekeken worden hoe het de activiteiten belicht die voortkomen de hand van het vak wiskunde zal breed PO-VO-MBO ingezet kan worden. 35 36

72. WORKSHOP Lesson study aanpak Jan van der Veen en Ronnie 74. WORKSHOP Co-teaching, dat werkt. Passend onderwijs Marcia van der Wens 76. WORKSHOP Kinderen zijn pas leesrijp als hun brein daar klaar voor is 78. WORKSHOP Effectief feedback geven aan leerlingen Lilian Spijkerman Koolenbrander In onderwijsland is veel onzekerheid Elly de Wild-Dienske De workshop is erop gericht om Lesson study draait om het met rondom passend onderwijs. Eenmaal schoolrijp, altijd klaar om de leerkracht inzicht te geven collega s ontwerpen en observeren Leerkrachten voelen soms dat ze er te leren? Vergeet het maar! Op het in verschillende vormen van van een les. De focus ligt op niet veel grip op hebben. Co-teaching moment dat we weer eens te lang stil feedback. Dit wordt ook middels leeractiviteiten van leerlingen. Deze kan een manier van werken zijn die hebben gezeten en ons lichaam stijf is praktijkvoorbeelden verhelderd. Een uit Japan overgenomen methode de leerkracht meer kracht geeft. In geworden door te weinig beweging of kijkwijzer wordt verstrekt waarin de is door ons uitgeprobeerd en deze workshop werken we toe naar andere stress, zijn onze hersenen ook verschillende vormen van feedback anderen starten ook. De koppeling het uitvoeren van co-teaching in je inactief en lui geworden. Om ons hoofd zijn toegelicht. Vervolgens worden aan vakinhoud en wat er in de les eigen praktijk. Zie de mogelijkheden dan weer op gang te krijgen, helpt het tips en tops gegeven waarmee het zelf gebeurt motiveert docenten. en pak je kans. om ons lichaam in beweging te zetten. geven van feedback zo goed mogelijk Plezierige bijvangst: teambuilding en Dat proces is altijd gaande en nooit georganiseerd kan worden. een open les cultuur. 73. LEZING Leraren Maatschap Daniel Dessaur Een combinatie tussen een toespraak 75. LEZING Verschuif de grenzen Christa Romijn Als leerkracht heb je allerlei wensen en dromen: van professionele ruimte tot inzet van je talenten, van klaar! In deze workshop leggen we het uit en laten het ervaren. 77. WORKSHOP Onderwijs Pioniers; Je vindt dat t beter kan? 79. Jongleren, belevend theorie leren! Wytze Koop Heb jij altijd al willen jongleren? De en een gedachtewisseling tussen aandacht voor elk kind tot inbreng Geke Versprille en Jan van Gemert basis is in één workshop onder de knie. de spreker en het publiek. Een flink in beleid. Toch zijn ze vaak moeilijk Aan de hand van de aanpak van Toch is het niet het jongleren waar het aantal vragen omtrent het beginnen te verwezenlijken. Stel je voor dat Onderwijs Pioniers en de praktijk- omdraait. We leren door te jongleren! van een maatschap zullen genoemd de organisatie van scholen zo wordt ervaring van aanwezige pioniers, Wil jij ervaringsgericht lesgeven? Dan worden. Tevens zal aan bod komen ingericht dat dit alles wel mogelijk is! maken we een start met de uitwerking moet je hier bij zijn. Leer door beleven, waarom het idee van een maatschap De School brengt dat nu al zes jaar in van eigen innovatieve ideeën. Hoe pak in plaats van theorie. Tijdens deze voor en door leraren aantrekkelijk praktijk. Hoe? Dat hoor je tijdens deze je het vanuit jouw positie als leraar workshop leer je trucs om ook in je wordt gevonden. bijeenkomst. zo aan dat er tegelijk een cultuur van eigen lessen leerlingen/studenten vernieuwing ontstaat? En hoe maak je belevend te laten leren. Een enorme de innovatie duurzaam? verandering in leren leren! 37 38