Voorstel aan de gemeenteraad datum vergadering: 3 mei 2011 portefeuillehouder: burgemeester Klaverdijk agendanummer: onderwerp: Aanvraag subsidie van Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek voor de restauratie/consolidatie en het herstel van historisch groen bij de kasteelruine Bleijenbeek in Afferden. raadsvoorstel: Bergen, 15 maart 2011 Het college van burgemeester en wethouders stelt de raad voor Een bestemmingsreserve te vormen voor het project ruïne Bleijenbeek en de middelen zijnde 93.529,= overhevelen uit de algemene reserve; raadsbesluit: Gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van 13 maart 2011 besluit de gemeenteraad van Bergen in zijn openbare vergadering van 3 mei 2011: Een bestemmingsreserve te vormen voor het project ruïne Bleijenbeek en de middelen zijnde 93.529,= overhevelen uit de algemene reserve; De griffier, de voorzitter, W.P.G.M. Scheepens C.W.H.M. Klaverdijk 99-3
Toelichting Samenvatting Eind november 2010 hebben wij twee subsidieverzoeken ontvangen van Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek. Deze stichting is voornemens de in erfpacht verworven historische (rijksmonument) buitenplaats kasteelruïne Bleijenbeek te restaureren/consolideren. Ook de groenvoorziening (tuin en grachten) zijn in de plannen meegenomen. Om dit te realiseren zal een flinke investering moeten plaatsvinden. Aan u het verzoek om een bijdrage te leveren in deze investering. Geschiedenis kasteel Bleijenbeek. Kasteel Bleijenbeek is ontstaan in de veertiende eeuw, toen de ridder Rutger van Alphen een kasteeltje liet bouwen op het landgoed. Vijftig jaar later verkocht hij het aan Derick Schenck van Nydeggen, de heer van Bleijenbeek in Afferden. Tijdens de tachtig jarige oorlog vocht hij met zijn manschappen het ene moment voor de Spanjaarden en het andere weer aan de kant van de Staatse. Die oorlog werd hem ook fataal. Toen de laatste afstammeling van Nydeggen in 1704 kinderloos stierf, kwam het in handen van de familie Hoensbroeck die er tot 1872 bleef wonen. In de negentiende eeuw kwam het in handen van uit Duitsland gevluchte jezuïten, die een kapel bouwden aan de achterzijde van het kasteel. Nadat het ook nog door nonnen werd bewoond, kwam het in handen van een koopman. Die verkocht het in de jaren dertig van de vorige eeuw aan de grootvader van Erik Jurgens (voorzitter van de stichting). De heer Jurgens deed de bevriende verkoper een dienst, want die moest het wegens financiële problemen kwijt. Lang genoot de heer Jurgens er niet van. In de tweede wereldoorlog is het kasteel volledig verwoest door de Britse Royal airforce. Sinds de tweede wereld oorlog is, op het stalen stutwerk dat om de toren is geplaatst, er weinig gebeurd met de ruïne. De ruïne is door de familie Jurgens in de jaren negentig verkocht aan ASR verzekering. In 2009 is Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek opgericht. De stichting heeft tot doel het consolideren en geconsolideerd houden, herstellen, verbeteren en/of toegankelijk houden van de ru ïne, dat een onderdeel is van het landgoed Bleijenbeek te Afferden. Sinds 1 oktober 2010 heeft ASR de ruïne in erfpacht uitgegeven aan Stichting Kasteelru ïne Bleijenbeek waarbij een opstalrecht is gevestigd voor de aanwezige opstallen. Subsidieverzoeken Sinds begin 2006 is er een subsidieregeling van toepassing voor het onderhouden van beschermde rijksmonumentale gebouwen. Deze zogenaamde BRIM-regeling (Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten) van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, die wordt uitgevoerd door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, is een subsidieregeling met een subsidiebudget dat niet toereikend is om op een verantwoorde wijze de in onze gemeente aanwezige rijksmonumenten in stand te houden. Naast de landelijke regeling had de provincie Limburg ook een subsidieregeling, te weten de subsidie Cultureel Erfgoed in de Provincie Limburg (Monalisa). Deze subsidieregeling is voor 2011 nog niet door de provincie vastgesteld. De verwachting is wel dat dit gaat gebeuren. Deze subsidieregeling is gekoppeld aan de nieuwe BRIM-regeling. Om van de provinciale subsidieregeling gebruik te maken (maximaal 10 %) heeft de Provincie Limburg subsidieregels opgesteld waaraan de aanvragen dienen te voldoen. Een van de voorwaarden betreft de eis dat de gemeente waarin het monument is gelegen een subsidie verstrekt die qua bedrag even groot is als de bijdrage van de Provincie Limburg zelf. Eind november 2010 hebben wij twee subsidieverzoeken (verzoeken bijgevoegd) ontvangen van Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek. Deze stichting is voornemens de in erfpacht verworven historische (rijksmonument) buitenplaats kasteelruïne Bleijenbeek te restaureren/consolideren. Ook de groenvoorziening (tuin en grachten) zijn in de plannen meegenomen. (zie bijgevoegde plannen) Om dit te realiseren zal een flinke investering moeten plaatsvinden. Aan u het verzoek om een bijdrage te leveren in deze investering. 99-4 2/5
Eerste subsidieverzoek De totale kosten voor de restauratie/consolidatie van kasteelruïne Bleijenbeek bedraagt 1.220.000 excl. btw. Het eerste subsidieverzoek betreft het eerste gedeelte van de restauratie/consolidatie van de ruïne. De restauratie/consolidatie kosten van dit eerste gedeelte bedraagt 510.000,=. Het tweede gedeelte van de restauratiekosten van het kasteel, inclusief de kosten van de toren bedraagt 710.000,=. Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek heeft voor 1 oktober 2010 een aanvraag om subsidie ingediend, zijnde 510.000,= excl. Btw, bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het was een aanvraag op basis van de Restauratieregeling Monumenten 2010-2011 en het Besluit Rijkssubsidiëring Instandhouding Monumenten (BRIM). Voor de subsidieverlening was in totaal 30 miljoen beschikbaar. Per provincie kon op grond van de Restauratieregeling aan maximaal 4 beschermde monumenten subsidie worden verleend. Bij brief van 14 januari 2011 heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed laten wete n dat besloten is de subsidieaanvraag (70% van het subsidiabele bedrag) af te wijzen, wat inhoud dat het Rijk voor het eerste deel van de restauratie geen financiële middelen beschikbaar stelt. Het gevolg daarvan is dat de provincie ook geen geld beschikbaar stelt. Voor het tweede gedeelte van de restauratiekosten van het kasteel, inclusief de kosten van de toren is op 15 januari 2011 door Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek een subsidieverzoek ingediend bij de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed. Het gaat hier om een maximale bijdrage van 60% van 710.000,=. De kosten voor het tweede gedeelte van de restauratie/consolidatie van kasteelruïne Bleijenbeek. Ook is door de stichting een subsidieverzoek ingediend bij de provincie voor een bijdrage van 10 % van de restauratiekosten. Het is op dit moment nog niet duidelijk of het Rijk en de Provincie een subsidiebedrag voor dit project beschikbaar zullen stellen. De verwachting is dat het nog zeker 2 à 3 maanden zal duren voordat er duidelijkheid komt. Daarbij komt ook nog dat de provincie voor het jaar 2011 nog geen subsidiebeleid voor monumenten (Monalisa) heeft vastgesteld. De verwachting is wel dat dit zal gebeuren. Tweede subsidieverzoek Het tweede subsidieverzoek dat wij op 29 november 2010 hebben ontvangen betreft een subsidieaanvraag,10 % van 225.290,= zijnde 22.529,= voor het renoveren van het terrein van ruïne Bleijenbeek. Ook dit is een subsidieaanvraag in het kader van de BRIM-groen subsidie. Hier geldt ook dat indien het rijk geen subsidie verleend de provincie Limburg dit ook niet doet. Overweging Zoals de ruïne er op dit moment bij ligt is troosteloos. De ruïne is door verwildering van de groenvoorziening nauwelijks vanaf de openbare weg zichtbaar. Het terrein is al jaren niet meer openbaar toegankelijk omdat de bouwkundige toestand van de ruïne dermate slecht is dat het niet verantwoord is publiek toe te laten op het terrein. Dat is natuurlijk jammer. Kasteelruïne Bleijenbeek is namelijk een Rijksmonument dat is aangewezen vanwege de ouderdom, de archeologische en bouwhistorische waarde, de cultuurhistorische betekenis als restant van een van oorsprong verdedigbare middeleeuwse burcht. De ruïne zou voor de gemeente Bergen een rol van betekenis kunnen zijn in het kader van recreatie en toerisme. Toerisme en recreatie vormt namelijk een steeds grotere bron van werkgelegenheid en is van belang voor de lokale economie. De ruïne Bleijenbeek zou voor toerisme een rol van betekenis kunnen zijn mits deze toegankelijk is voor publiek. Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek heeft tot doel het consolideren en geconsolideerd houden, herstellen, verbeteren en/of toegankelijk houden van de ruïne. De stichting heeft diverse ideeën voor de toekomst. Hierbij kunt u denken aan: openstelling van het terrein; op laten namen in een wandel/fietsroute; aanleg rust en picknickplaatsen; 99-4 3/5
electro fietsen oplaad station; Informatiecentrum natuur en cultuur; Open air voorstellingen; Trouwlocatie. Dit zijn nu nog ideeën. Maar wel ideeën die vrij eenvoudig gerealiseerd kunnen worden. Mocht bovenstaande gerealiseerd zijn, zijn er zelfs nog plannen om een gedeelte van de ruïne te herbouwen. Echter dit is nu nog niet aan de orde. Convenant Op 5 november 2007 heeft de gemeente Bergen met Fortis Vastgoed b.v. (FVL) en Fortis Vastgoed ontwikkeling N.V. (FVO) een convenant Landgoed Bleijenbeek te Afferden afgesloten. Een van de punten welke in het convenant staat en hier van belang is, is dat FVL zorg draagt voor haar rekening en risico voor de oprichting van een stichting ten behoeve van het behoud van de ruïne. Vorenbedoelde stichting heeft tot doel het verwerven van voldoende liquide middelen om de ruïne te consolideren. Het bestuur van vorenbedoelde stichting zal in ieder geval bestaan uit een vertegenwoordiger van FVL en een vertegenwoordiger van de gemeente. Indien 5 jaar na oprichting van de stichting, de stichting niet of over onvoldoende liquide middelen beschikt om tot consolidatie over te gaan, conform de reversibliteitsvariant, zoals beschreven in het als bijlage3 aan dit convenant gehechte rapport van Clevis & Kleinjans d.d. 9 augustus 2007, kenmerk:072710h, zal FVL tot een maximum van 750.000,= inclusief BTW garant staan voor de liquide middelen. Een kopie van dit convenant is bijgevoegd. Conclusie/voorstellen Daar het Rijk het eerste subsidieverzoek (70% van 510.000) heeft afgewezen en de Provincie Limburg dit ook zal doen stellen wij u voor aan dit verzoek ook geen medewerking te verlenen. Opgemerkt dient te worden dat er binnen de gemeente Bergen geen subsidiebudget is voor Rijksmonumenten. Er is alleen een beperkt budget beschikbaar voor onze gemeentelijke monumenten. Indien u als raad besluit medewerking te verlenen aan het subsidieverzoek van kasteelruïne Bleijenbeek dan dient er een bestemmingsreserve ruïne Bleijenbeek van 71.000,= voor dit project gevormd te worden. Dit bedrag 71.000,= dient dan overgeheveld te worden uit de reserve. Op dit moment is niet duidelijk of het Rijk subsidie verleend voor de tweede subsidieaanvraag zijnde 60 % van 710.000,=. Of de Provincie Limburg haar maximale bijdrage van 10 % verleend wordt duidelijk na het besluit van het Rijk. Het betreft, zoals eerder in dit advies vermeld, om een koppelingssubsidie. Ook dient de Provincie haar beleid (monalisa) nog vast te stellen. Vooruitlopend op het besluit van het Rijk en de Provincie Limburg stellen wij u voor alvast maximaal 71.000,=, zijnde 10 % van 710.000,=, onder voorwaarden beschikbaar te stellen voor de consolidatie van de ruïne. Dit zelfde stellen wij u voor mbt de subsidieaanvraag voor het groen gedeelte (buitenplaats ruïne). 10% van 225.290,=, zijnde 22.529,=. Waarom nu al onze medewerking verlenen? Dit om aan het Rijk, Provincie en Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek te laten zien dat wij positief tegenover de plannen van kasteelruïne Bleijenbeek staan. Aan deze beschikking dienen de volgende voorwaarden te worden gesteld: Het Rijk en de Provincie Limburg dienen hun maximale, zijnde 60 % en 10 % van 710.000,=,(consolidatie) en 225.290,= (groen) subsidie te verstrekken. Doen zij dit niet dan zullen wij ook geen financiële bijdrage leveren; Mocht er in 2011 geen BRIM-subsidie verstrekt worden door het Rijk en de Provincie Limburg dan zal het subsidiebedrag van de gemeente Bergen tot 2014 blijven staan in de bestemmingsreserve ruïne Bleijenbeek, met de mogelijkheid in 2012 en 2013 een nieuwe BRIM aanvraag in te dienen bij het Rijk en de Provincie Limburg. Daarna zal nieuw actueel 99-4 4/5
subsidieverzoek moeten worden ingediend waar een nieuw besluit over zal worden genomen; Wordt de bijdrage (%) van het Rijk (60%) of Provincie Limburg (10%) in de toekomst lager vastgesteld dan nu is vastgelegd in het BRIM, dan zal de gemeente Bergen na rato ook een lagere bijdrage verstrekken; De bijdrage van de gemeente Bergen mag niet leiden tot een lagere bijdrage van Fortis Vastgoed b.v, (FVL), thans ASR, zijnde 750.000,=; De definitieve bijdrage wordt vastgesteld op basis van de financiële eindverantwoording. Communicatie nvt Juridische aspecten Er is bezwaar mogelijk tegen het verlenen en weigeren van een subsidiebeschikking. Financiën Voorstel Wij stellen u voor: Een bestemmingsreserve te vormen voor het project ruïne Bleijenbeek en de middelen zijnde 93.000,= ( 71.000,= + 22.529,=) overhevelen uit de algemene reserve; Burgemeester en wethouders van Bergen, de secretaris, de burgemeester, Bijlage(n) Subsidieverzoek groen d.d. 29-11-2010 met bijlagen; Subsidieverzoek rood d.d. 29-11-2010 met bijlagen; Kopie convenant. Afwijzing subsidieaanvraag Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed d.d. 14 januari 2011. 99-4 5/5