RIS108038_19-mrt-2004 2 e VOORSTEL TOT WIJZIGING (samenvoeging dictum II en III) Den Haag, 16 maart 2004 Aan de gemeenteraad RV 155 (2003) RIS 108038-040316 INITIATIEFVOORSTEL DUURZAAM ADO-STADION INLEIDING In mei heeft de gemeenteraad van Den Haag ingestemd met de bouw van het ADO Den Haag stadion in Forepark. Tijdens de beraadslagingen heeft de D66-fractie er voor gepleit het stadion zo duurzaam mogelijk te bouwen en zoveel mogelijk gebruik te maken van duurzame energieopwekking. Het college heeft tijdens de behandeling van het Raadsvoorstel over de realisering van het ADO Den Haag stadion aangegeven dat waar toepassing van zonne- en windenergie mogelijk is, dat zal gebeuren. Bovendien gelden uiteraard ook voor het nieuwe stadion de strenge normen in Den Haag voor duurzaam bouwen. D66 heeft tijdens de behandeling tevens gewezen op de mogelijkheid om extra investeringen mogelijk te financieren uit de zogenaamde Milieuactieplan- gelden (de MAP-gelden). Eneco beheert sinds 1 januari 2001 een budget dat verbruikers bijeen hebben gebracht via de zogenaamde MAP-toeslag op de energietarieven. Inmiddels is echter gebleken dat de MAP-subsidies zijn stopgezet en dat voor investeringsprojecten voor duurzame energie in het nieuwe ADO-stadion geen MAP-gelden meer beschikbaar zijn. DOEL VAN HET INITIATIEFVOORSTEL Momenteel wordt hard gewerkt aan de uitwerking van het raadsvoorstel dat de bouw van het ADO Den Haag stadion mogelijk heeft gemaakt. Contacten met diverse betrokkenen hebben geleerd dat nog niet alle mogelijkheden voor een duurzaam stadion voor ADO Den Haag zijn verkend.
Het doel van het onderhavige initiatiefvoorstel is dat de gemeenteraad van Den Haag een uitspraak doet over de wenselijkheid in het ADO-stadion de benodigde energie zoveel mogelijk op duurzame wijze op te wekken. Daarom worden eerst de mogelijkheden voor de toepassing van duurzame energieopwekking in het stadion opgesomd. Deze opsomming is gebaseerd op een quick-scan van de mogelijkheden, die is uitgevoerd door de Ontwikkelingsmaatschappij Den Haag in samenwerking met Tebodin Consultants & Engineers. Deze quick-scan is als bijlage bij het raadsvoorstel gevoegd. Vervolgens wordt bekeken welke mogelijkheden op korte termijn realiseerbaar en financierbaar zijn. Tevens wordt daarbij de mogelijke rol geschetst, die de Ontwikkelingsmaatschappij Den Haag hierbij kan spelen. MOGELIJKHEDEN VOOR DUURZAME ENERGIEOPWEKKING IN HET NIEUWE ADO STADION Er zijn verschillende mogelijkheden duurzame energieopwekking in het stadion toe te passen. a. Warmtepompen De vloer van de hal en het voetbalveld kunnen worden verwarmd door warmte aan het verwarmde grondwater te onttrekken. Het gebruikte grondwater, dat is afgekoeld, kan in tanks onder de grond worden opgeslagen voor airconditioning in de zomer. b. Aquifersysteem Voor airconditioning hoeven geen conventionele koelmachines worden gebruikt. Voor de koeling kan grondwater worden benut, dat wordt opgeslagen in tanks onder de grond waarover een sterk isolerende laag wordt aangebracht. Als het grondwater is opgewarmd, kan het weer in de grond worden gebracht. c. Zonne boilers Warm tapwater voor o.a. douches en de cateraar kan door zonnecollectoren worden voorverwarmd. d. Fotovoltaisch systeem Zonnecellen kunnen in de (zuid) gevel, in het schuifdak en in glaswanden worden ingebouwd. Met behulp van deze zonnecellen kan zonnewarmte omgezet worden in elektriciteit. e. Hoogrendementsketels Het gebruik van deze gasketels zorgt voor een zeer lage NO-uitstoot. De ketels dienen te zijn voorzien van een rookgascondensator. f. Stralingsverwarming De binnenruimten, maar ook de tribunes, kunnen worden verwarmd door infraroodgasstralers. De warmte wordt op deze wijze direct, zonder eerst de omgevingslucht te verwarmen, naar het publiek gestraald, wat een efficiënte wijze is om de noodzakelijke temperatuur te bereiken. g. Luchtverwarming
Bij de luchtverwarming kan er voor worden gekozen om deze te verwarmen met ventilatielucht. Dit heeft als voordeel dat de opstooktijden relatief kort zijn voordat de ruimten kunnen worden gebruikt. h. Toerenregelende motoren Alle luchtbehandelingsystemen kunnen worden voorzien van toerengeregelde ventilatoren, zodat rekening gehouden kan worden met de ventilatiebehoeften. i. Windturbines Uiteraard zou kunnen worden bekeken of ook windturbines gecombineerd kunnen worden met het nieuwe ADO-stadion. Momenteel wordt een project uitgewerkt om langs de A4 een lint van windmolens op te stellen. Het nieuwe ADO-stadion kan dienen als een uitstekende promotie van deze windturbines, hetgeen kan leiden tot een versnelling van de uitvoering van de plannen. Een grote windturbine levert energie voor gemiddeld 1250 huishoudens. Een van de geprojecteerde windturbines zou, om het gebruik van windenergie te promoten, groen-gele stroom kunnen gaan leveren. j. Inkoop van groene stroom De gemeente kan stimuleren dat de Stichting Stadionontwikkeling groene stroom inkoopt bij de energie-leverancier. Daarbij wordt aangesloten bij de wens uiteindelijk alle gemeentelijke gebouwen te voorzien van groene stroom. Bovengenoemde opsomming van de mogelijkheden is waarschijnlijk niet uitputtend. Toch wordt duidelijk dat er, al dan niet in combinatie met elkaar, voldoende mogelijkheden bestaan de energieopwekking in het nieuwe stadion zo duurzaam mogelijk te maken. TOEPASSING VAN DE MOGELIJKHEDEN IN HET ADO-STADION Hoewel alle bovengenoemde mogelijkheden in principe kunnen worden toegepast in het nieuwe ADO-stadion, zijn niet alle mogelijkheden op korte termijn realiseerbaar en financierbaar. Er moet daarbij rekening worden gehouden met het feit dat investeringen in duurzame energie-opwekking vaak in eerste instantie geld kosten en pas op den duur worden terugverdiend. Dit is uiteraard een zuiver bedrijfseconomische benadering. De milieuwinst wordt niet in dergelijke berekeningen meegenomen. Daarom moet de overheid ook een rol spelen bij de financiering van dergelijke investeringen, zolang deze investeringen niet verplicht zijn gesteld. Gelet op de noodzakelijke voortgang van de voorbereidingen van de bouw van het stadion en de beperkte financieringsmogelijkheden, is gekozen voor de volgende toepasbare investeringen. a. Zonneboilers Zoals uit de quick-scan blijkt, kent de grootschalige toepassing van zonnecellen voor een voetbalstadion met een piekbelasting een minder gunstige verhouding tussen milieu-effect en kosten. Het plaatsen van zonneboilers voor de productie van warm tapwater is, gelet op de inpasbaarheid en de relatief lage kosten, wel mogelijk. Uit de quick-scan blijkt, dat als deze zonneboilers 50% van het benodigde warme water leveren, een additionele investering noodzakelijk is van maximaal 100.000 euro.
b. Inpassing duurzame energie in de omgeving Toepassing van duurzame energie is in dit stadium nog goed toepasbaar voor de omgeving van het stadion. Uit de quick-scan blijkt, dat zonnecellen kunnen worden toegepast in veel apparaten die gevoed worden door elektriciteit, zoals parkeerautomaten en camera s. Van belang hierbij is, dat het om nieuwe apparaten gaat, die niet hoeven te worden omgebouwd, zoals bij bestaande apparaten noodzakelijk zou zijn als zonne-energie wordt toegepast. c. Inkoop groene stroom De inkoop van groene stroom is een vanzelfsprekende toepassing van gebruik van duurzame energie. Uit de quick-scan blijkt, dat de inkoop ongeveer 3 cent per KWh duurder is dan gewone stroom. Hierbij moet echter de kanttekening worden geplaatst dat niet rekening gehouden is met resultaten van onderhandelingen met energieleveranciers. Eventuele meerkosten, die echter beperkt zijn, moeten worden opgebracht door de exploitant van het stadion. De toepassing van groene stroom past echter geheel in het streven om in alle gemeentelijke gebouwen groene stroom in te kopen. d. Windenergie In het project Haaglandse zoom, blijken na een eerste verkenning ongeveer 12 grote windturbines langs de Rijksweg A4, realiseerbaar. Daarvan zouden circa zes op Haags grondgebied kunnen worden geplaatst. Een van deze grote windturbines kan in de buurt van het ADO-stadion worden geprojecteerd. Een windmolenpark wordt al rendabel bij vijf windturbines. De windturbines die zijn geprojecteerd hebben per turbine het vermogen om circa 1250 huishoudens van stroom te voorzien. Dit is al veel meer dan voor de elektriciteitsvoorziening voor het ADO-stadion nodig is. Indien dit lint wordt gerealiseerd, ligt het voor de hand dat een van de windturbines groen-gele stroom gaat leveren, om zo het gebruik van duurzame energie te promoten bij de supporters van ADO-Den Haag. Waarschijnlijk wordt het in de toekomst mogelijk, dat de verbruiker bij de inkoop van groene stroom kan aangeven dat de groene stroom moet zijn opgewekt door zonne- en windenergie. UITVOERING EN DE ROL VAN DE Om DEN HAAG Een bijzondere rol is weggelegd voor de Ontwikkelingsmaatschappij Den Haag. De gemeente en Eneco hebben, met andere partijen, in het voorjaar van 2001 Om Den Haag opgericht. Om Den Haag heeft tot doel om initiatieven en projecten, die de duurzaamheid in Den Haag bevorderen, te stimuleren en te begeleiden. Daar moet het Haagse bedrijfsleven en andere Haagse instellingen bij worden betrokken. Het belang van de Om Den Haag heeft de gemeenteraad onderstreept, door bij de behandeling van de begroting 2004 twee moties aan te nemen, die de rol van de Om Den Haag moeten versterken. Indien bovengenoemde mogelijkheden voor duurzame energieopwekking inderdaad moeten worden toegepast in het ADO-stadion, is de Om Den Haag in staat deze projecten mede te begeleiden. FINANCIERING In dit raadsvoorstel worden investeringen in duurzame energieopwekking voorgesteld, die een incidentele investering vergen van maximaal 100.000 euro.
In het MPSV wordt in het programma 1.3.2. Duurzaam bouwen een bedrag van 680.000 euro gereserveerd voor toepassing van duurzame energie. Hiervan is 70.000 euro bestemd als vangnet voor de Om Den Haag. Voorgesteld wordt om een bedrag van 100.000 euro te bestemmen voor de investering van zonneboilers in het ADO-stadion. Gezien het vorenstaande stel ik U voor het volgende besluit te nemen: De raad van de gemeente Den Haag Gezien het voorstel van de D66 fractie BESLUIT I In het nieuwe ADO Den Haag stadion de benodigde energie zo duurzaam mogelijk op te wekken. II Een bedrag van 100.000 euro uit het MPSV, onderdeel 1.3.2. Duurzaam bouwen te reserveren voor de investering in zonneboilers voor levering van maximaal 50% van het benodigde warme water in het ADO-stadion en voor de toepassing van zonnecellen in elektrische apparatuur in de omgeving van het stadion. IV. Het college uit te nodigen in overleg met de exploitant van het nieuwe ADOstadion alle mogelijkheden om groene stroom in te kopen te beoordelen en er met kracht naar te streven dat alle benodigde energie in het ADO-stadion wordt geleverd als groene stroom. Dit met inachtneming van de mogelijkheid in de toekomst de benodigde energie voor het nieuwe ADO-stadion specifiek te betrekken uit windenergie. V. Het college te verzoeken met kracht te streven naar de realisering van een lint van windmolens langs de A4. Indien dit lint wordt gerealiseerd, dient de windmolen in de buurt van het nieuwe ADO-stadion groen-gele energie te leveren. Aldus besloten in de openbare raadsvergadering van De griffier De voorzitter Gemeenteraadsfractie van D66 Robert van Lente